Αυγερινός Βοΐου Κοζάνης

 

 

 

Αυγερινός,ο  (Κωνστάντσικον)

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου  “ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΒΟΪΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ” σελ. 336 Κοζάνη 2022

 

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 1036 μ. στη διαδρομή Τσοτύλι, Μόρφη, Αυγερινός,  γνωστό καστανοχώρι, μαστοροχώρι, με τα περίτεχνα διώροφα σπίτια. Ανήκει στη δημοτική κοινότητα Τσοτυλίου, αποτελεί ιδία τοπική κοινότητα.. Συνεκροτήθη από επτά μικρότερα χωριά την Καλογρήτσα, Τσέρνησι, Ζάλτσι, Μπάτζη, Σατίβη, Καλύβια και Κωνστάντσικο (Αποστόλου Βασίλη:Οι οικισμοί…).

“Από τον Αυγερινό, ακολουθώντας ένα δασικό δρόμο καλής βατότητας, φθάνετε στο ιστορικό μοναστήρι της Αγίας Τριάδας, του οποίου η ανοικοδόμηση άρχισε το 1779 και ολοκληρώθηκε το 1797. Πρωτομάστορας ήταν ο πενταλοφίτης Γεώργιος Κούστας, τα λιθοανάγλυφα είναι του Μίλιου Ζουπανιώτη και το καθολικό ιστόρισε ο χιοναδίτης ζωγράφος Μιχαήλ στα 1802. Από το μοναστήρι, ο χωματόδρομος που φιδοσέρνεται ανάμεσα σε τεράστιες οξυές σας οδηγεί στο Βυθό

και στον Πεντάλοφο, το παλιό Ζουπάνι, το μεγαλύτερο από τα χωριά του Βοΐου”. (https://kozani.pdm.gov.gr/).

         Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Ανασελίτσης του 1915  ήταν εγγεγραμμένοι 331 εκλογείς εκ των οποίων 177 κτίστες, 71 εργάτες, 20 γεωργοί (Βαρσαμίδης…).

 

Από τους 76 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν από την Ελληνική Στατιστική Αρχή  το 2011 στο Δήμο Βοΐου ο οικισμός με πληθυσμό 236 κατοίκους κατέχει την 13^η θέση. Απογράφηκαν και τρεις ακατοίκητοι οικισμοί το Παρόχθιον, Ρόκαστρον, Παναγία Χορηγού (π.παιδικές κατασκηνώσεις).

Το χωρίον τούτο διακρίνεται τα μέγιστα δια την ζωηρότητα και το προοδευτικόν πνεύμα των κατοίκων, οι πλείστοι αποδημούντες πάντοτε εύποροι επιστρέφουν. Έχουν άλλως τε οι υπερήφανοι Κωνσταντσιώται  ιδιαιτέραν έπαρσιν δια το χωρίον των, διαφέρει των λοιπών η αμφίεσις των ανδρών και γυναικών έχει το προκλητικόν και κομπαστικόν. Οι γυναίκες του Κωνσταντσίκου ως άλλες αμαζόνες είναι ευσταλείς και εύσωμοι, λευκοπάρειοι και ευειδείς (που έχει καλή εμφάνιση, o καλοσχηματισμένος, ο έχων ωραία μορφή, φιλοκαλώς ενδεδυμένες, μη επηρεαζόμενες κατά τις υπαίθριες εργασίες ούτε υπό του ηλιακού καύσωνος ούτε υπό του χειμερινού ψύχους (Παμμακεδονικό Ημερολόγιο 1913).

Από έκθεση του Υποδιοικητή Ανασελίτσης Γ.Χαρισίου στις 30 Ιουνίου  1922 λαμβάνουμε τις παρακάτω πληροφορίες: Συνέστη εν Κωνσταντσίκω νεωστί σύλλογος (τη 16 Φεβρουαρίου 1922), ούτινος σκοπός έσεται η κατασκευή οδών, βρύσεων, η εσωτερική και εξωτερική διακόσμησις των δύο ναών,  ων ο παλαιότερος (1846) έχει τέμπλουν μεγάλης αξίας και τέχνης λεπτής. Η κοινότης κέκτηται εν Κωνσταντινουπόλει και δύο οικιών (Αποστόλου: Οι οικισμοί…).

Στον Ιατρικό Σύλλογο της Πρωτοδικειακής περιφέρειας Κοζάνης  ήταν εγγεγραμμένος ο Ιωάννης Αποστολόπουλος (Η.Δ.Μ 1933).

Εκλογικά: Το 1914 απετέλεσε έδρα εκλογικού τμήματος με πρώτες βουλευτικές εκλογές στις 31 Μαΐου 1915. Το δωδέκατον με έδραν το χωρίον Κωνστάντσικον (Αυγερινός) ένθα  θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και οι των χωρίων Κλεπίστιον (Πολυκάστανον), Δράμιστα (Δάφνη), Ρέσνη (Ανθούσα), Δίσλαπον (Δραγασιά) και Ζάντσικον (Ζώνη), τόπον δε ψηφοφορίας ορίζομεν την δημοτικήν σχολήν (Αποστόλου Δ.Μ 1912-1915).

Για το δημοψήφισμα της 3^ης Νοεμβρίου 1935  ψήφισαν Βασιλευόμενη δημοκρατία 413, αβασίλευτη 3, λευκά 1.

         Γεωργικό Επιμελητήριο: Ο Υποδιοικητής Ανασελίτσης στις 8 Μαΐου 1919 καθορίζει  τέσσερις εκλογικές περιφέρειες για τη σύσταση Γεωργικού Επιμελητηρίου στο Νομό Κοζάνης, με σκοπό την προστασία και προαγωγή των γεωργικών, κτηνοτροφικών, δασικών προϊόντων της περιφερείας εκάστου Νομού: α)Σιατίστης με δύο οικισμούς (Σιάτιστα 7250, Κωντσι κού 1825) και σύνολο κατοίκων 9075. β)Την εκλογική περιφέρεια Λειψίστης με 17 οικισμούς με αριθμό κατοίκων 11.620. γ)Την εκλογική περιφέρεια Τσοτυλίου με 14 οικισμούς και αριθμό κατοίκων 9930. δ)Την εκλογική περιφέρεια Κωνσταντσίκου (15 οικισμοί)  με τους οικισμούς Κωνσταντσίκου 1200 κατοίκους, Κλεπιστίου 750, Ρέσνης 420, Λατορίστης 450, Σιρότσιανης 225, Βελίστης 1200, Λούβρης 410, Δισλάπου 500, Λιμπισόβου 550, Σκαλοχωρίου 750, Βεδυλουστίου 650, Νεστημίου 450, Λαμπανίτσης 200, Λικνάδων 500, Τραπατουστίου 300  με συνολικό άριθμό κατοίκων 8625.

   Εκπαιδευτικά: “Έχει 700 ψυχάς Ελληνικάς, σχολήν αρρένων εξατάξιον, θηλέων δίτακτον, μαθητάς 80, μαθητρίας και νήπια 40, διδασκάλους 2, διδασκάλισσα 1, ιερέα 1 (Εν Σιατίστη 30 Αυγούστου 1912. Παμμεκεδονικόν Ημερολόγιον 1913).

