83. Παναγία Γρεβενών

83.Παναγία, η 

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ"

Γενικά: Ο οικισμός Παναγία χτισμένος δίπλα στον ποταμό Αλιάκμονα,πρώην Τουρνίκι, υπήρξε έδρα κοινότητας Τουρνικίου η οποία συστάθηκε με το Β.στις 19-12-1918 με συνοικισμούςαπαρτίσαντες την κοινότητα Τουρνίκι, Μονή Ζάμπουρντας, Παλαιότουρκο. Ο συνοικισμός Τουρνικίου μετονομάσθη σε Παναγία δια διατάγματος της 20/9/1955. Στην κοινότητα ανήκει και η Σκούμτσια. 

             

Κοινοτικά: Στις εκλογές της 13^ης Δεκεμβρίου 1925 πλειοψήφησαν οι Αθανάσιος Λ.Καλπίνης, Ιωάννης Αθ.Παπάς, Ιωάννης Ν.Δήμζας, Δημήτριος Αθ.Παπάς και ο Χρήστος Β.Σαμαράς[1].Πρόεδρος Χαρ. Σαμαράς. Μέλη: Π.Καβούκας, Ευ. Τζήκας, Γεώρ. Δήμτσας, Δημ. Δήμτσας αποφάσισαν να μη γίνει ουδεμία μεταβολή στο υφιστάμενο εκλογικό τμήμα Σαρακίνης (20-12-1931), (60/668)

             Ο πρόεδρος της κοινότητας Δημήτριος Δήμτσας στις  5-8-33:αναφέρει στον Έπαρχο Γρεβενών ότι καλλιεργούνται σταφυλές φαγητού, ρόβη, αραβόσιτος.

Το 1935 πρόεδρος κι αντιπρόεδρος της κοινότητας αντίστοιχα ήταν ο Σαμαράς Παύλος κι ο Δήμζας Νικόλαος.

Δια το δημοψήφισμα της 3^ης Νοεμβρίου 1935  οι χωροφύλακες των οικείων σταθμών  στις 28 Οκτωβρίου επέδωσαν το διορισμό των ως μελών των εφορευτικών επιτροπών τους Δημ. Δήμζα, Παύλο Σαμαρά (60/687). 

Ο Έπαρχος Ι.Ριζοδήμος  στις 13-12-1939 σε έκθεση για την κοινότητα αναφέρει: Πρόεδρος κοινότητας, Παύλος Σαμαράς. Η κοινότης έχει διαφορά διοικητικών ορίων με την μονή Αγίου Νικάνορος (Ζάβορδας) της αφαιρείται η τοποθεσία “Παλιοτούρκο” η οποία είναι απαραίτητος δια τη γεωργία και κτηνοτροφία της Κοινότητος (ΙΑΜ).

Για το μήνα Μάρτιο  1941 η επιτροπή εφεδρικών επιδομάτων, αποτελούνταν από τους δημοδιδάσκαλο Γεώργιο Βασιλειάδη και Γεώργιο Καβούκα ιερέα, διένειμε το ποσό των 3660 δραχμών (60/1572).

Η κοινότης Παναγιάς  με έγγραφο στις 1-6-56 προς την Τεχνική Υπηρεσία Δήμων και Κοινοτήτων  ζητά να αποστείλει μηχανικό  για σύνταξη μελέτης για το έργο μεταφορά ποσίμου ύδατος  της βρύσεως «όχθη πηγάδι» στο χωριό. Η εκσκαφή του ορύγματος θα πραγματοποιηθεί  από τους κατοίκους με προσωπική εργασία  για κάλυψη του χρέους του παραληφθέντος σιταροβοσίτου η δε προμήθεια των σιδηροσωλήνων θα γίνει με δάνειο από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων.

               Το κοινοτικό συμβούλιο στις 7-12-1958  αποτελούμενο από τον Ανδρέα Δήμζα, Κων\νο Γαλάνη, Κων\νο Λιάκο, Δημ. Δήμζα δηλώνουν προς το  Νομάρχη ότι επιθυμούν να συνδεθούν τηλεφωνικά με την πλησιέστερη κοινότητα Παλαιοχωρίου διαθέτοντες από τον κοινοτικό προϋπολογισμό το ποσό των 10.000 δραχμών και προσωπική εργασία των κατοίκων για την εγκατάσταση των στύλων και δια πάσα άλλη εργασία και αποπεράτωση τελείας εγκαταστάσεως τηλεφωνικής γραμμής εντός του 1959 (60/1416).

