Πέμπτη 27 Φεβρουαρίου 2014

ΜΕΓΑ ΣΕΙΡΗΝΙΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ









66. Μέγα Σειρήνιον, το (μεικτός οικισμός)

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου.
Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελίδες 386.

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 649 μέτρων με πλησιέστερους οικισμούς τη Μυρσίνα, τις Αμυγδαλιές, τα Γρεβενά είναι ένα από τα μεγαλύτερα χωριά της Π.Ε Γρεβενών. Στην τουρκοκρατία ο οικισμός ήταν τσιφλίκι μπέη. Το 1924 εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες οι οποίοι προέρχονταν από Κάβζα, Βεζίρ-Κιοπρού, Πάφρα, Σαμψούντα, Τοκάτη.

Κοινοτικά: Στις 31-12-1918 ορίζεται έδρα κοινότητας και το 1997 προσαρτάται στο Δήμο Γρεβενών. Στις κοινοτικές εκλογές του 1925 ψήφισαν 121. Εκλέχτηκαν: Ευθύμιος Μπόζαρης 70, Ιωάννης Φαρμάκης 67, Γεώργιος Α. Σιούμπουρας 67,  Στέργιος Νταμπούλας 52, Δημήτριος Μπιάκας 50, Ευφημιανός Κυριακίδης 49, Αντώνιος Τσαμπαλιάνος 49, Φώτης Αθανασιάδης 47, Παύλος Αθαν. Μπλέτσος 47. Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι  134 χριστιανοί και 25 μουσουλμάνοι οι οποίοι αναχώρησαν από το Μεγάλο Σειρήνι σύμφωνα με το  άρθρο 3 της σύμβασης της Λοζάνης που υπογράφτηκε στις 30-1-1923 περί ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών  στις 8-4-1924.
Αναφέρεται από την κοινότητα ότι στις 18-3-48 στο λόφο «Άγιος Κων/νος» υπάρχουν δύο τάφοι στρατιωτών Κρητών φονευθέντων κατά τον απελευθερωτικό αγώνα. Δε λήφθηκε ουδεμία μέριμνα εκ μέρους των Κοινοτικών Αρχών για την περίφραξη του χώρου τούτου (60/957).
Υπόμνημα της Διοικητικής Επιτροπής Ελληνικού Συναγερμού Μεγ. Σειρηνίου στις 14-4-53 με το οποίο αναφέρουν ότι «την περίοδο της αναταραχής (συμ.) 1946-49 το χωρίο υπέστη ολοσχερή λεηλασία κυρίως εις μικρά και μεγάλα ζώα, τρόφιμα, έπιπλα. Λόγω των ζημιών τις οποίες υπέστημεν στερούμεθα μικρών και μεγάλων ζώων ως και αροτριόντων τοιούτων δεδομένου ότι οι προκάτοχοι Κυβερνήσεις δεν μας πρόσεξαν, διότι εφάνημεν