Μοναχίτιον Γρεβενών

74. Μοναχίτιον, το 

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386. Κοζάνη 2018

Γενικά: Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 1002 μέτρων σε έναν τόπο απαράμιλλης ομορφιάς προικισμένο με φυσικό κάλος. Πλησιέστεροι οικισμοί Μικρολίβαδο, Παρόρειο, Τρίκωμον, Σπήλαιο, Κηπουρείο, Περιβόλι. Πεύκα, έλατα, οξιές, δρυς σε συνδυασμό με άφθονα πηγαία νερά αποτελούν τουριστικό προορισμό. Το χωριό περιβάλλεται από τις κορυφές Λυκότρυπα (1.259 μ.), Τσούκα Καραλή (1.231 μ.), Τσούμα (1.067 μ.), Κούλια (1.143 μ.) και Μεγάλη Πέτρα (1.143 μ.). Νοτιοδυτικά του χωριού υψώνεται το βουνό της Κυρά Καλής με τις κορυφές Τρυπημένη (1.285 μ.), Αντάρτης (1.702 μ.) και Πυροστιά (1.967 μ.) που είναι το ψηλότερο σημείο της έκτασης του χωριού στα όρια του Εθνικού Δρυμού της Βάλια Κάλντα (Βικιπαίδεια).

Κοινοτικά: Στις 31-12-1918 ορίζεται έδρα κοινότητας Μοναχητίου, το οποίο διορθώνεται το 1940 σε Μοναχίτιον. Το 1997 προσαρτάται στο δήμο Θεοδώρου Ζιάκα και το 2010 στο δήμο Γρεβενών.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 193 χριστιανοί.

Στις κοινοτικές εκλογές του 1925 ψήφισαν 140. Εκλέχτηκαν: Καραγιάννης Ιωάννης 90, Παπαδημητρίου Ν. Γεώργιος 87, Τζιούμας Ιωάννης 81, Τζουβάρας Γεώργιος 72, Ζάπας Δημ. 72, Χριστάκης Ιωάννης 68, Παπαδημητρίου Δ. Γεώργιος 55, Γουβάλας Δημ. 44, Ζύγος Περικλής 41.

Αίτησις κατοίκων κοινότητος Μοναχητίου  στις 1-2-36 προς τον κ. Έπαρχον Γρεβενών ως πρόεδρο του επαρχιακού Ταμείου οδοποιίας με την οποία ζητούν «χρηματοδότηση 75.000 δραχμών για την κατασκευήν γεφύρας επί του Βενέτικου μεταξύ Παρορείου και Μοναχητίου Σπηλαίου δια τους παρακάτω λόγους: 1) η απόστασις Γρεβενών –Μοναχητίου ελαττούται κατά δύο ολόκληρες ώρες. 2) Αποφεύγουμε την απόσταση από Παρορείου μέχρι Τρικώμου την φύση βορβορώδη και λασπώδη και την απόκρημνο διαδρομή από Τρικώμου και δια της γεφύρας «Καγκέλια» μέχρι «Λάκκου Αργύρη» η οποία διαδρομή μας εστοίχισε τη ζωή πολλών ανθρώπων και ζώων κατακρημνισθέντων από ύψους τριακοσίων (300) μέτρων στον ποταμό. 3) Δια της κατασκευής γεφύρας αποφεύγουμε και σωζόμεθα κυριολεκτικά από τον χείμαρρο «Λάκκον Αργύρη» ο οποίος πλημμυρίζει κατά τους χειμερινούς μήνες και καθίσταται αδιάβατος, αναγκαζόμενοι να διανυκτερεύομε στο  ύπαιθρο εν ώρα χειμώνος ή να επιστρέψουμε δύο ώρες όπισθεν και μάλιστα τη νύκτα στο Τρίκωμον δια να ξενυχτήσουμεν. 4) Δια της κατασκευής γεφύρας επί της ανωτέρω τοποθεσίας αποφεύγουμε την ανωφερική ανάβαση από λάκκον Αργύρη μέχρι Μοναχητίου ήτις διαρκεί δύο και ήμισυ ώρες και ήτις ανάβασις είναι πολύ δύσκολος. 5) Δια της κατασκευής γεφύρας δεν αποκλειόμεθα εν ώρα χειμώνος εκ της πόλεως Γρεβενών. Υπογράφεται από 85 κατοίκους. Αθαν. Γ. Θάνου, Γ. Παπαδημητρίου, Γεώργιος Ν. Κιστόπουλος…