Το κοινοτικό συμβούλιο  στις  9-12-58 με πρόεδρο τον Ανδρέα Δήμζα, Κων/νο Γαλάνη, Κων/νο Λιάκο, Δημήτριο Δήμζα ενημερώνει το Νομάρχη ότι διαθέτει εκ του κοινοτικού προϋπολογισμού το ποσό των 10.000 δραχμών και προσωπική εργασία για τηλεφωνική σύνδεση της κοινότητας με Παλαιοχώριο.

Στις 1-2-63 η κοινότητα Παναγιάς παρακαλεί ρίψεις τροφίμων και ζωοτροφών λόγω αποκλεισμού χωρίου. Στη θέση Παλιότουρκο Παναγιάς κινδυνεύουν 2500 αιγοπρόβατα. Άμεσος ανάγκη ρίψεων.

Αρχαιότητες: Στη θέση “Γέφυρα” η ανασκαφή αποκάλυψε οικιστικά κατάλοιπα ελληνιστικών χρόνων. Στη θέση “Βρωμoνέρια”  ο χώρος κατοικήθηκε στην Ελληνιστική, Ρωμαϊκή Εποχή. Αποκαλύφθηκαν εγκαταστάσεις θερμών λουτρού ρωμαϊκών χρόνων, με ψηφιδωτό δάπεδο[2].

Γέφυρα: Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που  αντιμετώπιζε ο οικισμός ήταν η αναγκαιότητα κατασκευής γέφυρας μεταξύ των χωριών Παναγιάς-Παλιουριάς. Ζητούσαν να τους δοθεί  δάνειο το οποίο θα εξοφλούνταν με τη φορολογία των Δημοτών και δια της επιβολής φορολογίας επί της διαβάσεως της γεφύρας (διόδια).

              Ο πρόεδρος Αντ. Γκατζούρας με έγγραφο στο Νομάρχη Κοζάνης στις 25-2-57 σχετικά με την κατασκευή γέφυρας μετά των χωριών Παναγιάς-Παλιουργιάς επί του Αλιάκμονος ποταμού στη θέση «Παλιογέφυρο»  τονίζει:

«1.Μετά από δραστηριότητες του υφυπουργού Γεωργίας Διονυσίου Μανέντη αφίχθη από τα Γρεβενά ειδικός νομομηχανικός στις 17-18 Δεκεμβρίου 1956 και προέβη στην επιτόπου εξέταση διαφόρων τοποθεσιών.

2. Η καθορισθείσα τοποθεσία ως καταλληλότερη 500 μέτρα από την προτεινομένη δικιά μας όπως τη γνωρίσαμε από τους παππούδες μας θα στοιχίσει 2.000.080 χλ. δραχμές.

3. Η κατασκευή της γέφυρας θα είναι μεγάλη σωτηρία για την περιοχή γιατί θα συνδέσει την περιφέρεια Βεντζίων με Σιάτιστα και Χάσια.

4. Προτείνει να μη κατασκευασθεί η γέφυρα Καρπερού γιατί μπορούν εύκολα να επικοινωνήσουν με τα αστικά κέντρα και χωρίς τη γέφυρα.

5.Επειδή το ανωτέρω ποσό είναι δύσκολο να εξευρεθεί από την κοινότητα προτείνουν για τη σωτηρία του λαού να αναληφθεί προσωπικά στο θεάρεστο και κοσμοσωτήριο έργο και να χαρακτηριστεί η γέφυρα ως έργο παραμεθορίων περιοχών και κατασκευασθεί αμαξιτή οδός λόγω της καταλληλότητας του εδάφους.

6. Σε περίπτωση μη χρηματοδότησης  προτείνουν να συνάψουν δάνειο, διότι η γέφυρα είναι η μόνη σωτηρία με την οποία θα ελευθερωθούν από το αιώνιο και βαθύ σκότος και θα ενωθούμε με όλο τον κόσμο του ελληνικού κράτους.

Καταλήγοντας ο πρόεδρος τονίζει “Σώσατέ μας. Ουδείς από τους μεγάλους της Ελλάδος αρμόδιος και μη ας μη θελήσει να παραμερισθεί η γέφυρα από την κοινότητά μας και μείνουμε καταδικασμένοι αιωνίως ως και μέχρι τούδε εις θάνατο».

