Κρανέα Γρεβενών

 

57. Κρανέα, η

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ.386 Κοζάνη 2018

Γενικά: Η Κρανέα, με τις πολλές κρανιές, βρίσκεται σε υψόμετρο 962 μ. στις πλαγιές του Ζυγού 32 χλμ. από τα Γρεβενά και περίπου 20 χλμ. από το Μέτσοβο. Είναι ένα από τα έξι πανέμορφα βλαχοχώρια των Γρεβενών με πλούσιο υδροφόρο ορίζοντα (τα άλλα Σαμαρίνα, Περιβόλι, Σμίξη, Αβδέλλα, Καλλιθέα). Δημιουργήθηκε από τη συνένωση των οικισμών της Τούργιας και Παλαιοχωρίου. Κοντινοί οικισμοί Καλλιθέα, Πριόνια, Μικρολίβαδο, Μοναχήτι, Κηπουρειό, Μηλιά Ιωαννίνων, Παλαιά Κουτσούφλιανη (Πλατανιά) Τρικάλων (http://www.vlahoi.net).

Ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφτεί τα χιονοδρομικά κέντρα Μετσόβου και Βασιλίτσας, να πραγματοποιήσει οδοιπορικές διαδρομές μέσα στο δάσος, να συναντήσει κρυσταλλένιες βρύσες,  να δραπετεύσει στον εθνικό δρυμό της Πίνδου, στη Βάλια Κάλντα, με τα μεγάλα δέντρα, πεύκη, οξιά, ρόμπολα. Στα ρέματα υπάρχουν πολλά είδη ψαριών μεταξύ των οποίων και η άγρια πέστροφα.

“Το χωρίο έχει 250 οικογένειες χριστιανικές, 3 εκκλησίες, σχολείο αρρένων, παρθεναγωγείο, 4 χάνια χωρούντα 200 ζώα μετά 15 δωματίων  χωρούντων 150 άντρες, άφθονο άχυρο, χόρτο, κριθή, τρεις υδρόμυλοι” (Σχινάς).

Με απόφαση του Νομάρχη στις 31 Δεκεμβρίου 1914 ορίσθηκε ως έδρα εκλογικού τμήματος: Το δέκατον τρίτον με έδραν του χωρίου Κρανιά θέλουν ψηφίσει οι εκλογείς του χωρίου τούτων ως και των χωρίων Βελώνη, Μπάλτινον (Καλλιθέα), Μπόζιοβον (Πριόνια), Μοναχήτι, Λαβανίτσα (Μικρολίβαδον), τόπον ψηφοφορίας ορίζομεν την δημοτικήν σχολήν.

Κοινότητα: Στις 31-12-1918 ορίζεται έδρα της κοινότητας Κρανιάς. Στις 16-10-1940 διορθώνεται σε Κρανέα. Στις 5-4-1981 προσαρτάται ο καταργούμενος οικισμός Βελόνιον της κοινότητας Κρανέας. Στις 4-12-1997 προσαρτάται στο δήμο Γόργιανης και στις 7-6-2010 στο Δήμο Γρεβενών.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 374 χριστιανοί.

Στις κοινοτικές εκλογές του 1925 ψήφισαν 80 εκλογείς.  Εκλέχτηκαν: Ειρ. Γρεβενών. Ιωάννης Κυραλέους 49, Κων/νος Βλαχιώτης 48,  Νικόλαος Γιώτης 47, Ευθύμιος  Στερ. Γιώτης 41, Κων/νος Πατέλας 39, Γεώργιος Τζήμος 36, Σταμάτιος Κυραλέος 23, Στέργιος Βανιώτης 22, Βασίλειος Τσιάτσιος 22.

Ο πρόεδρος της κοινότητας Κρανιάς με έγγραφο στις 7-12-30 προς τον κ. Νομάρχη Κοζάνης αναφέρει ότι στην κοινότητα υπάρχει οίκημα του Δημοσίου, το οποίο επί Τουρκοκρατίας χρησιμοποιούνταν ως τηλεγραφείο και ταχυδρομείο. Μετά την απελευθέρωση χρησιμοποιήθηκε ως ειρηνοδικείο και κατοικία των υπαλλήλων του ειρηνοδικείου. Αργότερα όταν μετετέθη η έδρα του ειρηνοδικείου εκ της κονότητας εις το χωρίον Ζιάκα εγκατελείφθη το εν λόγω οίκημα αφέθηκε  στην τύχη του και ευρίσκεται ήδη υπό κατάρρευση. Το οίκημα είναι διώροφο αξίζει πλέον των 100.000 δραχμών, για την επισκευή απαιτείται το ποσό των 10.000 δραχμών και ζητά από το Νομάρχη να ενεργήσει παρά της Επιτροπής συντηρήσεως Δημοσίων έργων την επισκευή του οικήματος (60/552).

