Κιβωτός Γρεβενών

51. Κιβωτός, ο (Κρίφτσι-προσφυγικός οικισμός)

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386 Κοζάνη 2018

Γενικά: Βρίσκεται χτισμένος σε υψόμετρο 674 μέτρων με πλησιέστερους οικισμούς Κοκκινιά, Πολύδεντρον, Άγιος Γεώργιος. Βρίσκεται πολύ κοντά στη συμβολή των ποταμών Αλιάκμονα-Πραμόριτσας. (60/1975).

“Έχει 60 οικογένειες οθωμανικές, 2 βρύσες, μικρόν μαγαζείον” (Σχινάς 1866).

Με απόφαση του Νομάρχη στις 31 Δεκεμβρίου 1914 ορίσθηκε ως έδρα εκλογικού τμήματος: Το τρίτον με έδραν το χωρίον Κρίφτσι (Κιβωτός) ένθα θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και οι των χωρίων Σούμπινον (Κοκκινιά), Κουσκόν (Ταξιάρχης), Μηλιά και Σπάτα (Πολύδεντρον), τόπον δε ψηφοφορίας ορίζομεν το Μουσουλμανικόν δημοτικόν σχολείον.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 258 μουσουλμάνοι, το μεγαλύτερο μουσουλμανικό χωριό της Υποδιοικήσεως Γρεβενών, οι οποίοι αναχώρησαν από την Κιβωτό σύμφωνα με το  άρθρο 3 της σύμβασης της Λοζάνης που υπογράφτηκε στις 30-1-1923 περί ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών  στις 3 και 4--4-1924. Στο Κρίφτσι εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από το Ακ –Νταγ-Μαδέν, (Εβτζί, Γοράπιρ, Παχτσετζίκ), Σεβάστεια, Προύσα, Πάφρα, Παϊπούρτη. 

Κοινοτικά: Ο οικισμός ορίζεται στις 31-12-1918 έδρα της κοινότητας Κριφτσίου. Στις 1-2-1927 μετονομάζεται σε Κιβωτός. Στις κοινοτικές εκλογές του 1925 ψήφισαν 183 εκλογείς και εκλέχτηκαν: Τζορμπατζόγλου Δημ. 133, Μαυρουδής Χατζηκυριάκος 113, Τσογγαλίδης Σταύρος 113, Πέτρος Τακόπουλος 109, Ευστράτιος Σελπέσης 84, Πρόδρομος  Χατζηδάκης 66, Θεολόγος Ηρωίδης 55, Κων/νος Χατζηβασιλείου 43, Βασίλειος Χριστοφορίδης 4.   Στις 4-12-1997 προσαρτάται στο δήμο Ηρακλεωτών. Στις 7-6-2010 εντάσσεται στο δήμο Γρεβενών. Κοινοτικός γιατρός που υπηρετούσε στις 24-7-1938 ήταν ο Ηλίας Ηλία (60/1463).

Ο Έπαρχος στις 28-11-34 ζητά από τον Επιστάτην του Ειδικού Ταμείου Επαρχιακής Οδοποιίας Γρεβενών να προβεί στην παραλαβή της ανεγερθείσης αναθηματικής στήλης, να λάβει ακριβή στοιχεία προς επισκευή των βρύσεων «Καρυδιά», «Προύσης», «Τερψιθέα» και συνοικίας Λυκούργου και να προσδιορίσει τις θέσεις προς ανέγερσιν κοινοτ. καταστήματος και εκκλησίας.

Υπέρ της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης  στις 14-8-36 η κοινότης κατέβαλε το ποσό των 100  δρχ. (60/1735).

    Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 11-2-39 με αναφορά στο Νομάρχη του αναφέρει τις δραστηριότητες της κοινότητας από την 1^η Ιανουαρίου που ανέλαβε υπηρεσία. Για την ανέγερση διδακτηρίου πήραν την απόφαση σύναψης δανείου παρά της Εθνικής Τράπεζας και με την κρατική επιχορήγηση και την επιβληθείσα 8/ήμερο προσωπική εργασία θα ανεγερθεί εντός του τρέχοντος έτους. Η Δ. Επιτροπή ψήφισε πίστωση 8000 δραχμών δια τον ιματισμό των στολών [1] του ενταύθα παραρτήματος της Ε.Ο.Ν. Με προσωπική εργασία επετεύχθη η σκυρόστρωση και επισκευή της δημοσίας οδού η οποία διέρχεται δια μέσου του χωρίου. Εκατέρωθεν ανοίχθηκαν λάκκοι οι οποίοι οσονούπω θα δεντροφυτευτούν με καλλωπιστικά φυτά. Στις 2 Ιανουαρίου 1939 ψηφίζει πίστωση 280 δραχμών για την αγορά μιας σημαίας για το παράρτημα της Ε.Ο.Ν της κοινότητας (60/2021).