Ο πρόεδρος της κοινότητας Ανδρέας Δήμζας στις 2 –12-1960 με αναφορά στο Υπουργείο Εσωτερικών αναφέρει ότι υπεβλήθησαν αιτήσεις περί κατασκευής γέφυρας επί του ποταμού Αλιάκμονος η  οποία θα συνδέει τα χωριά Παναγιά με Παλιουριά προς Δεσκάτη. Ζητήθηκε γέφυρα τύπου ΜΠΕΛΕΥ  και το Γ.Ε.Σ δεν απάντησε. Στη συνέχεια ζήτησαν τη χορήγηση δανείου 1.500.000 δραχμών από τη Νομαρχία Κοζάνης η οποία δεν το ενέκρινε με το αιτιολογικό που θα εξευρεθούν οι πόροι εξοφλήσεως του δανείου. Απαντήθηκε ότι θα εξευρεθούν από τη φορολογία των δημοτών  κι από την επιβολή φορολογίας επί της διαβάσεως της γεφύρας έως ότου εξωφληθεί (διόδια). Ο πρόεδρος τονίζει ότι παρουσιάζεται για τρίτη φορά στην Αθήνα το Δεκέμβριο του 1959, Μάιο του 1960 και σήμερα 2-12-60. Τονίζει χαρακτηριστικά ότι επιβάλλεται η κατασκευή της γέφυρας για να αποφύγουν τον ασφυκτικό κλοιό της εξορίας εις την αναπνοή της ελευθερίας και της ευημερίας από απόψεως συγκοινωνίας. Σήμερα  διαβαίνουν τον ποταμό με πρωτόγονο σύστημα εναερίου συρματόσχοινου και κλωβού με κίνδυνο της ζωής για κάθε διάβαση. Τονίζεται στην αναφορά ότι τα προϊόντα της περιοχής όπως μεταλλεία, γεωργικά, κτηνοτροφικά, δασικά βρίσκονται στάσιμα λόγω  ελλείψεως συγκοινωνίας.

            Στις 18-1-1961 επανέρχεται με αναφορά προς το Υπουργείο Εσωτερικών τονίζει τη δυστοκία που δείχνουν οι φορείς για χρηματοδότηση και κατασκευή της γέφυρας. Τονίζει ότι η φωνή  μας είναι «Φωνή Βοόντως εν τη ερήμω». Προτείνει όπως κατασκευασθεί γέφυρα μικρού πλάτους για διαβίβαση ζώων. Ηκοινότητα δύναται να βοηθήσει ποικιλοτρόπως με άμμο, πέτρα, ξύλα από το όρος της «Μπονάσιας». Αναφέρει ότι στις 10-1-61 απεβίωσε εν τέκνον και ζητήθηκε ο ιερέας του χωριού Παλιουργιάς την τέλεση του μυστηρίου. Μόλις ο ιερεύς αντίκρυσε το εναέριο συρμαστόσχοινο και το κλουβί αμέσως σταυροκοπήθηκε και επέστρεψε με αφάνταστο ρίγος φόβου εγκαταλείποντος το ιερώτατον μυστήριον. Την 14.1.61 αρρώστησε μία γυναίκα έγκυος 5 μηνών και επειδή δεν υπάρχει γιατρός εξηναγκάσθει να διαβεί τον Αλιάκμονα δια του κλωβού του εναερίου συρμαστοσχοίνου κλείνοντας τα μάτια της από τον απερίγραπτο φόβο δια την θεραπείαν της εις Δεσκάτην διότι τα Γρεβενά απέχουν 40 χιλ.η Κοζάνη 60 χιλ. και η Δεσκάτη 18 μόνον.

Επί του σοβαρού και σωτηρίου τούτου έργου η κοινότης Παναγιάς διαθέτει 1) άπαντα τα έσοδά της 2) άπασαν την προσωπικήν εργασίαν εις εργατικά ημερομίσθια 3) όση πέτρα εις κυβικά χρειασθεί δωρεάν η εξόρυξις και φόρτωσις 4) όση άμμος εις κυβικά χρειασθεί ως και το απαιτούμενο ύδωρ δια την κατασκευήν της αρκεί να εξευρεθούν οι πόροι της αγοράς των υλικών και η πληρωμή του τεχνικού προσωπικού ή ας γίνει όπως οι κολώνες μόνιμες και πάνω ρίχνουμε ξύλινη προσωρινή επίστρωση μέχρι νεωτέρας οικονομικής δυνατότητας καθότι η ξυλεία υπάρχει εις το παρακείμενον όρος Μπουνάσι καταλληλοτάτη για γέφυρα και αν δεν περνούν για την ώρα οχήματα μας φθάνει μόνο η διάβασις ζώου είναι και αυτή υπεραρκετή. Το αίτημα τούτο ζητείται κι από άλλες 15 κοινότητες. Δεσκάτη για Γρεβενά μέσω Βεντζίων: Παρασκευή, Παλιουργιά, Παλιοχώρι, Ποντινή, Πυλωρή, Κολοκυθάκι, Κνίδη και Πόρος και προς Κοζάνη μέσω Βεντζίων από τα χωρία Ποντινή, Χρώμιο, Αιανή, Κερασιά, Λευκόβρυση, Λευκοπηγή και Πρωτοχώρι καθότι μελλοντικά και η περιοχή Βεντζίων θα βρίσκεται σε άρτια συγκοινωνία.