Στην κοινότητα Κρανιάς Γρεβενών εγένετο έρανος υπέρ των Εθνικών οικοτροφείων και ορφανοτροφείων του Κράτους την 25^ην Μαρτίου 1932  πλην όμως το προϊόν του εράνου εκ δραχμών 868 διετέθη παρ’ επιτροπής εις απόρους οικογένειες της κοινότητας (60/1437).

Υπέρ της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης  στις 14-8-36 η κοινότης κατέβαλε το ποσό των 300  δρχ. (60/1735).

Ο Επαρχών στις 8-3-37 διαβιβάζει στον πρόεδρο της κοινότητας Κρανιάς αναφορά του ληξιάρχου Αριστοτέλη Τσιουμπλέκου ο οποίος γνωρίζει ότι δωρίζει στην κοινότητα το επιμίσθιο το οποίο λαμβάνει επί μία συνεχή τετραετία αρχομένη από της 1^ης Απριλίου 1936 και λήγει την 31^ην Μαρτίου 1940 δια την αντικατάσταση των ξυλίνων υδροσωλήνων δια σιδηρών του υδραγωγείου της βρύσεως «Νικολή» και ζητά όπως θέσει υπόψη του κοινοτικού συμβουλίου προκειμένου να λάβει απόφαση περί αποδοχής ή μη της δωρεάς συμφώνως προς τας διατάξεις του άρθρου 27 του κώδικος.

Το κ.σ εγκρίνει  στις 18-9-38 τα πρακτικά μειοδοτικής δημοπρασίας για την κατασκευή στολών φαλαγγιτών δύο μάλλινων για τους αρχηγούς και 2 βαμβακερών. Εκάστη μάλλινη δρχ. 320 και βαμβακερή 255 (60/2021).

Η κοινότητα Κρανιάς Γρεβενών στις 29-2-40 ψηφίζει πίστωσιν 300 δραχμών υπέρ του κρατικού νοσοκομείου Γρεβενών (60/1464).

Από αυτοψία που πραγματοποίησε ο Λουκιανός Μακρυνιώτης Δασάρχης Γρεβενών αναφέρει ότι στις 23 Αυγούστου 1958 εξερράγη πυρκαγιά στη θέση Καζάρμα του δημοσίου δάσους Κρανιάς. Η  πυρκαγιά λόγω του πνέοντος ισχυρότατου λίβα  επεξετάθη ταχύτατα καταστρέψασα εις διάστημα 4 ωρών έκταση 1500 στρεμμάτων καλυπτομένη από δάσος πεύκης και ελάτης. Η κατάσβεση πραγματοποιήθηκε με τη βοήθεια των προσδραμόντων κατοίκων Κρανιάς και πέριξ χωρίων και ισχυρών δυνάμεων Στρατού. Η πυρκαγιά ξεκίνησε από αναμμένο τσιγάρο.

Στην Κρανιά ορίσθηκε εκπρόσωπος ταξινομήσεως κτηνών για το έτος 1960  ο Λάμαρης Γεώργιος του Αθανασίου.

Γεφύρι Κρανιάς (Σταμπέκη): Χτίστηκε περίπου το 1850. Βρίσκεται κοντά στο χωριό, στο δρόμο Κρανιάς-Μηλιάς Μετσόβου. Γεφυρώνει ρέμα που εκβάλλει στο Βενέτικο ποταμό. Αποκαταστάθηκε το γεφύρι το 2006.

Γεφύρι Ματσαγκάνη: Βρίσκεται στο δρόμο Γρεβενών - Κρανιάς, λίγο πριν το χωριό, κοντά στις πηγές του Βενέτικου. Το γεφύρι είναι μονότοξο επί ρέματος κοντά στις πηγές του Βενέτικου ποταμού. Έχει μήκος 16μ., πλάτος 2,50μ., και ύψος 5,50μ.

Εκπαίδευση: Το κοινοτικό συμβούλιο ανακηρύσσει ευεργέτες για οικονομική συνδρομή υπέρ ανεγέρσεως ελληνικού διδακτηρίου από Αμερική Κρανιώτου κ. Δημητρίου Ι.Γκιζέλη  δρχ. 2646 και  είκοσι Κρανιωτών ευρισκομένων στο Βουκουρέστι Ρουμανίας  με το ποσό των 6.600 λεϊα (Μ.Β 21-12-30).

Με πρωτοβουλία του Διευθυντή του σχολείου Αριστοτέλους Τσιομπλέκου δόθηκε θεατρική παράσταση στις 27 Αυγούστου του δράματος «Γκόλφω» (Μ.Β 10-9-33).

