Δευτέρα 3 Φεβρουαρίου 2014

ΖΑΚΑΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ







39. Ζάκας, ο (Τίστα)  Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ.386 ΚΟΖΑΝΗ 2018
           

Γενικά: Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 898 μέτρων στους πρόποδες του χιλιοτραγουδισμένου βουνού  Όρλιακας. Είναι ευρύτερα γνωστός ο οικισμός ως πατρίδα του οπλαρχηγού Θεόδωρου Ζιάκα ή Ζάκα (1798-1882)[1]. Πλησιέστεροι οικισμοί: Σπήλαιο, Σταυρός, Αναβρυτά. Βρίσκεται κοντά στον Εθνικό Δρυμό της Πίνδου, τη Βάλια Κάλντα, και το Εθνικό Χιονοδρομικό Κέντρο της Βασιλίτσας. Στον οικισμό υπάρχουν βρύσες εντός και εκτός του χωριού που δίδουν μία ομορφιά στον τόπο. Ονομαστό το κοινοτικό δάσος με την πλούσια χλωρίδα και πανίδα.

“Έχει 60 οικίες καλές, εκκλησία, 3 χάνια χωρούντα μετά των οικιών 200 κτήνη”(Σχινάς 1866).


Κοινοτικά: Στις 31/12/1918 ορίζεται έδρα της κοινότητος Τίστης. Στις 1/2/1927 μετονομάζεται σε Ζιάκας. Στις 16-10-1940 το όνομα του οικισμού διορθώνεται σε Ζάκας. Στις 4/12/1997 ο οικισμός αποσπάται από την κοινότητα Ζάκα και προσαρτάται στο δήμο Θεόδωρου Ζιάκα και το 2010 στο δήμο Γρεβενών.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 171 χριστιανοί.

Ο πρόεδρος της κοινότητας  Ν. Γκανάτσιος με έγγραφό του στο Νομάρχη Κοζάνης στις 24/2/1925 ζητά να σταλεί μηχανικός να χαράξει τις οδούς εκτός του χωριού καθ’ ότι το χωριό τυγχάνει κέντρο παραθερισμού κι επειδή στην κοινότητα βρίσκονται οι μόνιμες παιδικές κατασκηνώσεις.

 Σύμφωνα με το ειρηνοδικείο Τίστης για τις εκλογές της κοινότητας το 1925 ψήφισαν 101. Εκλέχτηκαν: Κωνσταντίνος Δ. Τσόγιας  72, Δημήτριος  Ζ.  Γκανάτσας 55, Νικόλαος  Γ. Κουρνιώτης 48, Γεώργιος  Ζ. Μπούσιος 42, Γεώργ. Αθαν. Οικονόμου 41, Δημήτριος Μπούμπαρης 39, Αθανάσιος Κίρτιος 35, Αθανάσιος Ν. Οικονόμου 35, Χρήστος  Γ. Σταυράκης 32.

Η απογραφική επιτροπή της κοινότητας Ζιάκα αποτελουμένη από τον πρόεδρο της κοινότητας Γ.Αντωνίου, του ιερέως Παπαθανασίου Οικονόμου, του Βασιλείου Ξηρομερίτη δημοδιδασκάλου και του αστυνομικού σταθμάρχου Σπηλαίου σύμφωνα με έγγραφο της 3ης Ιανουαρίου 1930 αποφαίνεται ότι η γεωργική παραγωγή κατά τα έτος 1929 εν συγκρίσει με άλλα έτη ήταν κατωτέρα λόγω του μεγάλου παγετού. Η δε παραγωγή αμπέλων κατεστράφη παντελώς λόγω της χαλαζόπτωσης κατά τη διάρκεια της ωρίμανσης. Η κτηνοτροφία κι αυτή κατεστράφη λόγω του βαρέως χειμώνος.

Γενομένων αρχαιρεσιών προς ανάδειξη προέδρων και αντιπροέδρων εξελέγησαν ο κ. Αθαν. Οικονόμου, αντιπρόεδρος ο Γ.Αντωνίου (Μ.Β 3-9-31).

Ο πρόεδρος της κοινότητος Ζιάκα στις 27-12-35 προς το Νομάρχη Κοζάνης  αναφέρει ότι  από το 1916 ήταν  έδρα εκλογικού τμήματος και επειδή κατά τις βουλευτικές εκλογές κατηργήθη η έδρα εκ του χωρίου μας και μετεφέρθη εις το χωρίον Σπήλαιον παρακαλεί να ορισθεί και πάλι το χωριό Ζιάκας έδρα του εκλογικού τμήματος στο οποίο να ψηφίσουν οι εκλογείς του χωρίου Κοσματίου, Παλαιοχωρίου, Παρορίου, Αναβρύτων, Σπηλαίου καθ’ ότι αποτελεί έδρα ειρηνοδικείου και είναι κεντρικό χωριό.

