Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ 6 (Σ-Χ). Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων
Εμφάνιση αναρτήσεων με ετικέτα ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ 6 (Σ-Χ). Εμφάνιση όλων των αναρτήσεων

Τρίτη 22 Απριλίου 2014

ΧΡΩΜΙΟΝ ΚΟΖΑΝΗΣ




112. ΧΡΩΜΙΟΝ, ΤΟ  Στην Επαρχία Γρεβενών ως τις 10-4-1933






 Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου
 Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ.368. κοζανη 2018

Γενικά: Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 640 μέτρων με πλησιέστερους οικισμούς την Αιανή, Βάρης, Ποντινή. Οι κάτοικοι διακρίνονται για την κοινωνικότητα, τη φιλοξενία, την ευγένεια. Προπολεμικά εργαζόταν στις μεταλλευτικές επιχειρήσεις, εξόρυξης  του ορυκτού χρωμίτη, όπου πήρε και το όνομα. Είναι γνωστό και για το Μουσείο του Μακεδονικού Αγώνα που στήθηκε στο διαλυμένο οικισμό Πούρινο από το Σύνδεσμο Γραμμάτων και Τεχνών Π.Ε Κοζάνης.







Χρώμιον , το. Στην Επαρχία Γρεβενών ως τις 10-4-1933


Κοινοτικά: Στις 31-12-1918 ορίζεται έδρα κοινότητος Σφιλτσίου. Το 1927 μετονομάζεται σε Χρώμιον. Αποσπάται από την Επαρχία Γρεβενών στις 10-4-1933 και υπάγεται στην επαρχία Κοζάνης του Νομού Κοζάνης. Στις 4-12-1997 εντάσσεται στο Δήμο Αιανής και στις 7-6-2010 στο Δήμο Κοζάνης. Στις κοινοτικές εκλογές της 25ης Οκτωβρίου 1925, ψήφισαν 40 εκλογείς και  σημειώθηκαν τα εξής αποτελέσματα: Ιωάννης Παπαϊωάννου 21, Κων\νος Γύφτος 20, Βασίλειος Ι. Σιαμπανόπουλος 20, Αθανάσιος Αργυρόπουλος 20, Ευάγγελος Σιαμπανόπουλος 20, Νικόλαος Ι. Φωτόπουλος 19, Γεώργιος Ν. Γκαλιάς 19, Ματθαίος Παν. Μανόπουλος 19, Αριστείδης Λαμπαδάς 19. 
Πρόεδρος Ευάγγελος Σιαμπανόπουλος. Μέλη: Ματθ. Παπαγεωργίου, Αριστ. Λαμπαδάς, Αθ. Αργυρόπουλος, Δημ. Φωτούλας παμψηφεί αποφάσισαν όπως η κοινότης αποσπασθεί εκ του εκλογικού τμήματος Σαρακίνας λόγω μακράς αποστάσεως και προσαρτηθεί στο τοιούτο της Κνίδης (6-12-1931), (60/668).




Έκθεση Γ. Σακελλάρη Επιθεωρητή Γρεβενών10-12-1941 «Ονομάζετο άλλοτε «Τσιαρίδια» και έκειτο νοτιότερον της σημερινής του θέσεως και επί της δημοσίας οδού Σερβίων-Γρεβενών, ην είχον προχείρως κατασκευάσει οι Τούρκοι, δια τας ανάγκας των στρατευμάτων των. Ωνομάσθη Σφίλτσι αργότερον, ότε, τη υποδείξει τούρκου δερβέναγα ονομαζομένου Αλή Σφίλτσι, το χωρίον μετετοπίσθη εις την σημερινήν του θέσιν, προς αποφυγήν των αυθαιρεσιών, των διερχομένων δια της δημοσίας οδού τούρκων στρατιωτών. Εις ανάμνησιν της καλοκαγαθίας του τούρκου εκείνου δερβέναγα Αλή Σφίλτσι οι κάτοικοι το ωνόμασαν Σφίλτσι και εκαλείτο μέχρι του 1928, ότε ωνομάσθη εις Χρώμιον, εκ των εγγύς του χωρίου εξορυσσομένων μεταλλευμάτων χρωμίου. Εις παλαιόν νεκροταφείον του χωρίου σώζεται εκκλησία Άγιος Δημήτριος με έτος ανέγερσης 1774. Οι κάτοικοι ομιλούντες την ελληνικήν διετήρουν ανέκαθεν ελληνικόν σχολείον, δαπάναις αυτών των ιδίων. Βούλγαροι ουδέποτε κατώκησαν εις το χωρίον τούτο».