ήρωες. Καίτοι το χωρίον μας απέχει 5 χιλιόμετρα από την πόλη των Γρεβενών, δυνάμεθα να σας βεβαιώσουμε ότι το χειμώνα καθίσταται προβληματική η κάθοδος των κατοίκων του χωρίου μας και άλλων γειτονικών τοιούτων εις την πόλη, λόγω του βορβορώδους εδάφους. Με μικρή ενίσχυση της Πρόνοιας Εργασίας λύεται το αίτημά μας.
            Άπαντες οι κάτοικοι του χωρίου μας λόγω της μεγάλης οικον. κρίσεως δε δυνήθηκαν να ξοφλήσουν τις οφειλές των τόσον εις την Α.Τ.Ε όσον και τις κοινοτικές τοιαύτες και επί του προκειμένου θέματος υποβάλαμε παράκληση όπως τα χρέη μας εξοφληθούν μετά το πέρας της προσεχούς μας συγκομιδής.
            Παλαιά διάταξη απαγορεύει τον αλωνισμό εντός των χωρίων. Πλην όμως εις όλα τα χωρία της Επαρχίας Γρεβενών λόγω του ανωμάλου εδάφους δεν υπάρχουν χώροι κατάλληλοι προς αλωνισμό, ουδέ και συγκέντρωση των δεματίων γίνεται σε μεγάλους σωρούς ως συμβαίνει στα καμποχώρια, να διατρέχουμε τον κίνδυνο της πυρκαγιάς και συνεπώς έχομε τη γνώμη ότι ο αλωνισμός να αφεθεί ελεύθερος όπως συνέβαινε από αρχαιοτάτους χρόνους μέχρι σήμερον.
            Το κύριο πρόβλημα που απασχολεί σήμερα ολόκληρο τον Αγροτικό κόσμο της Επαρχίας μας είναι πώς να γίνει κύριος των «Λιπασμάτων», διότι τα λιπάσματα παρέχονται σε υψηλές τιμές και η αγορά των καθίσταται δυσχερέστατη. Δια να μεταβάλουμε και αυτές ακόμη τις μη νομίμους εκτάσεις σε γονίμους, πράγμα το οποίο αυξάνει την παραγωγή του γεωργού στο διπλάσιο, θα πρέπει τα λιπάσματα να χορηγούνται δωρεάν, πλην των μεταφορικών. Ούτω θα δυνηθεί το Κράτος να αποκτήσει επάρκεια σίτου και κατά συνέπεια Εθνική οικονομία».
Εγκρίνεται η χαλικόστρωση της οδού Μ. Σειρηνίου- Γρεβενών με το ποσό των 290.000 δραχμών το έτος 1959. Εγκρίνεται η κατασκευή λεκάνης ποτίσματος στη θέση “Μπεχτσί Πηγάδι”. Πρόεδρος Γεώργιος Ν. Μηλιώνης, Νικόλαος Λάτζινας αντιπρόεδρος, Σάββας Γεωργιάδης, Ανδρέας Μήτσιου, Ευάγγελος Π\γεωργίου σύμβουλοι. Επίσης την ίδια περίοδο εγκρίθηκε η κατασκευή λεκάνης ποτίσματος στη θέση “Θράψα”.

