Προτομές-Ανδριάντες -Μνημεία Κοζάνης " Γνωρίζω τον τόπο μου"

 

Βασίλη Αποστόλου

Δασκάλου του Αου Δημοτικού Σχολείου Κοζάνης

Προτομές-Ανδριάντες –Μνημεία Κοζάνης

Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης

Κοζάνη 2006 σελίδες:238

ISBN:960-87195-6-9

 

Κεφάλαιο 26.    ΓΝΩΡΙΖΩ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΜΟΥ                                                    

 

ΘΕΜΑ: ΠΡΟΤΟΜΕΣ- ΑΝΔΡΙΑΝΤΕΣ- MNHMEIA TΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ

 

ΣΧΟΛΕΙΟ: Γ.Κονταρή (πρώην 1ο Δημοτικό Σχολείο Κοζάνης)

ΣΧΟΛΙΚΟ ΕΤΟΣ:2002-2003 και 2004-2005

                                                                                                                                                                                                                                                                                           

                   ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ

 

1.Φύλο:       ΑΓΟΡΙ                              ΚΟΡΙΤΣΙ            

 

2.Σπουδές:  ΔΗΜΟΤΙΚΟ                     ΛΥΚΕΙΟ

 

                  ΤΕΙ                                   ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ               

                            

3.Τόπος γέννησης : ΚΟΖΑΝΗ

                              ΑΝ ΑΛΛΟΥ ΠΟΣΑ ΧΡΟΝΙΑ ΖΕΙΤΕ ΣΤΗΝ ΚΟΖΑΝΗ

 

4.Ποιος ανδριάντας και ποιες προτομές υπάρχουν στην πλατεία Νίκης;

(κεντρική πλατεία)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

5.Ποιος ανδριάντας υπάρχει στην πλατεία Γ. Τιάλου ( συμβολή οδών Δημοκρατίας-Φον Κοζάνη)

…………………………………………………………………………………………

 

6.Ποιες προτομές υπάρχουν μπροστά από το Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείο και ποιος γλύπτης τις φιλοτέχνησε;

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

7.Ποια προτομή υπάρχει μπροστά από τη Μητρόπολη;

…………………………………………………………………………………………

 

8.Ποια προτομή υπάρχει στην πλατεία 28^ης Οκτωβρίου (αρχή οδού Ξ. Τριανταφυλλίδη)

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

9.Ποια προτομή υπάρχει στον κόμβο Λάρισας-Αθηνών;

…………………………………………………………………………………………

 

10.Ποια προτομή υπάρχει στην Κοβεντάρειο Δημοτική Βιβλιοθήκη;

…………………………………………………………………………………………..

 

 

 

11.Ποιες προτομές υπάρχουν στη σάλα του Νομαρχιακού Νοσοκομείου Κοζάνης;

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

12.Πότε και γιατί αφαιρέθηκε η προτομή του Γ. Ρουσιάδη από την πλατεία Ελευθερίας;

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

13.Πού βρίσκεται η προτομή του Διονυσίου Μανέντη;

…………………………………………………………………………………………..

 

14.Πού υπήρχε ο ανδριάντας του Ελευθερίου Βενιζέλου και πότε καταστράφηκε;

………………………………………………………………………………………….

 

15.Πού βρίσκεται το Μνημείο Των Πεσόντων;

…………………………………………………………………………………………..

 

16.Πού βρίσκεται το  Μνημείο Των Εκτελεσθέντων, πότε και πόσοι εκτελέστηκαν;

…………………………………………………………………………………………

 

17.Ποια προτομή βρίσκεται στο Βαλταδώρειο Γυμνάσιο Κοζάνης; Γράψε και το μικρό όνομα.

…………………………………………………………………………………………..

18. Σε ποια οδό ή σε ποια περιοχή υπάρχει ο τάφος-ηρώο του 1^ου αιώνα μ.Χ.

…………………………………………………………………………….

 

19.Ποια Κοζανίτισσα γλύπτρια φιλοτέχνησε προτομές της πόλης μας;

…………………………………………………………………………………………

 

20.Στις Εθνικές γιορτές σε ποιες προτομές καταθέτουμε στεφάνια;

…………………………………………………………………………………………..

21.Ο Δημοτικός κήπος (πρώην στρατόπεδο Ψυχογιού) είναι προ των πυλών. Επιθυμείς να στηθούν προτομές επιφανών Κοζανιτών στο συγκεκριμένο τόπο;

 

ΝΑΙ                            ΟΧΙ

 

22.Ποιους Κοζανίτες πρέπει να τιμήσουμε με προτομές;

…………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

23.Αρχαιολογικά ευρήματα βρέθηκαν στην οδό Φιλίππου, στα Τρία Δέντρα, στην οδό Ακροπολίτου, στην κεντρική πλατεία, στην πλατεία της 25^ης Μαρτίου (Αλώνια).