Ιερά: Ενοριακός ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών ανηγέρθη μετά το σεισμό του 1995, Άγιος Αθανάσιος πολιούχος, Άγιος Δημήτριος  κοιμητηριακός, Άγιος Νικόλαος στον Μπούρινο. Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 237  (1534-1692)  και στη Β΄ Γραφή 25 (από το 1692 και μετά). Ο Μητροπολίτης Γρεβενών Κλήμης με επιστολή στο Μητροπολίτη Κοζάνης αναφέρει ότι ο Σακελλάριος παπα Ιωάννης εκ Σφίλτζι και ο οικονόμος παπα Χριστόδουλος εκ Παλαιοχωρίου ο οποίος είναι επίτροπος του τμήματος Βεντζών συνιστώνται θερμώς στην πατρική Αυτής προστασία και εύνοια[1].

            Οικονομία:
Σήμερα η οικονομία στηρίζεται στην αιγοπροβατοτροφία (πέντε κοπάδια), στο στήσιμο ηλιακών πάρκων, μελισσοκομία, αμπελουργία, δεντροκαλλιέρεια (κρανιές, αμυγδαλιές, κερασιές). Η εξόρυξη χρωμίτη σταμάτησε το 1991. Στην περιοχή υπάρχουν ποσότητες Ατταπουλγίτη με οικονομική εκμετάλλευση από τη ΓΕΩΕΛΛΑΣ (www. kozanh.gr).

Λειτουργούν δύο τυροκομεία, με παραγωγή φέτας, τουλουμίσιο, ξινόγαλο.

Ο πρόεδρος της κοινότητας Χρωμίου Αρ. Λαμπαδάς στις 17-3-31 υποβάλλει πίνακα με τους μελισσοκόμους και τoν αριθμό των κυψελών. Αριστείδης Λαμπαδάς 20, Χαράλαμπος Λαμπαδάς 5, Κωνσταντίνος Σκόδρας 25, Ιωάννης Σταύρος 2, Ιωάννης Φωτούλας 10 (60/1592).

Στην οικονομική ανάπτυξη του τόπου συμβάλλει ο Τοπικός Οργανισμός Εγγείων Βελτιώσεων.

Λειτουργεί καφενείο –ταβέρνα “Το Πέτρινο”  και το  καλοκαίρι το δημοτικό αναψυκτήριο.

            Εκπαίδευση: Έχει 125 κατοίκους, υπάρχει κοινός δάσκαλος με μισθό 300 γροσίων ο οποίος αμείβεται από την εκκλησία, μαθητές γύρω στους 20. Ενταύθα υπάρχει ανάγκη συστάσεως ενός αλληλοδιδακτικού σχολείου. Μπούρνεσι: έχει κατοίκους χωρίς σχολείο (1873-74. Πηγή Ηλίας Γάγαλης greveniotiς.gr βλέπε Βιβλιογραφία).

Το σχολείο επιθεωρείται την ιδία μέρα με το σχολείο Βάρης. Το διδακτήριο σε ελεεινή κατάσταση. Ως προς το υλικόν έχει 5 θρανία πολύεδρα ακατάλληλα, θερμάστρα, 2 μαυροπίνακες, αριθμητήριο, χάρτες Ελλάδος και Ευρώπης, εικών 3 Ιεραρχών, έδρα, τραπέζι, ουδέν εποπτικό μέσο. Σχολικός κήπος δεν καλλιεργείται, διότι η διδασκάλισσα δεν είναι σε θέσιν. Χώρος ήτο εύκολος να εξευρεθεί. Σχολική βιβλιοθήκη δεν υπάρχει. Μαθητές εγγεγραμμένοι 36 κατανεμόμενοι ως εξής. Α΄ 3 άρ.17 θήλεις. Β΄ 3 άρ. 6 θήλεις. Γ΄ 1 άρ. 4 θήλεις Ε΄ 2 άρρενες. Ευρέθησαν παρόντες όλοι οι εγγεγραμμένοι. Το σχολείο τούτο έμεινε τελείως εις την τύχη του. Οι μαθητές είναι σχετικώς καθαροί (1931).

