Μπούρινος 6ο "Τρίκωμο Γρεβενών"

 

 

 

11. ΤΟ ΤΡΙΚΩΜΟ ΓΡΕΒΕΝΩΝ, Η «ΚΡΑΣΟΜΑΝΑ ΤΗΣ ΠΙΝΔΟΥ».

Γράφει ο Καράντζιος Κ. Γιώργος, Μαθητής Λυκείου

 

Το Τρίκωμο (ή Ζάλοβο) χτισμένο στις ανατολικές υπώρειες της Πίνδου ανήκει διοικητικά στο Νομό Γρεβενών. Σύμφωνα με την παράδοση δημιουργήθηκε, έπειτα από την συνένωση τριών ποιμενικών οικισμών του Ζιάνι, του Ελευθεροχωρίου και της Καλογριάς. Είναι γνωστό κυρίως για τα λαμπρά μνημεία πολιτισμού του (πέτρινα γεφύρια, Αζίζ-Αγά και Καγκέλια) αλλά και για τα εύγεστα κρασιά του.

 

 

Οι παππούδες μου, Ιουλία (82 ετών) και                     Γεώργιος Καράντζιος (85 ετών), στην περίοδο του τρύγου των αμπελιών τους. «75 και πλέον χρόνια ενασχόλησης με την αμπελουργία, από τη γέννηση έως τα βαθιά γηρατειά».

 

Το χωριό, ανέκαθεν φημίζονταν για το καλό κρασί και τσίπουρο που παρήγαγε και εμπορεύονταν. Οι κάτοικοι από τη δημιουργία του οικισμού διαπίστωσαν πως οι κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής ευνοούσαν την αμπελοκαλλιέργεια, γι’ αυτό και από ποιμένες έγιναν αμπελουργοί. Το Τρίκωμο, ήταν ο μοναδικός οικισμός της επαρχίας των Γρεβενών, στον οποίο πριν από το 1940 καλλιεργούνταν 1500 στρέμματα αμπελώνων και η οινοπαραγωγή έφτανε τις 400-500 χιλιάδες οκάδες κρασί (περ. 640.000 κιλά) ¹. Η εμπορία του κρασιού ήταν πλήρως διαδεδομένη σε Β. Ήπειρο, Δυτική Μακεδονία και Θεσσαλία. Τα Ζαλοβίτικα κρασιά προτιμούνταν για το υπέροχο άρωμα και τη γεύση τους. Γεωπόνοι και οινολόγοι, αναφέρει ο Καραπατάκης, επισκέπτονταν το χωριό για να διδαχθούν συμβουλές και πρακτικές οδηγίες από τους αμπελουργούς του Ζαλόβου, που χωρίς θεωρητικές γνώσεις κατείχαν άριστα την τέχνη του κρασιού που την μετέδιδαν με αγάπη και μεράκι από γενιά σε γενιά.

 

     Η σφραγίδα του Αμπελουργικού Πιστωτικού      

     Συνεταιρισμού Τρικώμου, το 1928.

 

Η εξαγωγή οίνου και τσίπουρου ξεπέρασε τα πανελλήνια σύνορα μόλις το 1933 κατά το οποίο, ο Αμπελουργικός Συνεταιρισμός Τρικώμου Γρεβενών έλαβε το Χρυσό βραβείο του διεθνή διαγωνισμού γευσιγνωσίας κρασιού, στη Διεθνή έκθεση Θεσσαλονίκης ². Μάλιστα, πέραν του τοπικού αμπελουργικού συνεταιρισμού το χωριό συμμετείχε με τους περισσότερους παραγωγούς στον Πανεπαρχιωτικό Αμπελουργικό Συνεταιρισμό Γρεβενών, σε μια πρώτη προσπάθεια για βελτιστοποίηση της αμπελουργίας, το 1926 ³.