Επιθυμείς να στηθούν γυάλινες προθήκες στους συγκεκριμένους τόπους με αντίγραφα των αρχαιολογικών ευρημάτων;

 

 

ΙΤΕΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

40. Ιτέα, ο (Βούρμπομπο)

 

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελίδες 385 Κοζάνη 2018

Κοινοτικά:  Ο οικισμός Βούρμπομπο, χτισμένος σε υψόμετρο 630 μέτρων, αποτέλεσαν μαζί με τους οικισμούς Κοπρίβα, Γκουστόμ, Πισκό, Λουτσίσινο, Κολοκυθάκι, Πυλωρή  στις 19-12-1918 την κοινότητα Κοπρίβας. Μετονομάσθηκε σε Ιτιές στις 20-1-1927. Στις 16-10-1940 διορθώνεται σε Ιτέα.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 43 χριστιανοί.

 Η Γενική Διοίκησις Θεσσαλονίκης στις 26 Αυγούστου 1926 γνωστοποιεί με έγγραφο στο Νομάρχη ότι ο ειδικός πάρεδρος της κοινότητας Κοπρίβης για το συνοικισμό Βουρμπόβου διορίσθηκε ο Δημήτριος Παπαδημητρίου. Μέλη της επιτροπής γεωργικής και κοινοτικής  απογραφής που ορίστηκαν στις 10 Νοεμβρίου 1929  ήταν ο πάρεδρος Δημήτριος Παπαδημητρίου, ο ιερεύς Παπαβασίλειος Παλέγγας, ο Ιωάννης Κουσκοσάς δημοδιδάσκαλος.

Επίσκεψη του Επάρχου  κ.Ριζοδήμου στην  περιφέρεια Βεντζίων. «Οι κάτοικοι του χωρίου συν γυναιξί και τέκνοις, οι μαθητές του σχολείου τους ανέμεναν παρατεταγμένοι έξω του χωρίου. Προσφωνήθηκαν από το διδάσκαλο του χωριού Θωμά Σαμαρά. Ο έπαρχος ευχαρίστησε τους κατοίκους δια την τόσο θερμή υποδοχή, επιθεώρησε τη νέα ανεγειρόμενη εκκλησία, συνεχάρη τους κατοίκους και υποσχέθηκε όπως ενεργήσει και χορηγηθεί κονδύλιο εκ 15.000 δρχ. εκ του προϋπολογισμού της κοινότητος Κνίδης δια την ανέγερση του διδακτηρίου. Τον Έπαρχο προέπεμψαν οι κάτοικοι μέχρι την άκρη του χωριού. Δ.Κ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ» (Β.Ε 2-7-39).

Αίτημα για ίδρυση κοινότητας: Οι κάτοικοι Ιτέας  στις 24-4-34 με αναφορά στο Νομάρχη Κοζάνης ζητούν ο συνοικισμός τους να αποτελέσει ξεχωριστή κοινότητα επικαλούμενοι τους παρακάτω λόγους. Στην κοινότητα Κνίδης υπάγονται άλλοι 8 συνοικισμοί. Στον οικισμό σύμφωνα με έγγραφο του επιθεωρητή Σιατίστης λειτουργεί πλήρες εξατάξιο δημοτικό σχολείο. Τα ετήσια  έσοδα ανέρχονται στις 8000 δραχμές. Από την εποχή της συστάσεως της κοινότητας Κνίδης το 1919 καταβάλλουν τακτικά και ανελλιπώς τους φόρους στην κοινότητα η οποία δε διέθεσε ουδέν χρηματικό ποσό υπέρ κοινωφελών έργων του συνοικισμού. Ζητούν να αποτελέσουν ιδία κοινότητα για να κατασκευάσουν έργα κοινής ωφελείας όπως βρύσες, δρόμους και να βοηθήσουν απόρους μαθητές. Οι κάτοικοι που υπέγραψαν ήταν 40, όλοι άρρενες Δημήτριος Παπαδημητρίου, Ιωάννης Νατσιόπουλος, Κων/νος Μπαλαμής…. Ο Έπαρχος Γρεβενών στις 15 Μαΐου 1936 με έγγραφο προς το Νομάρχη αναφέρει τα έσοδα που πραγματοποίησε ο συνοικισμός Ιτέας σύμφωνα με το Δ\ντή του Ταμείου Γρεβενών ήταν: 1932 δρχ. 3414, 1933 δρχ. 10788, 1936 δρχ. 5438. Ο πληθυσμός του συνοικισμού κατά προσέγγιση ανέρχεται στους 200 κατοίκους. Ο Νομάρχης στις 11-6-1936 απαντά ότι ο συνοικισμός Ιτέα δε συγκεντρώνει τις προϋποθέσεις για αυτοτελή κοινότητα καθ’ ότι δε συγκεντρώνει τις απαραίτητες προϋποθέσεις ήτοι 300 τουλάχιστον κατοίκους (60/1404).