Ο επιθεωρητής ανακοινώνει ότι αποσπά τον προσωρινώς τοποθετηθέντα στο μονοτάξιο δημοτικό σχολείο Χρωμίου Σπήλιο Γιαννόπουλο στο δημοτικό σχολείο Λάβδας  διότι ο μονίμως τοποθετηθείς διδάσκαλος Χρωμίου Θ.Μαλέρδος επανήλθε εκ του στρατεύματος  (1-7-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

«Μαθητές: 35, 36,35, 48, 38, 38, 45, 47»[2].

Διδακτήριο: Κατάσταση ελεεινή (10/3/1931). Κατάσταση διδακτηρίου η ίδια. Βελτίωση δεν υπάρχει διότι οι κάτοικοι στερούνται φέτος και του ψωμιού (3/11/1931). Η αυτή ελεεινή κατάσταση. Ο διδάσκαλος κατόρθωσε να κινήσει το ενδιαφέρον των κατοίκων δια την ανέγερση νέου. Άρχισαν ήδη οι σχετικές εργασίες (30/5/1933). Η κατάσταση ελεεινή. Θα βελτιωθεί εντός του έτους, διότι επερατώθη η τοιχοποιία του διδακτηρίου επί σχεδίου του Υπουργείου (16/11/1934). Κακή κατάσταση υπό αποπεράτωση το νέο (12/5/1938).

Υλικό: 5 θρανία πολύεδρα, ακατάλληλα, θερμάστρα, 2 μαυροπίνακες, αριθμητήριο, χάρτης Ελλάδος, Ευρώπης, εικών τριών Ιεραρχών, έδρα, τραπέζι, ουδέν εποπτικό μέσο (10/3/1931). Προσετέθη μεγάλος χάρτης της Ελλάδας (3/11/1931). Υπάρχει μόνο 1 πίναξ και 2 χάρτες. Μη υπαρχόντων θρανίων οι μαθητές κάθονται σε παγκάκια γύρω-γύρω ως οχληροί επισκέπτες επί σειρά ετών (22/6/1937). Δεν έγιναν θρανία, ελλείψει χρημάτων. Οι μαθητές κάθονται σε ακατάλληλα παγκάκια. Εποπτικά μέσα και διδακτικά όργανα δεν υπάρχουν (12/5/1938).

Υπηρεσιακά βιβλία-Σχολική βιβλιοθήκη: Σχολική βιβλιοθήκη δε συνεστήθη ελλείψει χρημάτων (3/11/1931). Πλουτίσθηκε με 18 τόμους βοηθημάτων διδασκάλου και μαθητών (30/5/1933). Πενιχρά με λίγα παιδαγωγικά και λιγότερα μαθητικά βιβλία (12/5/1938).

Σχολικός κήπος: Καλλιεργείται (19/3/1934). Υπάρχει και καλλιεργείται αλλά άνευ αποτελεσμάτων (12/5/1938).

Φοίτηση: Τακτική απόντες 2, θήλεις φοιτούν μόνο στις δύο πρώτες τάξεις

Διδάσκαλοι: Βασιλειάδου Πολυξένη, Αλεξίου Ιωάννης»[3].

Το σχολείο σταμάτησε να λειτουργεί το 1995.


 Πληθυσμός:1913=242. 1920=242. 1928=273. 1940=349. 1951=316. 1961=370. 1971=288. 1981=239. 1991=227. 2001=185. 2011=92. (54ος κατά σειρά από τους 81 απογραφέντες οικισμούς, του Δήμου Κοζάνης, με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ήταν 32 κατοικίες και ο φόρος ήταν 5.000 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 68 κατοικίες και ο φόρος ήταν 4.800 άσπρα.


 Πολιτισμός: Στον οικισμό δραστηριοποιείται ο Πολιτιστικός Σύλλογος “Ρωμιοσύνη”, o οποίος με τις εκδόσεις της εφημερίδας Ρωμιοσύνη ανέδειξε τον πολιτισμό, την ιστορία του τόπου. Σημαντικές ενιαύσιες εκδηλώσεις το καλωσόρισμα της Πρωτοχρονιάς με επίσκεψη στα σπίτια του χωριού με παραδοσιακά τραγούδια. Τα Θεοφάνεια, κοπή βασιλόπιτας. Φανός τις Αποκριές. Πασχαλόγιορτα. Συμμετοχή στη γιορτή του Μακεδονικού Αγώνα που πραγματοποιείται στο ομώνυμο Μουσείο με συμμετοχή του Δήμου, του Συνδέσμου Γραμμάτων και Τεχνών Κοζάνης.

