Σάββατο 1 Φεβρουαρίου 2014

ΕΛΑΤΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ



34. Ελατος, ο (Δόβρανη-μεικτός οικισμός)

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου  (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386 ΚΟΖΑΝΗ 2018












Γενικά: Χτισμένος  σε υψόμετρο 730 μέτρων  βρίσκεται πολύ κοντά στην πόλη των Γρεβενών μεταξύ των οικισμών Δοξαρά και Καληράχη. Έδρα της κοινότητος Δόβρανης από 31-12-1918. Διορθώνεται από Δόβρανι σε Δόβρανη στις 17-10-1919. Μετονομάζεται σε Έλατος στις 4-12-1927. Προσαρτάται στο Δήμο Γρεβενών στις 4/12/1997. Αναθηματική στήλη  υπήρχε στις 2-7-36 (60/1975). Είναι πατρίδα του  δασκάλου Θεόδωρου Θεοδωρίδη (1894-1977) ο οποίος δημιούργησε αλσύλλια στο Κολοκυθάκι, Καστράκι Γρεβενών.

           Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 120 χριστιανοί και 59 μουσουλμάνοι οι οποίοι αναχώρησαν από τον ΄Ελατο σύμφωνα με το  άρθρο 3 της σύμβασης της Λοζάνης που υπογράφτηκε στις 30-1-1923 περί ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών  στις 9-4-1924.

         “Εχει 20 χριστιανικές και 20 οθωμανικές οικογένειες, εκκλησία, τέμενος” (Σχινάς 1866).

Εκκλησίες: Ενοριακός ναός Αγίου Αθανασίου, Προφήτης Ηλίας.

Η Εκκλησιαστική επιτροπή του Αγίου Αθανασίου δηλώνει το 1945 ότι κατά τη διάρκεια της κατοχής εκάησαν ολόκληρος ο τέμπλος της εκκλησίας ζωγραφισμένος. Πολυέλαιοι 3, μανουάλια 5, ψαλτικά βιβλία και δισκοπότηρα επίχρυσα, μία κολυμβήθρα, στασίδια (Κερασίδης, Διδόπουλος).

Κώδικας αρ.201 της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ζάβορδας: Ο οικισμός αναφέρεται ως Τόβριανη. Αφιερωτές από 1534 ως 1692  ήταν 162 σημαντικά μεγάλος σε σχέση με τους 20 της Β΄ Γραφής από το 1692 και μετά, λόγω αλλαγής θρησκεύματος μέρους των κατοίκων.





Εκπαίδευση: Λειτούργησε για πρώτη φορά σχολείο το 1840 (Γούση  σ. 125).

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: «Στεγάζεται από το έτος 1930 σε τελείως ακατάλληλο κοινοτικό κτίριο. Μαθητές 130. Αποτελείται από εν δωμάτιο 28 τ.μ. Ο αριθμός των μαθητευομένων μαθητών ανέρχεται σε 139 και πλέον μαθητές. Το προσωρινό κατεχόμενο σήμερον κοινοτικό οίκημα είναι τελείως ακατάλληλο δια τη μελλοντική στέγαση του σχολείου, διότι είναι στενότατο. Αναφέρει ακόμη ότι ένεκεν του ανθυγιεινού κτηρίου οι μαθητές πολλάκις προσεβλήθησαν εκ παντοίων μεταδοτικών νόσων και έθανον μάλιστα το 1932 και 13 μαθητές εκ διφθερίτιδας ως γνωρίζουν τούτο οι ιατροί Γρεβενών Αντώνιος Μαργαρίτης και Βασίλειος Χριστάκης. Βρίσκεται κτίριο υπό κατασκευή ημιτελές από το 1930 και είναι ανάγκη να αποπερατωθεί τούτο δι’ αρωγής του κράτους». 


Σημείωμα ιατρού Προκόπιου Διογένη  « Γρεβενά 28-4-1937»
«Κύριε επιθεωρητά

Είχα προ καιρού μεταβεί εις το χωρίον Έλατος προς δαμαλισμόν των παιδιών και επιτρέψατέ μου να διαμαρτυρηθώ προς υμάς του προϊστάμενου της Δημοτικής Εκπαιδεύσεως, για ότι είδα εις τα δύο σπίτια που χρησιμεύουν ως σχολεία της κοινότητος εκείνης. Δεν θέλω με λόγια και πομπώδεις φράσεις να κάμω φανταστικήν περιγραφήν. Ένα έχω μόνο να τονίσω. Ως άνθρωπος ελυπήθηκα κατάκαρδα τα δυστυχισμένα εκείνα παιδιά όταν τα είδα να συσσωρεύονται σε ερειπωμένα κτίρια-καλύβες για να μάθουν γράμματα, όπως τον παλαιόν καιρόν έμπαιναν μυστικά στα υπόγεια-κατακόμβες που εχρησίμευαν ως κρυφά σχολεία.