Αρχαιότητες: Στον οικισμό βρέθηκαν τάφοι και εντός αυτών αγγεία προχριστιανικά τα οποία φυλάσσονται στο αρχαιολογικό μουσείο Θεσσαλονίκης. Ακόμη βρέθηκαν κιονόκρανα κορινθιακού ρυθμού, νομίσματα (Έκθεση Σακελλάρη). Αρχαίοι οικισμοί στις θέσεις “Παπαδιές”, “ Λειψοκούκι”, “Άγ. Δημήτριος” (Σαμσάρης). 

Εκπαίδευση: Έχει 170 χριστιανούς (κατοικούν και μουσουλμάνοι),υπάρχει και εδώ κοινός δάσκαλος με μισθό 200 γροσίων από την εκκλησία, μαθητές γύρω στους 20 (1873-74. Πηγή Ηλίας Γάγαλης greveniotiς.gr βλέπε Βιβλιογραφία).
Ο Διευθυντής του σχολείου  στις 24-12-39 αναφέρει στο Νομάρχη ότι στο σχολείο ιδρύθηκε και καλλιεργήθηκε σχολικός κήπος ½ στρέμματος περίπου. Φυτεύτηκαν 25 οπωροφόρα δέντρα. Δια την καλλιέργεια σπορείων η κοινότης διέθεσε κατάλληλο χώρο τον οποίο θα περιφράξει και θα μας τον χορηγήσει προς καλλιέργεια σπορείων (60/1524).
Χρήστος Τσιάτας του διταξίου δημοτικού σχολείου Μεγάλου Σειρηνίου, πτυχιούχος διδασκαλείου με υπηρεσία 13 ετών, εργατικός, αξιοπρεπής, επαρκής, επιμελής. Εισήγηση για την απονομή επιδόματος εκ δραχμών 160 μηνιαίως (31-12-40 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).
Ο επιθεωρητής προτείνει την προαγωγή του διταξίου δημοτικού σχολείου σε τριτάξιο καθ’ ότι τα προηγούμενα τρία χρόνια ο αριθμός των μαθητών ανερχόταν σε 122, 125, 125 αντίστοιχα  (18-7-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).
Ιερά: Άγιος Δημήτριος (1670) ενοριακός ναός με παρεκκλήσι της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας, εορτάζει 22 Δεκεμβρίου.  Ζωοδόχου Πηγής (1717) με σημαντικές τοιχογραφίες στην περιοχή Λειψοκούκι. Εξωκλήσια του Αγίου Δημητρίου, της μικρής Παναγιάς.
Ιερά Μονή Αγίου Δημητρίου Σειρηνίου. Η μονή καταστράφηκε μάλλον από επιδρομές Αλβανών και διασώθηκε μόνο το καθολικό. Από αυτό διέσωσε επιγραφή ο Χρ. Ενισλείδης, σύμφωνα με την οποία ως τις αρχές του 18ου αι. υπήρχαν ακόμη μοναχοί. (Τόζιου) 
 Ιερά Μονή Αγίας Τριάδας Σειρηνίου. (Τόζιου) Βρισκόταν πάνω από το νεκροταφείο του χωριού. Παλαιότερα είχε ανακαλυφθεί και το κοιμητήριο της μονής. Το όνομα της μονής μας είναι γνωστό σήμερα από εικονοστάσι που διασώθηκε. Σε μικρή απόσταση από τη θέση της μονής υπάρχει τοποθεσία με την ονομασία «Καλόγερος». Το γεγονός αυτό ενισχύει τον ισχυρισμό ύπαρξης μοναστηριού, ελλείψει άλλων στοιχείων (60/715).
Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής 1941-1944: Πρόεδρος Αθανάσιος Μπότζιαρης. Μέλη Θωμάς Κόκκινος, Σαράντης Μπαλντούμης. Κατοικίες 141. Πληθυσμός 762. Καταστραφείσες οικίες 16 παρά των Γερμανών στις 10 Ιουλίου 1944. Θύματα 17 εκ των οποίων 2 εκ ελληνοϊταλικού πολέμου, 15 γερμανικού ανταρτικού πολέμου.
Ο Ευάγγελος Μήτσιου με επιστολή προς Τοπικό  Διεθνή Ερυθρό Σταυρό  στις 18-7-45 τονίζει ότι τον Ιούλιο του 1944 οι Γερμανοί σάρωσαν δια πυρός διώροφο οικία με όλα τα παραρτήματα. Συνεχίζοντας αναφέρει: «Η επταμελής οικογένεια  διάγει βίο αβίωτο χωρίς ρουχισμό, υποδήματα και κλινοσκεπάσματα.. Ολόκληρο τον παρελθόντα χειμώνα άνθρωποι και ζώα ζήσαμε γυμνοί κάτω από τας βαρείας συνθήκας του χειμώνος. Τα ανήλικα τέκνα μου από στιγμής εις στιγμή κινδυνεύουν λόγω της μεγάλης πενίας να υποπέσουν σε επικινδύνους ασθενείας. Με το πτωχικό χαρτί μου λαμβάνω την τιμή να σας παρακαλέσω όπως ευαρεστούμενοι συμμερισθείτε τη δυστυχία μου και ότι σας είναι εύκολο φανείτε αρωγοί, διότι άλλος χειμώνας δεν πρόκειται να αφήσει την οικογένειά μου εν ζωή. Η εν Γρεβενοίς Επιτροπή διανομών μέχρι σήμερον δεν μου εφάνη χρήσιμος». Ο πρόεδρος της κονότητας Μεγ. Σειρηνίου Αθ. Μπόζιαρης βεβαιώνει ότι όλα τα ανωτέρω τυγχάνουν σαφή και αληθή (60/164).

Οικονομία: Οι κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Στην περιοχή λειτουργούσαν τέσσερις νερόμυλοι. 