Διαβατήρια: α) Βασιλειάδης Γεώργιος του Ιωάννη με έτος γεννήσεως 1884 γεννηθείς στο Τοκάτ Σεβαστείας Τουρκίας, έγγαμος μετά της Μαρίας Ιορδ. Ανανιάδου ζητά διαβατήριο για Τουρκία, προκειμένου να επισκεφτεί τους εκεί συγγενείς του.

β) Ο Ιωάννης Ηλία Δανιηλίδης πρόσφυξ εκ Κερκύρας Καισαρείας με έτος γεννήσεως 1889  τυγχάνει φιλήσυχος και φιλόπονος έγγαμος μετά της Αναστασίας το γένος Σάββα Σεϊτίνιγλου ηλικίας ετών 36. Διαβατήριο. στις 29-10-26 εις Κύπρον πλησίον των εκεί συγγενών και αδελφών.

Αρχαιότητες: Αρχαίοι οικισμοί στις θέσεις “Μηλιά” σε επιφάνεια 200 στρεμμάτων  βρέθηκαν πολλά όστρακα αγγείων, “Καρά καβάκ” σε επιφάνεια 50 στρεμμάτων βρέθηκαν όστρακα όλων των εποχών, “Ισιώματα” με πολλά κεραμίδια στέγης που βρέθηκαν κατά τη διάνοιξη του κοινοτικού δρόμου Κιβωτού-Παναρέτης[2].

Εκπαίδευση: α) Ο Επιθεωρητής Γρεβενών Ασβεστάς με τηλεγράφημα στο Νομάρχη  στις 19/9/1924 αναφέρει: «Εν Κρυφτσίω διετάξατε κατά εκεί μετάβασίν σας τέως νοσοκομείον χρησιμοποιηθεί ως διδακτήριον. Επιστάτες εποικισμού αρνούνται παραδώσωσιν ισχυριζόμενοι χρησιμοποιήσωσιν δι’ αποθήκην. Εις τέως διδακτήριον εγκατέστησαν οικογένειες. Διακόσιοι μαθητές περιέρχονται ανά τας οδούς. Παρακαλούμεν διατάξητε αμέσως παράδοσιν άνω οικήματος».

β) Ο Νομάρχης στις 24/9/1924 με έγγραφο προς τη Διεύθυνση Εποικισμού Δυτικής Μακεδονίας αφού έλαβε γνώση τηλεγράφημα του Επιθεωρητού Δημοτικής Εκπαιδεύσεως Γρεβενών παρακαλεί τη Διεύθυνση να  διατάξει και παραδοθεί το κτίριον αυτό δια σχολείον (Κρύφτσι), «εξοικονομουμένης αλλαχού αποθήκης του Εποικισμού, καθότι διακόσιοι μαθηταί αδικούνται και ελλείψει σχολής περιέρχονται ανά τας οδούς» (60/1228).

γ) Στις 18-10-24 ο Νομάρχης  ζητά από τη Διεύθυνση Εποικισμού  να διατάξει την εκκένωσιν του διδακτηρίου Κρύφτσι ίνα καταστεί δυνατή η λειτουργία του σχολείου.

δ) Ο Επιθεωρητής Δημοτικών Σχολείων Γρεβενών με επιστολή στη Γενική Διοίκηση Θεσσαλονίκης στις 9/11/1924 αναφέρει ότι στο Κρύφτσι περιφέρονται 200 μαθητές και μαθήτριες ανά τας οδούς με το σήμερον και το αύριον, καίτοι από του μηνός Αυγούστου ε.έ επελέγη υπό του κ. Νομάρχου κτίριον κατάλληλον δια διδακτήριον, παρουσία και του διευθυντού του εποικισμού Δ. Μακεδονίας κ. Πετροπούλου, ο οποίος  ευχαρίστως συγκατατέθη. Δυστυχώς επιστάτης του εποικισμού χρησιμοποιεί αυτό ως αποθήκην, ενώ κατά κοινήν ομολογίαν δύναται να χρησιμοποιηθεί άλλο οίκημα για αποθήκη. Σημειωτέων δε, ότι στο  Κρύφτσι  υπήρχαν δύο τουρκικά διδακτήρια, τα οποία μετά τη λήξη  των μαθημάτων ε.έ, παρά τις απαγορευτικές διαταγές, όπως μη χρησιμοποιούνταιι τα διδακτήρια πέραν του διδακτικού σκοπού, κατέλαβεν ο εποικισμός και εγκατέστησεν οικογένειες, οι οποίες  εξακολουθούν να κατέχουν ταύτα και οι οποίες αποπεράτωσαν την καταστροφήν  αυτών. Ζητά από το Διοικητή να μεριμνήσει δια την ευρυθμοτέρα λειτουργία των σχολείων, την τελεία αποκατάσταση των προσφύγων και να διατάξει να δοθούν τα εκπαιδευτήρια στην  υπηρεσία της εκπαιδεύσεως (60/629).