            Διαμαρτύρομαι ως ιατρός, διότι εις το σχολείον Ελάτου, τα μικρά παιδιά που στέλνουν οι γονείς των να διαπλασθούν εις καλούς και υγιείς ανθρώπους, θα καταντήσουν καχεκτικά, αναιμικά, φυματικά από την έλλειψιν θρανίων, φωτός και οξυγόνου.

            Κύριε επιθεωρητά όταν πάτε εκεί θα τα αντιληφθείτε όλα μόνοι σας. Και έχω πεποίθησιν με όλην την ψυχήν σας θα ενδιαφερθείτε να ανεγερθεί το από πολλών ετών θεμελιωθέν νέον διδακτήριον για να προλάβετε τον ψυχικόν και σωματικόν μαρασμόν των αθώων εκείνων βλασταριών του χωρίου Ελάτου, που έχουν την ατυχίαν να μαθαίνουν γράμματα σε δύο καλύβες, που δεν ταιριάζουν ούτε για στάβλισμα ζώων.

Με εκτίμησιν Προκόπιος Διογένης ιατρός Γρεβενών» (60/619).

Ο επιθεωρητής ζητά την ίδρυση νηπιαγωγείου καθ’ ότι οι μαθητές υπόχρεοι προς φοίτηση ήταν 34 (15/7/1938 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 49).

Ο Διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου Ελάτου στις 21-12-39 προς το Νομάρχη αναφέρει ότι «το σχολείο έχει σχολικό κήπο από πενταετίας εκτάσεως 10.600 τ.μ φυτεμένο με αμυγδαλιές, πεύκα, κυπαρίσσια, ακακίες πέριξ πέριξ του φράκτου, ο οποίος αποτελείται από  πέντε (αριθ.5) σειρές συρματόπλεγμα σε καλή κατάσταση. Δια να καλλιεργηθούν στον κήπο  σπορεία με δασικά και καρποφόρα δέντρα πρέπει να γίνει ποτιστικός. Δια να καταστεί όμως ποτιστικός πρέπει να μεταφερθεί  ύδωρ εκ της κεντρικής πηγής του χωρίου οπότε απαιτούνται 10 τουλάχιστον χιλιάδες δραχμές (αριθμ. 10.000). Υπάρχει προθυμία και γνώσεις για την καλλιέργεια δένδρων και φυτών και αν γίνει ποτιστικός θα δημιουργηθεί σε αυτόν μελισσοκομείο, ορνιθοτροφείο και κονικλοτροφείο».

            Ο επιθεωρητής προτείνει την προαγωγή του διταξίου δημοτικού σχολείου σε τριτάξιο καθ’ ότι τα προηγούμενα τρία χρόνια ο αριθμός των μαθητών ανερχόταν σε 96, 114, 113 αντίστοιχα  (18-7-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

Πραγματοποίηση διημέρου εκδρομής στις 6 και 7 Ιουνίου 1962 στη Βέροια με τους μαθητές των σχολείων Ελάτου (14), Μέγα Σειρήνιο (30), Καληράχης (15), Κάστρου (7), Μικρό Σειρήνι (7).

Σήμερα, 2017, λειτουργεί βρεφονηπιακός σταθμός.


Θεοδωρίδης Θεόδωρος:[1] Από Έλατο Γρεβενών, φίλεργος, καλαίσθητος, αποτελεσματικώς διδάσκων όχι με μέθοδο. Υποκινεί τους χωρικούς να παύσουν τις διενέξεις των μετά των γειτόνων και τις δικαστικές περιπέτειες, να χρησιμοποιήσουν το προϊόν της βοσκής δια ανέγερση διδακτηρίου και ίδρυση σχολικού κήπου ευπρεπούς. Στην πατρίδα του συνέταξε γεωργικό σύλλογο, δενδροφύτευσε μεγάλη έκταση (20/10/1926)…Υπηρεσία 15ετή, παρουσιάζει βελτίωση (28/3/1927). Ακόλουθος. Ηλικία 35 ετών, έγγαμος, ενδεικτικό β΄ τάξεως γυμνασίου και πτυχίο 1ξιου φροντιστηρίου. Έγγαμος 5 τέκνα, έτη προϋπηρεσίας 22 εδώ από 14 ετίας[2]. Γενική και ειδική μόρφωση περιορισμένη, μετρία, προσπαθεί και θέλει να βελτιωθεί, φιλότιμος. Διδακτική ικανότης μέτριος, σχεδόν επαρκής, κοινωνική εμφάνιση και δράση πολύ καλή, μετατέθηκε εκ του 1ταξίου Εξάρχου (18/5/1939)[3].

Κοινοτικά: Το κ.σ με πρόεδρο το Θεόδωρο Κώττα και μέλη Ιωάννη Ευθυμιάδη, Ιωάννη Τσανακίδη, Κων/νο Κερασίδη και Χριστόφορο Χριστοφορίδη, αποφάσισαν στις 10-2-35  όπως μεταφερθεί η κοινότης και ο συνοικισμός Κάστρου από το εκλογικό τμήμα Μεγάρου στο εκλογικό τμήμα Γρεβενών καθ’ ότι οι εκλογείς αδυνατούν να μεταβαίνουν στο εκλογικό τμήμα Μεγάρου λόγω μακρινής απόστασης.

