ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

35. Ελεύθερον,το  (Κοντσικιότι)

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου(Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386 ΚΟΖΑΝΗ 2018

Γενικά: Το Ελεύθερον είναι χτισμένο σε υψόμετρο 659 μέτρων σε πανοραμική θέση, με θέα το πανέμορφο δρυοδάσος. Απέχει ένα χιλιόμετρο από τον ομώνυμο οικισμό των προσφύγων. Σύμφωνα με μαρτυρίες το χωριό βρισκόταν στη θέση που είναι σήμερα το Ελεύθερο προσφύγων. Μετακινήθηκε στην τωρινή θέση, μετά από συγχώνευση με τους οικισμούς Τσαρκοβίτσα, Γκομπλίτσα, Μηλιά (Μπαδέμας σ. 9.). Το μεγαλύτερο πρόβλημα του οικισμού ήταν η οδική πρόσβαση με τον οικισμό Ελεύθερον Προσφύγων ένεκα του ρέματος που υπήρχε μεταξύ των χωριών και την έλλειψη γέφυρας η οποία στήθηκε τη δεκαετία του 1970.

Κοινοτικά: Οικισμός Κουτσικιότι στις 31/12/1918 προσαρτάται στην κοινότητα Τσουρχλίου. Το όνομα του οικισμού στις 17/10/1919  διορθώνεται από Κουτσικιότι σε Κοντσικότι. Στις 1/2/1927 μετονομάζεται σε Ελεύθερον.  Έλαβε και τις ονομασίες Ελεύθερον Γηγενών, Ελεύθερον Α΄. Στις 4/12/1997 προσαρτάται στο Δήμο Γρεβενών. Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του έτους 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 33 άρρενες εκλογείς.

Ο Έπαρχος στις 28-11-34 ζητά από τον Επιστάτην του Ειδικού Ταμείου Επαρχιακής Οδοποιίας Γρεβενών να προβεί στην καταμέτρηση του αγροκηπίου του Θεοδ. Κουρτίδου, εκτελούντος την υπ’αριθμ 7913/13-11-34 εντολή του Γραφείου Γεωργικής Περιφερείας Κοζάνης.

Υπέρ της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης  στις 14-8-36 η κοινότης κατέβαλε το ποσό των 200 δρχ. (60/1735).

            Ο Διοικητής του Σταθμού Χωροφυλακής Αγίου Γεωργίου αναφέρει στο Νομάρχη στις 5 Απριλίου 1939 ότι «οι κάτοικοι Ελευθέρου έχουν μέρος να κατασκευάσουν αλώνια όχι μόνο στο παραχωρηθέν μέρος υπό της επιτροπής αλλά και σε άλλη. Επειδή όμως είναι οκνηροί συνήθισαν να υποβάλλουν αναφορά και να ζητούν τον αλωνισμό εντός των παλαιών αλωνίων. Άλλα χωριά και ιδίως γηγενών οι οποίοι δεν έχουν αλωνοτόπους κατασκεύασαν αλώνια εις πολύ χειρότερα μέρη. Η γνώμη μου είναι να κατασκευάσουν νέα αλώνια».

Οι κάτοικοι Ελευθέρου (γηγενών) στις 22-4-39  αναφέρουν ότι η διαταγή προς το συνεταιρισμό περί εξαγωγής των αλωνίων εκ του Συνοικισμού και ότι τα λεχθέντα περί υπάρξεως  αλωνοτόπων στο Συνοικισμό είναι τελείως ανακριβείς δια τον λόγον ότι αφ’ ενός μεν μέχρι τούδε ουδείς υπηρεσιακός υπάλληλος ήλθε προς εξέταση των αλωνοτόπων, αφ’ ετέρου δε και το Συνεργείο Διανομών λόγω του μη υπάρχοντος καταλλήλου μέρους δι’ αλωνοτόπους δεν μας καθόρισε τοιούτους, επομένως δε γνωρίζουμε σε ποιό ακριβώς μέρος να μεταβούμε δια τον αλωνισμό. Χρήστος Μπαντέμας, Αργύριος Μιχαλόπουλος, Α.Ντίνας, Σίμος Αλέξανδρος, Γεώργιος Ντόλιας….».