ε) Στις 18-11-1924 ο Επιμελητής Εποικισμού Γρεβενών Χ. Βούρος αναφέρει στη Δ/ση Εποικισμού Δυτ. Μακεδονίας ότι επί του παρόντος η λειτουργία του σχολείου γίνεται στην εκκλησία ένθα υπάρχει χώρος και αργότερο αφού εκκενωθεί το εκλεγέν οίκημα θα λειτουργεί εκεί. Η εκκένωση του οικήματος θέλει γίνει μετά την αποπεράτωση των νεοαγειρομένων οικιών.

στ) Ο Νομάρχης στις 25-11-24 με τηλεγράφημα στη Δ/νση Εποικισμού Δυτ. Μακεδονίας ζητά να πληροφορηθεί για τις ενέργειες που έγιναν σχετικά με την εκκένωση του διδακτηρίου Κρύφτσι (60/629).

ζ) Ο Επιθεωρητής Δημοτικών Σχολείων Γρεβενών στις 12/12/1924 αναφέρει στο Νομάρχη, «ότι εν Κριφτσίω εξακολουθεί το δημοτικό σχολείο εργαζόμενον εντός του ναού, διότι οι επιστάται του εποικισμού παρά τις διαταγές των προϊσταμένων, όπως παραδώσωσι το τέως νοσοκομείον εις την εκπαίδευσιν, αρνούνται. Ήδη ανηγέρθησαν οικήματα, τα οποία επαρκούν δια την εγκατάσταση των οικογενειών, τις οποίες προσωρινώς εστέγασαν εις το άνω οίκημα, αλλ’ οι αναφερόμενοι εξακολουθούν αρνούμενοι, διότι δεν εννοούν  να λήξει η υπηρεσία αύτη. Δια ταύτα παρακαλούμε όπως ευαρεστούμενοι διατάξητε σχετικώς και παραδοθεί το άνω οίκημα εις την εκπαίδευσιν»(60/629).

    η) Ο Νομάρχης αναφέρει στις 1-8-25 στη Διεύθυνση Εποικισμού Μακεδονίας ότι κατά τη μετάβαση στα Γρεβενά παρουσιάσθη επιτροπή του χωριού Κρίφτσι και ανέφερε ότι το οίκημα το προορισμένο για σχολείο κατέχεται από τέσσερες προσφυγικές οικογένειες. Παρακαλεί να διατάξει ο Εποικισμός την ανέγερση οικίσκων δια τις 4 προσφυγικές οικογένειες δια να αρχίσει να λειτουργεί το σχολικό κτίριο από 1^ης Σεπτεμβρίου 1925 (60/591).

     θ) Ο Διευθυντής Εποικισμού Δ. Μακεδονίας στις 30-10-1925 αναφέρει ότι το οίκημα το προοριζόμενο για σχολείο εξεκενώθη υπό των στεγαζομένων προσφύγων.      

            ι) Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: “Οίκημα δημόσιον. Στο α΄ δωμάτιο 40 τ.μ φοιτούν 80 μαθητές. Στο β΄25 τ.μ 70 μαθητές και στο γ΄ 24 τ.μ 65 μαθητές. Είναι ακατάλληλο για μελλοντική χρήση γιατί είναι ανεπαρκές και ετοιμόρροπο. Εγένοντο διαβήματα προς το υπουργείο Εθνικής Παιδείας δια την κατασκευή νέου διδακτηρίου, πλην όμως δεν ενεκρίθη ελλείψει πιστώσεων” (60/619).

ια) Η νηπιαγωγός Ειρήνη Νασίκα λόγω της εισόδου στον 8^ο μήνα της κυήσεως  της δίδεται άδεια 100 ημερών  2 μήνες πριν και 40 μετά τον τοκετό με το ήμισυ των αποδοχών της (30-9-38 ΑΒΕ70 ΣΑΕ 49).

ιβ) Ο επιθεωρητής Γρεβενών καταθέτει την αίτηση στο Ε.Σ.Σ.Ε του δημοδιδασκάλου  Ηλία Φάσσα του τριταξίου δημοτικού σχολείου Κιβωτού, εξ Αγίου Γεωργίου, πτυχιούχου μονοταξίου διδασκαλείου, με Γεωργική μετεκπαίδευση, με υπηρεσία 16 ετών ζητά μετάθεση για Θεσσαλονίκη διά λόγους υγείας, λόγω της επί μακρόν υπηρεσίας του εις ανθυγιεινά σχολεία και εξ αιτίας παλαιάς πλευρίτιδος, προσεβλήθη στο Μέτωπο της Μικράς Ασίας.  Στην αίτησή του επισημαίνει ότι από δεκαπενταετίας υπηρετεί στο σχολείο με δυσμενείς συνθήκες και ότι η υγεία του είναι κλονισμένη σύμφωνα με ένορκη βεβαίωση των ιατρών Βασιλόπουλου και Ηλ.Ηλία (31-5-1938  και 10-5-1940 ΑΒΕ70 ΣΑΕ 49).