Ο πρόεδρος της κοινότητος Ελάτου στις 2-7-39 αναφέρει στο Νομάρχη Κοζάνης να επιτρέψει τους κατοίκους της κοινότητος γηγενείς και πρόσφυγες τον αλωνισμό εντός αλωνίων κειμένων εντός του χωρίου.

Το κ.σ  Ελάτου  στις 5-3-40 ψηφίζει πίστωση 100 δρχ. υπέρ του Εθνικού Οικοτροφείου Αρρένων Γρεβενών ως και 150 δρχ. για έξοδα συμμετοχής του Νομού Κοζάνης στην 14η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης (60/1964).

Το 1957 ο ομογενής Γεώργιος Καρανάσιος από Αμερική διέθεσε το ποσό των 7000 δολαρίων για τον εξωραϊσμό του γύρω χώρου του Ιερού Ναού Άγιος Αθανάσιος της κοινότητας, της πλατείας του χωριού, της διαμορφώσεως του γηπέδου.

Πρόταση για βράβευση για το έτος 1958 στο Νικόλαο Αθ. Λαμπρόπουλο  που πρόσφερε 11.000 δολάρια. Με το ποσό αυτό αγοράσθηκαν σωλήνες για την κατασκευή του υδραγωγείου και ενίσχυσε ενδεείς και συγγενείς.

Το έτος 1958 κατασκευάσθηκε η σιταποθήκη μετά του τυροκομείου. Δαπανήθηκαν από την ελβετική βοήθεια 85.000 δρχ. κι από δάνειο της κοινότητας 40.000 δρχ.

Το έτος 1959 ψηφίζεται πίστωση υπέρ της σχολικής εφορείας 500 δραχμών, υπέρ της επισκευής της γέφυρας του συνοικισμού Κάστρου 1500 δρχ. Η κεντρική οδός του χωριού έλαβε την ονομασία Νίκης 1940.

Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής: Πρόεδρος Ιάκωβος Κλαζίδης. Συνεδρίαση 14-7-1945. Κατοικίες 108. Πληθυσμός 510. Κατεστράφησαν κατοικίες ολοσχερώς 104, μερικώς 1 δια πυρπολήσεως υπό των Γερμανών στις 8-9-43. Νόσος ελονοσία και λόγω του πολέμου ο κόσμος έχει εξαντληθεί σωματικώς και έχει ανάγκη ενισχύσεως κινίνης και άλλων μέσων. Θύματα 3 το ένα εκ εκτελέσεως υπό Γερμανών τα  δε έτερα δύο από χειροβομβίδα.

Οικονομία: Κύρια ενασχόληση είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Λειτουργούσε ένας νερόμυλος. Η προβλεπόμενη παραγωγή για καλλιέργειες το 1933  ήταν  σε οκάδες  μποστάνια 500 στρέμματα 5, σταφυλών φαγητού 150.000 στρέμματα 300, κρεμμύδια 500, καπνός 1000 στρέμματα 25, φακή 1200 οκάδες 20 στρ., ρόβη 20.000 στρέμματα 200, ερέβινθοι 2000 στρέμματα 20, αραβόσιτος στρέμματα 1500.

Ο παραγωγός Ντινόπουλος Ευθύμιος κάτοικος Ελάτου επαρχίας Γρεβενών, Νομού Κοζάνης  με υπεύθυνη δήλωση αναφέρει ότι κατά την εσοδεία του 1940 παρήγαγε εξακόσιες οκάδες σίτο (3-9-1940).

Πληθυσμός: 1859=17 στεφάνια. 1913=453. 1920=461. 1928=417. 1940=516. 1951=361. 1961=375. 1971=260. 1981=273. 1991=230. 2001=233.  2011=164. (35ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 27 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 10.009 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 44 κατοικίες και ο φόρος ήταν 10.100 άσπρα.
Σύλλογοι: Επιμορφωτικός και Εκπολιτιστικός Σύλλογος Ελάτου. Αθλητικός Σύλλογος Ηρακλής Ελάτου Γρεβενών.




[1]Τάνια Αποστόλου: Η εκπαίδευση στην επαρχία Βοΐου (Ανασελίτσης) στην περίοδο του μεσοπολέμου. Μεταπτυχιακή εργασία ΠΔΜ 2015.
[2]Δημοτικό Σχολείο Εξάρχου.
[3]Δημοτικό Σχολείο Κολοκυθακίου.




1 σχόλιο:

  1. Το Χωριό της μητέρας μου !!Ένας όμορφος τόπος που πολλά μπορούσαν να γίνουν και δυστυχώς δεν έγιναν λόγο της μικρής χιλιομετρικής αποστάσεις από τα Γρεβενά!Ευχαριστώ για την φιλοξενία στο μπλοκ!

    ΑπάντησηΔιαγραφή