Ο βουλευτής Γρεβενών Θεόδωρος Σαράντης στις 16-3-55 με τηλεγράφημα στον Στρατάρχη Παπάγο πρόεδρο κυβερνήσεως αναφέρει ότι επισκεφθείς τα χωρία Κρανιά, Μοναχίτι, Καταφύγι κλπ βρήκε τους κατοίκους απελπισμένους και αγανακτισμένους καθ’ ότι δεν τους δόθηκε άδεια να προβούν σε καυσοξύλευση δια τις ανάγκες τους (ΓΑΚ Γρεβενών).

Ο πρόεδρος της κοινότητας Ιω. Βαρζώκας  στις 16-11-38 αναφέρει στο Νομάρχη ότι στην κοινότητα  δεν υπάρχει  κοινόχρηστη ή κοινοτική έκταση έξωθι του χωρίου δια την κατασκευή του αλωνοτόπου και ότι οι κάτοικοι της ημετέρας κοινότητας δεν κατασκεύασαν μέχρι σήμερον αλώνια εκτός της κοινότητος δια τον ανωτέρω λόγο. Ζητά την εξαίρεση της κοινότητας καθότι δεν υπάρχει κατάλληλος χώρος. Στις 16/12/38 υποβάλλει χρηματικό ένταλμα εκδοθέν επ’ ονόματι του εκδότου του Μακεδονικού Ημερολογίου κ. Νικολάου Σφενδόνη (60/703).

Αρχαιότητες: Αρχαίος οικισμός στη θέση “Ζιάνη” υπάρχουν όστρακα μυκηναϊκής, κλασικής εποχής (Σαμσάρης).

Διαβατήρια: Ο Παναγιώτης Στεργίου Ράπτης κάτοικος Μοναχητίου γεννηθείς το 1900 ζητά στις 19 Ιουλίου 1929 διαβατήριο για να μεταναστεύσει στη Νότιο Αφρική. Το πιστοποιητικό υπογράφεται από τον πρόεδρο Μ. Παπαδημητρίου και τον εφημέριο Χρίστο Κουτρομίχο.

Εκπαίδευση: Έχει 261 κατοίκους, το χειμώνα υπάρχει κοινός δάσκαλος με μισθό 300 γροσίων, μαθητές γύρω  στους 20 (1873-74. Πηγή Ηλίας Γάγαλης greveniotiς.gr βλέπε Βιβλιογραφία).

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Το σχολείο στεγάζεται σε οίκημα το οποίο ανηγέρθη με δαπάνη της εκκλησίας της κοινότητας το 1923 εκ των εξ αφιερώσεως κτημάτων της εκκλησίας τότε δια δημοπρασίας. Ελήφθησαν τότε 75 χιλ. δραχμές και όλες δαπανήθηκαν δια την ανέγερσή του, το Κράτος ήλθε αρωγή μόνο με 20 χιλ. δια θρανία, βοηθήματα κλπ. Ετήσιον μίσθωμα δυστυχώς δεν καταβάλλεται (χάριν στην κακήν ενέργειαν των προκατόχων συναδέλφων οι οποίοι ανέφεραν ότι το διδακτήριο είναι δημόσιον). Ο αριθμός των μαθητευομένων μαθητών κυμαίνεται μεταξύ των 50-65 μαθητών, ο δε χώρος είναι επαρκής. Το οίκημα είναι ακατάλληλο, τα παράθυρα είναι μικρά. Το χειμώνα δεν το βλέπει ο ήλιος. Ο κάτω όροφος μπορεί να διαρρυθμισθεί και να χρησιμοποιηθεί ως κοινοτικό  γραφείο, ή τηλεγραφείο, ή ξενώνα και ως κοιτών δια τους χωροφύλακες και το σχολείο δύναται να πορίζεται περί τις 4-5.000 δρχ. ετησίως για να μπορεί να αγοράζει ό,τι θέλει και ό,τι  χρειάζεται σε τύμπανα, σάλπιγγα, μπάλα κλπ σχολικά όργανα (60/619).