ΟΥΝΡΡΑ: Οι πυροπαθείς κάτοικοι της κοινότητας Σειρηνίου με έγγραφο στις 29-1-46 ενημερώνουν το Νομάρχη ότι στο χωριό κάηκαν 15 οικίες. Για κάθε πυροπαθή παραχωρείτε μία κουβέρτα. Κατά τη διανομή παραλήφθηκαν 12 κουβέρτες κι όχι 15. Τελειώνοντας αναφέρουν τις πυροπαθείς οικογένειες και ζητούν τη διανομή τριών κουβερτών.
            Επανερχόμενοι  με αίτηση στις 12-6-46 στην Υπηρεσία Ιματισμού στην Αθήνα διαμαρτύρονται για τα παρακάτω: «ότι κατά τη διανομή ειδών ιματισμού και υποδήσεως παρά της επιτροπής Κέντρου Διανομών Γρεβενών τύχαμε πολύ ελάχιστες ενισχύσεις ως πυροπαθείς απέναντι των πυροπαθών των άλλων χωριών, εξαιρέσεις μεγάλης μας κάνουν δια τους λόγους διότι είμεθα 15 στα 100 καμένα σπίτια και ενισχυόμεθα από το υπόλοιπο άκαγο χωργιό και δεν δικαιούμαστε λέγουν όπως τα άλλα χωργιά που είναι 40 τοις 100 και πλέον. Τουναντίον ούτε μία μύτη βελονιού δεν μας ενίσχυσε το χωργιό μας  καθώς φαίνεται και από την βεβαίωση του προέδρου της κοινότητος. Βρισκόμαστε εις τριπλούν χειρότερη μοίρα ημείς τα 15 τα 100 καμένοι παρά εκείνοι των 40 τα 100 καμένοι και σας υποδείχνουμε δια ποίους λόγους
            Τα 40 των 100 και άνω  η μηχανική υπηρεσία τους έκαμε σπιτάκια τους έδωσαν από 40 σανίδια για κρεβάτια τους έδωσαν ιματισμό και υποδήματα πλήρη επίσης και κλινοσκεπάσματα και κουβέρτες επίσης και μαλλιά κλπ. για τους λόγους αυτούς βρισκόμαστε αληθέστατα σε τρισάθλια μέρα χειρότερη.
            Ενώ ημείς βρισκόμαστε σε καλυβάκια που τα φκιάσαμε μόνοι μας με βριζάχερον σκεπασμένα σκεφτείτε τι υποφέρουμε το χειμώνα. Μας έδωσαν τα εξής είδη μέχρι τώρα από ένα κομμάτι ρούχα στα μισά μέλη οικογενείας μας και από ένα ζεύγος παπούτσια σε κάθε οικογένεια και από μισή κουβέρτα σε κάθε οικογένεια. Καμία εξαίρεση δεν μας κάνουν από τους άκαγους του χωριού μας. Λυπηρό είναι αυτά που παθαίνομαι από τις επιτροπές. Όθεν παρακαλούμε όπως ευαρεστούμενοι ενεργήσετε ότι δει και μας χορηγηθούν  παρά της επιτροπής τα δικαιούμενά μας είδη όπως χορηγούν και εις τα άλλα χωργιά τους πυροπαθείς
Οι αιτούντες: Μήτσιος, Χρ. Μπαλαμής, Ιωα. Σπανός, Σ.Νταπόλιας, Στέργιος Αδάμος, Ευφ. Κυρκιακίδης, Θωμάς Κόκκινος  Σύνολο υπογραφών 15 οι άλλες δυσανάγνωστες. Ο κάτωθι υπογεγραμμένος πρόεδρος της κοινότητος Μεγάλου Σειρηνίου Αθανάσιος Μπόζαρης βεβαιώ τα της αιτήσεως γραμμένα είναι αληθή» (60/164).

Πεσόντες ΕΙ Πολέμου: α)Στρατ. Κοτανίδης Ανανίας του Σταύρου, 1912, 27 ΣΠ, Υψ. 2148 Κάμια, 12-2-1941. β)Δεκ. Σπανός Γεώργιος του Στέργιου, 1915, πέθανε στο Δημ.Νοσ. Θεσ/νίκης 9-6-1941.

Πληθυσμός:1859-32 στεφάνια. 1913=880.1920=444. 1928=600.1940=744. 1951=745. 1961=825. 1971=602. 1981=515. 1991=735. 2001=696. 2011=461. (5ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 125 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 13.200 άσπρα.

Σύλλογοι: Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Μεγάλου Σειρηνίου «Το Λειψοκούκι» διοργανώνει πλήθος εκδηλώσεων, όπως τα ρογκατσάρια την Πρωτοχρονιά, τις Αποκριές το έθιμο του Φανού. Α.Ο Σειρήνα Γρεβενών, ποδοσφαιρική γυναικεία ομάδα.