ιγ) Ηλίας Φάσας δάσκαλος του δημοτικού σχολείου Κιβωτού, από τον Άγιο Γεώργιο Γρεβενών του απονεμήθηκε το γέρας και έπαινος. Φροντίζει για την επαγγελματική του βελτίωση δι’ αγοράς βιβλίων. Έχει γεωργικές γνώσεις μετεκπαιδευτείς στο γεωργικό φροντιστήριο. Καλλιεργεί πρότυπο οπωρώνα. Ζητά μετάθεση για Θεσσαλονίκη. Υπηρετεί στην Κιβωτό 15 χρόνια (6-5-39).

ιδ) Τον προηγούμενο χρόνο υπήγετο εις εκπαιδευτική περιφ. Γρεβενών. Τώρα στην Εκπαιδευτική Περιφέρεια Βοΐου. Το διδακτήριο παρά του Δημοσίου ιδιωτικό στεγάζεται εις μεμισθωμένον οίκημα μετρίας καταστάσεως, εγκαταλειφθέντος του παλαιού διδακτηρίου ως επικινδύνως ετοιμόρροπο. Στερείται 30 θρανίων. Πενιχρόν εις λοιπά έπιπλα και εποπτικά μέσα και διδακτικά όργανα. Μαθητές εγγεγραμμένοι 223. Απόντες 10. Το σχολείο τούτο αν και προήχθη εις 3/ξιον εργάζεται με 2 διδασκάλους. (9-11-39) (107/33).

ιε) Στο νηπιαγωγείο Κιβωτού  διορίσθηκε  η νηπιαγωγός Αναστασία Νανοπούλου σύμφωνα με πράξη διορισμού που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της κυβερνήσεως το Νοέμβριο του 1939.

ιστ) Ο επιθεωρητής Βοΐου προτείνει την προαγωγή του τριταξίου δημοτικού σχολείου σε τετρατάξιο καθ’ ότι τα προηγούμενα τρία χρόνια ο αριθμός των μαθητών ανερχόταν σε 140, 136, 215 αντίστοιχα. Αποτελείται από 200 οικογένειες προσφύγων,  οίτινες ομιλούν εν μεγίστη αναλογία τη λαζική διάλεκτο  (18-7-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

ιζ) Το διδακτήριο τύπου τριταξίου καινουργές, ημιτελές. Ανηγέρθη τη πρωτοβουλία του διδασκάλου και των κατοίκων. Το παλαιόν τούτο επυρπολήθη υπό των κατακτητών το έτος 1943. Άρχισε να λειτουργεί την 1^η Απριλίου. Υλικόν στερείται των πάντων. Οι μαθητές κάθονται εις καθίσματα τα οποία φέρουν εκ των οικιών των. Υπάρχει σχολικός κήπος εκτάσεως 4 στρεμμάτων, αλλά δεν καλλιεργείται. Εγγεγραμμένοι μαθητές 202 εκ των οποίων 96 μαθήτριες. Διδακτικό προσωπικό η διδασκάλισσα Ελένη Ιορδανίδου εξ Αγκύρας, σύζυγος του δημοδιδασκάλου Ηλία Φάσσα (17-5-46).

ιη) Από έκθεση του επιθεωρητή στις 16-3-51 αναφέρει ότι το διδακτήριο πυρπολήθηκε το 1943. Στεγάζεται εις κοινοτικό κτίριο κατασκευασθέν προχείρως δια σχολείο. Ο σχολικός κήπος καλλιεργείται ως ανθόκηπος. Εγγεγραμμένοι μαθητές 203. α)Διδασκάλισσα η Ισμήνη Κοντίδου του Αχιλλέως. Κατάγεται εξ Επιβατών-Θράκης. Είναι εγγεγραμμένη στο δημοτολόγιο του Δήμου Πτολεμαΐδος. Είναι ζωντανή, ενθουσιώδης και δραστήρια. Διευθύνει το σχολείο τούτο λίαν δεξιώς. Αποτελεί κοινωνικό παράγοντα πολιτισμού στο χωριό ενδιαφερομένη και πρωτοστατούσα κάθε προοδευτικής κινήσεως. Αγαπάται και εκτιμάται πολύ από όλους τους κατοίκους. β)Κωνσταντίνος Μπόραβος του Γεωργίου εκ Σιατίστης. γ)Μέγα Μαρία του Χαριλάου.