Από το Χρώμιο κατάγεται ο Δάσκαλος Κωνσταντίνος Σιαμπανόπουλος (1923-2005) συγγραφέας δέκα βιβλίων,  για πολλά χρόνια διετέλεσε πρόεδρος του Συνδέσμου Γραμμάτων και Τεχνών Ν.Κοζάνης, συνετέλεσε να ιδρυθεί Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα στον Μπούρινο περιοχή Χρωμίου.







[1] Σέργιος Σιγάλας. Ο Κώδικας Αλληλογραφίας του Μητροπολίτου Γρεβενών Κλήμεντος Σελ. 224
[2]Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως: 10/3/1931, 3/11/1931, 27/5/1932, 30/5/1933, 19/3/1934, 16/11/1934, 22/6/1937, 12/5/1938.  
[3] Τάνια Αποστόλου Η εκπαίδευση στην επαρχία Βοΐου (Ανασελίτσης) στην περίοδο του μεσοπολέμου Μεταπτυχιακή εργασία ΠΔΜ 2015

    Χρώμιο: Γράφει ο Ευάγγελος Σιαμπανόπουλος


Το χωριό Χρώμιο βρίσκεται στα σύνορα των νομών Κοζάνης και Γρεβενών κατά κάποιο τρόπο απομακρυσμένο ή απομονωμένο περισσότερο από τα ανατολικά του με χωριά του Τσιαρτσιαμπά λιγότερο με τα χωριά των Βεντζίων προς τα δυτικά του διατήρησε και διατηρεί όλα τα ήθη και έθιμα που παρατηρούνται στην ευρύτερη περιοχή, κυρίως των Βεντζίων.
Είναι κτισμένο στα Ν/Α ριζά του όρους Μπούρινου στη μέση περίπου της απόστασης που σχηματίζεται από την ψηλότερη κορυφή του το “Ντρισινίκο” και του ποταμού Αλιάκμονα στο σημείο που σήμερα κατασκευάζεται το Υδροηλεκτρικό φράγμα του Ιλαρίωνα.
            “Οι μικροί οικισμοί Ριζού, Παλαιοχώρας κι Αϊ Σωτήρας ευρισκόμενοι επί της διαβάσεως η οποία ένωνε  τις περιοχές Γρεβενών-Βεντζίων-Αιανής-Σερβίων κατά τους αρχαίους χρόνους και κατά την Τουρκοκρατία (Κονιαρόστρατα-Αρβανιτόστρατα), ήταν στη διάθεση των διερχομένων Τουρκικών στρατευμάτων και των Τουρκαλβανικών ορδών. Δια να αποφύγουν τις λεηλασίες και δια μεγαλυτέρα ασφάλεια συγκεντρώθηκαν στη θέση του σημερινού χωριού το οποίο καλύπτονταν από πυκνά δάση δρυών και ήταν αθέατο. Αργότερα στη θέση αυτή συνεπτύχθησαν και οι υπόλοιποι οικισμοί. Λόγω της ασφαλούς τοποθεσίας το χωρίο έλαβε την ονομασία “Σφίλτσι” (=τόπος ασφαλής)”. Αυτά αναφέρει ο δάσκαλος Κωνσταντίνος Ε. Σιαμπανόπουλος για τη γενέτειρά του το Χρώμιο στο βιβλίο “Γνωριμία με τον Νομό Κοζάνης” Έκδοση Νομαρχίας Κοζάνης 1970.
            Πήρε το όνομά του από τα μεταλλεύματα Χρωμίτη που έχει πλούσια στο υπέδαφός του. Η εξόρυξη και ο εμπλουτισμός του άρχισε από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα μέχρι πρόσφατα με συχνές διακοπές. Αυτή τη δραστηριότητα μαρτυρούν οι εγκαταλειμμένες βιομηχανικές εγκαταστάσεις (πλυντήρια) στις θέσεις “Τσαρίδια”, “Αγριάντζες”, “Σκούμτσια”, καθώς και το πλήθος στοών (γαλαρίες) σ’ όλη την έκταση του ορεινού όγκου του Μπούρινου.
      Η θέση στην οποία είναι κτισμένο “Από Σιάτιστα έως Χρώμιο συμπίπτει στη ζώνη σύγκρουσης των αρχαίων γεωτεκτονικών πλακών της Ευρώπης και της Αφρικής πριν 180 περίπου εκατ. χρόνια… Το οφειολιθικό σύμπλεγμα του Βούρινου είναι παγκοσμίως γνωστό για τη γεωλογική του μοναδικότητα και σημασία… Ο πρώτος γεωλόγος που μελέτησε το Βούρινο ήταν ο Γάλλος Zan Brunn το 1937. Οι γεωλόγοι ονομάζουν τον Zan “Παππού των τεκτονικών πλακών” γιατί οι παρατηρήσεις του από το βουνό, από αυτή τη συγκεκριμένη θέση του πλανήτη, οδήγησαν απευθείας στην ανακάλυψη της πιο σημαντικής θεωρίας στην ιστορία της Γεωλογίας…”[2]
            Το διακεκριμένο Γάλλο επιστήμονα προσκάλεσε στις 19 Σεπτεμβρίου 2004 ο Σύνδεσμος Γραμμάτων & Τεχνών Ν.Κοζάνης και  ο Δήμος Αιανής στην ημερίδα με θέμα “Βούρινος ένα σπάνιο γεωλογικό μνημείο και η γεωτουριστική ανάπτυξη της περιοχής” με συνδιοργανωτές το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Τμήμα Γεωλογίας-Τομέας Ιστορίας Γεωλογίας Παλαιοντολογίας). Του απένειμαν τιμητική διάκριση εκτός από τους παραπάνω φορείς ο υπουργός Μακεδονίας –Θράκης κ. Τσιαρτσιώνης Νικόλαος και η Νομαρχία Κοζάνης.