    «Αυγερινός –Κωνστάντσικον, 2τάξιο, 3τάξιο, (γηγενής)

Μαθητές: 84, 160, 160,120,130, 146, 156, 166, 180,159, 153 (Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως: Σεπ. Νοε 1919, 13/10/1923, 6/5/1925 αρχή λειτουργίας εί ως τριτάξιο, 5/7/1929, 18/11/1930, 10/5/1932, 8/5/1933, 11/6/1934, 25/5/1937, 19/11/1937, 18/10/1938.). (Το 1918

λειτουργούσε δημοτικό σχολείο θηλέων το οποίο διέκοψε τη λειτουργία λόγω θανάτου της διδασκαλίσσης από γρίπη).

Διδακτήριο: Παλιό, με πάτωμα σεσαθρωμένο. Αποτελείται από δύο αίθουσες ευρύχωρους αλλά ακαταλλήλους, λόγω του μικρού ύψους της οροφής και των μικρών παραθύρων. Θα ανεγερθεί νέο διδακτήριο με χρήματα των εν Αμερική διαμενόντων Κωνσταντσιωτών με το ποσό των 25.000 δραχμών, με νέους εράνους και των υλικών του παλαιού διδακτηρίου (Σεπτ. Οκτ. 1919). Νεόδμητο, άριστο, ανηγέρθη σε μαγευτική τοποθεσία με τον ιδρώτα των Κωνστατσικιωτών της Αμερικής, κτήριο διώροφο. Καλότυχοι όσοι θα διδαχθούν, όσοι θα διδάξουν στο κτήριο αυτό (13/10/1923)  (Ανηγέρθη κατά μεγάλο μέρος με δαπάνες των Κωνσταντζιωτών της Αμερικής (90 τον αριθμό), οι οποίοι είχαν ιδρύσει το 1909 το Σύλλογο «Η Αγία Παρασκευή», με έδρα το Manchester του New Hampishire των ΗΠΑ και πρόσφεραν 4000 δολάρια. Επίσης 100 χιλ. δραχμές προσέφερε το Ελληνικό κράτος, βλέπε Αυγερινός, Κ.). Ανηγέρθη επί σχεδίου του κράτους 5ταξίου τύπου. Μέχρι τώρα δαπανήθηκαν 300 χιλ. δραχμές (4/8/1924). Νεόδμητο, διώροφο τύπου 5ταξίου, τελειοποιήθηκε  το πάνω πάτωμα με τις τρεις αίθουσες, απαιτείται η περίφραξη της αυλής (6/5/1925). Διδακτήριο νεόδμητο, άριστο (21/5/1927). Διδακτήριο καινουργές με 5 αίθουσες και γραφείο. Ανηγέρθη το 1923 με εισφορά του εν Αμερική συλλόγου 6 χιλ. δραχμών και κρατικής αρωγής 100 χιλ. δραχμών (5/7/1929). Ανάγκη διευρύνσεως της αιθούσης  Γ΄Δ΄ (25/5/1937). Λίαν ικανοποιητική κατάσταση. Έγινε η διεύρυνση της αιθούσης Γ΄Δ΄ τάξεως δια αφαιρέσεως διαφράγματος (19/11/1937).

Υλικό: 35 θρανία, 2 έδρες, 2 καθίσματα, 2 θερμάστρες, 3 χάρτες (2 Ελλην. Χερσονήσου, 1 Ελλάδος), (Σεπ. Νοέμ. 1919). Βάθρα ακατάλληλα (13/10/1923). Ανάγκη να κατασκευασθούν 55 θρανία, τέσσερις μαυροπίνακες, 3 έδρες διδασκάλου, γραφείο διευθυντή, αρχειοθήκη, αριθμητήριο (4/8/1924). Εκατό δίεδρα θρανία κατασκευάσθηκαν στη Θεσσαλονίκη υπό ευγενούς τέκνου του χωρίου συναρμολογηθέντα ενταύθα. Πίνακες κατασκευάσθηκαν, ένας για κάθε τμήμα (6/5/1925). Θρανία δίεδρα 90, πίνακες 3, τραπέζια 3, καθίσματα 6, χάρτες ηπείρων και Ελλάδος, υδρόγειο σφαίρα, 12 εικόνες Φυσιογνωσίας, 10 Παλ. Διαθήκης, 5 Κ. Διαθήκης, 30 εικόνες των Ηρώων  του 1821, αριθμητήριο, σειρά κινητής αλφαβήτου, 4 θερμάστρες (5/7/1929). 4 θερμάστρες, μελανοδοχείο, σφραγίς, σκελετός βιβλιοθήκης, υδρόγειος σφαίρα, κώδων μικρός, κώδων μεγάλος, κοπτική μηχανή, αριθμητήριο, κινητή αλφάβητος, γεωγραφικός Άτλας (18/11/1930). Προσετέθησαν 12 χρωματιστές θρησκευτικές εικόνες (10/5/1932). Προσετέθη χάρτης της Ευρώπης (11/6/1934). Θρανία ακατάλληλα, ανάγκη αντικαταστάσεως δια νέων. Εποπτικά μέσα ελάχιστα (25/5/1937). Επλουτίσθη σε εποπτικά μέσα κυρίως σε εικόνες Ζωολογίας, Φυτολογίας και οργάνων. Ανάγκη αντικαταστάσεως θρανίων (19/11/1937).

Υπηρεσιακά βιβλία-Βιβλιοθήκη: Τα υπάρχοντα υπηρεσιακά βιβλία τηρούνται εν τάξει, συνεστήθη η προμήθεια των ελλειπόντων (13/10/1923). Υπηρεσιακά βιβλία εν τάξει (5/7/1929). Συνεστήθη βιβλιοθήκη με 5 τόμους βιβλίων (18/1/1930). Προσετέθησαν 5 τόμοι παιδικής βιβλιοθήκης, 2 τόμοι ιστορίας της Ελλάδας και εν βιβλίο Φυσιογνωσίας με χρωματιστές εικόνες του ζωικού και φυτικού βασιλείου (10/5/1932). Πλουτίσθηκε με 35 τόμους παιδικής βιβλιοθήκης και βοηθημάτων διδασκάλων και μαθητών (8/5/1933). Υπάρχει παιδαγωγική και μαθητική πλουτιζομένη (19/11/1937). Τηρεί εν παραδειγματική τάξει και επιμελεία τα υπηρεσιακά βιβλία Σχολείου και Εφορείας (21/4/1938). Σχολική και μαθητική με μικρό αριθμό βιβλίων (18/10/1938).

 

Σχολικός κήπος: Υπάρχει αλλά δεν καλλιεργείται (18/11/1930). Καλλιεργείται (10/5/1932). Καλλιεργείται καλώς ως ανθόκηπος και δενδρόκηπος (25/5/1937). Υπάρχει σε καλή κατάσταση δενδρόκηπος (18/10/1938).

Φοίτηση: Όχι τακτική (Σεπτ. Νοέ 1919), όχι τακτική (13/10/1923), τακτική, απόντες 5 (5/7/1929), τακτική απόντες 16. Από τους 16 που απουσίαζαν οι 10 ήταν τέκνα σκηνιτών οι οποίοι το χειμώνα πηγαίνουν στα χειμαδιά (18/11/1930). Τακτική, απόντες 23. Οι 23 απουσίες μαθητών οφείλονται στο ότι δεν επέστρεψαν από τα χειμαδιά (10/5/1932)

Διδάσκαλοι: Μάλαμας Εμμανουήλ, Γκάσης Ιωάννης, Τσομπάνογλου Αυρηλία, Χιόνος Δημήτριος, Ελευθεριάδου Ελένη, Χούρος Ευάγγελος, Πατριανού Μαρία, Τσαπάλου Κασσάνδρα» (Αποστόλου Τάνια,,,).