Βέβαια, στο δεύτερο μισό του 20^ου αι. σημειώνεται για πρώτη φορά καμπή στη διαδρομή της αμπελουργίας του τόπου μας, που ξεκίνησε με την κατοχή και τον εμφύλιο κατά τους οποίους το χωριό θρήνησε πολλούς νέους. Σημαντικό πλήγμα ήταν και η μετανάστευση των νέων μακριά από το χωριό, εσωτερική και εξωτερική. Το 1982, ο τοπικός σύλλογος επιδιώκοντας την ανάπτυξη της οινοπαραγωγής, ξεκίνησε τη διοργάνωση εκδήλωσης υπό την επωνυμία «Γιορτή Κρασιού», που γίνεται κάθε χρόνο το τελευταίο σαββατοκύριακο του Αυγούστου στον αύλειο χώρο του Δημ. Σχολείου Τρικώμου.

Συνοψίζοντας, εύκολα μπορούμε να κατανοήσουμε το χαρακτηρισμό «κρασομάνα» της Πίνδου. Μια λαμπρή ιστορική διαδρομή ενός τόπου ευλογημένου που έζησε εποχές ευημερίας, ανάπτυξης και ζωντάνιας έρχεται με νοσταλγία στις μνήμες των γέρων σήμερα καλλιεργητών που αφηγούνται με γλυκές αναμνήσεις το βίο τους στους ολίγους νέους αμπελουργούς. Σήμερα, οι νέοι αμπελουργοί λιγόστεψαν, οι γέροι πια άρχισαν να εγκαταλείπουν τα αμπέλια τους, αδύναμοι να τα συντηρήσουν, αλλά τα τελευταία έτη παρατηρούμε επιστροφή των νέων στο χωριό και δημιουργία νέων αμπελώνων. Ευελπιστούμε λοιπόν, πως το χωριό μας και πάλι θα αποκτήσει την παλιά του δόξα και φήμη και ότι στο μέλλον θα αναβιώσουν στιγμές της «οινοανάπτυξης». Άλλωστε «η ελπίδα πεθαίνει πάντα τελευταία»!

 

Βιβλιογραφία:

- Πηγές-παραπομπές:

¹ Καραπατάκη Κ. «Το Τρίκωμο Γρεβενών», δακτυλογραφημένο κείμενο, Αθήνα 1981

² Εφημερίδα «Φωνή της Δυτικής Μακεδονίας των Γρεβενών» , 6-11-1932

³ Γ.Α.Κ./ Αρχεία Ν. Κοζάνης «ΑΒΕ 60 - Νομαρχία Κοζάνης», 1912-1964

- Προσωπικό αρχείο – προφορικές συνεντεύξεις Καράντζιου Κ. Γ.

 

Περιοδικό "Ο Μπούρινος". Ετήσια έκδοση του Επιμορφωτικού- Εξωραϊστικού-Εκπολιτιστικού Συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών  "Ο ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ".

Έτος έκδοσης 2014,  σελίδες 96, κεφάλαια 55.

6o Τεύχος. Έτος 6^ο.

Η επικαιρότητα που παρατίθεται στο παρόν τεύχος αφορά το 2013.

Επιμελητής έκδοσης: Βασίλης Αποστόλου

ISSN:2241-0805

Σύνολο τευχών έξι (αρ.6):

2009=σελ.64

2010= σελ.80

2011= σελ.80

2012= σελ.96

2013= σελ.160

2014= σελ. 96.

 

 

Προτομές Ανδριάντες Μνημεία Κοζάνης "Στάμκος Αναστασίου"

 

 

 

 

Βασίλη Αποστόλου

Δασκάλου του Αου Δημοτικού Σχολείου Κοζάνης

Προτομές-Ανδριάντες –Μνημεία Κοζάνης

Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης

Κοζάνη 2006 σελίδες:238

ISBN:960-87195-6-9

 

 ΣΤΑΜΚΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ (1853-1934)

 

            Η προτομή του είναι στημένη στη σάλα του Μαμάτσιου Νομαρχιακού Νοσοκομείου Κοζάνης, δίπλα από την προτομή του άλλου ευεργέτη Κ. Μαμάτσιου.

