Μαυρονόρος Γρεβενών

Αγία Κυριακή φωτό: heritagelad .gr

65. Μαυρονόρος, ο

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ.386 Κοζάνη 2018

            
 Αγία Κυριακή φωτό: heritagelad .gr


 Γενικά: Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 758 μέτρων. Γενέτειρα του οπλαρχηγού Θεόδωρου Ζιάκα με έτος γεννήσεως το 1798 πέθανε το 1882 στην Αταλάντη της Φθιώτιδας.  Από πολύ παλιά την περίοδο της Τουρκοκρατίας στον οικισμό γινόταν εμποροπανήγυρη. Λειτουργούσαν βιοτεχνικά εργαστήρια κατασκευής εργαλείων. 

Κοινοτικά:  Στις 31-12-1918 προσαρτάται στην κοινότητα Μαυραναίων, το 1997 στο Δήμο Θεοδώρου Ζιάκα και το 2010 στο δήμο Γρεβενών.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 66 χριστιανοί.

Αρχαιότητες: Αρχαίος οικισμός στη θέση “Γκαντούσια” βρέθηκαν χάλκινο κράνος, αιχμές από δόρατα (Σαμσάρης).

Εκπαίδευση: Σύμφωνα με αναφορά του Φιλεκπαιδευτικού συλλόγου Κωνσταντινούπολης  το έτος 1874 λειτουργούσε σχολείο με 15 μαθητές με ετήσια δαπάνη 200 γρόσια (Επετηρίς).

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Διδακτήριον δημόσιον. Αριθμός μαθητών 62. Χώρος ανεπαρκέστατος, τοίχοι επισφαλείς, πάτωμα εφθαρμένον, εσωτερικόν επίχρισμα κατεστραμμένον (60/619).

Η Επαρχιακή δημογεροντία Γρεβενών μετά από αίτηση των κατοίκων τους χρηματοδοτεί με το ποσό των τριών λιρών  εκ του κοιν. κηροπωλείου προς βοήθεια, υποστήριξη για τα δαπανηθέντα στην οικοδομή του Σχολείου (18-11-1907)[1].

Ο επιθεωρητής ανακοινώνει ότι αποσπά τον προσωρινώς τοποθετηθέντα στο μονοτάξιο δημοτικό σχολείο Διάκου Αντώνιο Κρέτση στο δημοτικό σχολείο Μαυρονόρους διότι ο μονίμως τοποθετηθείς διδάσκαλος Διάκου Σ.Σταυρόπουλος  επανήλθε εκ του στρατεύματος (1-7-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

Ιερά: Άγιος Θεόδωρος (1806), ενοριακός ναός, με το ΦΕΚ με ημερομηνία 5-2-1969 κρίθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Αγία Κυριακή (1547) με το  ΦΕΚ με ημερομηνία 5-2-1969 κρίθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Αγία Τριάδα, Αγία Παρασκευή. Ιερά Μονή Αγίας Τριάδας  Μαυρονόρους, υπάρχει μόνο το καθολικό με τοιχογραφίες (Τόζιου)

 Στον κώδικα της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ζάβορδας γράφεται ως Μαυρονόρος χωρίον με 30 αφιερωτές της Α΄ Γραφής (1534-1692) εκ των οποίων  τέσσερις ιερείς και 4 αφιερωτές της Β΄ Γραφής από το 1693 και μετά.

Κατοχή: Ο Κατσούλης Λεωνίδας ανάπηρος πολέμου εκ Μαυρονόρους, ζητά δύο εισιτήρια ίνα μεταβεί στη Θεσσαλονίκη, προκειμένου να εισαχθεί σε νοσοκομείο προς νοσηλεία των τραυμάτων του (60/841).

Μέσα από Δηλώσεις Ζημιών Πολέμου που υποβλήθηκαν το 1945 στο Υπουργείο Οικονομικών λαμβάνουμε σημαντικές πληροφορίες:

α)Υπό Ιταλών

Ζήσης Γούλας ή Χρυσογιάννης του Γεωργίου Αχυρώνα, 70 Αιγοπρόβατα

Κασιάρας Κων/νος του Αθανασίου 25 αιγοπρόβατα, 70 ημερομίσθια αγγαρεία, άλογο, αγελάδα, δύο βιολιά, ένα κλαρίνο

Παπαζήσης Δημήτριος του Ζήση Ο υιός Ζήσης Δ. Παπαγιάννης εφονεύθη υπό Βουλγάρων εις Δοξάτο Δράμας.1 βόδι, 1 γουρούνι

Τότσικας Ιωάννης του Κων/νου 20 πρόβατα, 1 βόιδι

β) Υπό Γερμανών

Κατσάλης Χρ. Νικόλαος: Άλογα 2, μοσχάρι ,αιγοπρόβατα 50, βόδια 3.

