Καληράχη Γρεβενών

42. Καληράχη, η (Βραβόνιστα)

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386. ΚΟΖΑΝΗ 2018)

 

            Γενικά: Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 887 μέτρων και οι πλησιέστεροι οικισμοί είναι Έλατος, Αναβρυτά, Μέγαρο. Έδρα της κοινότητας Βραβονίστας από 31-12-1918. Μετονομάζεται σε Καλή Ράχη στις 1-2-1927. Στις 16/10/1940 διορθώνεται σε Καληράχη. Στις 4-12-1997 προσαρτάται στο δήμο Κοσμά του Αιτωλού. Το 2010 υπάγεται στο διευρυμένο Δήμο Γρεβενών. Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 91 χριστιανοί.

Στις κοινοτικές εκλογές του 1925 ψήφισαν 47 και έλαβαν: Στέργιος Δημάδης 37, Σπύρος Τσάλτας 33, Ευθ. Χρ. Τιπάλτας 28, Νικόλαος Πανταζής 23, Φίλιππος Φλαμπουλίδης 16, Γεώργ. Αναστ. Δουμανίδης 8.

“Έχει 20 χριστιανικές και 20 οθωμανικές εκκλησίες” (Σχινάς 1866).

Γενομένων αρχαιρεσιών προς ανάδειξη προέδρου εξελέγη ο Νικ. Παταζής (Μ.Β 3-9-31).

Εκπαίδευση: Το 1896 λειτουργούσε Γραμματοδιδασκαλείο με 15 μαθητές, η ετήσια δαπάνη ανερχόταν σε 250 φράγκα (Γούση σ.126).

Ο διευθυντής του σχολείου Ν. Καραβίδας το έτος 1962 ζητά να συνταχτεί μελέτη για ανέγερση δεύτερης αίθουσας διδασκαλίας στο δημοτικό. Ο Επιθεωρητής στην εισήγησή του αναφέρει ότι η αίθουσα που στεγάζεται το β΄ τμήμα είναι τελείως ακατάλληλη και ανθυγιεινή.

Ο επιθεωρητής εισηγείται στο Ε.Σ.Σ.Ε τη μετάθεση του δημοδιδασκάλου  του μονοταξίου Σιταρά Κυρατζή Ιωάννου με προϋπηρεσία 6 ετών στη γενέτειρά του Καληράχη (7-3-40 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 51).

Ο επιθεωρητής προτείνει την προαγωγή του μονοταξίου δημοτικού σχολείου σε διτάξιο καθ’ ότι τα προηγούμενα τρία χρόνια ο αριθμός των μαθητών ανερχόταν σε 86, 86, 92  αντίστοιχα  (18-7-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

Ιερά: Στον Κώδικα της Ζάβορδας αφιερωτές από το 1534 ως το 1692 ήταν  38 εκ των οποίων τέσσερις ιερείς και μίας μοναχής (Σοφίας). Αξιόλογα τα θρησκευτικά μνημεία όπως η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου (1800), ο ναός των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου (1955) που ανηγέρθη σε θέση παλιότερης εκκλησίας, Αγίας Παρασκευής στο δρόμο προς Μέγαρο. Πανηγυρίζει των Αγίων Αποστόλων 30  Ιουνίου. Σύμφωνα με έκθεση του Επιθεωρητή Δημοτικών Σχολείων (1941) η εκκλησία ανηγέρθη το έτος 1859 όπως μαρτυρεί επιγραφή άνωθεν της θύρας της εισόδου, το σχολείο ανηγέρθη το έτος 1885.

Ο πρόεδρος της κοινότητας Καληράχης Ιωάννης Σ. Δημάδης αναφέρει στις 16-4-58  στο Νομάρχη Κοζάνης «ότι ο ιερός Ναός της κοινότητας επυρπολήθη υπό των Γερμανών το έτος 1944. Έκτοτε ευρισκόμεθα άνευ ναού και συνεπώς άνευ εκκλησιάσματος. Μετά τον επαναπατρισμό του 1950 απεφασίσθη η ανοικοδόμηση νέου ναού και η κοινότης διέθεσε την προσωπική εργασία δύο ετών. Το έργον όμως δεν τελείωσε και το κτήριο σήμερον ευρίσκεται ημιτελές. Επειδή δεν είναι δυνατή η αποπεράτωση του κτηρίου ούτε δι’ εράνου ούτε τη βοηθεία εκ των τοπικών πόρων της κοινότητος, διότι κατόπιν μελέτης ειδικών απεφάνθη ότι δια την αποπεράτωσή της απαιτείται το ποσόν των 60.000 δραχμών». Ζητά την έγκριση δανείου  δια τον αναφερόμενο σκοπό. Ενοριακός ναός Πέτρου και Παύλου.

Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής:  Το κοινοτικό συμβούλιο στις 3-3-46 αναφέρει ότι από τις 65 οικίες κατεστράφησαν 58 δια πυρπολήσεως υπό των Γερμανών στις 8-9-1943 και 6-7-1944.

Μακεδονομάχοι: Ιωάννης Παπαδόπουλος ιερέας και Γεώργιος Παπαδόπουλος (Παπαδημητρίου. Σελίδες Ιστορίας Γρεβενών σ. 307).

Οικονομία: Με υπεύθυνη δήλωση στις 20-8-40  ο παραγωγός Γεώργιος Τσάλτας κάτοικος Καλη-Ράχης δηλώνει ότι παρήγαγε κατά τη φετινή εσοδεία 1940 σίτο ανερχόμενο εις οκάδες 400. Ο Αθανάσιος Ν. Καραθάνος δηλώνει ότι παρήγαγε 400 οκάδες σίτου (60/653). Ο Σπυρίδων Α. Κυρατζής εκ Καληράχης δηλώνει στις 20-8-1940 ότι παρήγαγε 600 οκάδες σίτο (60/653). Λειτουργούσε νερόμυλος των Αγίων Αποστόλων (Παπαδημητρίου. Σελίδες ιστορίας  Γ΄ σελ. 40).

Η προβλεπόμενη παραγωγή για καλλιέργειες το 1933  σύμφωνα με τον πρόεδρο της κοινότητας  σε οκάδες  γλεύκος  ήταν 4000, ρόβη 10.000, αραβόσιτος ξηρικός 30.000.

Ζωίτσα σύζυγος Γεωργίου Στεργιάδου. Γεννήθηκε στη Βραβόνιστα (Καληράχη) το 1900. Διαβατήριο για Αμερική μετά του υιού της Θεόδωρου στις 2-7-1927 ο οποίος γεννήθηκε το 1919 στο Μπίσιοβο  (Κυπαρίσσι).

Χαρακτηριστική είναι η επιστολή του συζύγου Γεωργίου Στεργιάδη  με ημερομηνία 4 Απριλίου 1927 από Αμερική: «Ιδιαιτέρως συζυγιά μου Ζωίτσα και υιέ μου Θεόδωρε σας ασπάζομαι και σας φιλώ. Μόλις λάβητε την επιστολήν μου σας διατάζω αμέσως να κινήσετε να έλθετε εδώ και να μην σας μέλει δια τα περαιτέρω. Να πάτε εις Γρεβενά εις τον Χαράλαμπο, έστειλα τα εισιτήρια δια Δευτέρα θέση καθώς και θα σας φέρη μέχρι τον Πειραιά και εγώ θα σας περιμένω εις την Νέαν Υόρκη. Εάν θα έλθη ο Χρίστος Παπαχρίστος από χωρίον Μαγέρη (Δασύλλιον) να έλθητε μαζί διότι θα σας φέρει μέσα εις το σπίτι. Αυτά έχω να σας γράψω και μην ακούτε τον έναν και τον άλλον ότι θα χαθείτε. Ο σύζυγός σου Γεώργιος γράφω και σας περιμένω».

 Η Καληράχη ήταν ένα από τα μεγαλύτερα κτηνοτροφικά χωριά των Γρεβενών που μέχρι και το 1940 διατηρούσε  20.000 αιγοπρόβατα ενώ μέχρι το 1960 το ζωικό κεφάλαιο έφθανε τα 10.000 μικρά ζώα (Grevenamedia.gr).

Πεσόντες Ελληνοϊταλικού πολέμου: Στρατ. Κυρατζής Θωμάς του Δημητρίου,1917, 27ΣΠ, Πόρτα Οσμάν περιοχή Νεστορίου, 15-11-40 (ΔΙΣ).

Πληθυσμός: 1854=24 στεφάνια. 1913=358. 1920=351. 1928=340. 1940=428. 1951=376. 1961=341. 1971=227. 1981=269. 1991=278. 2001=222. 2011=125. (44^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 50 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 7936 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 63 κατοικίες και ο φόρος ήταν 7700 άσπρα.

Σύλλογοι: Εκπολιτιστικός Σύλλογος Καληράχης. Διοργανώνει Το έθιμο της «Διάκλησης» με την οποία ο τοπικός σύλλογος με συνεργασία με την εκκλησιαστική επιτροπή  προσφέρει γεύμα  στους παρευρισκομένους στον αύλειο χώρο   της Εκκλησίας μετά το πέρας του εκκλησιασμού του ιερού ναού των Αγίων Πέτρου και Παύλου. Έθιμο που διατηρείται από το 1864 έτος που ιδρύθηκε ο  παραπάνω ναός (grevenamedia.gr)

Κτηνοτροφικός Αστέρας Καληράχης, ποδοσφαιρική ομάδα (1991).