Πηγαδίτσα Γρεβενών

89.Πηγαδίτσα, η (προσφυγικός οικισμός)

 Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386 ΚΟΖΑΝΗ 2018

Γενικά: Ο οικισμός είναι χτισμένος αμφιθεατρικά  σε υψόμετρο 700 μέτρων με πλησιέστερους οικισμούς το Δεσπότη, Μαυραναίοι, Γρεβενά. Πρόσφυγες από Κερασούντα, Τραπεζούντα εγκαταστάθηκαν σε σπίτια Βαλαάδων την περίοδο 1922-1925.

Κοινοτικά: Στις 31-12-1918 ορίζεται ως έδρα κοινότητας, στις 4-12-1997 προσαρτάται στο Δήμο Γόργιανης και το 2010 στο Δήμο Γρεβενών. Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν γραμμένοι 116 μουσουλμάνοι οι οποίοι αναχώρησαν από την Πηγαδίτσα  σύμφωνα με το  άρθρο 3 της σύμβασης της Λοζάνης που υπογράφτηκε στις 30-1-1923 περί ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών  στις 5-4-1924.

Στις κοινοτικές εκλογές του 1925  ψήφισαν  41 εκλογείς. Εκλέχτηκαν: Παυλίδης Ιω. 35, Παπαδόπουλος Νεόφυτος 30, Ασλανίδης Γεώργιος 29, Μηχαηλίδης Χαράλαμπος 28, Κοντίδης Ηλίας 17, Τσεντόγλου Παντελής 15, Κουτίδης Ιωά. 13, Σιδηρόπουλος Κων. 13, Παραστατίδης Σαβ. 7. Πρόεδρος Εφορευτικής επιτροπής Νεόφυτος Παπαδόπουλος.

Έρανος υπέρ του Ερυθρού σταυρού στις 12-12-28  δρχ.15 με πρόεδρο τον Παναγ. Πηγατσιώτη.

Ο Έπαρχος Γρεβενών Ζαρκάδας στις 29-4-31 με τηλεγράφημα στο Νομάρχη αναφέρει ότι ο πρόεδρος Πηγαδίτσης τηλεγραφεί ότι από τριημέρου ενέσκηψε νόσος προσβάλλουσα βρέφη, νήπια, παιδιά. Πιθανόν να πρόκειται περί ιλαράς. Υπάρχουν 6 κρούσματα άνευ θανάτου. Παρακαλείται ο νομίατρος να λάβει μέτρα (60/1666).

Επισκευή του κοινοτικού υδρόμυλου (Β.Ε 15-9-35).

 Ο πρόεδρος αναφέρει στο Νομάρχη  στις 28-2-52  ότι οι κάτοικοι εξηρέθησαν της ενισχύσεως της βοηθείας ανά 5 οκάδων αλεύρου κατ’ άτομο προερχομένη εκ Καναδικής βοηθείας