            Σ’ ένα ιδιαίτερα ξεχωριστό περιβάλλον που διακρίνεται από τα πολλά νερά, τα οποία συλλέγουν ο “λάκκος του Μπούρινου” κι ο λάκκος του “Κριάκουρου”, τις εναλλαγές στη βλάστηση, “ήμερο” ονομάζουν την ασβεστολιθική έκταση, “αγρίδι” την οφειολιθική με πανσπερμία λουλουδιών και μελισσοκομικών φυτών (παλιούρι, πυξάρι…) με κυρίαρχο τον υγιεινό αέρα του Μπούρινου διαβιώνουν οι κάτοικοί του.
Στην παραγωγική δραστηριότητα στο όμορφο χωριό ξεχωρίζουν τα αγνά παραδοσιακά κτηνοτροφικά προϊόντα (φέτα, νιβατό, μπάτζιος, κεφαλοτύρι…). Επώνυμες οικογένειες, τσελιγκάτα μεγάλα, κυριαρχούν τα γίδια, συμπληρώνονται από τη σύγχρονη μελισσοκομική μονάδα της οικογένειας Λαμπαδά.
Τέσσερις παραδοσιακές βρύσες στις γειτονιές (μαχαλάδες) του χωριού, η μια καλύτερη από την άλλη ξεδιψούν και ξεκουράζουν τους ντόπιους και περαστικούς.
Στην ευρύχωρη κεντρική πλατεία του χωριού με τη βρύση “Ειρήνη” λειτουργεί το “καφενείο των κυνηγών” του Αθανασίου Σταύρου. Εκεί παίζονται η “ξερή” και η “κολτσίνα”.
Ξεχωρίζει η παραδοσιακή ταβέρνα “Το πέτρινο” κτισμένη με ντόπια πελεκητή πέτρα, διακοσμημένη με παραδοσιακά υφαντά, γεωργικά εργαλεία, μεταλλεύματα και ορυκτά της περιοχής, υπό τη διεύθυνση και το μεράκι της Γεωργίας και Αθανασίου Σιαμπανόπουλου, σ’ ένα καταπράσινο περιβάλλον με φυτά και λουλούδια. Κοντά το “Κοινοτικό Αναψυκτήριο” , τόπος καταφυγής κι αναψυχής των νέων κυρίως και επίκεντρο συγκεντρώσεων και επισκέψεων  όλων των πολιτικών προσώπων κατά την περίοδο του καταστροφικού σεισμού της 13 Μαΐου 1995.
Σ’ αυτόν τον τόπο ζούνε σήμερα αρμονικά, ξωμάχοι, νοικοκυραίοι, γεωργοκτηνοτρόφοι που διέγραψαν θετικότατο απολογισμό, συνταξιούχοι μεταλλεργάτες, περήφανοι νεολαίοι κτηνοτρόφοι, θυμόσοφοι ιεροψάλτες, μουστακαλήδες γέροντες, ανήσυχοι προοδευτικοί κάτοικοι.
Στον ιερό ναό Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ λειτουργεί από το 1977 ο ιερέας Μαχτσίρας Λάμπρος. Τον[3] συντροφεύουν στο ψαλτήρι ο γηραλέος “αναγνώστης”  μπαρμπα Στέφος[4], ο συνταξιούχος Καρλόπουλος Χρίστος, ο Κολτσίδας Γεώργιος και κατά καιρούς ο Κοκόγιας Αθανάσιος, Δεληγιάννης Νικόλαος.
Στη διοικητική διαίρεση του 1964 όταν σχηματίστηκε ο Νομός Γρεβενών με ενέργειες των μεταλλοβιομηχάνων της περιοχής εντάχθηκε στο νομό Κοζάνης. Η παραδοσιακή γυναικεία φορεσιά, τα μουσικά ακούσματα (κλαρίνο, βιολί, λαγούτο, βιολί) και τραγούδια είναι τα ίδια με την περιοχή των Βεντζίων.
            Σε όλα τα έγγραφα και αναφορές όπου αυτό βρίσκεται με το παλιό όνομα “Σφίλτσι” ή “Σφιλτς” όπως στον Κώδικα Ζάβορδας και στα αρχεία της Ιεράς Μητροπόλεως Γρεβενών τοποθετείται στην επαρχία Γρεβενών ή Βεντζίων. Το επιβεβαιώνουν άλλωστε και τα συμπεθεριάσματα. Από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα έως την τελευταία γενιά η συντριπτική πλειοψηφία αυτών ήταν από τα χωριά των Βεντζίων ή τα δυτικά του Μπούρινου, Παλαιοχώρι, Κνίδη, Πυλωροί, Παναγιά, Βάρη, Έξαρχο, Παλαιόκαστρο (οι περισσότερες νύφες).
            Η μείωση των μόνιμων κατοίκων του χωριού, όπως και όλης της υπαίθρου, οι αλλαγές στις συνήθειες των ανθρώπων που έφερε και φέρνει η εξέλιξη ήταν επόμενο να επηρεάσουν και το πανηγύρι του χωριού μας στις 2 Μαΐου, ανακομιδή λειψάνων του Αγίου Αθανασίου.
Σταμάτησε για χρόνια. Παρέμεινε ο εκκλησιασμός, οι ευχές και οι αναμνήσεις. Από το 1998 ο πολιτιστικός Σύλλογος Χρωμίου “Ρωμιοσύνη” με πρόεδρο το δραστήριο και ανήσυχο Παπαϊωάννου Ιωάννη  το μετέφερε χρονικά την τελευταία Κυριακή του Ιουνίου. Μέχρι σήμερα σημειώνει μεγάλη επιτυχία. Αποτελεί αντάμωμα όλων των ξενητημένων Χρωμιωτών, ψυχαγωγία για τους ντόπιους και τους πολλούς επισκέπτες καθώς και προβολή των ντόπιων προϊόντων γαλακτοκομικών και μέλι.
            Είναι ακόμη μία ευκαιρία για όλους να επισκεφτούν το Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα στο Μπούρινο, το λαμπρό και διαχρονικό έργο του Συνδέσμου Γραμμάτων και Τεχνών Ν.Κοζάνης, την κολυμπήθρα και το Μουσείο της διαχρονικής πορείας του Μακεδονικού Ελληνισμού όπως το αποκαλεί ο οραματιστής, ο δημιουργός και πρωτομάστοράς του Κων/νος Ε. Σιαμπανόπουλος.