Κούσκουρας Κων/νος του Γεωργίου: Οικία, καζαναργιό, γιδοπρόβατα 50, μηχανή ραψίματος, 2 μουλάρια

Κούσκουρας Νικόλαος του Λ:  3 μήνες φυλάκιση, οικία, 3 βόδια, 2 αγελάδες, 1 μουλάρι, 1 γαϊδούρι, 7 χοίρους, αιγοπρόβατα 50.

Τζημουρώτας Γεώργιος του Δημητρίου: Αχυρώνα, άλογο, αγελάδα, 20 αιγοπρόβατα, 50 ημερομίσθια αγγαρεία

Τζιότζιουρας Ιωάννης του Αθανασίου: οικία διώροφος, αχυρώνα, μαγειρείο, μουλάρι, 20 πρόβατα

Τζούγκρα Χ.Βασιλική: Οικία, μαγειρείο, αχυρώνα, αγελάδα, άλογο

Τσιούρας Αθανάσιος του Δημητρίου:20 πρόβατα, 1 βόδι

Τότσικας Ιωάννης του Κωνσταντίνου: Εφόνευσαν τον πατέρα μου 8 Σεπτεμβρίου 1943 75 ετών. οικία, 2 αγελάδες, ίππο, 2 όνους

Μιλτιάδης Ζήση Γούλας ή Χρυσογιάννης: 700 αιγοπρόβατα κατά την επιδρομή 10^ης Ιουλίου 1944. 6 ημιόνους, 2 φορβάδας, τεσσάρας βους, αγελάδες 4, επτά μοσχάρια, μία οικία.

Σχολική επιτροπή Κώστας Γ. Κούσκουρας, Μιλτ. Ζ. Γούλας: Οι Γερμανοί στρατιώτες πυρπόλησαν το νεότευκτο δημοτικό σχολείο συγκείμενο εκ δύο ορόφων, μετά της βιβλιοθήκης, θρανίων, εδρών, χαρτών κλπ.

Εκκλησιαστική Επιτροπή Αχιλλέας Δ. Λάιος, Ζήσης Γούλας. Κατά την 8^η Σεπτεμβρίου 1943 πυρπόλησαν: α)Ναός Αγίας Τριάδος Βυζαντινού ρυθμού μεγάλης αρχαιολογικής αξίας μεθ’ όλων των εκκλησιαστικών ιερών σκευών, ιερών αμφίων. β)Ναός Αγίου Γεωργίου πυρποληθείς υπό των Γερμανών την 8-9-43 Βυζαντινού ρυθμού μεθ’ όλων των εν αυτώ ιερών σκευών, κωδωνοστασίου κλπ. γ) Ναός Αγίας Κυριακής πυρποληθείς την 8-9-43 αρχαίος ναός. δ)Άγιος Θεόδωρος. Καθεδρικός ναός μεγίστης αρχαιολογικής και ιστορικής αξίας μετά τριάκοντα κελιών ως και κωδωνοστασίου. ε)Ναός Αγίας Παρασκευής νεότευκτος και κομψότατος μεθ’ όλων των ιερών αμφίων αγίου Ευαγγελίου, οι πινακίδες ήταν ολόχρυσοι, δισκοπότηρον χρυσούν.

Οικονομία: Ιδρυτικά μέλη του Πανεπαρχιακού Αμπελουργικού Συλλόγου Γρεβενών με ημερομηνία ιδρύσεως 12 Σεπτεμβρίου 1926 ήταν οι Καλαμόπουλος Γεώρ, Κατσάλης Κων/νος.

Πληθυσμός: 1859=24 στεφάνια. 1913=248. 1920=193. 1928=219. 1940=286. 1951=225. 1961=244. 1971=134. 1981=139. 1991=123. 2001=136. 2011=78. (63^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 73 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 14.000 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 90 κατοικίες και ο φόρος ήταν 14.050 άσπρα.

Σύλλογοι: Εκπολιτιστικός Σύλλογος Μαυρονόρους.

---

[1] Σεργίου Σιγάλα:Πρακτικά του Πνευματικού δικαστηρίου …(1898-1914). Σελ. 251