             

          Στην κύρια όψη του βάθρου διαβάζουμε.

                                        ΣΤΑΜΚΟΣ

                                      ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ

                                                                        Στη δεξιά πλευρά

                                                           ΑΛΙΚΗ ΧΑΤΖΗ ΕΠΟΙΕΙ

 

            Γεννήθηκε στην Ερμακιά Εορδαίας το 1853 και πέθανε στην Κοζάνη σε ηλικία 81 ετών.

Τον Οκτώβριο του 1910 ο Μητροπολίτης Κοζάνης Φώτιος Μανιάτης του αναθέτει την επιστασία ανέγερσης του Παρθεναγωγείου, σημερινό Δημοτικό Σχολείο Μούκα. «άνδρας πρόθυμος σε κοινωφελή έργα και φιλογενής» κατά τον Παν. Λιούφη. (13\164)

             Άφησε όλη την περιουσία του στο Δήμο Κοζάνης με σκοπό την «Ανέγερση Δημοτικού Νοσοκομείου». Σύμφωνα με την «Ηχώ» η απόφασή του τούτη τιμά όχι μόνο τον ίδιο, αλλά και την Κοζάνη, η οποία ευτύχησε να έχει στους κόλπους της άνδρες πλουσίους με τόσα ευγενή και πατριωτικά αισθήματα.

Ήταν ένας σεβάσμιος γέροντας, όλοι σηκωνόταν να τον χαιρετίσουν όταν περνούσε από μπροστά τους. Ήταν πιστός στις παραδόσεις, ακόμα και τα ρούχα που φορούσε ήταν τα Κοζανίτικα κι όχι τα «ευρωπαϊκά». (59\28)

            Ο Μιχάλης Παπακωνσταντίνου ο πολιτικός, ο λογοτέχνης γράφει για το Στάμκο: «Στα τέλη Ιουλίου είχε πεθάνει ο Στάμκος Αναστασίου Κοζανίτης που άφησε δυο εκατομμύρια δραχμές για να γίνει το «Στάμκειο» Νοσοκομείο. Κόσμος πολύς στην κηδεία, λόγια συνηθισμένα. Ο δήμαρχος ανέλαβε να φροντίσει για τη δωρεά. Αυτόν τον ευεργέτη οι Κοζανίτες τον ήξεραν « Στάμκο» χωρίς το όνομά του. (55\249)

            Η εκποίηση της περιουσίας του απέφερε το ποσό των 2.000.000 δραχμών. Τα χρήματα παραχωρήθηκαν στο Κεντρικό Νοσοκομείο της πόλης με τον παρακάτω όρο, μια πτέρυγα του Νοσοκομείου να ονομασθεί «Στάμκειος».

             Η επιθυμία του εκπληρώθηκε με την ανέγερση του Μαμάτσιου κρατικού Νοσοκομείου Κοζάνης. Η μαιευτική πτέρυγα του νοσοκομείου φέρει το όνομά του.

             Τον Οκτώβριο του 1970 στήνεται η προτομή του στη σάλα του νοσοκομείου.

 

Διαθήκη Στάμκου Αναστασίου (3\ΚΤ 82)

 

            Στις 28 Μαρτίου 1930 ο Στάμκος Αναστασίου αναφέρει στη διαθήκη του.  « … εκάλεσα τον έμπιστό μου Δημήτριο Ν. Μπλιούρα, τραπεζίτη κάτοικο Κοζάνης κι αφήνω κληρονόμους

α)Τη σύζυγό μου Αναστασία, θυγατέρα του Ιωάννου Βαρδάκα.

β)Το δια της παρούσης μου διαθήκης συνιστώμενο «Στάμκειο Ίδρυμα»

Στη σύζυγό μου Αναστασία αφήνω την ισόβια επικαρπία της οικίας μου επί της παρόδου της Παύλου Μελά στην οποία κατοικώ μετά των επίπλων και σκευών πλην μετρητών 10.000 και εμπορευμάτων.