Αλώνια: Οι κάτοικοι στις 10-7-39 αναφέρουν στο Νομάρχη Κοζάνης

«Κύριε Νομάρχα κατ’ αυτάς εξεδόθη Αγορανομική διάταξις δια της οποίας απαγορεύεται ο αλωνισμός εντός των χωρίων. Οι κάτωθι υπογεγραμμένοι γνωρίζουμε ότι το ληφθέν μέτρον είναι το άριστον δια εμάς τους γεωργούς και είναι βέβαιον πως τα αλώνια πρέπει να φύγουν μακριά του χωρίου καθώς μας διέτασσεν κι ο Σταθμάρχης μας. Κατά την εποχή όπου έπρεπε να γίνουν τα αλώνια οι τόποι μας ήταν εσπαρμένοι και δεν ηδύναντο οι κάτοικοι να καταστρέψωσι τα σιτηρά των. Μετά από ολίγον καιρόν ήλθεν η εκ Θεού αποσταλείσα ασθένεια των ζώων μας ο αφθώδης πυρετός και δεν μας επέτρεψε να καλλεργήσωμεν τα χωράφια μας για καλαμπούκι ως εκ τούτου παρέμειναν και σπείρονται σήμερον. Σήμερον όμως τι να κάμουμε πρωτύτερα να θερίσωμεν, να κάνωμεν  τα χωράφια μας ή να κατασκευάσωμεν νέα αλώνια εκτός του χωριού. Επειδή για να γίνουν αλώνια χρειάζεται να μεταφέρουμε από 60 αμάξια άσπρο χώμα διότι ο τόπος μας είναι μαυρόι και είναι ανοιγμένος και εάν αλωνίσουμε όπως έχει θα χαθεί όλος ο καρπός μας. Κατόπιν τούτου σας παρακαλούμε κ. Νομάρχα όπως μας επιτρέψητε εφέτος να αλωνίσωμε εις τα παλαιά αλώνια τις 60-70 θημωνιές που έχωμεν διατάσσοντες δια τούτο τον κ. Σταθμάρχη Σαρακίνης όστις παρά τας παρακλήσεις μας είναι ανένδοτος εις τας εκδιδομένας διαταγάς σας, με τη βεβαιότητα ότι το επόμενο έτος δε θα σας ομιλήσουμε περί του αντικειμένου τούτου. Μετά σεβασμού οι κάτοικοι του συνοικισμού Ιτέας. Β. Παλέγκας, Δημήτριος Παπαδημητρίου, Γεώργιος Παπαδόπουλος, Χρίστος Καρασίμος, Κων\νος Ντάγκαλας, Γ.Νατσιόπουλος, Δημ. Παλέγκας». Συνολικά 15 υπογραφές. Οι άλλες δυσανάγνωστες (60/1578).

Αρχαιότητες: Νεολιθικός οικισμός στη θέση «Ποταμιά». Αρχαιολογικός  μυκηναϊκός χώρος στη θέση  «Παναγία» και «Προφήτης Ηλίας». Βυζαντινός οικισμός από ελληνιστικούς χρόνους στη θέση “Κεραμίδα”.  Στη θέση “Καλογρίτσα” υπάρχουν όστρακα, ελληνιστικής, ρωμαϊκής, βυζαντινής εποχής (Σαμσάρης).

Εκπαίδευση: «Μαθητές: 20, 18, 17, 18, 18, 13, 17, 21[1].

Διδακτήριο:  Νέο, απεριποίητο, μικρό (1/4/1927). Κατάσταση υποφερτή, έχει αίθουσα, γραφείο με προσανατολισμό (14/3/1931). Μετρία κατάσταση, μελετάται η ανέγερση νέου (25/6/1937). Σε καλό σημείο οι συνεχιζόμενες διδακτηριακές προσπάθειες (16/5/1938). Μετρία κατάσταση, επίκειται ανέγερση νέου (16/5/1939).