 Ιστορικό ανεγέρσεως διδακτηρίου: Το Σχολείο μέχρι του έτους 1944 εστεγάζετο εις ίδιον διδακτήριο, νεόκτιστο, υγιεινό, διώροφο, ανεγερθέν δαπάνη των εν Αμερική αποδήμων τέκνων του Αυγερινού. Η δίνη όμως του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, με τα άφθονα καταστροφικά μέσα σάρωσε  έμψυχα και άμεσα. Τα μεν πρώτα ελεηλατούντο, εξηυτελίζοντο και εδεκατίζοντο υπό των εισβολέων και των συμμάχων των της πείνης και των παντοειδών στερήσεων, τα δε δεύτερα κατεστρέφοντο  ή  πυρπολούντο.

Ούτω την 6^ην Ιουλίου 1944 ημέρα Πέμπτη και ώραν 10^ην π.μ. Γερμανικά στρατιωτικά τμήματα, επιδραμόντα κατά της κωμοπόλεως Αυγερινού επυρπόλησαν συν τοις άλλοις και το διδακτήριο, ενώ το διδακτικό προσωπικό εσύρετο εις την ομηρίαν.

Μετά την αποχώρησιν των εισβολέων και την αποκατάστασιν του κράτους, το σχολείον εφιλοξενείτο εις τον νάρθηκα της εκκλησίας ή εν υπαίθρω κατ’ αρχάς και μετά ταύτα εις κοινοτικό κτίριον, πυρπολημένου και τούτο, αλλ’ επισκευασθέν δια προσωπικής εργασίας των κατοίκων.

Το νέον διδακτήριον: Ανεγέρθη επί οικοπέδου εμβαδού 278,25 τ.μ

Εθεμελιώθη κατά το έτος 1950, εχρησιμοποιήθη με ελλείψεις από 12 Οκτωβρίου 1952 και επερατώθη το έτος 1953. Εκτίσθη με όλους τους κανόνες της τεκτονικής, είναι ασβεστόκτιστον, στερεόν, καλαισθητικόν και με μεσημβρινό προσανατολισμό.

Α΄ όροφος αίθουσες διδασκαλίας τρεις, εκάστη 43 τ.μ, γραφεία 2

Ισόγειοι βοηθητικοί χώροι, αίθουσες δύο, εργαστήριο εμβαδόν 43 τ.μ, εστίας 43 τ.μ

Εδαπανήθησαν ποσά εκ των κάτωθι πηγών (παλιάς εκδόσεως)

Γενική Δ/σις Βορ.Ελλάδος  εκ κονδ. Ανασυγκροτήσεως δρχ. 55.000.000

Νομαρχία Κοζάνης  55.000.000

Κοινότης Αυγερινού 12.500.000

Εισφοραί Εσωτερικού  7.822.000

Εισφοραί Εξωτερικού 31.557.000

Προσωπική εργασία κατοίκων 10.000.000

Σύνολο δαπάνης δραχμών παλαιάς εκδόσεως 171.879.000.

Ο Διευθυντής του Σχολείου  Ιωάννης Γκάσης (4/4/1955)

Έρανοι: Μεταξύ των κατοίκων πραγματοποιήθηκε έρανος ο οποίος απέφερε το ποσό των 2.500 δραχμών  το οποίο προστιθέμενο με το γενικό έρανο του Νομού θα αγορασθεί αεροπλάνο το οποίο θα ονομασθεί “Κοζάνη”  (B.E 28-7-35).

Ιερά: Εκκλησιαστικά ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Σισανίου και Σιατίστης. Ιεροί ναοί: Κοιμήσεως της Θεοτόκου με έτος ανέγερσης το 1845, με παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους. Αγία Παρασκευή ανηγέρθη την περίοδο 1865-1885. Αγία Τριάδα (1960), πανηγυρίζει την Τρίτη μέρα της Πεντηκοστής. Εξωκλήσια: Παναγιάς, Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, Αγίου Νικολάου. Αγίας Σοφίας, γιορτάζει την ημέρα της Ζωοδόχου Πηγής. Αγίου Αθανασίου πανηγυρίζει τη 2^α Μαΐου. Αγίου Νικολάου στην περιοχή Γκάντου, πανηγυρίζει 20 Μαΐου και άλλος του Αγίου Νικολάου στην περιοχή του παλιού χωριού «Τσέρνεσι» Προφήτη Ηλία, πανηγυρίζει 20^η Ιουλίου.

 

Στον οικισμό υφίστανται 14 εικονοστάσια (καντήλια). Μεταξύ των οποίων Αγίας Παρασκευής 3, Κοσμά Αιτωλού 2, Ευαγγελιστού Λουκά, Τριών Ιεραρχών.

Μονή Αγίας Τριάδας γνωστή ως «Αγία Τριάδα Αυγερινού-Βυθού-Πενταλόφου».

Με λαμπρότητα γιορτάσθηκε η εορτή του προφήτη Ηλία στην περιοχή «Μπάτζη» εκεί που ο οικισμός διαλύθηκε τον 16^ο αιώνα. Στην πανήγυρη παραβρέθηκαν και οι κάτοικοι Μοιρασάνης και Ρέσνης (Ανθούσα) (Β.Ε 11-8-27).

Επί Τουρκοκρατίας το χωριό πανηγύριζε στις 26 Ιουλίου, εορτή της Αγίας Παρασκευής. Σήμερα πανηγυρίζει το τριήμερο της Πεντηκοστής  (Αυγερινός σ.210).

Κατοχή: Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 15-6-41 αναφέρει ότι η κοινότητα αριθμεί 1000 κατοίκους. Τελευταία παρατηρείται παντελής έλλειψη τροφίμων και στην κοινότητα και στο Τσοτύλι. Παρακαλούν το Νομάρχη να τους εγκρίνει τη χορήγηση τροφίμων απ’ ευθείας στην κοινότητα (60/1013).

Με τηλεγράφημα στις 31-12-42 στο υπουργείο Επισιτισμού αναφέρουν «Κάτοικοι ορεινής περιοχής Αυγερινού Βοΐου διαμαρτυρόμεθα εντονότατα εναντίον υπηρεσίας παροχής δελτίου δια μείωσιν ημερησίας αποζημιώσεως μερίδος εις 30 δράμια τοιαύτης καταδίκης εις ορεινόν πληθυσμόν εν μέσω χειμώνι είναι πρωτοφανής. Κινδυνεύομεν πεθάνωμεν εκ πείνης λόγω μεγίστης εν δοίας κατοίκων και αγόνων μερών. Επικαλούμεθα άμεσον την αντίληψιν σεβαστού Υπουργείου και παρακαλούμεν θερμώς αυξηθεί ποσότης εις 60 δράμια» (60/653).

Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας  στις 31-12-1918 με έδρα τον οικισμό Κωνστάντσικον. Στην κοινότητα εντάσσεται και η Βρόστιανη η οποία στις 31-3-1920 ορίζεται ως έδρα της κοινότητας Βρόστιανης (Άγιοι Ανάργυροι). Ο οικισμός  Κωνστάντσικον στις 30/8/1927 μετονομάζεται σε Αυγερινός. Προσαρτάται στο δήμο Τσοτυλίου στις 4-12-1997. Από το 2010 στο δήμο Βοΐου με έδρα τη Σιάτιστα.