Ο πρόεδρος της κοινότητας  στις 20-3-55 αναφέρει στο Νομάρχη Γρεβενών ότι από της ελεύσεως εκάστου Φθινοπώρου και επί οκτώ συναπτούς μήνας λόγω των βροχών, της χιόνος και εν γένει της κακοκαιρίας άπαντες οι κάτοικοι της κοινότητάς μας αδυνατούν  να επικοινωνήσουν μετά της πόλεως Γρεβενών.Ζητούν τη χορήγηση δανείου 130.000 δρχ. δια την κατασκευή παρακαμπτηρίου οδού μήκους 3.500 χιλιομέτρων

Η κοινότητα  ενημερώνει το νομάρχη το έτος 1959 ότι δεν μπόρεσε να απορροφήσει το  δάνειο 60.000 δραχμών και τη δωρεά 50.000 δραχμών υπέρ της κατασκευής του υδραγωγείου των γηγενών και προσφύγων κατοίκων του χωριού. Το έδαφος είναι πηλώδες και με τις πρώτες βροχές του Σεπτεμβρίου τα χαντάκια γεμίζουν και θέλουν διάνοιξη από την αρχή γιατί οι σωλήνες δεν τοποθετήθηκαν το έτος 1959.

Αρχαιότητες: Σε απόσταση ενός χιλιομέτρου βορειοδυτικά του οικισμού στο ύψωμα Άγιος Δημήτριος υπάρχουν θεμέλια αρχαίου ορθογώνιου κτηρίου, μαρμάρινοι κίονες. Σε απόσταση 200 μέτρων, στο ξωκλήσι της Αγίας Τριάδας, αποκαλύφθηκαν κεραμοσκεπείς τάφοι (Σαμσάρης).

            Έκθεση Σακελάρη 1941: “…Εις το συνοικισμόν γηγενών σχολικόν κτίριον ανηγέρθη το 1918, ελειτούργει όμως τοιούτον και κατά τα παλαιότερα έτη. Η εκκλησία ανηγέρθη το 1834. Το παρακείμενον κωδονοστάσιο φέρει χρονολογία 1880”.

Οδοποιία: Οι πρόεδροι  κοινοτήτων Αγίου Γεωργίου, Κιβωτού, Κληματακίου υποβάλλουν στις 13-4-33 προς τον πρόεδρον του Επαρχιακού Ταμείου διάγραμμα γεφύρας κειμένης στη θέση «Καρυδιά» του συνοικισμού Ελευθέρου της κοινότητος Αγ. Γεωργίου και ζητούν «τη χορήγηση ανάλογου χρηματικού ποσού για την αγορά των απαραιτήτων υλικών για την κατασκευή της καθόσον τα ημερομίσθια και η μεταφορά των υλικών θα γίνουν με την προσωπική εργασία των κατοίκων. Από τη γέφυρα εξυπηρετούνται τα συμφέροντα των πλείστων κατοίκων των κοινοτήτων της επαρχίας Γρεβενών αλλά και Βοΐου, διότι από τη γέφυρα είναι υποχρεωμένοι να διέλθουν οι μεταφορείς προϊόντων δια την αγορά Γρεβενών, Τσοτυλίου αλλά και εκ ταύτης μεταφέρουν  τα προς πώληση προϊόντα και εκ των απομεμακρυσμένων αγορών, Καστοριάς (ιδίως ιχθείς) και Καλαμπάκας δια τις παραπάνω αγορές. Επίσης οι κάτοικοι των κοινοτήτων δεν μπορούν να μεταφέρουν τα λίγα προϊόντα των με τα ζώα με αποτέλεσμα να καταδικάζονται σε οικονομικό μαρασμό αφ’ ενός και πολλάκις και εις αυτήν τη στέρηση του επιουσίου των, ως μη έχοντες άλλην εργασία».