[1] Η εργασία αυτή γράφτηκε το 2004 έπειτα από εντολή της Δημοτικής Επιχείρησης (ΔΕΑΠΤΑ) του Δήμου Αιανής.
[2]Δρ. Άννα Ράσσιου (ΙΓΜΕ Κοζάνης), Δρ Σεραφείμ Σαββίδης (Επίκ. Καθηγητής ΤΕΙ Δ.Μ)
3Συνταξιοδοτήθηκε το φθινόπωρο του 2008. Την ενορία ανέλαβε μαζί με το χωριό του Πυλωροί Γρεβενών ο ιερέας Λάμπρος Καλόγερος.
[4] Στέφανος Σιαμπανόπουλος  92 χρονών σήμερα

Δευτέρα 21 Απριλίου 2014

Φιλιππαίοι Γρεβενών











112.Φιλιππαίοι, οι

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386 Κοζάνη 2018



Γενικά: Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 1241 μέτρων με πλησιέστερους οικισμούς την Αετιά, Αλατόπετρα, Σαμαρίνα. Σύμφωνα με την παράδοση ο οικισμός ήταν ο αγαπημένος προορισμός για θερινές διακοπές της οικογένειας του Βασιλιά Φιλίππου, όπου και το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας πήρε το όνομα απ’ αυτό το γεγονός. Σε όλες τις οικογένειες των Φιλιππαίων παρά τις δύσκολες συνθήκες διατήρησαν τα ελληνικά αρχαιοπρεπή ονόματα.