Ο υποδιοικητής Ανασελίτσης  στις 30-6-25 με εμπιστευτικόν έγγραφον στους Αστυνομικούς Σταθμούς Κωνσταντσίκου, Ζουπανίου και Λουντζίου (Καλλονής) τους παρακαλεί όπως αυθημερόν να διατάξουν κατάλληλο χωροφύλακα να μεταβεί στις κοινότητες Ζαντσίκου (Ζώνης), Βρόστιανης, Δοτσικού και να παραλάβει τον προϋπολογισμό τρεχούσης χρήσεως και να τον αποστείλει το ταχύτερον, ζητήσει δε έγγραφο απολογία από τους προέδρους δια την καθυστέρηση της υποβολής. Εάν δεν τον έχουν έτοιμον να απειλήσει τον πρόεδρο και το κοινοτικό συμβούλιο ότι έχει διαταγή να τους προσαγάγει ενώπιον του υποδιοικητή. Τέλος να τους δώσει τριήμερο προθεσμία (60/1516).

Στις κοινοτικές εκλογές που διεξήχθησαν στις  25-10-1925 ψήφισαν 63 άρρενες εκλογείς, έλαβαν ψήφους οι Βαρσάμης Κων. 46, Βασίλειος Τάρης 43, Γκίνης Φίλ. 42, Θωμάς Καρανσιώλας 34, Κ. Παπαγιάννης 33, Κων. Τάρης 30, Χρ. Πασχαλόπουλος 23, Ευθ. Γκίνης 23, Λεωνίδας Καρανικόλας 21, Δημ. Τσίμτσας 18, Γεώργιος Γκάσης 17, Κων/νος Τσίμτσος 11, Κων. Καραγιάννης 9.

Το κ.σ με πρόεδρο το Θωμά Καρανικόλα συνέταξε στις 22 Ιουλίου 1945 με τα παρακάτω στοιχεία: Κατοικίες 190. Πληθυσμός 940. Καταστραφείσαι οικίαι ολοσχερώς 30, μερικώς 3 δια πυρκαϊάς με εμπρηστικάς βόμβας υπό Γερμανών και κομιτατζήδων Βουλγάρων στις 7 Ιουλίου 1944.

Ο Βασίλειος Ν. Γκίνης απόφοιτος γυμνασίου Τσοτυλίου κάτοικος Αυγερινού (ορφανός πατρός και μητρός) με αίτηση στο Νομάρχη ζητά στις 24 Ιουνίου 1932 να διορισθεί γραμματεύς και ληξίαρχος  της κοινότητος Αυγερινού Αναφέρει συγκεκριμένα: «Προσφεύγων δε εις τούτο κ. Νομάρχα, διότι πέραν του έτους αφότου απελύθην των τάξεων του Στρατού εκπληρώσας αρτίως τας προς την πατρίδα μας στρατιωτικάς μου υποχρεώσεις και προσπαθήσας με πολλάς προσπαθείας και μέσα να εύρω θέσιν τινά προς προμήθειαν τουλάχιστον του επιουσίου μου, εστάθη αδύνατον δια το κρίσιμον της ενεργείας και των περιστάσεων, ζων ούτω ταπεινώς και αφανής, θιγουμένης της φιλοτιμίας μου εις βάρος των πλησιεστέρων μου συγγενών, ορφανός ων πατρός τε και μητρός. Η θέσις του κοινοτικού γραμματέως και ληξιάρχου της κοινότητος Αυγερινού, αν πολύ δεν θα με ικανοποιήσει οικονομικώς θα μου παράσχη όμως τον επιούσιον, ον θα αισθάνομαι ότι πορίζομαι δι’ εργασίας μου. Ζητών ταύτην δε την χάριν νομίζω ότι δεν προσκρούω εις τα συμφέροντα ουδενός και μάλιστα πτωχού βιοπαλαιστού, διότι ο νυν υπηρετών δημοδιδάσκαλος κ. Ιωάννης Γκάσης, ως δημόσιος υπάλληλος αμοίβεται από το κράτος μας ικανοποιητικά, ώστε και μόνον τον μισθόν του να δύναται να ζη αν όχι πολυτελώς, αλλ’ ανέτως, ενώ εγώ ενίοτε υποφέρω πολύ….» (60/1251).

 

Η κοινότης Αυγερινού στις 16-6-32 προς το Νομάρχη Κοζάνης ως προέδρου Διοικητ. Επιτροπής Ε.Τ.Ε.Ο.Ν. Κοζάνης αναφέρουν ότι από επιχορήγηση του Ε.Τ.Ε.Ο (Εθνικό Ταμείο Επαρχιακής Οδοποιίας ) άρχισε η κατασκευή της αμαξιτής οδού Αυγερινού-Ανθούσης μήκους 7850 μ. περίπου. Μέχρι τούδε δια της προσωπικής εργασίας των κατοίκων και των προαιρετικών εισφορών αυτών εις εργασίαν κλπ. εγένετο η εκχωμάτωσις 5000 μ. περίπου, υπολειπομένης εκχωματώσεως 2850 μ., εργασία ήτις δια των ιδίων μέσων θα συντελεσθή εντός της προσεχούς χειμερινής περιόδου. Επί των εκχωματωθέντων πρώτων 3000 μ. από Αυγερινόν προς Ανθούσαν ενεργείται ήδη η κατασκευή των τεχνικών έργων (εξ γεφυρών και τοίχων αντιστηρίξεως) με επιχορήγηση του Ε.Τ.ΕΟ με πίστωση 200.000 δραχμές. Υπολείπεται δε η κατασκευή των τεχνητών έργων των εκχωματωθέντων 2850 μ. μέχρις Ανθούσης.

 

Ο πρόεδρος της κοινότητας Αυγερινού Κ. Παπαϊωάννου με αναφορά στο Νομάρχη στις 26-6-33 αναφέρει ότι με προσωπική εργασία των κατοίκων κατασκευάζεται η οδός Αυγερινού- Ανθούσης. Το τμήμα της οδού συνολικού μήκους 7 χιλιομέτρων πρόκειται να εξυπηρετήσει όλη την περιφέρεια και την τοιαύτη του Πενταλόφου. Το έργο τούτο η κρατική αρμοδία υπηρεσία το χαρακτήρισε ως τμήμα της κατασκευασθησομένης επαρχιακής οδού Γρεβενών-Καστοριάς. Το έργο άρχισε να εκτελείται με προσωπική εργασία από τους κατοίκους το έτος 1932. Μέχρι σήμερα περατώθησαν οι χωματουργικές εργασίες τμήματος 3 χιλιομέτρων. Για τα τεχνικά έργα παρίσταται ανάγκη οικονομικής ενισχύσεως της κοινότητος εκ του επαρχιακού Ταμείου δια ποσού 108.000 δραχμών. Ζητούν να εγκριθεί το ανωτέρω ποσό, προκειμένου να αποπερατωθεί το εν λόγω έργο και συνάμα θα δώσει εργασία στους κατοίκους που σήμερα μαστίζονται δεινώς υπό της ανεργίας (60/1672).