Η Νομαρχία Κοζάνης  στις 9-3-1961 με έγγραφο στο Υπουργείο Εσωτερικών σχετικά για το θέμα κατασκευής γέφυρας επί του ποταμού Αλιάκμονος αναφέρει τα παρακάτω. Η δαπάνη της γέφυρας θα ανέλθει στο ποσό του 1.200.000 δραχμών. Η κοινότητα ζητά τη σύναψη δανείου 1.000.000 δραχμών ενώ τα έσοδα μόλις ανέρχονται ετησίως στις 25.000 δραχμές. Ως εκ τούτου η κοινότητα δεν μπορεί να καλύψει το τοκοχρεολύσιο. Ουδεμία γειτονική κοινότης δήλωσε συμμετοχή στη δαπάνη του έργου. Η Νομαρχία προτείνει το έργο να χρηματοδοτηθεί από το Υπουργείο Συγκοινωνιών και Δημοσίων Έργων (ΓΑΚ Κοζάνης 60/864).

Σήμερα στήθηκε σύγχρονη γέφυρα επί του ποταμού Αλιάκμονα που ενώνει την Παναγία με τη Δεσκάτη και τα χωριά της Φιλουριάς.

Εκκλησίες: Άγιος Δημήτριος πολιούχος, ενοριακός. Αγία Παρασκευή κοιμητηριακός, Άγιος Αθανάσιος, Προφήτης Ηλίας, Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου. Στο Παλιοτούρκο ο Άγιος Αθανάσιος. Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 78 (1534-1692)  και στη Β΄ Γραφή 152 (από το 1692 και μετά).

 Στο δεύτερο χιλιόμετρο από Παναγιά προς Μονή Αγίου Νικάνορος δίπλα στις όχθες του ποταμού Αλιάκμονα ανηγέρθη  το μοναστήρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου το 12^ο αιώνα. Τοιχογραφίες υπάρχουν των ετών1481 και 1730. Χαρακτηριστικό του μοναστηριού ότι είναι διώροφο με δύο εκκλησίες  μία για κάθε όροφο. Με την κατασκευή του φράγματος του υδροηλεκτρικού σταθμού Ιλαρίωνος  η μονή θα κατακλυζόταν από τα νερά της λίμνης για τούτο αποφασίσθηκε η μεταφορά σε ασφαλές μέρος.Η ολόσωμη μονή βάρους 260 τόνων τοποθετήθηκε σε σιδερένιες ράγες.  Η μεταφορά πραγματοποιήθηκε από 1 Σεπτεμβρίου ως 16 Σεπτεμβρίου 2011 και ωρα 15.07. Σε δεκαέξι μέρες διάνυσε μια απόσταση 127 μέτρων σε ύψος 27 μέτρων.

Εκπαίδευση: Έχει 110 κατοίκους, κοινό σχολείο, ο μισθός του δασκάλου είναι 200 γρόσια, μαθητές 15. Παλαιοτούρνικον: (βόρεια από τη σημερινή Παναγία):έχει 65 κατοίκους, και αυτό χωρίς σχολείο. (1873-74. Πηγή Ηλίας Γάγαλης greveniotiς.gr βλέπε Βιβλιογραφία).

Το 1901 ο δάσκαλος Γεώργιος Καβουκόπουλος από Τουρνίκι δίδασκε στο Πυλουρή.  Σύμφωνα με έκθεση του Προξενείου Ελασσώνας  το έτος 1901-1902 στο σχολείο φοιτούσαν 17 μαθητές.

Βασιλειάδης Γεώργιος μονοετή εκπαίδευση σε μονοτάξιο διδασκαλείο. Εισήγηση για τη μη απονομή επιδόματος ευδοκίμου παραμονής (31-12-1940 ΑΒΕ 70. ΣΑΕ 52).

«Μαθητές: 21, 25, 25, 25, 27, 29, 38[3].

