ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙΑ ΣΑΡΑΚΗΝΑΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

 

9. ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙΑ ΣΑΡΑΚΗΝΑΣ

Γράφει ο Ευάγγελος Κ. Ντάγκας. σχολικός σύμβουλος.

Προδημοσίευση από το υπό έκδοση βιβλίου “Η Σαρακήνα Γρεβενών. Το χωριό μου”

 

Τα εικονοστάσια, όπου κι αν είναι, σε ρείθρα, άκρες του δρόμου, πεζοδρόμια, σε θέσεις άλλες, προσιτές ή απρόσιτες, όλα κάτι έχουν να πουν. Μπορεί ένα περιστατικό, ένα χαμό ή ένα θαύμα, σίγουρα, κάτι το απρόσμενο ή το αναπάντεχο. Πρόκειται για έργα λαϊκής έμπνευσης και ασπούδαστης τέχνης, έργα που τ’  αγκαλιάζει η παράδοση και τα φροντίζει και τα συντηρεί, καθώς πρέπει, η ανώνυμη χριστιανή, σε όλους τους καιρούς.

Τα εικονοστάσια, γνωστά αλλιώς κι ως προσκυνητάρια, είναι κάτι σαν εκκλησίτσα, φωτάναμμα ή καντηλέρι. Τα σχέδιά τους, από άποψη αρχιτεκτονική, δεν είναι μελετημένα. Τα περισσότερα απ’ όσα συνάντησα, εδώ κι εκεί, είναι, καθαρά, λαϊκά, αυτοσχέδια, πολύμορφα, καλοσυνάτα, άσπρα βαμμένα όλα, που δένουν και συλλειτουργούν με το τοπίο, προσμένοντας υπομονετικά τον περαστικό ν’ ανάψει το καντήλι τους. Κι είναι κει, για να δείχνουν και να διαλαλούν τον κίνδυνο και να εφιστούν την προσοχή, έτσι που να επωμίζονται μια απόκρυφη προσφορά, που τη νιώθεις, γιατί έχει να κάμει με τη θρησκευτική πίστη, χωρίς την οποία δε θα υπήρχε ούτε ένα εικονοστάσι και πουθενά, σε στροφές, διασταυρώσεις ή παρακάμψεις δρόμων, ακόμα και σε ψηλώματα.

Το λαϊκό εικονοστάσι είναι ένα φκιασίδι, με μελετητή κι εκτελεστή, όπως είπα και λίγο παραπάνω, τον  ανώνυμο πιστό, που καταπιάνεται με τη δημιουργία του, τις μέρες της σχόλης κι αυτό που κάνει, το κάνει από εσώψυχη ανάγκη να εκφραστεί και να επικοινωνήσει με τα υπερκόσμια. Σαν απαραίτητα χρειαζούμενα θεωρούνται-τι άλλο- η εικόνα του αγίου, ένα καντήλι, ένα μπουκάλι λάδι, ο Εσταυρωμένος κι ως επισφράγιση ο σταυρός, σύμβολο αιώνιο, μαρτυρία αδούλωτη της χριστιανοσύνης, διαχρονικό κληρονόμημα, που δείχνει ολοφάνερη την έμπνευση του λαϊκού δημιουργού.

Τα εικονοστάσια, όπως κι αν είναι φτιαγμένα, τα διακρίνει μια θαυμαστή οργανική  ολότητα. Κι εκεί που είναι στημένα δένουν αρμονικά με τη φύση κι όσο θα υπάρχουν, όλο και θα σημαδεύουν το χρόνο, όλο και θα λειτουργούν σαν καταφύγια της ψυχής.

Τα εικονοστάσια διακρίνονται σε: μεταλλικά, μαρμάρινα, χτιστά, πελεκητά, μωσαϊκά, μικτά κ.ά. Τα χρώματα που συχνά χρησιμοποιούνται είναι το άσπρο, το γαλάζιο, το κεραμιδί. Πολλά είναι κι άβαφα, παραμελημένα. Κι είναι να θλίβεται κανείς από την εικόνα που παρουσιάζουν, εικόνα εγκατάλειψης και το χειρότερο εικόνα βεβήλωσης, αν και είναι γνωστό ότι τα δημιουργήματα αυτά της λαϊκής τέχνης είναι έργα έκφρασης πένθους και βαθιάς θρησκευτικότητας και ως τέτοια μόνο τιμή και σεβασμός τα πρέπει. Και λίγη φροντίδα, για ν’ ανιστορούν στη διαδρομή του χρόνου, σαν από παραμύθι μακρινό, το αστείρευτο της λαϊκής ψυχής, που πρέπει να σωθεί…

 

Τέτοια εικονοστάσια το χωριό έχει πολλά. Ένα στη θέση «Ακόντζμα» στην αρχή του δρόμου που πάει για το Σιοποτό, ένα στη θέση «Σταυροδρόμι» ένα χιλιόμετρο έξω από το χωριό, πάνω στο δημόσιο δρόμο που πάει για Γρεβενά, ένα στη θέση «Φτέρη», στο δρόμο που πάει για το Νεοχώρι, που όλοι το ξέρουν ως «τ’ Μπελή τ’ Ακόντζμα», ένα λίγο παραπάνω, στο δρόμο, που πάει για τις τοποθεσίες: «Βυρούς» και «Πουρνάρια», δύο στη θέση «Αγια-Τριάδα», δεξιά από το δρόμο που πάει για τα Λαμπράκα και τη Λεπτοκαρυά, ένα στη στροφή του δρόμου, που πάει για το ξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου, ένα που βρίσκεται απέναντι από το Πνευματικό Κέντρο, εκεί που ο δρόμος στρίβει για τη βρύση «Σιλιό», ένα στη θέση «Κόψιμο», πάνω στο δρόμο, κολλητά με το χωράφι του Βασίλη Χαρμπή κι ένα τελευταίο στο δρόμο, που πάει κατά το Κοιμητήρι, μέσα στην αυλή του σπιτιού του Γιάννη Λαζάρο