Ο πρόεδρος της κοινότητας Ζιάκα Χ. Σταυράκος στις 18-10-36 με υπόμνημα στο Νομάρχη αναφέρει ότι μετά από πληροφορίες του Επάρχου Γρεβενών το χωριό συμπτύσσεται στο νέο σύνδεσμο κοινοτήτων με έδρα το χωρίον Σπήλαιον. Ζητά να ορισθεί ως έδρα κοινότητας ο οικισμός Ζιάκα καθότι αποτελεί έδρα ειρηνοδικείου, δασονομείου, δημόσιου εισπράκτορα, ακόμη και ο αστυνομικός σταθμός Σπηλαίου προτάθηκε να εδρεύσει στο Ζιάκα κι από δω διέρχεται η οδός η οποία συνδέει τη Μακεδονία με την Ήπειρο, το δε Σπήλαιο είναι μεμονωμένο χτισμένο επί βουνών (60/1404).

Το 1938 η κοινότητα ψήφισε 200 δρχ., εισφορά δια τη ΔΕΘ για τη συμμετοχή του Ν. Κοζάνης (60/1976).

Το Τμήμα Μηχανικής Καλλιεργείας του Υπουργείου Γεωργίας  στις 19-10-57 αναφέρει στο Νομάρχη ότι δια την κατασκευή της οδού Ζιάκας-Αβδέλλας-Περιβολίου μήκους 18 χιλιομέτρων περιελήφθη στο πρόγραμμα Παραμεθορίων περιοχών με συνολική χρηματοδότηση 200.000 δραχμών. Οι εργασίες αποβλέπουν στη διάνοιξη και διαμόρφωση καταστρώματος οδού πλάτος 7 περίπου μέτρων διπλής κυκλοφορίας, με κανονικές κλίσεις και κατασκευή τεχνικών έργων, χανδάκων αποχετεύσεως των όμβριων υδάτων. Η οδός προορίζεται δια τη σύνδεση των κοινοτήτων Αβδέλλης και Περιβολίου δια λεωφορειακής συγκοινωνίας μετά του οδικού δικτύου της λοιπής περιοχής Γρεβενών και τη μελλοντική επέκταση ταύτης μέχρι  Βωβούσης προς σύνδεση της Ηπείρου μετά της Μακεδονίας.

Ο γραμματέας της κοινότητας Νικόλαος Ράμμος συμπληρώσας 35 χρόνια υπηρεσία αποχωρεί από την υπηρεσία στις 1-1-1960.


Όρλιακας: Το χιλιοτραγουδισμένο βουνό με υψόμετρο 1464  μ., σημαντικό αξιοθέατο, αποτελεί τουριστικός προορισμός. Εντυπωσιάζουν τα απόκρημνα βράχια, η πλούσια πανίδα με τα αρπακτικά πτηνά, αρκούδες, ζαρκάδια, αλεπούδες τα οποία φωλιάζουν στη μεγάλη ποικιλία της βλάστησης με δρυς, οξιά, φλαμουριές, κρανιές, πυξάρια, κέδρα. με προεξάρχοντα τα έλατα, την πεύκη. Δε λείπουν οι πηγές, οι πολλές ποικιλίες αυτοφυών μανιταριών. Στις μεγάλες σπηλιές του Όρλιακα  κρύβονταν οι Ζιακιώτες στα χρόνια της κατοχής.


Γεφύρι του Ζιάκα, από κάτω περνάει ο Βελονιάς, παραπόταμος του Βενέτικου ο οποίος πηγάζει από το Σμόλικα, περιοχές Δοτσικού, Προσβόρου, Αλατόπετρας και εκβάλλει στον Αλιάκμονα κοντά στον οικισμό Αγάπη. Χτίστηκε επί Τουρκοκρατίας, πριν από το 1885. Είναι δίτοξο, έχει ύψος 7,50 μέτρα, το μήκος του είναι 41 μέτρα και πλάτος 3,10 μέτρα. 

Η Διοικητική Επιτροπή Ειδικού Ταμείου Επαρχιακής Οδοποιίας Γρεβενών στις 13-8-35 επί της αναφοράς του προέδρου της κοινότητας Ζιάκα εγκρίνει την κατασκευή γέφυρας επί του ποταμού Βενέτικου στη θέση «Λίμνη».