ιθ) Σύμφωνα με έκθεση του επιθεωρητή στις 26-11-51 το διδακτήριο ανεγέρθη το 1945. Η στέγη είναι εκ καλαμωτής. Έχει σχολική βιβλιοθήκη με 67 παιδαγωγικά βιβλία, μαθητικής τοιαύτης στερείται. Ο σχολικός κήπος 1/2 στρέμματος καλλιεργείται ως ανθόκηπος και λαχανόκηπος. Μαθητές 173. Η υγιεινή κατάσταση και καθαριότης τούτων είναι καλή. Υπάρχουν ομάδες του Ε.Σ.Ν. Η καθαριότης του διδακτηρίου διενεργείται υπό μαθητών. Η εξωτερική εμφάνιση των μαθητών καλή. Είναι πνευματικώς ευκίνητοι, ομιλητικοί, ευπροσήγοροι. Διδάσκαλος ο Μπόραβος Κωνσταντίνος του Γεωργίου εκ Σιατίστης. Γεννήθηκε το 1923. Είναι πράος και πρόθυμος και μάλλον ενθουσιώδης και δραστήριος. Προσέφερε τις υπηρεσίες του στις κατασκηνώσεις επί διετία. Μέγα Μαρία του Χαριλάου, κατάγεται εκ Καστορίας. Φέρεται εγγεγραμμένη εις τα Μητρώα της Κοινότητας Σιατίστης. Εγεννήθη το 1930. Πτυχιούχος Παιδαγωγικής Ακαδημίας Θεσσαλονίκης έτους 1949. Είναι ζωντανή, ενθουσιώδης, δραστηρία και καλλιέργησε σχέσεις μεταξύ σχολείου και οικογενείας. Έλαβε μέρος στις Μαθητικές Κατασκηνώσεις της Περιφερείας.

κ) «Το διδακτήριο είναι δημόσιο, με δυτικό προσανατολισμό, ακατάλληλο από υγιεινής απόψεως. Η καθαριότης του διδακτηρίου γίνεται υπό των μαθητών. Καλλιεργείται σχολικός κήπος εκτάσεως 3 στρεμμάτων, γόνιμος και αρδευόμενος. Υπάρχουν εντός αυτού οπωροφόρα δένδρα. Καλλιεργείται και σίτος. Αριθμός εγγεγραμμένων μαθητών 154. Άπαντες παρόντες κατά την επιθεώρηση. Το ήθος των μαθητών και η διαγωγή των εντός και εκτός του Σχολείου είναι ευπρεπής. Ο βαθμός της προόδου και επιδόσεως αυτών εις τα μαθήματα είναι λίαν καλή.

Διδάσκαλος ο Καραγιάννης Παναγιώτης του Νικολάου. Κατάγεται εξ Αγίου Γεωργίου-Γρεβενών, υπό έτος γεννήσεως 1907, πτυχιούχος του 3/ξίου δ/λείου Κοζάνης. Στους μαθητές καλλιεργήθηκε  η αγάπη των παιδιών προς τις Εθνικές και Θρησκευτικές παραδόσεις, Δημοτικά τραγούδια, Εθνικούς χορούς. Ως προς την εξωτερική παράσταση και υγεία χαρακτηρίζονται ευπαρουσίαστοι, ευγενικοί, υγιείς, ως προς την τάξη και καλαισθησία τακτικοί, καλαισθητικοί και τας κινήσεις των χαρακτηρίζει λεπτότης. Ως προς την τιμιότητα και φιλαλήθεια είναι τίμιοι, σταθεροί, φιλαλήθεις, ως προς την δικαιοσύνη και συναναστροφή είναι δίκαιοι και κοινωνικοί, ως προς την συνεργασία και την αλληλοβοήθεια αγαπούν και επιδιώκουν τη συνεργασία επί διαφόρων σχολικών ζητημάτων και παρέχουν τη συνδρομή των αυθορμήτως. Ως προς τον χαρακτήρα γενικώς είναι σταθεροί, ειλικρινείς, φιλόφρονες. Ο διδάσκαλος έχει επίγνωση της αποστολής του, είναι δίκαιος, έχει πεποίθηση στην  ικανότητά του, είναι ζωντανός, ενθουσιώδης, δραστήριος, έχει οργανωτική ικανότητα, καλλιέργησε σχέσεις Σχολείου και οικογενείας, εξασκεί επί των μαθητών του ευεργετική επίδραση, τις πράξεις του χαρακτηρίζει πρωτοτυπία, ενδιαφέρεται για την ευτυχία των μαθητών του, γνωρίζει την ιστορία και τη δυναμικότητα των μαθητών, έρχεται εις τακτική επαφή μετ’ αυτών και ιδίως με τους έχοντας ανάγκη συμβουλών και καθοδηγήσεως, καλλιεργεί σχολικό κήπο, οργάνωσε βιβλιοθήκη, προέβη εις δενδροφυτεύσεις, αναδασώσεις, διαφωτίζει τους κατοίκους και γενικώς δημιούργησε καλή σχολική ζωή με το πνεύμα του σχολείου. Είναι εγκυκλοπαιδικώς καταρτισμένος, κατέχει αρκετές γνώσεις έξω του επαγγελματικού του κύκλου, ενδιαφέρεται δια τις εξωσχολικές λειτουργίες ή ασχολίες, εισδύει ευκόλως στις ψυχές των μαθητών του, εφαρμόζει κατάλληλα και αποτελεσματικά παιδονομικά μέτρα, αποφεύγει απολύτως τη σωματική ποινή, συνεργάζεται στενώς μετά των κηδεμόνων και γονέων των μαθητών και παρουσιάζει επωφελή κοινωνική δράση. Έχει καλή επιστημονική παιδαγωγική κατάσταση, κατέχει τελείως τη διδακτέα ύλη, έρχεται προετοιμασμένος δια την εργασία της ημέρας, μεταχειρίζεται επωφελώς τα διάφορα εποπτικά μέσα, μελετά επιστημονικά συγγράμματα και παρακολουθεί την εξέλιξη της επιστήμης δια της μελέτης βιβλίων και περιοδικών. Εκτελεί το καθήκον του κανονικώς, ενδιαφέρεται δια τον πλουτισμό του Σχολείου του με εποπτικά μέσα, φροντίζει να είναι το διδακτήριο εν καλή καταστάσει. Είναι λίαν ευσυνείδητος και άξιος απολύτου εμπιστοσύνης.