… Άπασα την άλλη περιουσία μου την κινητή εις μετρητά ή άλλα περιουσιακά στοιχεία όπως καταστήματα, αγρούς, άμπελο καταλείπω στο συνιστάμενο Στάμκειο Ίδρυμα.

… Διατάσσω τα εξής

 1)Το Στάμκειο ίδρυμα ως αποκλειστικό σκοπό θα έχει την ίδρυση και συντήρηση Νοσοκομείου εν τη πόλει της Κοζάνης υπό το όνομα «Στάμκειο» συμφώνως προς τας υπαγορεύσεις της επιστήμης, προς νοσηλεία απόρων του Νομού Κοζάνης άνευ πληρωμής ή και ευπόρων κατόπιν πληρωμής προτιμώμενων των δημοτών Κοζάνης.

 2)Το ίδρυμα θα διοικείται υπό διαρκούς πενταμελούς επιτροπής απαρτιζομένης εκ του εκάστοτε Δημάρχου Κοζάνης ως προέδρου και εκπροσωπούντος το ίδρυμα, του εκάστοτε Μητροπολίτου Κοζάνης και των κ.κ Βασιλείου Παναγιώτου Γκαγιά, Νικολάου Ιωάν. Γκέκα και Κων\νου Χρ. Χασάπη κατοίκων Κοζάνης. Οι τρεις τελευταίοι μετά πενταετή θητεία θα αντικαθίστανται από εκπρόσωπο επιστημόνων,  επαγγελματιών του κλάδου ανά διετία. Δικαίωμα ψήφου θα έχουν μόνο άρρενες δημότες Κοζάνης.

3) Η Επιτροπή πρέπει να εκκαθαρίσει την περιουσία εντός εξαμήνου και να προβεί στην ίδρυση Νοσοκομείου το οποίο θα φέρει το όνομα και την επιγραφή του ιδρύματος…

5)Τα χρέη του διαχειριστού του Ταμείου θα εκτελούν τα τρία τελευταία μέλη της επιτροπής.

9)Υποχρεώ το Στάμκειο Ίδρυμα όπως χορηγεί προς τη σύζυγό μου Αναστασία, εφ’ όρου ζωής λόγω διατροφής δραχμές 50.000 ετησίως.

Στον ιερό Ναό Αγίου Νικολάου Ερμακιάς δρχ. 1000 για αγορά καμπάνας».

Το κληροδότημα του Στάμκου Αναστασίου περιελάμβανε την παρακάτω ακίνητη περιουσία. Νεόδμητο ισόγειο κατάστημα εξ αδιαιρέτου. Οικοδομή νεόδμητος. Ισόγεια αποθήκη. Ισόγειο νεόδμητο κατάστημα. Οικόπεδο. Οικόπεδο. Αγρό. (53\ΑΒΕ 60\ΣΑΕ 758)

 

Ο θάνατός του. Τιμές από το Δημοτικό Συμβούλιο.

 

            Στις 3 Ιουλίου 1934 το δημοτικό συμβούλιο Κοζάνης συνεδριάζει εκτάκτως. Μοναδικό θέμα ημερησίας διατάξεως η λήψη απόφασης για την κηδεία του αποβιώσαντος ευεργέτου της πόλης Στάμκου Αναστασίου. Μετά την ανάγνωση της διαθήκης αποφασίστηκε:

α) όπως αναρτηθεί μεσίστιος η σημαία εν τω Δημαρχιακώ καταστήματι.

β) η κηδεία γίνει δαπάναις του Δήμου.

γ) όπως εκφρασθώσι υπό του Δημοτικού Συμβουλίου και δημάρχου συλλυπητήρια εις την οικογένειά του.

δ) όπως το δημοτικό συμβούλιο μετά του προσωπικού του Δήμου παρακολουθήσει την κηδεία και καταθέσει στέφανο επί της σορού.

ε) όπως προσκληθώσι εγγράφως οι σύλλογοι και τα σωματεία της πόλεως και παρακολουθήσουν την κηδεία.

