Μπούρινος 6ον "Η γέφυρα του Πασά στην Κοκκινιά Γρεβενών"

 

 

 

 

6o Τεύχος. Περιοδικό "Μπούρινος" Ετήσια έκδοση του Επιμορφωτικού- Εξωραϊστικού-Εκπολιτιστικού Συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών  "Ο ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ". Έτος έκδοσης 2014,  σελίδες 96, κεφάλαια 55.

Η επικαιρότητα που παρατίθεται στο παρόν τεύχος αφορά το 2013.

Επιμελητής έκδοσης: Βασίλης Αποστόλου

 

Κεφάλαιο 44.Η ΓΕΦΥΡΑ ΤΟΥ ΠΑΣΑ

 

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

 

α)Η προσέγγιση στη γέφυρα του Πασά είναι εφικτή και μπορεί να γίνει από την παλιά εθνική οδό Μπάρας Σιατίστης Γρεβενών η οποία βρίσκεται σε απόσταση ενός χιλιομέτρου (δρόμος βατός με αυτοκίνητο) από την ασφαλτοστρωμένη οδό από την υπάρχουσα πινακίδα “Γέφυρα του Πασά”. Κείμενο αναρτημένο από την κοινότητα Κοκκινιάς σε ειδικό προστατευόμενο χώρο στη θέση Πασά γεφύρι. «Σύμφωνα με τον ιστορικό Λαμπρίδη το γεφύρι ανηγέρθη το 1690 από το Μαχμούτ Πασά γι αυτό και ονομάζεται γεφύρι του Πασά. Κατά το Γάλλο πρόξενο Πουκεβίλ το γεφύρι κτίστηκε από κάποιο Ρουμελί βαλεσί (Βαλής της Ρούμελης) για να ευχαριστήσει το Θεό, γιατί μια από τις γυναίκες του σώθηκε σαν από θαύμα από τα νερά του Αλιάκμονα.

            Η κατασκευή της γέφυρας είχε γεωγραφική, εμπορική και στρατιωτική σημασία.

            Οι μάστοροι που έκτισαν το γεφύρι προέρχονταν από τη Βούρμπιανη, από την περιοχή Κονίτσης και Βοΐου. Η γέφυρα κτίστηκε με χοντρή άμμο, παχιά ασβέστη με γιδόμαλλα που όλα ανάμικτα έδωσαν ισχυρό συνεκτικό υλικό, ένα είδος κουρσάνι (αμμοκονίαμα) διαφορετικό από εκείνων των Βυζαντινών με κορνιοτοποιημένη κεραμίδα. Τις πέτρες, άλλες απέσπασαν  από τους παρόχθιους βράχους και άλλες απέσπασαν από την γύρω περιοχή. Οι θεμελιώσεις γίνανε βαθιές με σκληρές πέτρες και τα τόξα με φερτούς κοζανίτικους πωρόλιθους.

Το μήκος του γεφυριού είναι 100 μέτρα και έφερε 6 τόξα με διαφορετικό άνοιγμα από τα οποία σώζεται μόνο ένα.

            Στο πίσω παρακείμενο αγροτεμάχιο υπήρχε καρακόλι (φυλάκιο) όπου οι ζαπτιέδες (Τούρκοι χωροφύλακες) έλεγχαν τους οδοιπόρους από τους οποίους ορισμένες φορές ζητούσαν διόδια. Επίσης λειτουργούσε και υδρόμυλος ο λεγόμενος του καλόγερου.

Δίπλα στο γεφύρι στο πίσω μέρος του μεγάλου βράχου υπήρχε χάνι που χωρούσε γύρω στα 100 άτομα και ισάριθμα ζώα (σώζεται μέρος από τοίχο). “Χάνι Πασσά γεφύρι: κείμενον αριστερόθεν της οδού και παρά την δεξιάν όχθην του Αλιάκμονος, εφ΄ου η μονότοξος γέφυρα, έχουσα εκατέρωθεν ανά εν μικρόν άνοιγμα, δι ων δεν διέρχεται πάντοτε ύδωρ. Το χάνι χωρεί περί τους 100 άντρες και ισάριθμα κτήνη, παρ’ αυτώ κείται υδρόμυλος  (Νικόλαος Σχινάς. Οδοιπορικαί σημειώσεις  1886)».