Υλικό: Χάρτες μικροί Ευρώπης, Ασίας, Αφρικής, Αμερικής, Αυστραλίας, Μ. Ασίας, Ελλάδας, αρχειοθήκη, τραπέζι, 2 καθίσματα, 15 εικόνες ηρώων, θερμάστρα, σφραγίς, αριθμητήριο (1/4/1927). 4 πολύεδρα θρανία ημικατεστραμμένα, τραπέζι, πίνακας, κάθισμα μόλις συγκρατούμενο, θερμάστρα, κωδωνίσκος, εικών θρησκευτική (14/3/1931). Προσετέθη γεωγραφικός χάρτης Ελλάδας μεγάλος (6/11/1931). Ανεκτά θρανία, πίναξ, χάρτες, τίποτε άλλο (25/6/1937). Δε συνεστήθη σχολική βιβλιοθήκη ελλείψει μέσων (6/11/1931). Σχεδόν ανύπαρκτος (18/5/1939).

Σχολικός κήπος: Δεν καλλιεργείται ελλείψει χώρου (6/11/1931). Προβλέπεται η ίδρυση στο νέο διδακτήριο (18/5/1939).

Φοίτηση: Τακτική (14/3/1931), τακτική απόντες 5 λόγω γρίπης (24/5/1932).

Διδάσκαλοι: Κοσκοσάς Ιωάννης, Τσιούμης Κων/νος, Σαμαράς Θωμάς»[2].

Ιερά: Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου ενοριακός, Παναγία,  Προφήτης Ηλίας στη θέση καλογερίτσα πιθανόν  τόπος γυναικείου μοναστηριού. Το 1937 ιερέας της ενορίας ήταν ο Βασίλειος Παλέγκας. Στο μηναίο του ιερού ναού του Αγίου Νικολάου Εξάρχου λαμβάνουμε την πληροφορία ότι ο  παπα Νικόλας από χωρίον  Βούρμπομπον προσελήφθη από τους Εξαρχήτες από Μάρτιο του 1883 ως ολόκληρο το χρόνο με αμοιβή 25 κοιλά σιτάρι και για τα τυχερά (χαρά) θα λαμβάνει 10 γρόσια. Αφιερωτές στη μονή Αγίου Νικάνορος 35 για την Α΄ Γραφή (1534-1692) και 64 για τη Β΄ Γραφή από 1692 και εντεύθεν.

Οικονομία: Κύρια ενασχόληση των κατοίκων η γεωργία και κτηνοτροφία. Προπολεμικά ο τόπος υπέφερε από την ελονοσία. Ο Συνεταιρισμός Αποκαταστάσεως Ακτημόνων Καλλιεργητών στις 1-4-57 αναφέρει στο Νομάρχη ότι το Δασαρχείο Κοζάνης κατάρτισε πίνακα υλοτομήσεως του δάσους Ιτέας. Το εν λόγω δάσος παρεχωρήθη στο Συνεταιρισμό στις 12-4-29 με απόφαση της Επιτροπής Απαλλοτριώσεως Γρεβενών για ξύλευση, βοσκή των συνέταιρων. Ζητούν να μη δοθεί άδεια για υλοτόμηση του δάσους και να συνεχίσουν να το νέμονται οι συνέταιροι. Υπογράφεται από τον πρόεδρο Δημ. Παλέγκα (ΑΒΕ 60 ΣΑΕ 861).

Μακεδονομάχοι:Λιόλιος (Παπαδημητρίου. Σελίδες Ιστορίας Γρεβενών σ. 307).

Πληθυσμός: 1854=21 στεφάνια.1913=132. 1920=140. 1928=174. 1940=189. 1951=208. 1961=284. 1971=227. 1981=240. 1991=189. 2001=242. 2011=133. (42^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 56 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 7.520 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 61 κατοικίες και ο φόρος ήταν 7600 άσπρα.

Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος Ιτέας. Στην Ιτέα γεννήθηκε ο μουσικός και τραγουδιστής δημοτικών τραγουδιών Χρήστος Ντάγκαλας (1950).

Ποδοσφαιρικό σωματείο “Κεραυνός Ιτέας”.

---

[1]Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως: 1/4/1927, 14/3/1931, 6/11/1931, 24/5/1932, 14/3/1934, 25/6/1937, 16/5/1938, 18/5/1939.