στ) όπως εις μνήμη του ευεργέτου ονομασθεί μία οδός της πόλεως, οδός Στάμκου Αναστασίου.

 

 

           

Μπούρινος 6ο "Η Επιτροπή Μακεδονικού Αγώνα Παλαιοκάστρου (Σιάτιστας).

 

 

Κεφάλαιο 12. Η ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΥ ΑΓΩΝΑ ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ (ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ)

(Περίληψη)

Γράφει ο Χρήστος Δεληζήσης, συνταξιούχος δάσκαλος (Αθήνα)

            Η Επιτροπή του Μακεδονικού Αγώνα Παλαιοκάστρου πρόσφερε πάρα πολλές υπηρεσίες κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα 1904-1908 σε όλα τα ελληνικά σώματα, τόσο κατά την είσοδό τους στη Δυτική Μακεδονία, όσο και κατά την επιστροφή τους στο «Ελληνικό».

            Την Επιτροπή οργάνωσε ο Γεώργιος Τσόντος (Βάρδας), ανθ/γός πυροβολικού από το χωριό Ασκύφου Σφακίων Κρήτης, κατά τη διήμερη διαμονή του σώματός του στο ξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής, σαράντα ημέρες μετά το θάνατο του Παύλου Μελά.

            Ο απεσταλμένος ιερέας του σώματός του, Χρυσόστομος Χρυσομαλλίδης (Παπαδράκος), στο σπίτι του Παπαχριστόδουλου στο Παλαιόκαστρο, χρειάστηκε πολλές ώρες για να πείσει το Γεώργιο Βαρβέρη να γίνει μέλος της Επιτροπής. Τελικά, ο Βαρβέρης πείστηκε κι έδωσε τον όρκο του Μακεδονομάχου, προσφέροντας πολλές υπηρεσίες για την επιτυχία του Μακεδονικού Αγώνα. Ο Βαρβέρης είναι ένα από τα 117 θύματα των φυλακών Σερβίων, λίγες ημέρες πριν από την είσοδο του ελληνικού στρατού στα Σέρβια, τον Οκτώβριο του 1912. Την ίδια τύχη είχε και ο Γεώργιος Διγκώλης.

            Η διαδικασία τελείωσε με λιτό δείπνο που παρέθεσε η παπαδιά σε όλους, παρόντος και του Βάρδα. Η Επιτροπή Παλαιοκάστρου ήταν η ΠΡΩΤΗ που οργάνωσε ο Βάρδας στη Δυτική Μακεδονία. Τα τρία μέλη της ήταν:

1.Χριστόδουλος Παπαχριστοδούλου (Χαλάστρας) ιερέας

2.Βαρβέρης Γεώργιος, Πρόεδρος, «μουχτάρης»

3.Φασούλας Γεώργιος, κοιν. Σύμβουλος, «αζάς»

Επίσης πολλές υπηρεσίες πρόσφερε ο Κωνσταντίνος Δεληζήσης, μη αναγνωρισμένος Μακεδονομάχος, με την ιδιότητα «όργανο πράκτορα Β΄τάξεως», ο Δημήτριος Παπακώστας του Κων/νου, σύνδεσμος, οι δύο  γιοι του Παπαχριστόδουλου, Γεώργιος και Δημήτριος, ως σκοποί και οδηγοί σωμάτων.

            Ο λοχαγός Οικονομίδης, με έδρα την Καλαμπάκα, οργάνωσε ένα άρτιο δίκτυο οδηγών από τα γύρω χωριά. Ενδεικτικά, αναφέρουμε τους οδηγούς: Βασίλειο Ντίνα από το Αγιόφυλλο, Δημήτριο Παπά από το Γάβροβο, Νικόλαο (Κολούση) Τασούλα από το Φελλίον (Φιλί), Αθανάσιο Ζελίνη και Δημήτριο Ζαρκαδή από το Καρπερό (Διμινίτσα), Γεώργιο Φασούλα από το Παλαιόκαστρο.