Εκπαίδευση: Έχει 210 κατοίκους, κοινό σχολείο όπου φοιτούν 40 μαθητές, ο μισθός του δασκάλου είναι 5 λίρες από τα εισοδήματα της  εκκλησίας (1873-74. Πηγή Ηλίας Γάγαλης greveniotiς.gr βλέπε Βιβλιογραφία).

Οι ιερείς και πρόκριτοι του χωριού με αίτησή των στις 11-5-1907 ζητούν βοήθεια παρά του κοινοτικού κηροπωλείου για την ανέγερση σχολείου το οποίο πέρυσι εκάη. Η Επαρχιακή δημογεροντία εγκρίνει  να δοθούν 5 λίρες οθωμανικές (16-9-1907)[2].

Σε πολύ κατάσταση διατηρείται το λιθόκτιστο σχολείο το οποίο ανηγέρθη το 1909.

Με απόφαση του ΥΠ.Ε.Π.Θ ιδρύθηκε το 2004 Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης  Ζιάκα η οποία στελεχώθηκε με πέντε εκπαιδευτικούς και άρχισε να λειτουργεί από το 2006 στις κατασκηνώσεις Θ.Ζιάκα. Στη συνέχεια  το 2006 ιδρύεται ΚΠΕ στην πόλη των Γρεβενών το οποίο στελεχώθηκε το 2007 και στεγάστηκε στη Μαθητική Εστία του Ε.Ι.Ν. στην πόλη των Γρεβενών. Το 2010 με υπουργική απόφαση τα δύο προαναφερόμενα συγχωνεύονται σε ένα με την ονομασία Κ.Π.Ε. Γρεβενών. Ως προς την έδρα καλείται ο δήμος Γρεβενών να την ορίσει, ο οποίος σε συνεδρίαση στις 12-1-2011 προτείνει τη λειτουργία των δύο  προεξαρχόντων ΚΕΝΤΡΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ,  ΚΠΕ Ζιάκα Γρεβενών και ΚΠΕ Γρεβενών στις  έδρες τους. Σήμερα ως έδρα του ΚΠΕ  είναι η πόλη των Γρεβενών.


Ιερά: Ενοριακός ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών κάηκε υπό των Γερμανών ο οποίος ξαναχτίστηκε το 1968. Άγιος Νικόλαος. Άγιος Αθανάσιος, όπου γιορτάζεται η ανακομιδή των οστών του Αγίου Αθανασίου, γίνεται δημοπράτηση των εικόνων κι ακολουθεί γλέντι με παραδοσιακή μουσική και παραδοσιακά τραγούδια.

 Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 0 (1534-1692)  και στη Β΄ Γραφή 2 (από το 1692 και μετά).


Κατασκηνώσεις: Οι κατασκηνώσεις λειτουργούσαν στους πρόποδες του βουνού  Όρλιακα. Απέχουν από τα Γρεβενά 24 χιλιόμετρα και βρίσκονται επί της δασικής οδού Γρεβενά- Ζιάκα-Βωβούσα.

Σύμφωνα με δημοσίευμα η κατασκήνωση λειτούργησε από 25 Ιουλίου μέχρι 18 Αυγούστου 1962 και φιλοξένησε επί 24 ημέρες 160 ασθενικούς και καχεκτικούς μαθητές. Επισημαίνεται ότι το διαιτολόγιο δεν μπορεί να εφαρμοσθεί  καθ’ ότι λείπουν από την αγορά των Γρεβενών ψάρια και ορισμένα λαχανικά. Τα αποτελέσματα της διαβιώσεως ήταν καταφανή ως προς την αύξηση βάρους και αποκτήσεως καλών έξεων και κοινωνικών αρετών. Η αύξηση του βάρους κυμάνθηκε από 900 γραμμάρια ως 7 χιλιόγραμμα το δε ύψος από 1 ως 3 εκατοστά. Οι υπεύθυνοι της κατασκήνωσης ευχαριστούν την κοινότητα Σαμαρίνας  δια τη δωρεά δύο ξύλινων τραπεζιών προς την κατασκήνωση, το δασάρχη Ματθαίο Παπαζήση για τη διάθεση 15 στύλων προκειμένου να εγκατασταθεί ο εξωτερικός ηλεκτροφωτισμός.