“Έχει 80 οικογένειες” (Σχινάς 1866).

Με απόφαση του Νομάρχη στις 31 Δεκεμβρίου 1914 ορίσθηκε ως έδρα εκλογικού τμήματος: Το όγδοον με έδραν το χωρίον Φιλιππαίοι ένθα θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και οι των χωρίων Βοδεντσκό (Πολυνέρι),Τούζι (Αλατόπετρα), Λάβδα, Τσιούργιακας (Αετιά), Σαργκαναίοι (Πανόραμα) τόπον δε ψηφοφορίας ορίζομεν την δημοτικήν Σχολήν.


Κοινοτικά: Στις 31-12-1918 ορίζεται έδρα κοινότητος Φιλιππαίων και στις 7-6-2010 προσαρτάται στο Δήμο Γρεβενών.

Ο Υποδιοικητής της Υποδιοικήσεως Γρεβενών μετά από επίσκεψή του στον οικισμό στις 5/7/1922 αναφέρειότι οι κάτοικοι Φιλιππαίων χίλιοι περίπου ασχολούνται το 1/3 αυτών εις την κτηνοτροφίαν τα δε 2/3 τυγχάνουσιν αγωγείς. Οι κτηνοτρόφοι μετά των ποιμνίων των εκ 5.000 περίπου αιγοπροβάτων καθώς και το πλείστον των αγωγέων κατέρχονται τον χειμώνα και διασπείρονται εις διαφόρους πόλεις της Μακεδονίας και μόνον ολίγοι κάτοικοι διαμένουσι σταθερώς και μονίμως εν τω χωρίω.

Στις κοινοτικές εκλογές του 1925 ψήφισαν 57. Εκλέχτηκαν: Νικόλαος Νάκος 52, Χρήστος Τάκας 47, Μιχαήλ Μίχος 47, Κων/νος Σαμαράς 43, Λάζαρος Νάσιος 28, Δημήτριος Ζήσης 25, Κων/νος Ντίνας 17, Δημήτριος Κουτσομητρόπουλος 16, Γεώργιος Παλάσκας 3..

Στον εκλογικό κατάλογο της υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 245 άρρενες εκλογείς.

Το κοινοτικό συμβούλιο στις 9/11/1975 ψηφίζει πίστωση 1600 δραχμών για τη μεταφορά και επαναφορά του κοινοτικού αρχείου εκ της χειμερινής εις τη θερινή έδρα και τανάπαλιν (ΓΑΚ Γρεβενών).


Αρχαιότητες: Αρχαίος οικισμός στη θέση “Καστρί”[1].

Αννίτσα: Στην κορυφή Αννίτσα (1728 μ.) όρια Σαμαρίνας Φιλιππαίων, Δοτσικού, στήθηκε μνημείο των υπέρ πατρίδας πεσόντων κατά τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο. «Απόφαση 2/6.6.1979 Συνδέσμου τραυματιών πολεμιστών οπλιτών Νομού Γρεβενών ανέγερσης μνημείου 1940-41 αξιωματικών και οπλιτών Ν.Γρεβενών εναντίον των φασιστών Ιταλών επιδρομέων. Θεμελίωση 25-7-1989 υπό του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας (μαρμάρινη στήλη Μνημείο Αννίτσας)».

Κάθε χρόνο την Κυριακή μετά το δεκαπενταύγουστο τελείται μνημόσυνο στη μνήμη των 120 πεσόντων[2]


Διαβατήρια: Ο Ιωάννης Θεοδώρου Λέτσιος κάτοικος της κοινότητας Φιλιππαίων στις 8-7-29 ζητά τη θεώρηση του Αγγλικού διαβατηρίου ίνα αναχωρήσει για το εξωτερικό.


Εκπαίδευση: Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Δημόσιο οίκημα. Αποτελείται από δύο δωμάτια των 30 τ.μ. Σε κάθε δωμάτιο μαθητεύονται τεσσαράκοντα μαθητές. Είναι τελείως ακατάλληλο με 40 μαθητές το καθένα. Είναι τελείως ακατάλληλο δια το φωτισμό, αερισμό και καθαριότητα (60/619).