            Το γεφύρι ανατινάχθηκε από Άγγλους (Νεοζηλανδούς) σαμποτέρ κατά την οπισθοχώρησή τους καταδιωκόμενοι από τους Γερμανούς στις 14 Απριλίου 1941 και ώρα 9 π.μ».

            β). Μετονομασία της γέφυρας «Πασά Γεφύρι». 19-3-28 (ΓΑΚ 1654) Το υπουργείο Συγκοινωνίας αναφέρει στο υπουργείο Εσωτερικών ότι εντός του τρέχοντος μηνός θα αρχίσει η έναρξη των εργασιών κατασκευής της σιδηροδρομικής γραμμής Καλαμπάκας-Κοζάνης-Βεροίας. Η γραμμή θα διέλθει από χωριά τα οποία τα ονόματα θα δοθούν σε σταθμούς και στάσεις. Για τούτο ζητά όπως αλλάξουν ονομασίες και δοθούν ελληνικά ονόματα.

Έτσι από τα χωριά τα οποία επρόκειτο να περάσει η σιδηροδρομική γραμμή πήραν την παρακάτω ονομασία. Βελεμίστι σε Αγιόφυλλο, Δημηνίτσα σε Καρπερό, Γκουμπλαράκι σε Μικρόν, Χεϊμπελή σε Ίμερα, Κοτζαματλή σε Βατερό, Χάδοβα σε Πολύμυλο, Σαδοβίτσα σε Μικροκλισούρα (διάταγμα 9 Δεκεμβρίου 1927), Γκουστόμ σε Πόρο (διάταγμα 20 Ιανουαρίου 1927), Τσιτσελέρ σε Πετρανά, Αδήλ Οβά σε Αύλανα, Ακξακλή σε Λεύκαρα.

            Για την τοποθεσία «Πασά Γεφύρι» υποβάλλει αναφορά του Σταθμού Χωροφυλακής Βατολάκκου, με την οποία η κοινότητα Κοκκινιάς στην περιφέρεια της οποίας κείται, επιθυμεί όπως ονομασθεί σε  Γέφυρα Λαζάρου Καρακώτσιου. Κατά τη γνώμη του Νομάρχη η προτεινόμενη μετονομασία είναι άστοχη και προτείνει να αφεθεί το παλιό όνομα « Πασά-Γεφύρι».

Ο πρόεδρος της κοινότητας Σιατίστης αναφέρει στο Νομάρχη στις 24-5-1928 ότι για το ιστορικό της ονομασίας «Πασά Γεφύρι» ουδείς εκ των κατοίκων γνωρίζει. Είναι γνωστό όμως ότι απέναντι από τη γέφυρα υπήρχε μία πλαξ με πολλά τουρκικά γράμματα  η οποία εξαφανίσθηκε κατά την κατάληψη του ελληνικού στρατού το έτος 1912. Αναφέρει ακόμη πιθανόν να γνωρίζουν για το ιστορικό οι κάτοικοι του Ταξιάρχη και Κοκκινιάς.

Υπογράφει ο πρόεδρος της κοινότητας Αθ. Σπύρου στις 24 Μαΐου 1928 με αριθμό Πρωτοκόλλου 829. Η δε νομαρχία κατά την παραλαβή την πρωτοκόλλησε με αριθμό  5208».

                                       

Τα άλλα γεφύρια των Γρεβενών: 

 1.Γεφύρι Πορτίτσας (Σπηλαίου, 1742). 

 2.Γεφύρι Ζιάκα (Τουρκογέφυρο) 

3.Γεφύρι Καγκέλια (Τρικώμου) 

4.Γεφύρι Δοτσικού, 1804 

5.Γεφύρι Σπανού (Κηπουρειού ,1846)

 6.Γεφύρι Σταυροποτάμου (Κηπουρειού, 1900) 

7.Γεφύρι Παλιομάγερου (Δασυλλίου,1910)

 8.Πραμόριτσας (Κληματάκι, 1800) 

9.Κάστρου (Μεγάρου

10.Κατσογιάννη (Σπηλαίου ή Μύλου) 

11.Γεφύρι του Γκαβού (Προσβόρου ή Αλατόπετρας) 

12.Αζίζ Αγά (Τρικώμου) 

13.Σταμπέκη (Κρανιά, 1850) 

14.Παπατάκη (Κυπαρισσίου, 1920) 

15.Λιάτισσας ή του Κλέφτη (Σπηλαίου, 1800) 

16. Ματσαγκάνη (Κρανιάς) 

17. Βεντζίων (Κέντρον)