Υπόμνημα των κατοίκων Πηγαδίτσας  στις 30-1-59 προς το Νομάρχη Κοζάνης: «Στο χωριό αυτό έχουμε εγκατασταθεί δια της ανταλλαγής του 1923. Ταλαιπωρημένοι, κατεστραμμένοι, ελεεινοί και τρισάθλιοι ύστερα από τόσα που περάσαμε από τους Τούρκους που δεν περιγράφεται και ούτε η ιστορία θα μπορέσει να εξακριβώσει την ακρίβεια των πραγμάτων και ούτε ποτέ ξεφεύγουν μα ούτε θα ξεφύγουν  από το μυαλό μας ακριβώς τα βασανιστήρια των σημερινών πατριωτών μας της Κύπρου και ακόμη πιο φρικιαστικά υπεστήκαμε. Σκοτωμοί, διωγμοί, εξορίες, λεηλασίες, ξυλοδαρμοί, αρπαγή των υπαρχόντων μας και άλλα πολλά. Ολόκληρες οικογένειες από 5/μελείς και 8/μελείς δεν κατόρθωσαν να φτάσουν στην Ελλάδα ούτε το τέταρτο. Τέτοια στοιχεία υπάρχουν τόσα πολλά που κανείς δεν μπορεί να τα διαψεύσει. Μόλις φθάσαμε εδώ το Κράτος φρόντισε με κάθε φτώχια που είχε, να τακτοποιήσει και τον τελευταίο πρόσφυγα, με στέγη, αροτριώντα ζώα, τροφές και ρουχισμό. Μόλις πάτησε το πόδι μας στο χωριό αυτό αμέσως ριχτήκαμε με τα μούτρα στη δουλειά και ο καθένας με την εργασία του, κατόρθωσε μέσα σε λίγα χρόνια να φτάσει σε τέτοιο οικονομικό στάδιο που ποτέ δεν μπορεί εύκολα ένας λαός να προοδεύσει. Συγκεκριμένα από το 1923 έως το 1927 η γεωργική παραγωγή προόδευσε αρκετά και η κτηνοτροφία ξεπέρασε τα 100%. Το 1928 η Πηγαδίτσα είχε περί τα 5000 αιγοπρόβατα και τα 200 αγελάδια και βόδια. Όμως η κακή μοίρα δεν μας άφησε να προχωρήσουμε διότι ακολούθησε ο πόλεμος του 1940 και η κατοχή μετά δε ο επακολουθήσας πόλεμος που μας αφάνισε κυριολεκτικώς. Ακόμη και ανθρώπινα θύματα είχαμε. Το 1946, ύστερα από τη συντριβή κάθε ξενοκίνητου εχθρού, το κράτος προσπάθησε να μας αποκαταστήσει και πάλι στο χωριό.

            Το 1950-52 με όλα τα τραύματά του το κράτος φρόντισε με κάθε θυσία να ορθοπατήσει βοηθώντας μας με τα αναγκαιότερα, στέγη, αροτριώντα και παραγωγικά ζώα. Ακόμη και τρόφιμα και ρουχισμό διέθετε κατά καιρούς. Όμως κι εμείς αντάξιοι της ενισχύσεως προσπαθήσαμε και προσπαθούμε  καθημερινώς να βελτιώσουμε τους όρους της διαβιώσεώς μας και ούτω χρόνω συν τω χρόνω να αποκτήσουμε την οικονομική μας ανεξαρτησία και να συμβάλλουμε στην οικονομική ανεξαρτησία του Έθνους.

            Το χωριό μας τη θέση την οποία κατέχει, μπορεί μέσα σε λίγα χρόνια ν’ αναπτυχθεί ακόμη πολύ.

            Μα για να βρεθεί στα τέλη της ακμής αυτής, ένα πρόβλημα το απασχολεί και το οποίον είναι ο Γόρδιος Δεσμός.

            Εάν το ζήτημα αυτό λυθεί και είμαστε πεπεισμένοι πως θα εισακουσθεί το αίτημά μας αυτό, πλέον γινόμαστε ένα χωριουδάκι από τα πλέον παραγωγικά και προοδευτικά και ακόμη. Τουριστικά, διότι σε υψόμετρο 750 μέτρων και με τα κρύα νερά μας και την προοδευτική δεντροφυτεία την Άνοιξη και το καλοκαίρι, το χωρίο μας παρουσιάζει εν μικρό παράδεισο μέσα στην πλαγιά της Πίνδου.

            Ένα και μόνο απαιτούμε ακόμη. Απέχουμε από την κωμόπολη των Γρεβενών 12 χιλιόμετρα. Στο διάστημα αυτό και σε 3 ώρες απόσταση 4 χιλιομέτρων όπως περνάει ο Δημόσιος δρόμος Θεσ/νίκης -Γρεβενών-Ιωαννίνων μας διακόπτει ο Βενέτικος ποταμός ο οποίος μας υποχρεώνει κάθε χρόνο να πληρώνουμε φόρο με τη ζωή ενός και περισσοτέρων ανθρώπων.

            Εάν στο σημείο αυτό ανεγερθεί μία γέφυρα όπως ήτο και επί Τουρκοκρατίας εξασφαλίζονται πλέον συγκοινωνιακώς η Πηγαδίτσα, ο Δεσπότης, Αιμιλιανός, Διάκος, Γεωργίτσα και ο Σιταράς. Διότι στο διάστημα ενός έτους επί 8 μήνες κινδυνεύουμε κάθε στιγμή όλοι οι κάτοικοι όλων των χωρίων αυτών. Και η συγκοινωνία με την πόλη των Γρεβενών  είναι αδύνατος.