Ο επιθεωρητής προτείνει την προαγωγή του μονοταξίου δημοτικού σχολείου σε διτάξιο καθ’ ότι τα προηγούμενα τρία χρόνια ο αριθμός των μαθητών ανερχόταν σε 104, 94, 98 αντίστοιχα  (18-7-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

Ενδεικτικόν: Δημοτικόν Σχολείον Θηλ.Γρεβενών. Σχοιλικόν έτος 1926-1927.

Η μαθήτρια Μαρία Ι.Μπίγκα εκ Φιλιππαίων ετών 10 πατρός ορφανή διακούσασα τα μαθήματα της Γ΄τάξεως του σχολείου τούτου εκρίθην εν τέλει του σχολικού έτους 1926-27 αξία προαγωγής με τον βαθμόν  4.5 (λίαν καλώς)/ Η δε διαγωγή υπήρξεν κοσμιοτάτη. Εν Γρεβενοίς τη 5 Ιουνίου 1927. Η Διευθύντρια.


Ιερά: ΄Αγιος Κων/νος στο κέντρο του χωριού, ενοριακός ναός. Άγιος Νικόλαος. Άγιος Αθανάσιος. Προφήτης Ηλίας. Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 6 (1534-1692)  και στη Β΄ Γραφή 0 (από το 1692 και μετά).


Οικονομία: Αποτελεί τουριστικό προορισμό. Δραστηριοποιούνται τα ξενοδοχεία “Λεωνίδας”, “Μπαγκόλα”, “ Το Αγνάντι του Μπέγκα” το “ Φιλίππειο του Μήλιου Γεώργιου”. Λειτουργούσε κοινοτικός νερόμυλος στα όρια με τον Τσούργιακα[3]


Πεσόντες: α)Στρ. Ζαμανάκος Ιωάννης του Νικολάου,  γεν. 1920, Κέντρου Εκπαιδεύσεως Καλαμών, πέθανε από πολεμικά τραύματα στους Φιλιππαίους Γρεβενών στις 14-5-41. β)Καζάνας Ιωάννης του Γεωργίου 1918, 27 ΣΠ, Μνήμα Γραίας Κάμια 6-4-41 γ)Καραγιάννης Ιωάννης του Αδάμ,1919, 27 ΣΠ, Μνήμα Γραίας Κάμια, 12-2-41δ)Παλάσκας Χρήστος του Γεωργίου, 1916, 33ΣΠ,Υψ.1220, Ανατολικά της Κλεισούρας στις 5-2-41 (ΔΙΣ).


Πληθυσμός: 1859=26 στεφάνια. 1913=877. 1920=219. 1928=238. 1940=435. 1951=79. 1961=16. 1971=7. 1981=203. 1991=245. 2001=206. 2011=145. (38ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ήταν 117 κατοικίες και ο φόρος ήταν 9.300 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 75 κατοικίες και ο φόρος ήταν 7.000 άσπρα.


Σύλλογοι: Σύλλογος Φιλιππιωτών «Αστήρ» ο οποίος ιδρύθηκε στην Αμερική το 1907. Σύλλογος Φιλιππιωτών ο «Νέος Αστήρ» (26-5-27). Επαγγελματικός Σύλλογος αγωγέων  Φιλιππαίων «Άγ. Νικόλαος» (24-9-1931). Πολιτιστικός Σύλλογος Φιλιππαίων. Ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις η γιορτή μανιταριών, οι συναθροίσεις μοτοσυκλετιστών, αστρονομικών συλλόγων.






[1] Σαμσάρης.
[2]  Τουριστικός Οδηγός Περιβολίου, Σαμαρίνας, Φιλιππαίων  (σ.76). Σύμφωνα με τα Χ.Βήττο (Περί εορτασμού στο ύψωμα Αννίτσα. greveniotis.gr) οι Γρεβενιώτες που σκοτώθηκαν κατά τον ελληνοϊταλικό πόλεμο ήταν 107 (102 νεκροί και 5 αγνοούμενοι). Μόνο ένας σκοτώθηκε από τους Γερμανούς κατά την υποχώρηση στο Δισπηλιό Καστοριάς. Υπάρχουν και άλλοι 33 που πέθαναν αργότερα εξαιτίας των κακουχιών του πολέμου, οι οποίοι αναγνωρίστηκαν ως κανονικά «θύματα πολέμου».
[3] Παπαδημητρίου. Σελίδες ιστορίας  Γ΄ σελ. 39.