[2] Τάνια Αποστόλου. Η εκπαίδευση στην επαρχία Βοϊου (Ανασελίτσης) στην περίοδο του μεσοπολέμου. Μεταπτυχιακή εργασία . ΠΔΜ 2015

 

ΖΑΚΑΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

39. Ζάκας, ο (Τίστα)  Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ.386 ΚΟΖΑΝΗ 2018

           

Γενικά: Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 898 μέτρων στους πρόποδες του χιλιοτραγουδισμένου βουνού  Όρλιακας. Είναι ευρύτερα γνωστός ο οικισμός ως πατρίδα του οπλαρχηγού Θεόδωρου Ζιάκα ή Ζάκα (1798-1882)[1]. Πλησιέστεροι οικισμοί: Σπήλαιο, Σταυρός, Αναβρυτά. Βρίσκεται κοντά στον Εθνικό Δρυμό της Πίνδου, τη Βάλια Κάλντα, και το Εθνικό Χιονοδρομικό Κέντρο της Βασιλίτσας. Στον οικισμό υπάρχουν βρύσες εντός και εκτός του χωριού που δίδουν μία ομορφιά στον τόπο. Ονομαστό το κοινοτικό δάσος με την πλούσια χλωρίδα και πανίδα.

“Έχει 60 οικίες καλές, εκκλησία, 3 χάνια χωρούντα μετά των οικιών 200 κτήνη”(Σχινάς 1866).

Κοινοτικά: Στις 31/12/1918 ορίζεται έδρα της κοινότητος Τίστης. Στις 1/2/1927 μετονομάζεται σε Ζιάκας. Στις 16-10-1940 το όνομα του οικισμού διορθώνεται σε Ζάκας. Στις 4/12/1997 ο οικισμός αποσπάται από την κοινότητα Ζάκα και προσαρτάται στο δήμο Θεόδωρου Ζιάκα και το 2010 στο δήμο Γρεβενών.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 171 χριστιανοί.

Ο πρόεδρος της κοινότητας  Ν. Γκανάτσιος με έγγραφό του στο Νομάρχη Κοζάνης στις 24/2/1925 ζητά να σταλεί μηχανικός να χαράξει τις οδούς εκτός του χωριού καθ’ ότι το χωριό τυγχάνει κέντρο παραθερισμού κι επειδή στην κοινότητα βρίσκονται οι μόνιμες παιδικές κατασκηνώσεις.

 Σύμφωνα με το ειρηνοδικείο Τίστης για τις εκλογές της κοινότητας το 1925 ψήφισαν 101. Εκλέχτηκαν: Κωνσταντίνος Δ. Τσόγιας  72, Δημήτριος  Ζ.  Γκανάτσας 55, Νικόλαος  Γ. Κουρνιώτης 48, Γεώργιος  Ζ. Μπούσιος 42, Γεώργ. Αθαν. Οικονόμου 41, Δημήτριος Μπούμπαρης 39, Αθανάσιος Κίρτιος 35, Αθανάσιος Ν. Οικονόμου 35, Χρήστος  Γ. Σταυράκης 32.

Η απογραφική επιτροπή της κοινότητας Ζιάκα αποτελουμένη από τον πρόεδρο της κοινότητας Γ.Αντωνίου, του ιερέως Παπαθανασίου Οικονόμου, του Βασιλείου Ξηρομερίτη δημοδιδασκάλου και του αστυνομικού σταθμάρχου Σπηλαίου σύμφωνα με έγγραφο της 3^ης Ιανουαρίου 1930 αποφαίνεται ότι η γεωργική παραγωγή κατά τα έτος 1929 εν συγκρίσει με άλλα έτη ήταν κατωτέρα λόγω του μεγάλου παγετού. Η δε παραγωγή αμπέλων κατεστράφη παντελώς λόγω της χαλαζόπτωσης κατά τη διάρκεια της ωρίμανσης. Η κτηνοτροφία κι αυτή κατεστράφη λόγω του βαρέως χειμώνος.

Γενομένων αρχαιρεσιών προς ανάδειξη προέδρων και αντιπροέδρων εξελέγησαν ο κ. Αθαν. Οικονόμου, αντιπρόεδρος ο Γ.Αντωνίου (Μ.Β 3-9-31).

Ο πρόεδρος της κοινότητος Ζιάκα στις 27-12-35 προς το Νομάρχη Κοζάνης  αναφέρει ότι  από το 1916 ήταν  έδρα εκλογικού τμήματος και επειδή κατά τις βουλευτικές εκλογές κατηργήθη η έδρα εκ του χωρίου μας και μετεφέρθη εις το χωρίον Σπήλαιον παρακαλεί να ορισθεί και πάλι το χωριό Ζιάκας έδρα του εκλογικού τμήματος στο οποίο να ψηφίσουν οι εκλογείς του χωρίου Κοσματίου, Παλαιοχωρίου, Παρορίου, Αναβρύτων, Σπηλαίου καθ’ ότι αποτελεί έδρα ειρηνοδικείου και είναι κεντρικό χωριό.