            Δια την ανέγερση της Γεφύρας αυτής, οι κάτοικοι απάντων των αναφερομένων ανωτέρω χωρίων είναι πρόθυμοι να διαθέσουν 5000 ημερομίσθια δια προσωπικής των εργασίας. Είμαστε βέβαιοι πως στο σημείο αυτό θα μας βοηθήσει το κράτος, διότι το έργον αυτό δια το ελληνικό κράτος είναι εν από τα μικρότερα έργα που καθημερινά φτιάχνει σε όλα τα Διαμερίσματα της λοιπής Ελλάδας. Και σε περίπτωση που θα αδυνατήσει το κράτος να μας τελειοποιήσει το έργο αυτό εμείς αρκούμεθα την ανέγερση εκ τσιμεντένιων κολώνων. Το δε κατάστρωμα αναλαμβάνομε να στρώσουμε προσωρινώς δια ξυλείας και συν τω χρόνω θα το τελειοποιήσουμε δια τσιμεντένιας πλάκας. Είμαστε βέβαιοι άπαντες οι κάτοικοι των ανωτέρω χωρών πώς το αίτημά μας θα εισακουστεί και θα είμαστε ευγνώμονες δια την χειρονομία του Κράτους».

Αρχαιότητες: Αρχαίος οικισμός στις θέσεις “Κάστρο” και “Παναγία” (Σαμσάρης).

Βάπτιση παιδιού δωδέκατου: Ο Υπασπιστής Προέδρου της Δημοκρατίας Πλοίαρχος Δ.Γ.Φωκάς στις 30-1-29 προς το Νομάρχη Κοζάνης: «Εντολή του κυρίου Προέδρου της Δημοκρατίας έχω την τιμήν να γνωρίσω  υμίν ότι ο κύριος Πρόεδρος της Δημοκρατίας ηυδόκησε ν’ αναδεχθεί εκ της κολυμβήθρας το νεογεννηθέν θυγάτριον, 12^ον τέκνον, του δημοδιδασκάλου Πηγαδίτσης της περιφερείας Γρεβενών κ. Κω. Τα. Κατόπιν τούτου ο Κύριος Πρόεδρος της Δημοκρατίας Σας παρακαλεί όπως τον αντιπροσωπεύσετε εις την βάπτισιν ταύτην. Αν καθίσταται αδύνατος η αυτοπροσώπως παρουσία σας, παρακαλεί όπως τον αντιπροσωπεύσει ο Επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων Γρεβενών.  Ως προς το όνομα το οποίον θα δοθεί εις την νεοφώτιστον ο Κύριος Πρόεδρος παρακαλεί να ορίσουν τούτο οι γονείς. Παρακαλεί  συγχρόνως ο Κύριος Πρόεδρος όπως καταβάλετε εκ μέρους του τα ως αναδόχου έξοδα της βαπτίσεως, άτινα δέον να μην υπερβούν τας 2500 δραχ., γνωρίσητε δε ημίν το δαπανηθέν ποσόν ίνα σας εμβασθεί  εγκαίρως».

Η Βάπτιση έγινε στις 1 Απριλίου 1929 στην Πηγαδίτσα ενώπιον του Μητροπολίτη, του Διοικητού της Χωροφυλακής και του Διευθυντή της Νομαρχίας. Δόθηκε το όνομα «Ιφιγένεια». Τα έξοδα περιορίστηκαν ακριβώς στο ποσό των 2500 δραχμών. Ο Ταμίας του προέδρου της δημοκρατίας απέστειλε στις 1 Μαΐου επιταγή της Τραπέζης Αθηνών με το ποσό των 2500 δραχμών.