Το διτάξιο δημοτικό σχολείο Μοναχητίου λειτουργεί με ένα δάσκαλο με 120 μαθητές. Το Β΄ σχολείο Γρεβενών λειτουργεί με 210 μαθητές και 5 δασκάλους. Το ιδρυθέν μονοτάξιο σχολείο στο οικοτροφείο δε λειτουργεί ακόμη. Έτσι αποσπάται για το Μοναχήτι ο δάσκαλος Γεώργιος Αργυρίου από το Β΄ δημοτικό σχολείο (28-4-39).

Ο διευθυντής του δημοτικού σχολείου Μοναχητίου  στις 19-12-39 αναφέρει στο Νομάρχη ότι “διακαής πόθος είναι η ίδρυση σχολικού κήπου. Δυστυχώς όμως η φύση του εδάφους είναι τοιαύτη, ως και η θέση του σχολείου, ώστε να μην επιτρέπει την ίδρυση σχολικού κήπου. Μετά από πολλές προσπάθειες ισοπεδώθηκαν παρά το σχολείο λίγα τετραγωνικά μέτρα γης και ιδρύθηκε, ένας πρώτης τάξεως φυτώριο, με αμυγδαλιές και καρυδιές  των οποίων έχει απόλυτο ανάγκη η κοινότης. Πλην όμως κατά κακή τύχη  στρατιωτική οδός η οποία έγινε κατά το παρελθόν θέρος, διήλθε επί του σχολικού κηπαρίου και το αχρήστευσε. Μετά από διαταγή της Νομαρχίας η κοινότης παραχώρησε λίγα τετραγωνικά μέτρα με σκοπό την ίδρυση φυτωρίου στο  οποίο θα προτιμηθούν δένδρα οπωροφόρα, μηλιές, αχλαδιές, καρυδιές τα οποία ευδοκιμούν στο χωρίο. Δασικά δένδρα δε θα φυτευτούν καθ’ ότι η φύση χάρισε πλείστα εξ αυτών, αλλά και διότι ο χώρος του φυτωρίου είναι μικρός”. 

Ιερά: α)Άγιος Νικόλαος παλιότερα ήταν καθολικό παλιάς Μονής του 16^ου αιώνα.. Κατ’  έτος πραγματοποιείται  στις 13 Σεπτέμβρη εσπερινός της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού στην περιοχη Μαχαλάς. β)Άγιος Δημήτριος ενοριακός ναός στο δρόμο για Μικρολίβαδο. γ)Αγία παρασκευή προς Κυρακαλή. δ) Αϊ μηνάς στη θέση Τσούκα Καραϊλή σε δρόμο που ενώνει το χωριό με την Κρανιά. ε)Προφήτης Ηλίας, κοιμητηριακός,  όπου και πανηγυρίζει.

Στον κώδικα αρ.201της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ζάβορδας αναφέρεται ως Μαναχίτη χωρίον με 12 αφιερωτές Αης Γραφής (1534-1692).

Ο Μητροπολίτης Γρεβενών αποστέλλει συνδρομή 300 γρόσια της Μονής Μοναχητίου των ετών 1888,1889,1890 για την εφημερίδα «Εκκλησιαστική Αλήθεια» και ζητά από το Μητροπολίτη Σισανίου πρόεδρο της εφημερίδας να διακόψει την αποστολή καθ’ ότι ο επιστάτης της Μονής Γαβριήλ εγκατέλειψε την Μονή γιατί δεν μπορούσε να τη διατηρήσει με ελεημοσύνες [1].

«…προάγομαι εις το να συστήσω τον Οσιώτατον μοναχό Χριστόφορο επιστατούντα στη Μονή Μοναχητίου Ιερά Μονή του αγίου Νικολάου  του θαυματουργού η οποία εν ανθηρά καταστάσει διατελούσα άλλοτε να περιέλθει στην πόλη με άδεια του Μητροπολίτη αγίω Σισανίω παρά των φιλελευσεβών χριστιανών προαιρετικές συνδρομές φέρων μεθ’ αυτού και τη θήκη των λειψάνων του αγίου Χαραλάμπους και αγίου Μερκουρίου (10-2-1986. σελ. 176)[2].