Μέγα Άρτεμις του Χαριλάου: Κατάγεται εκ Καστοριάς. Η διδασκάλισσα έχει επίγνωση της αποστολής της, έχει πεποίθηση εις την ικανότητά της, είναι ζωντανή ενθουσιώδης και εργατική. Καλλιέργησε σχέσεις σχολείου και οικογενείας και εξασκεί επί των μαθητών της ευεργετική επίδραση πρωτοστατεί σε δενδροφυτεύσεις, αναδασώσεις και προσφέρει υπηρεσία εις το «σπίτι του παιδιού». Έρχεται προετοιμασμένη δια την εργασία της ημέρας, μεταχειρίζεται επωφελώς τα διάφορα εποπτικά μέσα, λαμβάνει υπόψη τις ατομικές διαφορές των μαθητών, τρέφει εκτίμηση προς το διδασκαλικό επάγγελμα. Εκτελεί το καθήκον της κανονικώς, έχει ανεπτυγμένο το συναίσθημα της ευθύνης, είναι ευσυνείδητος και αξία εμπιστοσύνης»[3].

κα) Το σχολείο βρίσκεται στο Β.Δ άκρον του Χωρίου και εις απόστασιν 500 μέτρων εξ αυτού, ακατάλληλο από υγιεινής απόψεως. Μαθητές 151.

Διδάσκαλος ο Πούπης Νικηφόρος. Κατέχει την τέχνη του διδάσκειν και παρουσιάζεται ευκίνητος κατά την πορεία της διδασκαλίας. Προέβη εις δενδροφυτεύσεις, οργάνωσε Νυκτερινή σχολή (16-12-53).

Η διδασκάλισσα Μπερσή Κατίνα του Αθανασίου κατάγεται εξ Οιχαλίας-Μεσσηνίας υπό έτος γεννήσεως 1926. Μετέχει πάσης φιλανθρωπικής, εκπολιτιστικής και εθνικής κινήσεως, συνεργάζεται με το σπίτι του παιδιού, παρακολουθεί την συμπεριφορά των μαθητών εντός και εκτός του σχολείου, οργανώνει χειροτεχνικές εκθέσεις, επιβάλλεται εις τους μαθητές του δια της προσωπικότητός της, ελέγχει τα βιβλία, τα τετράδια, τα σχολικά τους είδη, την αμφίεση και καθαριότητά των προ της εισόδου των εις την τάξιν, βοηθεί τον Διευθυντήν του σχολείου εις πάσαν γραφικήν εργασίαν και γενικώς δεικνύει διαφέρον δια τας εσωσχολικάς και εξωσχολικάς εργασίας, διδάσκει και εις την νυκτερινή σχολή άνευ ουδεμίας αμοιβής. Συμπεριφέρεται ευγενώς και αξιοπρεπώς. Η εμφάνισις η εξωτερική ευπρεπής. Δια του ήθους και του χαρακτήρος του επεβλήθη και οι κάτοικοι την αγαπούν και την εκτιμούν (16-12-53).