Τετάρτη 26 Φεβρουαρίου 2014

Μαυρονόρος Γρεβενών




Αγία Κυριακή φωτό: heritagelad .gr






65. Μαυρονόρος, ο


Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ.386 Κοζάνη 2018

            
 Αγία Κυριακή φωτό: heritagelad .gr


 Γενικά: Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 758 μέτρων. Γενέτειρα του οπλαρχηγού Θεόδωρου Ζιάκα με έτος γεννήσεως το 1798 πέθανε το 1882 στην Αταλάντη της Φθιώτιδας.  Από πολύ παλιά την περίοδο της Τουρκοκρατίας στον οικισμό γινόταν εμποροπανήγυρη. Λειτουργούσαν βιοτεχνικά εργαστήρια κατασκευής εργαλείων. 


Κοινοτικά:  Στις 31-12-1918 προσαρτάται στην κοινότητα Μαυραναίων, το 1997 στο Δήμο Θεοδώρου Ζιάκα και το 2010 στο δήμο Γρεβενών.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 66 χριστιανοί.


Αρχαιότητες: Αρχαίος οικισμός στη θέση “Γκαντούσια” βρέθηκαν χάλκινο κράνος, αιχμές από δόρατα (Σαμσάρης).


Εκπαίδευση: Σύμφωνα με αναφορά του Φιλεκπαιδευτικού συλλόγου Κωνσταντινούπολης  το έτος 1874 λειτουργούσε σχολείο με 15 μαθητές με ετήσια δαπάνη 200 γρόσια (Επετηρίς).

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Διδακτήριον δημόσιον. Αριθμός μαθητών 62. Χώρος ανεπαρκέστατος, τοίχοι επισφαλείς, πάτωμα εφθαρμένον, εσωτερικόν επίχρισμα κατεστραμμένον (60/619).

Η Επαρχιακή δημογεροντία Γρεβενών μετά από αίτηση των κατοίκων τους χρηματοδοτεί με το ποσό των τριών λιρών  εκ του κοιν. κηροπωλείου προς βοήθεια, υποστήριξη για τα δαπανηθέντα στην οικοδομή του Σχολείου (18-11-1907)[1].

Ο επιθεωρητής ανακοινώνει ότι αποσπά τον προσωρινώς τοποθετηθέντα στο μονοτάξιο δημοτικό σχολείο Διάκου Αντώνιο Κρέτση στο δημοτικό σχολείο Μαυρονόρους διότι ο μονίμως τοποθετηθείς διδάσκαλος Διάκου Σ.Σταυρόπουλος  επανήλθε εκ του στρατεύματος (1-7-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).


Ιερά: Άγιος Θεόδωρος (1806), ενοριακός ναός, με το ΦΕΚ με ημερομηνία 5-2-1969 κρίθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Αγία Κυριακή (1547) με το  ΦΕΚ με ημερομηνία 5-2-1969 κρίθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Αγία Τριάδα, Αγία Παρασκευή. Ιερά Μονή Αγίας Τριάδας  Μαυρονόρους, υπάρχει μόνο το καθολικό με τοιχογραφίες (Τόζιου)

 Στον κώδικα της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ζάβορδας γράφεται ως Μαυρονόρος χωρίον με 30 αφιερωτές της Α΄ Γραφής (1534-1692) εκ των οποίων  τέσσερις ιερείς και 4 αφιερωτές της Β΄ Γραφής από το 1693 και μετά.


Κατοχή: Ο Κατσούλης Λεωνίδας ανάπηρος πολέμου εκ Μαυρονόρους, ζητά δύο εισιτήρια ίνα μεταβεί στη Θεσσαλονίκη, προκειμένου να εισαχθεί σε νοσοκομείο προς νοσηλεία των τραυμάτων του (60/841).

Μέσα από Δηλώσεις Ζημιών Πολέμου που υποβλήθηκαν το 1945 στο Υπουργείο Οικονομικών λαμβάνουμε σημαντικές πληροφορίες:

α)Υπό Ιταλών

Ζήσης Γούλας ή Χρυσογιάννης του Γεωργίου Αχυρώνα, 70 Αιγοπρόβατα

Κασιάρας Κων/νος του Αθανασίου 25 αιγοπρόβατα, 70 ημερομίσθια αγγαρεία, άλογο, αγελάδα, δύο βιολιά, ένα κλαρίνο

Παπαζήσης Δημήτριος του Ζήση Ο υιός Ζήσης Δ. Παπαγιάννης εφονεύθη υπό Βουλγάρων εις Δοξάτο Δράμας.1 βόδι, 1 γουρούνι

Τότσικας Ιωάννης του Κων/νου 20 πρόβατα, 1 βόιδι

β) Υπό Γερμανών

Κατσάλης Χρ. Νικόλαος: Άλογα 2, μοσχάρι ,αιγοπρόβατα 50, βόδια 3.