Το κ.σ με πρόεδρο το Χρ. Πασχαλόπουλο ανακηρύσσει μέγαν ευεργέτην  της κοινότητος τον Ιωάννην Δ.Τάρην αφ΄ενός μεν δια τας υπέρ της κατασκευής του αμαξιτού δρόμου Αυγερινού-Ομαλής (Β.Ε 19-5-1935).

Το κ.σ με πρόεδρο τον Αλέξανδρο Καραγιάννη ψήφισε στις 6-10-40 πίστωση 3000 δραχμών υπέρ της αντικαταστάσεως του Πολεμικού πλοίου «Έλλη» που ανάνδρως υπ’ αγνώστου υποβρυχίου τορπιλισθείσα ναυτική μονάς του Βασιλικού Πολεμικού Ναυτικού στις 15-8-40 (60/1964).

Η κοινότητα αναφέρει στο Νομάρχη στις 15-10-40 ότι τακτοποιήθηκε το ζήτημα της παροχής ενισχύσεως προκειμένου να προβούν στην  καλλιέργεια αγρών στρατευθέντων.

Οικονομία: Σύμφωνα με τα τουρκικά φορολογικά κατάστιχα οι κάτοικοι του οικισμού πλήρωσαν τους παρακάτω φόρους: χωριό Κοστάνιτσκο. Το 1530 φορολογήθηκαν οι 42 οικογένειες, 45 ανύπαντροι  (μη μουσουλμάνοι) με 5.995 άσπρα.

Χωριό Κοστέντσκο. Το 1568 ο οικισμός  επί Τουρκοκρατίας  πλήρωσε  3.895  άσπρα. Ανήκε στο ναχιγέ Χρούπιστας. Φόρος καλλιέργειας  30  οικογένειες 750, φόρος καλλιέργειας 31 ανύπαντροι, 775 άσπρα.

Φόρος καλλιέργειας 2 οικογένειες  με μπάστινα (υπό όρους κληρονομιά κτηματικής περιουσίας, κρατικής γης) 50 άσπρα.

Φορολογήθηκαν για σιτάρι 120 κοιλά 960 άσπρα, βρίζα 100 κοιλά 500, κριθάρι 20 κοιλά 100, βρώμη 20 κοιλά 80, ρόβι 3 κοιλά 15. Μούστος 5 μέντρι (40 οκάδες) 35 άσπρα. Φόρος για κοφίνια τρύγου 15. Φόρος καλλιεργήσιμων κήπων 20. Δεκάτη από λινάρι15, από κάνναβη 120, από κεράσια 110, από κουκούλια 15, από μελίσσια 10, από κάστανα 20. Φόρος για οπωρικά 55. Πρόσοδος από άχυρο 15. Φόρος κρασιού (φερμένο από έξω) 10. Φόρος για 1 νερόμυλο 15. Φόρος για χοίρους 40. Πρόστιμα, προικοσύμφωνα, αποθήκες καλλιεργειών, ταπιά (τίτλοι ιδιοκτησίας) 130 άσπρα (Γκέκας).

 

Σύμφωνα με το Διοικητικό Επίτροπο Ανασελίτσης το 1913 η κοινότης έχει έσοδα εκ των περιφερομένων στους ναούς δίσκων, της πωλήσεως κηρού και διαφόρων προσφορών δρχ. 700. Εξ ενοικίων δύο οικιών εις το Πέραν της Κων/πόλεως δρχ. 880. Εξ ενοικίων εκκλησιαστικών κτημάτων δρχ. 920. Εξ ενοικιάσεως βοσκησίμων τόπων δρχ.930. Συνολικά 3.430 δρχ. Ως προς τα έξοδα ξοδεύονται 500-600 δρχ. για τις ανάγκες των εκκλησιών και το υπόλοιπο δια τη μισθοδοσία των διδασκάλων (Αποστόλου Βασίλη Δ.Μ 1912-15).

Οι αντιπρόσωποι των κτηνοτρόφων Κωνσταντσίκου και Περιφερείας Σεραφείμ Χονδροκώστας και Ευθύμιος Γκίνης στις 27-10-1917 ζητούν από τον Κυβερνητικό Αντιπρόσωπο κ.Ηλιάκη να τους επιτραπεί η αναχώρηση των κτηνών της κοινότητος Κωνσταντσίκου μετά των κτηνών των χωρίων Δραμίστης (Δάφνης), Βροστιάνης (Άγιοι Ανάργυροι), Κλεπιστίου (Πολυκάστανον) και Μονής Αγίας Τριάδας συνολικά 5.500 αιγοπρόβατα (Αποστόλου Δ.Μ 1916-17)

 

Κτηνοτροφία, νερόμυλοι, δημητριακά, καστανιώνες, μάστοροι, ξενιτιά κυρίως στην Κωνσταντινούπολη, οι κύριες δραστηριότητες των κατοίκων.

Λειτουργία πετρελαιοκίνητου αλευρομύλου υπό του κ. Κ.Παπαγιάννη (Μ.Β 8-8-37).

Αίτησις  κτηνοτρόφων κατοίκων Αυγερινού  στις 13-10-37 προς την Α.Ε τον υπουργόν Γενικόν Δοικητήν Μακεδονίας. Δια του κ. προέδρου της κοινότητος Αυγερινού. Εις Θεσσαλονίκην αναφέρουν ότι λόγω ελλείψεως  χειμερινών λειβαδίων εις τας ορεινάς περιοχάς, ένθα παραθερίζουν τα ποίμνιά μας, αναγκαζόμεθα εντός του αρξαμένου μηνός να κατέλθουμε εις χειμερινάς βοσκάς Χαλκιδικής-Θεσσαλίας κλπ. Κατά δε την διάβασιν εκ των ενδιαμέσων χωρίων, υποβαλλόμεθα εις μύρια μαρτύρια και ταλαιπωρία υπό των κατά τόπους οργάνων της αγροφυλακής αναιτίως και αδικαιολογήτως πολλάκις, προς τον σκοπόν όπως μας αναγκάσουν εις παροχήν  δώρου υπό τύπον συλλήπτρων, μη επιτρέποντες να παρεκκλίνωσι της δημοσίας οδού τα ποίμνια, ουδέ κατά 0,50 του μέτρου, όπερ τυγχάνει φύσει αδύνατον να εφαρμοσθή. Ζητούν να εκδώσει διαταγή οι αγροφύλακες να τους παρέχουν ευκολία και τους επιτρέπουν τη διάβασή των από χερσότοπους (60/1413).

 

 

Ο Διοικητής  της Υποδιοικήσεως Χωροφυλακής Νεαπόλεως  στις 10-6-39 αναφέρει ότι στον οικισμό λειτουργεί εις πετρόμυλος υπό του Κων. Βασ. Παπαϊωάννου, ιδρυθείς το 1937 ο οποίος λειτουργεί με ακάθαρτο πετρέλαιο με μηχανή δυνάμεως 20 ίππων

Το ταχυδρομείο έπαψε να λειτουργεί το 1998.

Στον οικισμό λειτουργεί ο ξενώνας “Ηλέκτρα”.

Πεσόντες: Στρατ.Ραμαντζάς Χαράλαμπος του Χρήστου, γεννηθείς το 1910, 53 ΣΠ, Μάχη Κορίτσας 1-1-41.

Στρατ. Τριανταφύλλου ή Τριανταφυλλόπουλος Θεόδωρος του Βασιλείου, γεννηθείς το 1910, 53 ΣΠ, Κορίτσα Κάμιας 4-1-41.