Ίδρυση ιατρείου: Το Φεβρουάριο του 1924 δύο μήνες πριν την αναχώρηση των μουσουλμάνων εκκενώνονται δύο οικίες μουσουλμάνων, για κοινωφελή σκοπό,  με τη θέλησή τους οι οποίοι εγκαταστάθηκαν σε συγγενικά πρόσωπα,  προκειμένου να λειτουργήσει φιλανθρωπικό αμερικανικό ίδρυμα (60/1228).

Ο Διευθυντής εποικισμού Δυτικής Μακεδονίας αναφέρει στις 3/2/1925 στο Νομάρχη ότι για τη μεταφορά του Αμερικανικού Νοσοκομείου από Κρύφτσι (Κιβωτός) εις Τζουμά  (Χαραυγή) συνεφωνήθη για εκάστη διαδρομή διίπου κάρρου από Κρίφτσι εις Τζουμά θα πληρώνονταν 550 δρχ. και του μονίππου 275 δρχ. Η μεταφορά πραγματοποιήθηκε από 18 μέχρι 26 Ιουνίου 1924. Τα μεταφορικά ανήλθαν στις 13.475 δραχμές. Η δις Πάουερ Διευθύντρια του Αμερικ. Νοσοκομείου απηύθηνε επιστολή με την οποία ζητά την πληρωμή στο δικαιούχο (60/775).

Ιερά: Άγιος Γεώργιος στο κέντρο του χωριού, ενοριακός ναός. Αρχικά κτίσθηκε μία μικρή εκκλησία γκρεμίζοντας το μικρό τουρκικό τζαμί. Την εκκλησία την ανατίναξαν οι κατακτητές. Το 1950 την έκτισαν ξανά. Άγιος Δημήτριος, όπου υπήρχε παλιό μοναστήρι. Προφήτης Ηλίας ανηγέρθη στη θέση παλιού μοναστηριού. Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης στο δρόμο προς το γήπεδο. Αγίας Αικατερίνης στη θέση των ιαματικών λουτρών. Άγιος Νεκτάριος. Στον κώδικα της Ζάβορδας, ο οικισμός αναφέρεται ως “χορίον Κρύβιτζι” με έναν αφιερωτή (Πέιω) για μετά το 1692.

Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής: Πρόεδρος Πρόδρ. Χατζηδάκης. Μέλη Χρίστος Ανθεμίδης, Παύλος Τσουφλίδης. Συνεδρίαση 14-7-1945. Κατοικίες 195. Πληθυσμός 1075. Καταστραφείσες οικίες 191, δια εμπρησμού υπό Ιταλών στις 24-3-1943 και Γερμανών στις 6-19 Ιουλίου 1944. Οι κάτοικοι στεγάζονται σε πρόχειρα καλύβια δια βρυζαχύρου, τενεκέδες. Νόσοι ελονοσία, πνευμονία, τύφος, εξανθηματικός. Θύματα 25 εκ των οποίων 3 στρατιώτες, 2 γυναίκες, 4 παιδιά και 16 άντρες άμαχοι.

Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 10-8-45 αναφέρει στον Υπουργό Γενικό Διοικητή Β. Ελλάδος “ότι η κοινότης λόγω της θέσεώς της από τις αρχές του έτους 1943 μέχρι της απελευθερώσεως υπέστη τις συνεχείς επιδρομές των κατακτητών με όλες τις καταστρεπτικές συνέπειες των οποίων  το αποτέλεσμα υπήρξε α) η κατά 100 % καταστροφή και εμπρησμός των οικιών β) η κατά 80% διαρπαγή και λεηλασία των απαραιτήτων ειδών οικιακής χρήσεως γ) η κατά 80% ομοίως καταστροφή ειδών ρουχισμού και ιματισμού δ) η κατά 85 % διαρπαγή των μικρών και μεγάλων ζώων ε) η κατά 3% εις ανθρώπινα θύματα.

            Συνεπεία των αλλεπαλλήλων τούτων συμφορών και λόγω του υποσιτισμού και των αθλίων συνθηκών διαβιώσεως στεγάσεως και επενδύσεως, επόμενο ήτο να εμφανίζονται άγνωστοι σε μας  μέχρι τούδε επιδημίες εξανθηματικού, παρατύφου, κοιλιακού κ.λ.π  ελονοσία και πνευμονία εν πλήρει δράσει απειλούσαι τον παντελή αφανισμό του πληθυσμού.

            Δια την αντιμετώπιση του σοβαρότατου τούτου κινδύνου, τα λαμβανόμενα υγειονομικά μέτρα καθίστανται πρακτικώς ανεφάρμοστα, ως η απολύμανση του ρουχισμού και ιματισμού και διατήρηση της καθαριότητας, καθότι μία μόνο φορεσιά μας απέμενε, την οποία  συνεχώς πλυνόμενη έλιωσε επάνω εις το σώμα και είναι αδύνατο η αποφθείρωσή της  εάν δεν εφοδιασθεί ο πληθυσμός με είδη υποδήσεως και ρουχισμού.