            Η μεγαλύτερη δυσκολία για τα σώματα ήταν το πέρασμα του Αλιάκμονα. Το πέρασμα γινόταν κυρίως από δύο σημεία. Το πρώτο από τον Πόρο (Γκουστόμι) με το καράβι (βάρκα) του Χρήστου Λάμπρου. Απ’ εδώ πέρασε το Μάρτη του 1904 η Επιτροπή τεσσάρων Αξιωματικών, καθώς και ο Βάρδας το 1904. Το δεύτερο σημείο από το μοναστήρι της Ζάμπορδας με «δίχτυ» πάνω από τα ορμητικά νερά του ποταμού, με τη βοήθεια του μοναχού Καραπατάκη από τη Σαρακήνα και του αγροφύλακα του μοναστηριού Ηλία Στάμου από το Παλαιόκαστρο. Απ’ εδώ πέρασε το πρώτο σώμα ο Γεώργιος Κατεχάκης (Ρουβάς).

            Το δρομολόγιο των ενόπλων ανταρτικών σωμάτων καθώς και των μεταφορέων των όπλων και των πολεμοφοδίων ήταν: Αγιόφυλλο, Πόρος ή Μοναστήρι Ζάμππουρδας, Παλαιόκαστρο, Σιάτιστα, Γαλατινή, Εράτυρα… Ήταν το πιο ασφαλές δρομολόγιο κατά τη γνώμη του Προξενείου Μοναστηρίου (Βιτώλια). Το Παλαιόκαστρο κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα ήταν υποχρεωτικός σταθμός για όλα τα σώματα που πήγαιναν για Καστοριά και Φλώρινα.

ΥΣΤ/ΦΟ: Για τα εκατό χρόνια της απελευθέρωσης της Μακεδονίας από τους Τούρκους.

 

Περιοδικό "Ο Μπούρινος". Ετήσια έκδοση του Επιμορφωτικού- Εξωραϊστικού-Εκπολιτιστικού Συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών  "Ο ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ".

Έτος έκδοσης 2014,  σελίδες 96, κεφάλαια 55.

6o Τεύχος. Έτος 6^ο.

Η επικαιρότητα που παρατίθεται στο παρόν τεύχος αφορά το 2013.

Επιμελητής έκδοσης: Βασίλης Αποστόλου

ISSN:2241-0805

Σύνολο τευχών έξι (αρ.6):

2009=σελ.64

2010= σελ.80

2011= σελ.80

2012= σελ.96

2013= σελ.160

2014= σελ. 96.

 

Μπούρινος 6ο "Παλιοκνίδη Γρεβενών-Νυκτερινό σχολείο"

 

 

Κεφάλαιο 13.ΠΑΛΑΙΟΚΝΙΔΗ-ΝΥΚΤΕΡΙΝΟ ΣΧΟΛΕΙΟ  (15-7-40)

Ο Έπαρχος Γρεβενών αναφέρει στη δημοδιδασκάλισσα Ναούμ Κάστια ότι δεν είναι δυνατή η καταβολή αποζημιώσεως δια τη διδασκαλία της νυκτερινής σχολής Παλαιοκνίδης εκ του κοινοτικού Ταμείου   (60/1464)

 

 

 

Περιοδικό "Ο Μπούρινος". Ετήσια έκδοση του Επιμορφωτικού- Εξωραϊστικού-Εκπολιτιστικού Συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών  "Ο ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ".

Έτος έκδοσης 2014,  σελίδες 96, κεφάλαια 55.

6o Τεύχος. Έτος 6^ο.

Η επικαιρότητα που παρατίθεται στο παρόν τεύχος αφορά το 2013.

Επιμελητής έκδοσης: Βασίλης Αποστόλου

ISSN:2241-0805

Σύνολο τευχών έξι (αρ.6):

2009=σελ.64

2010= σελ.80

2011= σελ.80

2012= σελ.96

2013= σελ.160

2014= σελ. 96.