Ο πρόεδρος της κοινότητας Ζιάκα Χ. Σταυράκος στις 18-10-36 με υπόμνημα στο Νομάρχη αναφέρει ότι μετά από πληροφορίες του Επάρχου Γρεβενών το χωριό συμπτύσσεται στο νέο σύνδεσμο κοινοτήτων με έδρα το χωρίον Σπήλαιον. Ζητά να ορισθεί ως έδρα κοινότητας ο οικισμός Ζιάκα καθότι αποτελεί έδρα ειρηνοδικείου, δασονομείου, δημόσιου εισπράκτορα, ακόμη και ο αστυνομικός σταθμός Σπηλαίου προτάθηκε να εδρεύσει στο Ζιάκα κι από δω διέρχεται η οδός η οποία συνδέει τη Μακεδονία με την Ήπειρο, το δε Σπήλαιο είναι μεμονωμένο χτισμένο επί βουνών (60/1404).

Το 1938 η κοινότητα ψήφισε 200 δρχ., εισφορά δια τη ΔΕΘ για τη συμμετοχή του Ν. Κοζάνης (60/1976).

Το Τμήμα Μηχανικής Καλλιεργείας του Υπουργείου Γεωργίας  στις 19-10-57 αναφέρει στο Νομάρχη ότι δια την κατασκευή της οδού Ζιάκας-Αβδέλλας-Περιβολίου μήκους 18 χιλιομέτρων περιελήφθη στο πρόγραμμα Παραμεθορίων περιοχών με συνολική χρηματοδότηση 200.000 δραχμών. Οι εργασίες αποβλέπουν στη διάνοιξη και διαμόρφωση καταστρώματος οδού πλάτος 7 περίπου μέτρων διπλής κυκλοφορίας, με κανονικές κλίσεις και κατασκευή τεχνικών έργων, χανδάκων αποχετεύσεως των όμβριων υδάτων. Η οδός προορίζεται δια τη σύνδεση των κοινοτήτων Αβδέλλης και Περιβολίου δια λεωφορειακής συγκοινωνίας μετά του οδικού δικτύου της λοιπής περιοχής Γρεβενών και τη μελλοντική επέκταση ταύτης μέχρι  Βωβούσης προς σύνδεση της Ηπείρου μετά της Μακεδονίας.

Ο γραμματέας της κοινότητας Νικόλαος Ράμμος συμπληρώσας 35 χρόνια υπηρεσία αποχωρεί από την υπηρεσία στις 1-1-1960.

Όρλιακας: Το χιλιοτραγουδισμένο βουνό με υψόμετρο 1464  μ., σημαντικό αξιοθέατο, αποτελεί τουριστικός προορισμός. Εντυπωσιάζουν τα απόκρημνα βράχια, η πλούσια πανίδα με τα αρπακτικά πτηνά, αρκούδες, ζαρκάδια, αλεπούδες τα οποία φωλιάζουν στη μεγάλη ποικιλία της βλάστησης με δρυς, οξιά, φλαμουριές, κρανιές, πυξάρια, κέδρα. με προεξάρχοντα τα έλατα, την πεύκη. Δε λείπουν οι πηγές, οι πολλές ποικιλίες αυτοφυών μανιταριών. Στις μεγάλες σπηλιές του Όρλιακα  κρύβονταν οι Ζιακιώτες στα χρόνια της κατοχής.

Γεφύρι του Ζιάκα, από κάτω περνάει ο Βελονιάς, παραπόταμος του Βενέτικου ο οποίος πηγάζει από το Σμόλικα, περιοχές Δοτσικού, Προσβόρου, Αλατόπετρας και εκβάλλει στον Αλιάκμονα κοντά στον οικισμό Αγάπη. Χτίστηκε επί Τουρκοκρατίας, πριν από το 1885. Είναι δίτοξο, έχει ύψος 7,50 μέτρα, το μήκος του είναι 41 μέτρα και πλάτος 3,10 μέτρα. 

Η Διοικητική Επιτροπή Ειδικού Ταμείου Επαρχιακής Οδοποιίας Γρεβενών στις 13-8-35 επί της αναφοράς του προέδρου της κοινότητας Ζιάκα εγκρίνει την κατασκευή γέφυρας επί του ποταμού Βενέτικου στη θέση «Λίμνη».