Εκπαίδευση: Ο Επιθεωρητής Δημοτικών Σχολείων Γρεβενών με επιστολή στη Γενική Διοίκηση Θεσσαλονίκης στις 9/11/1924 αναφέρει ότι «το εν Πηγαδίτση διδακτήριον κατέχεται υπό παντοπώλου, όστις ισχυρίζεται ότι το έχει ενοικιάσει παρά του μουφτή. Ζητά από το Διοικητή να μεριμνήσει δια την ευρυθμοτέρα λειτουργία των σχολείων, την τελεία αποκατάσταση των προσφύγων και να διατάξει να δοθούν τα εκπαιδευτήρια στην  υπηρεσία της εκπαιδεύσεως…» (60/629).

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937:  «Διδακτήριον  δημόσιον. Ο εγοδηγός Μ.Υ.Κ Γρεβενών εξήτασε το εν λόγω διδακτήριον και ευρίσκεται ετοιμόρροπον και ουδεμίαν επισκευήν επιδέχεται. Άπασαι αι πλευραί αυτού παρουσιάζουσιν παρέκκλησιν προς τα έξω 0,15 μ. Επίσης οι γωνιαίοι λίθοι έχουσι καταστραφεί εκ των παγετώνων και γενικώς ελέχθη το διδακτήριον εν ετοιμορρόπω καταστάσει. Δια το τρέχον σχολικό έτος το σχολείο θα στεγασθεί σε ιδιωτικό οίκημα με μισθωτική αξία δραχμάς 400 μηνιαίως. Νέον διδακτήριο υπό κατασκευή δεν ευρίσκεται». (22-9-37) (60/619).

Ιερά: Ενοριακός ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Άγιος Δημήτριος, Άγιος Κωνσταντίνος[1]. Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 4 (1534-1692)  και στη Β΄ Γραφή 0 (από το 1692 και μετά).

Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής 1945: Το κοινοτικό Συμβούλιο με πρόεδρο το Γεώργιο Ασλανίδη και μέλη Ιωάννη Παυλίδη, Χρίστο Πουχλίδη, Χαρ.Μαντεντζίδη, Κυριάκο Σιδηρόπουλο αναφέρουν ότι κατά την κατοχή εκ των 75 οικιών κατεστράφησαν ολοσχερώς οι 61 δια πυρπολήσεως παρά των Γερμανικών στρατευμάτων την 12^η Ιουλίου 1944. Θύματα ήταν 25 εκ των οποίων 10 άντρες, 6 γυναίκες, 9 παιδιά-κορίτσια.

Μαγδαληνή: Η Μυγδάλω καταγόταν από την Πηγαδίτσα, ήταν κόρη του χριστιανού προκρίτου του χωριού Πλιόκου. Εκεί τη συνάντησε ο Μεχμέτ Αγάς γιος του Βαλή (νομάρχη), τον οποίο διαδέχθηκε αργότερα ως βαλής, αρχές του 19^ου αιώνα, την ερωτεύτηκε, την έκλεψε, την παντρεύτηκε παρά τη θέλησή της. Η Μυγδάλω με την ελληνική συνείδηση ενίσχυε τα ελληνικά σχολεία, τις ελληνικές εκκλησίες.  Συνέβαλε στην ανέγερση εκ θεμελίων του ναού του Αγίου Γεωργίου Βαροσίου (1837) ο οποίος είχε καεί το 1750. Βοήθησε την επαναλειτουργία του σχολείου των Γρεβενών που είχε κλείσει με την επανάσταση του 1821 ( Ράχου σ. 49. Γούση σ.110).

Οικονομία: Οι κάτοικοι ασχολούνται με γεωργία, κτηνοτροφία, μελισσοκομία. Λειτουργούσε ένας νερόμυλος.

Πληθυσμός: 1913=469. 1920=418. 1928=350. 1940=376. 1951=414. 1961=290. 1971=210. 1981=191. 1991=185. 2001=166. 2011=96. (53^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ήταν 45 κατοικίες και ο φόρος ήταν 2.000 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 59 κατοικίες και ο φόρος ήταν 3.100 άσπρα.

Σύλλογοι: Εκπολιτιστικός Επιμορφωτικός Σύλλογος Πηγαδιτσιωτών Γρεβενών (1983).

---

[1] Τουριστικός Οδηγός Δήμος Γόργιανης Νομός Γρεβενών.