Δεκ. Γκάσης Βασίλειος του Χρήστου, γεννηθείς το 1913, 53 ΣΠ, Μνήμα Γραίας Κάμια 8-4-41 (εξαφανισθείς).

Πληθυσμός: Το Νοέμβριο του 1924 στον οικισμό κατοικούσαν 173 οικογένειες  με 933 γηγενείς κατοίκους. 1913=1021. 1920=702. 1928=882. 1940=975. 1951=713. 1961=704. 1971=461. 1981=444. 1991=414. 2001=386 . 2011=236

 Σύλλογοι: α)“Εφοροεπιτροπή των σχολών Κωνσταντζίκου με έτος ιδρύσεως 1893.

 β)Χωριανικόν Αδελφάτον Κωνσταντζιωτών της Κωνσταντινούπολης «Αγία Παρασκευή» ιδρυθείς στις 28 Μαΐου 1900, ημέρα της Πεντηκοστής.

 γ)Φιλοπρόοδος Σύλλογος Κωνσταντσιωτών «Η ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΣ» (1922-1939).

 δ)Σύλλογος των εν Αμερική Κωνσταντσιωτών Αγία Παρασκευή ιδρυθείς το 1909. Μετά από αδράνεια επανιδρύθηκε στις 14/10/1967.

 ε)Σύλλογος Αυγερινιωτών BROGTON &MANCHESTER ιδρυθείς στις αρχές του 20^ου αιώνα. Επανιδρύθηκε στις 1/11/2009.

στ)Πολιτιστικός και Αθλητικός Σύλλογος Αυγερινού με έτος ιδρύσεως το 1983. Διοργανώνει αγώνα δρόμου 24,5 χιλιομέτρων με σημείο εκκίνησης και τερματισμού την πλατεία του χωριού. Στα μέσα της διαδρομής οι δρομείς συναντάνε τη Μονή της Αγίας Τριάδας. Για το 2019 ήταν ο 15^ος δρόμος.

 ζ)Σύλλογος Αυγερινιωτών Θεσσαλονίκης (1978). Εκδίδει εφημερίδα “Αυγερινιώτικοι Αντίλαλοι”, Τον Ιούνιο του 2019 έτος 30^ον  αρ. φύλλου 69.

 η)Σύλλογος γυναικών Αυγερινού” (Αυγερινός,,,). Ίδρυσε λαογραφικό μουσείο. Στεγάζεται στο μεγαλοπρεπές κτήριο του δημοτικού σχολείου. Εκτίθενται εκκλησιαστικά είδη, φορεσιές, επαγγελματικά εργαλεία. Εγκαινιάστηκε στις 15 Αυγούστου 2013.

θ)Αναφορά Ενώσεως Εφέδρων Αυγερινού Ν. Κοζάνης στις 23-11-32 με πρόεδρο τον Αργυρόπουλο  προς τη Νομαρχία απαντώντας σε διαταγή του Νομάρχη αναφέρουν  ότι η ημετέρα Ένωσις Εφέδρων είναι νεοσυσταθείσα και ως εκ τούτου δεν είναι εφοδιασμένη με όλα τα απαιτούμενα στοιχεία. Συνημμένως υποβάλουν 1) Το Καταστατικόν αυτής εγκριθέν την 12^ην Ιουλίου 1932. 2)Τον απολογισμόν των εσόδων και εξόδων ημιτελή. 3) Αντίγραφον του εγκριθέντος απολογισμού του πρακτικού. 4) ονομαστικήν κατάστασιν των μελών της Ενώσεως και 5) Ονομαστικήν κατάστασιν των μελών της διοικήσεως (60/1869).

 

ι)Ο Σύλλογος Αυγερινού  «η Κωνσταντινούπολις» στις 10-1-33 αναφέρει στο Νομάρχη ότι ο σύλλογος δεν αδρανεί  προσφέρει υπέρ του σχολείου, της εκκλησίας, των απόρων οικογενειών. Επισυνάπτει πίνακα μελών, καταστατικό κλπ. Από τις δαπάνες του συλλόγου: Για ισοπέδωση κεντρικής πλατείας 2 ημερομίσθια στο Μιχαήλ Β. Τριανταφύλλου δρχ. 103. Υλοτόμηση 44 πήχεων ξυλείας πλατάνου δρχ. 82 στον Αθ.  Ζαΐμη  ξυλουργό. Δια κάρφωμα κιγκλιδωμάτων και κατασκευή καθισμάτων πλατείας δρχ. 1000. Γεώργιος Διβανόπουλος εκ Πέτσανης (60/1472).

 

 

Την 5^η Μαΐου 1935 εγένετο η κλήρωση του ως άνω συλλόγου με δώρα τάπητα τοίχου, δίσκο εκ πορσελάνης, λάγηνον εκ τσίγκου, φρουτιέρα, δίσκον, καφετιέρα (Β.Ε 12-5-35).

ια)Σύλλογος των εν Η.Π.Α Αυγερινιωτών «Η Αγία Παρασκευή».

Υγεία: Ο πρόεδρος της κοινότητας Αυγερινού με έγγραφο στο Νομάρχη του ενημερώνει περί του τρόπου πληρωμής του κοινοτικού ιατρού. Αναφέρει ότι από το 1931  η κοινότης προσέλαβε κοινοτικό ιατρό με μηνιαία αποζημίωση 2500 δραχμών. Η κοινότητα για την πληρωμή επιβάλλει άμεσο έρανο από 60 έως 300 δραχμές αναλόγως της οικονομικής καταστάσεως. Πριν το 1931 οι κάτοικοι είχαν προσλάβει μόνοι των γιατρό η οποία προσπάθεια απέτυχε για το λόγο της μη εγκαίρου καταβολής υπό τούτων αναλογούσης εισφοράς. Σήμερα η εισφορά εισπράττεται υπό του κοινοτικού εισπράκτορος κι αν καθυστερήσει η κοινοτική είσπραξη πάντα υπάρχουν χρήματα στο ταμείο της κοινότητας εξ άλλων πόρων. Προηγουμένως οι κάτοικοι του χωριού στις 13-1-1937 με υποβολή  ένστασης στο Νομάρχη διαμαρτύρονται για πρόσληψη ιατρού εκ μέρους της κοινότητας γιατί δεν είναι ορθό να διατίθεται το ήμισυ του προϋπολογισμού (60/1463).

 Ο ιατρός Ι.Αποστολόπουλος υπηρετών επί δεκαετία εξηναγκάσθη σε παραίτηση και ακύρωσε τη συμφωνία με την κοινότητα (ΗΧΩ 14-10-36).

 

Αξιόκαστρον,το (Σουρδάνιον) Δήμου Βοΐου Κοζάνης

 

φωτό το βόιον

 

 

 

Αξιόκαστρον,το (Σουρδάνιον) Δήμου Βοΐου Κοζάνης

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου  “ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΒΟΪΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ” σελ. 336 Κοζάνη 2022

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 654 μ. στη διαδρομή Νεάπολη, Περιστέρα, Λουκόμιο, Πυλώριο, Αξιόκαστρο. Βρίσκεται σε απόσταση 7 χιλιομέτρων από τη Νεάπολη. Ανήκει στη δημοτική ενότητα Νεάπολης. Μαζί με τον οικισμό Κλήμα αποτελούν την τοπική κοινότητα Αξιοκάστρου. Σεισμόπληκτος οικισμός με το σεισμό του 1995. Αποφασίστηκε λόγω του επισφαλούς του εδάφους (ΦΕΚ 181/ 3 -5-1985) οι οικισμοί Πεπονιά, Πολύλακκος, Αξιοκαστρο, Κλήμα, Τραπεζίτσα, Πανάρετη, Πυλώριο να μετεγκατασταθούν σε περιοχή κοντά στη Νεάπολη.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Ανασελίτσης του 1915  ήταν εγγεγραμμένοι  31 άρρενες χριστιανοί εκ των οποίων 9 κτίστες.