Εκπαίδευση: Έχει 210 κατοίκους, κοινό σχολείο όπου φοιτούν 40 μαθητές, ο μισθός του δασκάλου είναι 5 λίρες από τα εισοδήματα της  εκκλησίας (1873-74. Πηγή Ηλίας Γάγαλης greveniotiς.gr βλέπε Βιβλιογραφία).

Οι ιερείς και πρόκριτοι του χωριού με αίτησή των στις 11-5-1907 ζητούν βοήθεια παρά του κοινοτικού κηροπωλείου για την ανέγερση σχολείου το οποίο πέρυσι εκάη. Η Επαρχιακή δημογεροντία εγκρίνει  να δοθούν 5 λίρες οθωμανικές (16-9-1907)[2].

Σε πολύ κατάσταση διατηρείται το λιθόκτιστο σχολείο το οποίο ανηγέρθη το 1909.

Με απόφαση του ΥΠ.Ε.Π.Θ ιδρύθηκε το 2004 Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης  Ζιάκα η οποία στελεχώθηκε με πέντε εκπαιδευτικούς και άρχισε να λειτουργεί από το 2006 στις κατασκηνώσεις Θ.Ζιάκα. Στη συνέχεια  το 2006 ιδρύεται ΚΠΕ στην πόλη των Γρεβενών το οποίο στελεχώθηκε το 2007 και στεγάστηκε στη Μαθητική Εστία του Ε.Ι.Ν. στην πόλη των Γρεβενών. Το 2010 με υπουργική απόφαση τα δύο προαναφερόμενα συγχωνεύονται σε ένα με την ονομασία Κ.Π.Ε. Γρεβενών. Ως προς την έδρα καλείται ο δήμος Γρεβενών να την ορίσει, ο οποίος σε συνεδρίαση στις 12-1-2011 προτείνει τη λειτουργία των δύο  προεξαρχόντων ΚΕΝΤΡΩΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ,  ΚΠΕ Ζιάκα Γρεβενών και ΚΠΕ Γρεβενών στις  έδρες τους. Σήμερα ως έδρα του ΚΠΕ  είναι η πόλη των Γρεβενών.

Ιερά: Ενοριακός ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών κάηκε υπό των Γερμανών ο οποίος ξαναχτίστηκε το 1968. Άγιος Νικόλαος. Άγιος Αθανάσιος, όπου γιορτάζεται η ανακομιδή των οστών του Αγίου Αθανασίου, γίνεται δημοπράτηση των εικόνων κι ακολουθεί γλέντι με παραδοσιακή μουσική και παραδοσιακά τραγούδια.

 Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 0 (1534-1692)  και στη Β΄ Γραφή 2 (από το 1692 και μετά).

Κατασκηνώσεις: Οι κατασκηνώσεις λειτουργούσαν στους πρόποδες του βουνού  Όρλιακα. Απέχουν από τα Γρεβενά 24 χιλιόμετρα και βρίσκονται επί της δασικής οδού Γρεβενά- Ζιάκα-Βωβούσα.

Σύμφωνα με δημοσίευμα η κατασκήνωση λειτούργησε από 25 Ιουλίου μέχρι 18 Αυγούστου 1962 και φιλοξένησε επί 24 ημέρες 160 ασθενικούς και καχεκτικούς μαθητές. Επισημαίνεται ότι το διαιτολόγιο δεν μπορεί να εφαρμοσθεί  καθ’ ότι λείπουν από την αγορά των Γρεβενών ψάρια και ορισμένα λαχανικά. Τα αποτελέσματα της διαβιώσεως ήταν καταφανή ως προς την αύξηση βάρους και αποκτήσεως καλών έξεων και κοινωνικών αρετών. Η αύξηση του βάρους κυμάνθηκε από 900 γραμμάρια ως 7 χιλιόγραμμα το δε ύψος από 1 ως 3 εκατοστά. Οι υπεύθυνοι της κατασκήνωσης ευχαριστούν την κοινότητα Σαμαρίνας  δια τη δωρεά δύο ξύλινων τραπεζιών προς την κατασκήνωση, το δασάρχη Ματθαίο Παπαζήση για τη διάθεση 15 στύλων προκειμένου να εγκατασταθεί ο εξωτερικός ηλεκτροφωτισμός.