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Στεγάζεται σε δημόσιο οίκημα. Είναι διώροφον.  Κάθε όροφος αποτελείται από δύο δωμάτια. Στην ΑΒ΄ τάξη φοιτούν 79 μαθητές. Στο δωμάτιο της Γ΄ και Δ΄ 42 μαθητές. Οι μαθητές της Ε΄ και Στ΄ τάξης 18. Στο άλλο δωμάτιο στεγάζονται τα νήπια. Το οίκημα καταλληλότατο. Ευρίσκεται υπό κατασκευή ο δεύτερος όροφος (60/619).

Μετά από διενεργηθείσα πλειοδοτική δημοπρασία στις 2-3-38 αφορώντα την εκποίηση 1063 οκάδων μεταχειρισμένου κασσιτέρου (μεταχειρισμένος τσίγκος στέγης διδακτηρίου) του Δημ. σχ. Κρανιάς. Τελευταίος πλειοδότης ανεδείχθη ο Ιωάννης Ζυγουρίκας με τιμή 10,70 δρχ. κατ’ οκά.

Σήμερα στο σχολείο φοιτούν επτά μαθητές (25-11-2016).

Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής: Πρόεδρος Ευθύμιος Αθ. Στάμου. Έλλειψη μελών λόγω ομηρίας και θάνατος. Συνεδρίαση 7-7-45. Κατοικίες 237. Πληθ. 980. Καταστραφείσες οικίες 225 δια εμπρησμού  υπό των Γερμανών στις 7-10-43 και 7-7-44. Θύματα 23 (άνδρες 17, γυναίκες 4, παιδιά 2).

 Οικονομία: Κύριες πηγές βιοπορισμού είναι η εκμετάλλευση του δασικού πλούτου της περιοχής με την κατασκευή προϊόντων ξύλου, η κτηνοτροφία, ο αγροτουρισμός καθότι η περιοχή αποτελεί σημαντικό βιότοπο με πλήθος άγριων ζώων όπως αρκούδες, λύκοι, ζαρκάδια. Εβδομαδιαία αγορά καθ’ εκάστη Κυριακή τελείται από το 1930[1]. Λειτουργούσαν τρεις νερόμυλοι[2]. ΔΑΣ Κρανιάς Γρεβενών “Η Πίνδος” με δραστηριότητα δασοκομία με έναρξη το 2008. Δασικός Αγροτικός Συνεταιρισμός η Τούργια με έναρξη το 2008.

ΟΥΝΡΑ: Ο Έπαρχος Γρεβενών  στις 18-2-45 με αναφορά στην Επιτροπή Γενικών Διανομών Θεσσαλονίκης αναφέρει  ότι ο πρόεδρος της κοινότητας Κρανιάς Γρεβενών με αναφορά που του έστειλε αναφέρεται στην οικτρά κατάσταση που βρίσκονται οι πυροπαθείς κάτοικοι του χωριού οι οποίοι υπέστησαν ολοκληρωτική καταστροφή. Ζητά να χορηγηθούν κλινοσκεπάσματα στους κατοίκους καθ’ ότι κατά την τελευταία κατανομή που έγινε από τις υπηρεσίες Διανομών Θεσσαλονίκης δεν συμπεριελήφθη η κοινότητα άγνωστο δια ποία αιτία. Οι πυρποληθείσες οικίες ανέρχονται σε 240 (60/2018).

Πληθυσμός:1859=185 στεφάνια. 1913=1137. 1920=853. 1928=988. 1940=1128. 1951=752. 1961=760. 1971=526. 1981=489. 1991=608. 2001=589. 2011=385. (10^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 91 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 7500 άσπρα.

Ιερά: Ενοριακός ναός Αγίων Πάντων 1790, Αγίου Νικολάου, Αγίας Παρασκευής, Αγίου Γεωργίου με πολλές αγιογραφίες, Προφήτη Ηλία, Αγίου Αθανασίου. Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 26 (1534-1692)  και στη Β΄ Γραφή 33 (από το 1692 και μετά).

Πεσόντες Ε.Π: α)Γκουνέλας Δημήτριος του Χρήστου 1919, 27 ΣΠ, Μνήμα Γραίας Κάμια 4-4-41.(Κρανιά)  β)Ζέρβας Αλέξανδρος του Νικολάου, 1909, 53 ΣΠ, Μάχη Κορίτσας  4-1-1941. γ)Ζέρβας Θεόδωρος του Αστερίου, 1915, 27ΣΠ,  Γκούρι Τοπίτ Κάμια 4-4-1941 (ΔΙΣ).

        Σύλλογοι: Ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος Κρανιάς “Η Τούργια” ιδρύθηκε το 1980. Συμμετέχει  σε ανταμώματα και εκδηλώσεις της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Βλάχων, όπως και των Βλάχων της οροσειράς της Πίνδου.

---

[1] Μ.Β 28-8-1930.

[2] Παπαδημητρίου. Σελίδες ιστορίας  Γ΄ σελ. 39.