Κούσκουρας Κων/νος του Γεωργίου: Οικία, καζαναργιό, γιδοπρόβατα 50, μηχανή ραψίματος, 2 μουλάρια

Κούσκουρας Νικόλαος του Λ:  3 μήνες φυλάκιση, οικία, 3 βόδια, 2 αγελάδες, 1 μουλάρι, 1 γαϊδούρι, 7 χοίρους, αιγοπρόβατα 50.

Τζημουρώτας Γεώργιος του Δημητρίου: Αχυρώνα, άλογο, αγελάδα, 20 αιγοπρόβατα, 50 ημερομίσθια αγγαρεία

Τζιότζιουρας Ιωάννης του Αθανασίου: οικία διώροφος, αχυρώνα, μαγειρείο, μουλάρι, 20 πρόβατα

Τζούγκρα Χ.Βασιλική: Οικία, μαγειρείο, αχυρώνα, αγελάδα, άλογο

Τσιούρας Αθανάσιος του Δημητρίου:20 πρόβατα, 1 βόδι

Τότσικας Ιωάννης του Κωνσταντίνου: Εφόνευσαν τον πατέρα μου 8 Σεπτεμβρίου 1943 75 ετών. οικία, 2 αγελάδες, ίππο, 2 όνους

Μιλτιάδης Ζήση Γούλας ή Χρυσογιάννης: 700 αιγοπρόβατα κατά την επιδρομή 10ης Ιουλίου 1944. 6 ημιόνους, 2 φορβάδας, τεσσάρας βους, αγελάδες 4, επτά μοσχάρια, μία οικία.

Σχολική επιτροπή Κώστας Γ. Κούσκουρας, Μιλτ. Ζ. Γούλας: Οι Γερμανοί στρατιώτες πυρπόλησαν το νεότευκτο δημοτικό σχολείο συγκείμενο εκ δύο ορόφων, μετά της βιβλιοθήκης, θρανίων, εδρών, χαρτών κλπ.

Εκκλησιαστική Επιτροπή Αχιλλέας Δ. Λάιος, Ζήσης Γούλας. Κατά την 8η Σεπτεμβρίου 1943 πυρπόλησαν: α)Ναός Αγίας Τριάδος Βυζαντινού ρυθμού μεγάλης αρχαιολογικής αξίας μεθ’ όλων των εκκλησιαστικών ιερών σκευών, ιερών αμφίων. β)Ναός Αγίου Γεωργίου πυρποληθείς υπό των Γερμανών την 8-9-43 Βυζαντινού ρυθμού μεθ’ όλων των εν αυτώ ιερών σκευών, κωδωνοστασίου κλπ. γ) Ναός Αγίας Κυριακής πυρποληθείς την 8-9-43 αρχαίος ναός. δ)Άγιος Θεόδωρος. Καθεδρικός ναός μεγίστης αρχαιολογικής και ιστορικής αξίας μετά τριάκοντα κελιών ως και κωδωνοστασίου. ε)Ναός Αγίας Παρασκευής νεότευκτος και κομψότατος μεθ’ όλων των ιερών αμφίων αγίου Ευαγγελίου, οι πινακίδες ήταν ολόχρυσοι, δισκοπότηρον χρυσούν.


Οικονομία: Ιδρυτικά μέλη του Πανεπαρχιακού Αμπελουργικού Συλλόγου Γρεβενών με ημερομηνία ιδρύσεως 12 Σεπτεμβρίου 1926 ήταν οι Καλαμόπουλος Γεώρ, Κατσάλης Κων/νος.


Πληθυσμός: 1859=24 στεφάνια. 1913=248. 1920=193. 1928=219. 1940=286. 1951=225. 1961=244. 1971=134. 1981=139. 1991=123. 2001=136. 2011=78. (63ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 73 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 14.000 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 90 κατοικίες και ο φόρος ήταν 14.050 άσπρα.


Σύλλογοι: Εκπολιτιστικός Σύλλογος Μαυρονόρους.





[1] Σεργίου Σιγάλα:Πρακτικά του Πνευματικού δικαστηρίου …(1898-1914). Σελ. 251