Κατοχή: «Ο κάτωθι υπογεγραμμένος Σχολική Εφορεία Ζιάκα αποτελουμένη από Ιωάννη Χαρίση και Δημ. Αρίδαν κατοίκων του χωρίου Ζιάκας της επαρχίας Γρεβενών δηλούμε κατά το διάστημα των Γερμανών υπέστην ζημία τα κάτωθι: Σχολείον μονόπατον, 100 θρανία, 1 σημαία, 8 χάρτες, 20 εικόνες αρχαίων Ελλήνων, μία βιβλιοθήκη, 3 στολές, 4 πίνακες, μία ποδόσφαιρα, 3 τραπέζια, 6 καρέκλες, 3 θερμάστρες, 1 ωρολόγιο μεγάλο, διάφορα βιβλία, 2 λάμπες».

Υπόμνημα κατοίκων Ζιάκας στις 25-12-45 δια τη χορήγηση τροφίμων για 4 μήνες από Ούνρα Γρεβενών καθ’ ότι ο οικισμός “απέχον 4 ώρες το καλοκαίρι και 6 ώρες τον χειμώνα από την πρωτεύουσα της Επαρχίας, καμένο και ερειπωμένο τελείως από τους Γερμανούς, φτωχότατο εις παραγωγήν, όπου οι κάτοικοι του χωριού ταξιδεύουν εις τα ξένα από χρόνια δια την ανεύρεση εργασίας, πολύ περισσότερον τώρα που στα χρόνια της κατοχής υπέστη την μεγαλυτέρα ζημίαν, εις εμπρησμόν και αρπαγάς και που το χωριό μας ευρίσκεται εις ορεινήν περιοχήν. Η Επιτροπή Κοιν. Προνοίας. Ο Εφημέριος Αθ.Οικονόμου. Τα μέλη Γ.Μπαϊνέτας, Επιτροπή τροφίμων Δ. Μπούσιος”. Ο αστυνόμος Σπηλαίου συναινεί για τη χορήγηση των τροφίμων (60/789).

Οικονομία: Οι κάτοικοι ανέκαθεν ασχολούνταν με τη μελισσοκομία, γεωργία, κτηνοτροφία. Σήμερα αποτελεί τουριστικό προορισμό, λειτουργούν ψησταριές με παραδοσιακά εδέσματα, ξενοδοχεία.

Ιδρυτικά μέλη του Πανεπαρχιακού Αμπελουργικού Συλλόγου Γρεβενών με ημερομηνία ιδρύσεως 12 Σεπτεμβρίου 1926 ήταν οι Αναστασίου Ιωάννης, Πάλλας Γεώργιος, Γκανάτσιος Ζήσης[3].

Ο Διοικητής της υποδιοικήσεως Πολυνερίου αναφέρει στις 31-5-39 στο Νομάρχη ότι από 3 Ιουνίου 1938 διάστημα μέχρι σήμερον, ιδρύθηκε   στο χωριό Ζιάκα εις υδρόμυλος του Νικολάου Φείδα (60/1621).  

Στον οικισμό δραστηριοποιείται η Εταιρεία “Πίνδος εμφιαλωμένο νερό αναψυκτικά χυμοί τεχνικά έργα” με έναρξη το 1977. 

Πεσόντες:  α) Στρατ. Γιούκουτος Χρήστος του Ιωάννη, 1916, 27 ΣΠ, 4^ο Στρατ.Νοσοκ. Θεσ/νίκης, 28-1-41. β) Μπούμπαρης Γεώργιος του Νικολάου, 1910, 53 ΣΠ, Λίμνη Μαλίκη Κορυτσάς, 13-4-41 (ΔΙΣ).

Πληθυσμός: 1859=62 στεφάνια. 1913=84. 1920=84. 1927=655. 1940=830. 1951=130. 1961=183. 1971=145. 1981=424. 1991=406. 2001=341. 2011=145. (38^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011).

Σύλλογοι: Εξωραϊστικός και Πολιτιστικός Σύλλογος Ζιακαίων Θεσσαλονίκης, 1976. Πραγματοποιούνται κατ’ έτος ορεινοί αγώνες δρόμου.

---

[1] Λέγεται ότι γεννήθηκε στο Μαυρονόρος Γρεβενών 1798 – Απεβίωσε στην Αταλάντη το έτος 1882.

[2] Σεργίου Σιγάλα:Πρακτικά του Πνευματικού δικαστηρίου …(1898-1914). Σελ. 249.

[3] Σύνολο μελών τεσσαράκοντα από δώδεκα οικισμούς με πρόεδρο  τον Ιωάννη Ζήση εκ Σπηλαίου και γραμματέα τον μετέπειτα βουλευτή Κων/νο Ταλιαδούρο.