Οι κάτοικοι του Ελευθέρου Γρεβενών (γηγενών) αναφέρουν στις 6-6-35  στην επιτροπή οδοποιίας Γρεβενών τα παρακάτω: «Το χωρίο μας διασχίζει εις χείμαρρος. Απέναντι δε του χωρίου μας και πέραν του ρηθέντος χειμάρρου βρίσκεται η μόνη βρύση μας. Η επί του χειμάρρου γέφυρα είναι σχεδόν κατεστραμμένη και πάσα συγκοινωνία δια ζώων είναι αδύνατος και επικίνδυνος ιδία το χειμώνα με την πλημμύρα του χειμώνα είναι τελείως αδιάβατος…». Για τούτο προκειμένου να μην υπάρξει δυστύχημα και για να τους διευκολύνει τη συγκοινωνία με τη βρύση παρακαλούν να τους χορηγήσουν 4000 δραχμές για να επισκευάσουν τη γέφυρα. Υπογράφεται από 21 κατοίκους.

Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 24-5-36 αναφέρει στον Έπαρχο ότι η γέφυρα επί της οδού Αγίου Γεωργίου-Γρεβενών έχει καταστραφεί. Η  συγκοινωνία διεκόπη και οι διαβάτες διέρχονται δια μέσου των σπαρμένων αγρών. Λόγω των συνεχών βροχών ο λάκκος τυγχάνει αδιάβατος. Η οδός θεωρείται κεντρικοτέρα του επαρχιακού δικτύου, συνδέει την έδρα της επαρχίας με την κοινότητα του Αγίου Γεωργίου, Κιβωτού, Κληματακίου, Πολυδέντρου ως και την επαρχία Βοΐου. Ζητούν από το μηχανικό  Μ.Υ.Κ να ενεργήσει σχετικά για μελέτη για αποκατάσταση της γέφυρας.

Οικονομία: Λειτουργούσαν δύο νερόμυλοι στη θέση «Γκομπλίτσα». Ο τόπος καλλιεργείται με αμπέλια που δίδουν αρίστης ποιότητος κρασιά. Λειτουργεί σύγχρονο οινοποιείο της «Γρεβενών Γη Ο.Ε».

Εκκλησίες: Άγιος Αθανάσιος με έτος κτήσης 1834, ενοριακός ναός. Αγία Τριάς, Γενέθλιον της Θεοτόκου.

Κώδικας αρ.201 της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ζάβορδας: Αναφέρεται ως Κονισκιότη χωρίον. Αφιερωτές 20 από 1534 ως 1692, Α΄ Γραφής. Από το 1692 και εντεύθεν 31 αφιερωτές είναι οι λεγόμενοι  Β΄ Γραφής.

Πεσόντες: Μάχη του Σκρά Μάιος 1918: Αθανάσιος Καρακίτσιος. Μικρασιατικός πόλεμος: Παναγιώτης Καραγκούνης. Ελληνοϊταλικός πόλεμος: α)Στρ. Ιωαννίδης Άνθιμος του Ιωάννη, γεν.1917, 27 ΣΠ, Φονεύτηκε στην Κορομηλιά Καστοριάς,14-4-41. β)Κλεισιάρης Θεόδωρος του Αναστασίου,1916, 27ΣΠ, Υψ.1548 Μόραβα, 28-11-40. γ)Μηνασίδης Ιωάννης του Γεωργίου, 1916, 27 ΣΠ, Κορομηλιά Καστοριάς. 14-11-40. δ)Ντόλιας Ευθύμιος του Βασιλείου, γεννήθηκε το 1918, του 27^ου ΣΠ. Φονεύτηκε στο ύψωμα 1548 (Μόροβα) στις 28-11-40. ε)Πετρίδης Παύλος του Ιακώβ, 1916, 53 ΣΠ, πέθανε στο ΧΙ ορεινό χειρουργείο Σόβιανη 8-1-41(ΔΙΣ). Κατοχή: Αντρέας Γ.Ντόλιας. Εμφύλιος: Ανδρέας Σιόλας και άλλοι 17[1].

Πληθυσμός: 1859=30 στεφάνια.1913=107. 1920=132. 1928=442. 1940=392. 1951=278. 1961=310. 1971=170. 1981=187. 1991=182. 2001=81. 2011=57. (72^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 40 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 7.501 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 70 κατοικίες και ο φόρος ήταν 9.200 άσπρα.

Σύλλογοι: Εκπολιτιστικός Σύλλογος Ελευθέρου Α. (1979). Αθλητικό σωματείο “Μέγας Αλέξανδρος Ελευθέρου”.

---

[1] Στέργιου Μπαδέμα:Ελεύθερον Γρεβενών σ.52.