Στις πρώτες εκλογές που διεξήχθησαν, μετά την ενσωμάτωση του οικισμού στην ελληνική επικράτεια, στις 31 Μαΐου 1915 ψήφισαν στο έβδομο εκλογικό τμήμα με έδρα τη Νεάπολη.

Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 76 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν  στην περιφέρεια Βοΐου (νυν δήμος Βοΐου)  το Αξιόκαστρον  ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στην 54η θέση με 36 κατοίκους. Με την απογραφή απογράφηκαν και τρεις ακατοίκητοι οικισμοί  Παρόχθιον, Ρόκαστρον, Παναγία Χορηγού (π.παιδικές κατασκηνώσεις).

“Έχει 107 ψυχάς Ελληνικάς, σχολήν μικτήν, μαθητάς 8, μαθητρίας 3, διδάσκαλον 1, ιερέα 1”(Εν Σιατίστη 30 Αυγούστου 1912. Παμμεκεδονικόν Ημερολόγιον 1913).

Από έκθεση του Υποδιοικητή Ανασελίτσης Γ.Χαρισίου στις 17 Αυγούστου 1922 λαμβάνουμε τις παρακάτω πληροφορίες: “Το χωρίον τούτο μέχρι του 1905 ήτο τσιφλίκιον και σήμερον ακόμη υπάρχουσιν ελάχιστα κτήματα βέηδων Λειψίστης. Πανταχού βλέπει τις δεντροφυτείαν. Οι κάτοικοι είναι γεωργοί και κτηνοτρόφοι και κτίσται, ξενητεύονται και εδώ. Το μικρόν αυτού σχολείον οπωσδήποτε είναι καλόν, μαθηταί και μαθήτριαι 30. Ο διδάσκαλος είναι και ιερεύς. Απεφασίσθη προσωπική εργασία με σκοπό την επιδιόρθωση δύο βρύσεων και η αποξήανσις ενός ελώδους δρόμου 40 μέτρων” (Αποστόλου: Οι οικισμοί…).

Αρχαιότητες: Ανατολικά του οικισμού και σε απόσταση δύο χιλιομέτρων και σε έκταση χιλίων στρεμμάτων βρέθηκαν θραύσματα αγγείων, χαλκά κοσμήματα, όπλα, νομίσματα βασιλέων της Μακεδονίας (γνωριμία με το νομό κοζάνης).

Εκπαίδευση:  “Αξιόκαστρον –Σουρδάνιον (γηγενής)

Μαθητές: 21, 33, 39, 38, 30,32, 30 (Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως: 26/1/1931, 26/11/1931, 19,20/12/1932, 28/3/1934, 20/11/1934, 20/3/1937, 3/3/1938).

Διδακτήριο: Νεόδμητο, διώροφο. Δε λειτουργεί. Δύο αίθουσες ανά όροφο. Εκ των αιθουσών του άνω ορόφου η μία θα χρησιμοποιείται ως αίθουσα διδασκαλίας και η άλλη ως κατοικία διδασκάλου (Νοε.1919). Διώροφο με κατοικία δασκάλου, ισόγειο για αποθήκη (29/11/1923). Παλιό, απεριποίητο, να περιφραχθεί η αυλή (2/2/1925). Επισκευάσθηκε με κρατική συνδρομή (19/11/1926). Νέο σχολικό κτήριο, επισκευασθέν υπό του κράτους, μεταρρυθμισθέν (27/11/1927). Η κατάσταση προσωρινώς ανεκτή. Κτήριο διώροφο, δια όλες τις ανάγκες της κοινότητας. Ανηγέρθη το 1913 με μεσημβρινό προσανατολισμό (26/1/1931). Η αυτή οικτρά κατάσταση. Εγένετο συγκέντρωση της πέτρας με προσωπική εργασία δια ανέγερση διδακτηρίου (19,20/12/1932). Δεν επετεύχθη η έναρξη της ανεγέρσεως νέου (28/3/1934). Η κατάσταση προσωρινώς υποφερτή. Οι ενέργειες δια την ανέγερση νέου διδακτηρίου παραμένουν επί διετίας στο αυτό σημείο (20/11/1934). Στεγάζεται σε κοινοτικό οίκημα κακής καταστάσεως (20/3/1937). Επίκειται η ανέγερση νέου (3/3/1938).

Υλικό: Η κοινότης ψήφισε 500 δρχ. για κατασκευή 12 δίεδρων θρανίων, ενός πίνακος, μίας θερμάστρας και μικρά επισκευή του κτιρίου (Νοέ. 1919). Τα βάθρα δίεδρα, κακότεχνα. Υπάρχει γεωγραφικός χάρτης της Ελλάδος και εικόνες της Ελληνικής Επαναστάσεως (29/11/1923). Παλιό, απεριποίητο, να περιφραχθεί η αυλή (2/2/1925). Στερείται σχολικών ειδών, διδακτικών μέσων (19/11/1926). Κατασκευάσθηκαν θρανία, αγοράσθηκαν χάρτες (27/11/1927). 11 θρανία άνευ σχεδίου δίεδρα και 2 τρίεδρα, θερμάστρα, πίναξ, χάρτης Μακεδονίας, αριθμητήριο, 2 καρέκλες, τραπέζι, 4 παραπετάσματα παραθύρων, 5 μικροί χάρτες (26/1/1931). Θρανία και πίναξ σε καλή κατάσταση, αριθμητήριο και γεωγραφικούς χάρτες (20/3/1937). Ελλιπές, πενιχρό (3/3/1938).

 

Υπηρεσιακά βιβλία-Βιβλιοθήκη: Μαθητολόγιο, Γεν. Έλεγχος, βιβλίον δαμαλισμού και βιβλίο προς καταχώριση της ύλης η οποία όμως δεν κατεχωρήθη υπάρχουν (29/11/1923). Δεν κατηρτίσθη σχολική βιβλιοθήκη (26/11/1931). Ελάχιστα βιβλία προς χρήση διδασκάλου μόνο (20/3/1937).

Σχολικός κήπος: Καλλιεργείται (26/1/1931), καλλιεργείται ως πειραματικός αγρός και ανθόκηπος (19,20/12/1932), προβλέπεται η ίδρυσή του στο νέο διδακτήριο (3/3/1938).

Φοίτηση: ΄Οχι τακτική (2/2/1925), στη συνέχεια τακτική.

Άλλες πληροφορίες: Αργεί από το Μάρτιο αποσπασθέντος του διδασκάλου στο διτάξιο θηλέων Σελίτσης το οποίο αριθμεί 120 μαθήτριες. Ήδη από το Μάρτιο είχαν απομακρύνει τα τέκνα των στις γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες. Κατανοήσαντες την περυσινή διαγωγή προσήλθαν στον επιθεωρητή  και υπέβαλαν την παράκληση να τους διορίσει διδάσκαλο με την υπόσχεση ότι δε θα λείψουν τα παιδιά των  ούτε ημέρα από το σχολείο (Σεπτ.1919). Λειτούργησε με τις 4 πρώτες τάξεις με λίγους μαθητές. Η διδαχθείσα ύλη εκτός της Αριθμητικής και της Γραμματικής είναι ανάλογη προς τον διανυθέντα χρόνο και έγινε κτήμα των μαθητών. Τα αποτελέσματα γενικώς καλά. Ο διδάσκαλος έδειξε επιμέλεια και όχι διδακτική ικανότητα (Μάιος 1931).