Δελτίο κοινοτικής απογραφής 1945: Πρόεδρος Ιωάννης Γ. Παπαχρήστου Μέλη. Περ. Γ. Ζιώγου, Στερ. Καραγιάννης, Ιωάννης Καραγιάννης, Θεοχάρης Ζαρκάδας. Συνεδρίαση 6-8-1945. Κατοικίες 130. Πληθυσμός 668. Καταστραφείσες οικίες 40 δια πυρκαγιάς υπό των Γερμανών στις 11 Ιουλίου 1944. Νόσοι ελονοσία, παράτυφος, τυφοειδής πυρετός, πνευμονία. Θύματα 12 εκ των οποίων άνδρες 8, γυναίκες 1, παιδιά 3.

       Μακεδονομάχοι: Καραγιάννης Γεώργιος Αθαν. (1880-1923). Γεννήθηκε στο Μοναχίτι Γρεβενών το 1880. Πέθανε στο χωριό του το 1923, μόλις 43 ετών. Αγωνίσθηκε  με το σώμα του καπετάν Βάρδα (Γεωργίου Τσόντου) (Κακαφίκας).

Οικονομία: Στηρίζεται στην κτηνοτροφία μελισσοκομία (1931), υλοτομία. Λειτουργούσαν τέσσερις νερόμυλοι[3].

Η προβλεπόμενη παραγωγή για καλλιέργειες το 1933  σύμφωνα με τον πρόεδρο της κοινότητας ήταν  σε οκάδες γλεύκος  5000, σταφυλές φαγητού 1000, ρόβη 10.000, κρομμύων 500.

Λειτουργεί και ο Δασικός Αγροτικός Συνεταιρισμός “Η Αγία Παρασκευή Μοναχιτίου”.

Ιδρυτικά μέλη του Πανεπαρχιακού Αμπελουργικού Συλλόγου Γρεβενών με ημερομηνία ιδρύσεως 12 Σεπτεμβρίου 1926 ήταν οι Γκοτρομίχος Δ., Βαρτζόκας Ιωάν., Δρίζος Ευθύμιος.

Πεσόντες: «Αι υπογεγραμμέναι συνταξιούχοι Ευθυμία και Ολυμπία Ιωάννου Τζουβάρα παρελάβομεν σήμερον παρά του κ. Προέδρου της κοινότητος Μοναχητίου (Πρόεδρος της κοινότητας ήταν ο Δημήτριος Ζάπας) το υπ’ αριθμ. 23895 ε.έ δίπλωμα στρατιωτικής συντάξεως μετά  Φύλλων ταυτότητας δι ην απενεμήθη εις ημάς σύνταξις 240 μηνιαίως από 2 Νοεμβρίου 1923 δια τον εν πολέμω αποβιώσαντα πατέρα μας Ιωάννη Τζουβάρα. Μοναχήτιον 3^η Σεπτεμβρίου 1925».

Πληθυσμός: 1913=489. 1920=491. 1928=548. 1940=723. 1951=476. 1961=430. 1971=294. 1981=250. 1991=255. 2001=183.2011=98. (52^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 19 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 1200 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 24  κατοικίες και ο φόρος ήταν 1.000 άσπρα.

Σύλλογοι: Στον οικισμό δραστηριοποιείται ο Πολιτιστικός-Περιβαλλοντικός Σύλλογος Μοναχιτίου με πλήθος δραστηριοτήτων όπως γιορτή τσιγαρίδας, εκδηλώσεις δωδεκαήμερου Χριστουγέννων (άναμμα φανού τα κόλιαντα), θρησκευτικές γιορτές, πανηγύρι.

---

[1] Σέργιος Σιγάλας. Ο Κώδικας Αλληλογραφίας του Μητροπολίτου Γρεβενών Κλήμεντος σελ..316.

[2] Σεργίου Σιγάλα Μητροπολίτου Γρεβενών. Ο Κώδικας Αλληλογραφίας του Μητροπολίτου Γρεβενών Κυρίλλου (1874-1888).

[3] Παπαδημητρίου. Σελίδες ιστορίας  Γ΄ σελ. 40.