Διδακτήριο: Κατάσταση ελεεινοτάτη. Στο νάρθηκα της εκκλησίας και με προσθήκη τριών πλευρών τοίχων λειτουργεί το διδακτήριο  ακατάλληλο (12/3/1931). Ουδεμία βελτίωση επήλθε ούτε και θα επέλθει κατά το τρέχον σχολικό έτος λόγω της μεγάλης οικονομικής καχεξίας των κατοίκων (4/11/1931). Κακή κατάσταση, ο επιθεωρητής υποδεικνύει ρευστοποίηση ακινήτου σχολικής υπηρεσίας δια ανέγερση νέου (23/6/1937). Άρχισε η ρευστοποίηση ακινήτου σχολικής περιουσίας (14/5/1938). Κακή κατάσταση, συγκεντρώνεται κεφάλαιο δια έναρξη εργασιών ανέγερσης διδακτηρίου (22/5/1939).

Υλικό: 4 θρανία πολύεδρα, έδρα, ερμάριο, θερμάστρα, τραπέζι, χάρτης Ελλάδος (12/3/1931). Προσετέθη μεγάλος χάρτης της Ελλάδας (4/11/1931). θρανία παλιά ακατάλληλα, 1 πίναξ, λίγοι χάρτες. Τίποτε άλλο (23/6/1937). Ελλιπέστατο σε θρανία, έπιπλα, εποπτικά μέσα (22/5/1939).

Υπηρεσιακά βιβλία-Σχολική βιβλιοθήκη: Σχολική βιβλιοθήκη δε συνεστήθη (4/11/1931). Ελάχιστα βιβλία προς χρήση διδασκάλου (23/6/1937).

Σχολικός κήπος: Καλλιεργείται (Ιούν. 1933). Δεν υπάρχει, δύναται να εξευρεθεί χώρος (23/6/1937). Ιδρύθηκε σε μικρή έκταση (22/5/1939).

Φοίτηση: Τακτική. Απόντες 10 λόγω επιδημικής νόσου (Ιούν. 1933).

Διδάσκαλοι: Λιάκος Αθανάσιος, Αμαραντίδης Γεώργιος, Βασιλειάδης Γεώργιος»[4].

Οικονομία: Ο πρόεδρος της κοινότητας Δημήτριος Δήμτσας στις  5-8-33 αναφέρει στον Έπαρχο Γρεβενών ότι καλλιεργούνται σταφυλές φαγητού, ρόβη, αραβόσιτος. Γεωργική παραγωγή το 1953  ήταν  σίτος 230, κριθή 11, αραβόσιτος 128, σίκαλη 7, πεπονοειδή 21, ερέβινθοι 5, κρόμμυα 5, ντομάτες 5, φασόλια 4, νεόφυτοι άμπελοι 2 (60/1324). Λειτουργούσαν πέντε νερόμυλοι.

Πεσόντες:  Το κοινοτικό συμβούλιο στις 14-12-45 με πρόεδρο τον Παύλο Σαμαρά και μέλη τους Αθανάσιο Λιάκο, Γεώργιο Γκατζιούρα, Πέτρο Καβούκα, Ευάγγελο Σταβάρα αναφέρει ότι οι οικίες ήταν 41.Τα θύματα από το 1940-1945 ήταν 3. Ο πρόεδρος της κοινότητας σε πίνακα αναφέρει στις  7-7-58 ότι ο Γκατζιούρας Κων/νος του Γεωργίου εκτελέσθηκε υπό Γερμανών στις 8-7-44 στην Ποντινή.

Πληθυσμός: Χριστιανικές οικογένειες σύμφωνα με την απογραφή του 1859, προκειμένου να συνεισφέρουν στην κατ’ έτος Αρχιερατική και Πατριαρχική επιχορήγηση  ήταν  21 οικογένειες. 1913=170. 1920=172. 1928=173. 1940=235. 1951=222. 1961=338. 1971=188. 1981=130. 1991=155. 2001=116. 2011=73.

            Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος Τορνικίου.

---

[1]  Οι εκλογές πραγματοποιήθηκαν στις 13/12/25 καθ’ ότι στις κανονικές στις 25 Οκτωβρίου 1925 ματαιώθηκαν λόγω ελλείψεως υποψηφίων.

[2] Γεωργία Καραμήτρου..

[3] Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως:12/3/1931, 4/11/1931, Ιουν. 1933, 16/3/1934, 23/6/1937, 14/5/1938, 22/5/1939.

[4] Τάνια Αποστόλου Η εκπαίδευση στην επαρχία Βοϊου (Ανασελίτσης) στην περίοδο του μεσοπολέμου . Μεταπτυχιακή εργασία ΠΔΜ 2015.