Διδάσκαλοι: Μπέντας Παναγιώτης, Στεφάνου Αρήτη, Μάλαμας Νικάνωρ, Ατζάρης Τωάννης” (Αποστόλου Τάνια….).

Έκθεσις ανεγέρσεως του Δημοτικού Σχολείου Αξιοκάστρου: Το δημοτικό σχολείο Αξιοκάστρου ευρίσκεται εις το μέσο του χωρίου. Έχει αρίστη θέση, είναι ευάερο, ευήλιο, με αρκετά ευρύχωρο προαύλιο και εν συνεχεία ο κήπος του με υποδειγματική περίφραξη.

Η ανέγερσή του έγινε κατά το έτος 1939 με πρωτοβουλία της κοινότητος και την όλην εποπτεία του εργολάβου εκ Πενταλόφου Κάσση Ζήση χωρίς καμία βοήθεια κρατικήν.

Λόγω όμως της καταστάσεως του πολέμου που επηκολούθησε, παρ’ όλην τη φιλοτιμία των κατοίκων δεν κατορθώθη να αποπερατωθεί τελείως.  Προσωρινώς οι μαθηταί εστεγάζοντο εις εν κοινοτικόν χώρον αρκετά εξυπηρετικόν.

Η αποπεράτωσις του διδακτηρίου έγινε το έτος 1950-51 κατόπιν κονδυλίου 2.000.000 εκ του Υπουργείου και την ξυλεία του δαπέδου και κουφωμάτων που απέσπασεν το Σχολείον από το τμήμα στεγάσεως Τσοτυλίου.

Τούτο αποτελείται εκ μιας αιθούσης με 54 τ.μ και 240 κ.μ κι ενός γραφείου 9,90 τ.μ και μιας σάλας από 9,30 τ.μ.

Το όλον  διδακτήριον έχει 94,50 τ.μ και 425 κ.μ. Εσωτερικώς έχει τακτοποιηθεί καλώς, τελευταίως

Εξωτερικώς έχει ορισμένας ελλείψεις  αλλά ελπίζουμε να πραγματοποιηθούν κατόπιν της αρωγής που μας υπεσχέθη να χορηγήσει η κοινότης κατά το νέον σχολικόν έτος. Το προαύλιον έχει καλή όψιν ως και πλήρη ισοπέδωσιν. Του ελλείπει η μόνιμος περίφραξις αλλά και η προσωρινή δια ξύλων είναι αρκετά εξυπηρετική. Γενικά το σχολείον Αξιοκάστρου με την αρωγή που λαμβάνει κάθε χρόνο από την κοινότητα  και με τα ενοίκια τα προερχόμενα εκ της

Σχολικής περιουσίας σε πολύ χρονικό διάστημα θα τελειοποιηθεί από όλες τις απόψεις (4/4/1955  Ο διευθυντής Νικ. Μπανιωτόπουλος).

Ιερά: Άγιος Αθανάσιος, πολιούχος του οικισμού. Προφήτης Ηλίας στο δρόμο προς τον οικισμό Κλήμα.

Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας  στις 13/2/34 με την απόσπαση του οικισμού Αξιόκαστρον από την κοινότητα Τραπεζίτσης και τον ορισμό του ως έδρα της κοινότητας. Ο οικισμός Κλήμα αποσπάται από την κοινότητα Τραπεζίτσης και προσαρτάται στην κοινότητα. Στις

4/12/97 προσαρτάται στο δήμο Νεάπολης. Το 2010 με το νόμο του Καλλικράτη προσαρτήθηκε στο δήμο Βοΐου με έδρα τη Σιάτιστα και ιστορική έδρα τη Νεάπολη.

Το κ.σ με πρόεδρο το Σπυρίδων Μητσόπουλο συνέταξε το Δελτίο Κοινοτικής Απογραφής ως ακολούθως: κατοικίες 27, πληθυσμός 158. Θύματα της περιόδου 1940-1944 δύο (αρ.2).

Οικονομία: Σύμφωνα με τα τουρκικά φορολογικά κατάστιχα οι κάτοικοι του οικισμού πλήρωσαν τους παρακάτω φόρους: χωριό Σιρντάν. Το 1530 φορολογήθηκαν οι 14 οικογένειες, 8 ανύπαντροι  (μη μουσουλμάνοι) με 2.258 άσπρα.

Χωριό Σερτάν. Το 1568 ο οικισμός Σερτάν, επί τουρκοκρατίας,  πλήρωσε στο σπαχή φόρο δεκάτης 2.000  άσπρα. Ανήκε στο ναχιγέ (επαρχία) της Χρούπιστας (Άργος Ορεστικό).

Φόρος καλλιέργειας για 14 οικογένειες 350 άσπρα. Φόρος καλλιέργειας για 10 ανύπαντρους 250 άσπρα. Οι κάτοικοι πλήρωσαν φόρο ακόμη για σιτάρι 20 κοιλά (1 κοιλό=20 οκάδες) 160, βρίζα 30 κοιλά 150, κριθάρι 30 κοιλά 150, ρόβι 10 κοιλά 80, φακή 5 κοιλά 40, μούστος 50 μέντρι (1 μέντρι=8 οκάδες) 400, φόρος από χόρτο και άχυρο 33, φόρος για χοίρους 33. Πρόστιμα, προικοσύμφωνα, αποθήκες καλλιεργειών, ταπιά (τίτλοι ιδιοκτησίας) 279. Φόρος καλλιεργήσιμων κήπων 19 άσπρα, σιτάρι 3 κοιλά 24 άσπρα. Ανάμικτο σιτάρι 3 κοιλά 15 άσπρα (Γκέκας…).

Απογραφική επιτροπή  γεωργικών προϊόντων το Νοέμβριο του 1929 συγκροτήθηκε ως ακολούθως: Σπυρίδων Μητσόπουλος κοιν. Σύμβουλος. Νικάνωρ Μάλαμας δημοδ. Κων/νος Ευαγγελόπουλος αγροφύλαξ. Οι  κάτοικοι του Αξιοκάστρου στις 15-10-39 αναφέρουν στον Επιθεωρητή Δασών Κοζάνης ότι με απόφαση της  Δασικής αστυνομίας απηγορεύθη επ’ αόριστον η βοσκή των αιγών στην κοινότητα. Επειδή έχουν απόλυτη ανάγκη συντηρήσεως των οικογενειών με ολίγο γάλα, τυρί, βουτύρου, ζητούν να τους επιτραπεί η κατοχή 6 αιγών έως ότου ληφθεί γενικό μέτρο από το κράτος (60/1263).

Πληθυσμός: 1913=115. 1920=108. 1928=154. 1940=169. 1951=155. 1961=141. 1971=113. 1981=101. 1991=47. 2001=46 . 2011=36

Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος Αξιοκάστρου. Διοργανώνει τον ετήσιο χορό, του Προφήτη Ηλία.