Από τις αρχές Ιουνίου και εντεύθεν άρχισε  υπό των αρχών ανάπτυξη επαινετούς δραστηριότητος στο κεφάλαιο  της παροχής τροφίμων ενώ στο ζήτημα της παροχής ειδών ρουχισμού εξίσου απαραιτήτων ολίγη προσοχή εδόθη.

            Αυτή είναι εν σμικρογραφία η πραγματική εικών της κοινότητος” (60/2018).

Οικονομία: Τα εύφορα αρδευόμενα χωράφια από τον ποταμό Αλιάκμονα παράγουν δημητριακά, καπνό, καλαμπόκι, φακές. Δεν υπολείπεται και η κτηνοτροφία. Η Κιβωτός είναι μέλος του Συνδέσμου Ιαματικών Πηγών Ελλάδος καθ’ ότι στην περιοχή Πραμόριτσας, στον εθνικό δρόμο Κιβωτού-Νεάπολης, βρίσκεται ιαματική πηγή. Με δημοσίευση στην εφημερίδα της κυβερνήσεως στις 14/11/2017 αναγνωρίστηκε επισήμως ως ιαματική πηγή. Λειτουργούσαν δύο νερόμυλοι.

Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας Ένωσις στις 18-8-63 το χωριό έχει στη Γερμανία άνω των 100 εργατών. Ετοιμάζονται για την αναχώρηση 12 κάτοικοι εκ των οποίων 3 γυναίκες.

Ούνρρα: Ο πρόεδρος της κοινότητας βεβαιώνει ότι ο Θωμάς Παπαδόπουλος του Γεωργίου  τυγχάνει αιχμάλωτος του Αλβανικού μετώπου, επέστρεψε στις 28 Αυγούστου του 1945 και  μέχρι σήμερα 12-3-1946 δεν έχει λάβει καμία βοήθεια από τις διανομές της Ούνρρα σε κλινοσκεπάσματα, ιματισμό, υποδήματα (60/ 164).

Πεσόντες ΕΙ.Π: α)Ανθ/γός Παρασίδης Δημήτριος του Γεωργίου 1914, 31ΣΠ  Ύψ. 1876, Κάμια 4-4-41.  β)Εξαφανισθείς. Στρατ.Ταλασίδης Κοσμάς του Ιωάννη, 1919, υψ. 1876, Κάμιας 5-4-41. Στην πλατεία του χωριού στήθηκε το ηρώο πεσόντων όπου αναγράφονται τα ονόματα των απαγχονισμένων προγόνων του Ακ-Νταγ-Μαδέν. Δίπλα στήθηκε  η προτομή του ανθυπολοχαγού Δημήτριου Παραβίδη  πεσόντα στον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940. Υπάρχει και το άγαλμα του Πόντιου πολεμιστή.

Πληθυσμός: 1913=970. 1920=897. 1928=885. 1940=992. 1951=782. 1961=816. 1971=561. 1981=577. 1991=565. 2001=708. 2011=417. (9^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 65 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 8000 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 105 κατοικίες και ο φόρος ήταν 9.000 άσπρα.

Σύλλογοι: α)Εκπολιτιστικός σύλλογος Κιβωτού με έτος ιδρύσεως το 1956. Λειτουργεί μικρό και μεγάλο Χορευτικό Τμήμα, Χορωδιακό Τμήμα, Θεατρικό Τμήμα. Κορυφαίες εκδηλώσεις το κιβωτιανό καρναβάλι, το ετήσιο ποντιακό αντάμωμαν τον Αύγουστο.Το 1986 κυκλοφόρησε διμηνιαία εφημερίδα “ Η Φωνή της Κιβωτού” η οποία σταμάτησε να κυκλοφορεί το 1989. Επανακυκλοφόρησε  το 1994  για ενάμιση χρόνο. β) Αθλητικός σύλλογος Αλιάκμων Κιβωτού. γ) Στην πόλη της Βέροιας  δραστηριοποιείται ο Μορφωτικός, Κοινωνικός, Φιλανθρωπικός, Πολιτιστικός σύλλογος Κιβωτιανών Ν. Ημαθίας, με έτος ιδρύσεως το 1995,  με μέλη που έχουν καταγωγή από την Κιβωτό Γρεβενών. Υπάρχουν σύλλογοι Κιβωτιανών στην Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Γερμανία.

              Ο Ιορδάνης Αλεξιάδης δημιούργησε μουσείο με παραδοσιακά εργαλεία και αντικείμενα  όπως παραδοσιακές ενδυμασίες, γεωργικά εργαλεία, οικιακά σκεύη και πολλά άλλα.

---

[1] Οι στολές για τους άνδρες ήταν φουστανέλες.

[2] Σαμσάρης.

[3] Επιθεωρητής Δημήτριος Παπαδογούλας (2-12-52).