Κατοχή: «Ο κάτωθι υπογεγραμμένος Σχολική Εφορεία Ζιάκα αποτελουμένη από Ιωάννη Χαρίση και Δημ. Αρίδαν κατοίκων του χωρίου Ζιάκας της επαρχίας Γρεβενών δηλούμε κατά το διάστημα των Γερμανών υπέστην ζημία τα κάτωθι: Σχολείον μονόπατον, 100 θρανία, 1 σημαία, 8 χάρτες, 20 εικόνες αρχαίων Ελλήνων, μία βιβλιοθήκη, 3 στολές, 4 πίνακες, μία ποδόσφαιρα, 3 τραπέζια, 6 καρέκλες, 3 θερμάστρες, 1 ωρολόγιο μεγάλο, διάφορα βιβλία, 2 λάμπες».

Υπόμνημα κατοίκων Ζιάκας στις 25-12-45 δια τη χορήγηση τροφίμων για 4 μήνες από Ούνρα Γρεβενών καθ’ ότι ο οικισμός “απέχον 4 ώρες το καλοκαίρι και 6 ώρες τον χειμώνα από την πρωτεύουσα της Επαρχίας, καμένο και ερειπωμένο τελείως από τους Γερμανούς, φτωχότατο εις παραγωγήν, όπου οι κάτοικοι του χωριού ταξιδεύουν εις τα ξένα από χρόνια δια την ανεύρεση εργασίας, πολύ περισσότερον τώρα που στα χρόνια της κατοχής υπέστη την μεγαλυτέρα ζημίαν, εις εμπρησμόν και αρπαγάς και που το χωριό μας ευρίσκεται εις ορεινήν περιοχήν. Η Επιτροπή Κοιν. Προνοίας. Ο Εφημέριος Αθ.Οικονόμου. Τα μέλη Γ.Μπαϊνέτας, Επιτροπή τροφίμων Δ. Μπούσιος”. Ο αστυνόμος Σπηλαίου συναινεί για τη χορήγηση των τροφίμων (60/789).


Οικονομία: Οι κάτοικοι ανέκαθεν ασχολούνταν με τη μελισσοκομία, γεωργία, κτηνοτροφία. Σήμερα αποτελεί τουριστικό προορισμό, λειτουργούν ψησταριές με παραδοσιακά εδέσματα, ξενοδοχεία.

Ιδρυτικά μέλη του Πανεπαρχιακού Αμπελουργικού Συλλόγου Γρεβενών με ημερομηνία ιδρύσεως 12 Σεπτεμβρίου 1926 ήταν οι Αναστασίου Ιωάννης, Πάλλας Γεώργιος, Γκανάτσιος Ζήσης[3].

Ο Διοικητής της υποδιοικήσεως Πολυνερίου αναφέρει στις 31-5-39 στο Νομάρχη ότι από 3 Ιουνίου 1938 διάστημα μέχρι σήμερον, ιδρύθηκε   στο χωριό Ζιάκα εις υδρόμυλος του Νικολάου Φείδα (60/1621).  

Στον οικισμό δραστηριοποιείται η Εταιρεία “Πίνδος εμφιαλωμένο νερό αναψυκτικά χυμοί τεχνικά έργα” με έναρξη το 1977. 


Πεσόντες:  α) Στρατ. Γιούκουτος Χρήστος του Ιωάννη, 1916, 27 ΣΠ, 4ο Στρατ.Νοσοκ. Θεσ/νίκης, 28-1-41. β) Μπούμπαρης Γεώργιος του Νικολάου, 1910, 53 ΣΠ, Λίμνη Μαλίκη Κορυτσάς, 13-4-41 (ΔΙΣ).


Πληθυσμός: 1859=62 στεφάνια. 1913=84. 1920=84. 1927=655. 1940=830. 1951=130. 1961=183. 1971=145. 1981=424. 1991=406. 2001=341. 2011=145. (38ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011).


Σύλλογοι: Εξωραϊστικός και Πολιτιστικός Σύλλογος Ζιακαίων Θεσσαλονίκης, 1976. Πραγματοποιούνται κατ’ έτος ορεινοί αγώνες δρόμου.




[1] Λέγεται ότι γεννήθηκε στο Μαυρονόρος Γρεβενών 1798 – Απεβίωσε στην Αταλάντη το έτος 1882.
[2] Σεργίου Σιγάλα:Πρακτικά του Πνευματικού δικαστηρίου …(1898-1914). Σελ. 249.
[3] Σύνολο μελών τεσσαράκοντα από δώδεκα οικισμούς με πρόεδρο  τον Ιωάννη Ζήση εκ Σπηλαίου και γραμματέα τον μετέπειτα βουλευτή Κων/νο Ταλιαδούρο.














Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου