ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΙΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

81. Παλαιοχώριον, το 

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελίδες 385 Κοζάνη 2018

Γενικά:  Το Παλαιοχώρι Βεντζίων είναι  χτισμένο σε υψόμετρο 800 μέτρα πάνω από τη θάλασσα.  Συνορεύει με κτηματικές περιοχές της  Σκούμζιας, Ιερά Μονή Αγίου Νικάνορος, Σαρακήνα, Ποντινή, Παναγιά, Νεοχώρι. Για λίγο διάστημα, για λόγους παιδικής θνησιμότητας, οι κάτοικοι εγκατέλειψαν το χωριό τους  κι εγκαταστάθηκαν ανατολικά του χωριού, σε απόσταση  δύο χιλιομέτρων, στη θέση “ Παλαιόκαστρο”.  Γρήγορα νοστάλγησαν κι επανήλθαν στο παλιό τους  χωριό στο Παλαιοχώρι. Οι κάτοικοι φίλεργοι, νομοταγείς, εργατικοί, φιλοπρόοδοι, αγαπούν τα γράμματα. Από τα αξιοθέατα του χωριού η περιοχή “χάβο” ιδιαίτερου φυσικού κάλλους με λίμνη, υδροχαρή φυτά, καταρράκτες, απότομα βράχια, το υπαίθριο θέατρο, η κορυφή Ανάληψη  (1125μ.), η κορυφή Φακιόλι (1110μ.) “Έχει 25 πτωχές οικογένειες” (Σχινάς 1866).

Κοινοτικά:  Η κοινότης  Παλαιοχωρίου συστάθηκε με το Β.Δ της 19-12-1918 με συνοικισμούς που την απάρτισαν Παλαιοχώριον και Μελεντσικό το οποίο μετονομάσθηκε σε Μελανή το 1927. Στις 13-12-25 πραγματοποιήθηκαν κοινοτικές εκλογές. Ψήφισαν 62 άρρενες κι εξελέγησαν οι Κοντόπουλος Αλέξανδρος 59, Κρικέλης Ιωάννης 57, Παπαγεωργίου Ευάγγελος 55, Παπαχριστοπούλου Ζήσης 55, Ιωάννης Σκρέκας 52[1]. Ο πρόεδρος κοινότητας Φ.Σιδέρης στις 10-11-31 αναφέρει προς το Νομάρχη Γρεβενών: «Λαμβάνω την τιμήν και εις εκτέλεσιν της υπ’ αριθμ.14240 ε.έ διαταγής σας αναφέρω ότι κατά την 25 του μηνός Μαρτίου ε.έ μετά την απόλυση της εκκλησίας αφού ανεπτύχθη στο νάρθηκα του ναού μας υπό του διδασκάλου του σχολείου η σημασία του εράνου υπέρ ορφανοτροφείων και οικοτροφείων επροτάθη υπό του ιδίου η ενέργεια του εράνου μεταξύ των κατοίκων, οπότε σχεδόν όλοι οι κάτοικοι διαλύθηκαν χωρίς να προσφέρουν τίποτα και ως εκ τούτου ουδέν κατετέθη ποσόν εις την Εθνικήν Τράπεζαν δια τον άνω σκοπόν. Δεν παραλείπω να προσθέσω ότι το τοιούτον προήλθεν εκ της απορίας των κατοίκων λόγω ότι κατά την εποχήν εκείνην οι περισσότεροι εκ των κατοίκων εστερούντο και αυτού του επιουσίου άρτου». Πρόεδρος Φώτιος Σιδέρης. Μέλη: Ε.Κρικέλης, Ι.Σκρέκας. Τσιάρας, Ι.Παρασκευάς. Να παραμείνει το εκλογικό κέντρο στην κοινότητα Σαρακίνης (13-10-31), (60/668). Το 1935 πρόεδρος κι αντιπρόεδρος της κοινότητας ήταν οι  Σιδέρης Αλέξιος, Τσιάρας Ανδρέας. Δια το δημοψήφισμα της 3^ης Νοεμβρίου 1935  οι χωροφύλακες των οικείων σταθμών  στις 28 Οκτωβρίου επέδωσαν το διορισμό των ως μελών των εφορευτικών επιτροπών τους Ιωάννην  Σκρέκα,  Ανδρ. Τσιάρα (60/687). Ο πρόεδρος της κοινότητας Ν. Σιδέρης αναφέρει στις 16-5-36 στο Νομάρχη ότι η κοινότης από 1^ης Απριλίου ε.έ δεν έχει γραμματέα. Καθήκοντα τοιούτου ως και ληξιάρχου μέχρι διορισμού γραμματέως της κοινότητος εκτελεί ο δημοδιδάσκαλος της κοινότητας αμισθί.  Πρόεδρος κοινότητας ο Ανδρέας Τσιάρας (1939). Υπάρχουν διαφορές ως προς τα διοικητικά όρια με την κοινότητα Σαρακίνης στις θέσεις Γύφτισα μνήμα, Μπασίνα μανδρί, Μπασιάκος, Πύργοι, Ασπρόλακκος και Λάκκου Το 1957 πρόεδρος της κοινότητας ήταν ο Δημήτριος Ζήση Κρικέλης και αντιπρόεδρος ο Νικόλαος Ευαγγελόπουλος (ΑΒΕ 60/ΣΑΕ 397). Στις 3 Ιουνίου 1957 διορίζουν πληρεξούσιο δικηγόρο τον Ιωάννη Χρυσοχόου  προκειμένου να παραστεί ενώπιον της επιτροπής Απαλλοτριώσεων Γρεβενών να χορηγηθεί το κτηνοτροφικό κτήμα «Σκούμτσα» της περιοχής Τουρνίκι Γρεβενών στην κοινότητα Παλαιοχωρίου γιατί το έχει απόλυτη ανάγκη (60/ 397).

Αφιερωτές στη Ζάμπουρδα:  Παλαιοχώρι  (Α΄ Γραφή από 1534 ως 1692=106 από 1692 και εντεύθεν 179). Μελιαντσκό: 201 (Α΄ Γραφή από 1534 ως 1692=105 από 1692 και εντεύθεν 96). Μεταξύ των αφιερωτών του Παλαιοχωρίου σημαντικός αριθμός μοναχών: Ανεστίας μοναχής, Διονυσίας μοναχής (32δ), Δαμασκηνής μοναχής (32δ). Ευπραξίας μοναχής (32ε). Επίσης στις 14 Ιανουαρίου 1925 ο αναγνώστης Χαράλαμπος Χαρισίου Μυσοράχα ή Παρασκευά από Παληοχώρι…αφιέρωσεν εις τον Άγιον ένα χωράφι μαζί με τον καρπόν κείμενον στον Άγιον Ταξιάρχην εκ στρεμμάτων τριών…

Βρύσες: Στη θέση Λιόκα. Το Βαϊνάκι για υδρευτικές ανάγκες των κατοίκων. Κλούρι για ύδρευση. Γιάντρια, Κρυοπήγαδο, Μπιτέρνα. 

Εκκλησίες: Ο Ναός της Αγίας Παρασκευής ανεγέρθη στην πλατεία του χωριού το έτος 1873,  το καμπαναριό το 1897. Είναι ο πολιούχος του χωριού (26 Ιουλίου) ο οποίος λειτουργεί ως ενοριακός. Της Παναγιάς (κοιμητηριακός) 1842. Του Προφήτη Ηλία (Αϊ-Λιάς) 1924. Του Αγίου Αθανασίου 1998. Των Αγίων Ταξιαρχών 1998. Της Παναγιάς Μελιαντσκού. Αγία Αικατερίνη στην περιοχή «Ριαχώβου». Αγίου Αθανασίου στο Παλιοτούρκο. Ανάληψη του Σωτήρος.

“Κατά Σεπτέμβριον του 1912 ο Γεώργιος Λάμπρου, εφημέριος Παλαιοχωρίου Βεντσίων, ετών 55, χειροτονηθείς υπό του Σεβασμιωτάτου αγίου Γρεβενών κ.Δωροθέου, συνελήφθη επί τω λόγω, ότι δήθεν ο υιός αυτού διαμένων εν Ελλάδι δεν προσήλθεν εις τας τάξεις του στρατού. Εκ Γρεβενών ωδηγήθη εις τας φυλακάς Σιατίστης, όπου απηλλάγη άμα τη εισόδω των ανταρτικών σωμάτων, προσκόπων του ελληνικού στρατού. +Ο Γρεβενών Αιμιλιανός Β΄ ”[2]

Για τις εκκλησιαστικές υποθέσεις των χριστιανών κατοίκων του τμήματος Βέντζια ο Μητροπολίτης Γρεβενών διόρισε επίτροπο τον Οικονόμο Παπά Χριστόδουλο από Παλαιοχώρι(2/3/1889)[3].

Οι κάτοικοι του Παλαιοχωρίου Βεντζίου με επιστολή στις 1 Ιουλίου 1896 προς το Σεβασμιότατο Κοζάνης δίδουν τις παρακάτω πληροφορίες: Στον ιερό Ναό της Αγίας Παρασκευής υπήρχε κώδων αναρτημένος στο κωδωνοστάσιο ο οποίος δια των κρουσμάτων χρησίμευε για την πρόσκληση του εκκλησιάσματος για τας ιεράς ακολουθίας. Πριν 15 χρόνια τούτος κακή τύχη έσπασε και το ετοιμόρροπο κτίριο του κωδωνοστασίου κατέρρευσε. Οι κάτοικοι του χωριού από θρησκευτικό ζήλο οιστρηλατούμενοι το κωδωνοστάσιο επισκεύασαν και τον άχρηστο κώδωνα αναλύσανε στη Θεσσαλονίκη. Στην επιθυμία τους να αναρτήσουν το νέο κώδωνα αντιδρά ο παπα Χριστόδουλος υποπτευόμενος μήπως προσκρούει στις διατάξεις του κράτους. Για τούτο παρακαλούν την Σεβασμιότητα να παρέμβει στην Υποδιοίκηση Κοζάνης να δοθεί η άδεια ανάρτησης για να ικανοποιηθεί ο διακαής τούτος ζήλος.

Ο  Χριστόδουλος Ι.Ζωγράφος από Σιάτιστα συμφώνησε με τον επίτροπο Ιωάννη Κρικέλη και τους άλλους χωριανούς  στις 14 Μαΐου 1875 την αγιογράφηση του ιερού ναού Αγίας Παρασκευής  αντί του ποσού των 2.000 γροσίων. Τα 1300 γρόσια  θα τα εισπράξει για ένα μουλάρι τριών ετών και τα άλλα θα είναι μετρητά.

Με το σεισμό της 13^ης Μαΐου 1995 πολλά σπίτια έπαθαν σημαντικές ζημιές, πολλά κατέρρευσαν, το σχολείο με μικροζημίες δυστυχώς κρίθηκε κατεδαφιστέο. Η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής με σοβαρές φθορές με χρηματοδότηση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Γρεβενών (90.128.000 €) και επίβλεψη της 11^ης ΕΒΑ η οποία άρχισε το 1997 ολοκληρώθηκε με επιτυχία το 2001 (στέγη, αντικατάσταση μωσαϊκού στο νάρθηκα, γυναικωνίτης).

Εκπαίδευση: Έχει 92 κατοίκους, υπάρχει κοινός δάσκαλος με μισθό 350 γρόσια που πληρώνεται από την εκκλησία, μαθητές15 (1873-74. Πηγή Ηλίας Γάγαλης greveniotiς.gr βλέπε Βιβλιογραφία).

Το 1912-13  λειτουργεί σχολείο 4 τάξεων με 32 μαθητές. Υπηρετεί ως δάσκαλος ο Ευάγγελος Κ. Σιαμπανόπουλος 23 ετών με 5 έτη προϋπηρεσίας έναντι ετήσιου μισθού 14 λιρών και 15 κοιλών σιτάρι.

Με απόφαση του Υπουργείου Παιδείας ιδρύθηκε γυμνάσιο και Λύκειο το οποίο λειτούργησε λίγα χρόνια. Σήμερα το γυμνάσιο λειτουργεί με λίγους μαθητές.

«Μαθητές: 35, 38, 45, 52, 46, 52, 57[4].

Διδακτήριο: Διδακτήριο αρκετά καλό, λίγο χαμηλό και απεριποίητο (31/3/1927). Άστεγον υπό αποπεράτωση το ανεγερθέν. Στεγάζεται στο νάρθηκα της εκκλησίας (23/6/1937). Από το επόμενο σχολικό έτος θα στεγασθεί στο αποπερατούμενο νέο διδακτήριο (14/5/1938). Ανηγέρθη το νέο, υπολείπονται λίγες εργασίες αποπερατώσεως του προαυλίου (22/5/1939).

Υλικό: Θρανία παλαιού συστήματος στερεά και ουδέν άλλο (31/3/1927). 8 πολύεδρα θρανία, τραπέζι, καρέκλα, θερμάστρα, χάρτες μικροί Ελλάδας, Μακεδονίας, ημισφαιρίων, Ευρώπης, Ασίας, μαυροπίναξ, εικών τριών Ιεραρχών (11/3/1931). Προσετέθη μεγάλος χάρτης της Ελλάδας (4/11/1931). Προσετέθησαν 4 πολύεδρα θρανία (16/3/1934). Υπάρχουν λίγα ακατάλληλα θρανία, πίναξ, μερικοί χάρτες, τίποτε άλλο (23/6/1937). Ελλιπέστατο σε εποπτικά μέσα και διδακτικά όργανα, θρανία σχεδόν επαρκή, μετρίας καταλληλότητας (22/5/1939).

Υπηρεσιακά βιβλία-Σχολική βιβλιοθήκη: Σχολική βιβλιοθήκη δε συνεστήθη (4/11/1931). Δεν επλουτίσθη ελλείψει πόρων (31/5/1933). Μόνο ελάχιστα βιβλία προς χρήση διδασκάλου (23/6/1937). Αναξία λόγου. Ελάχιστα βιβλία προς χρήση του διδασκάλου. Μαθητική δεν υπάρχει (22/5/1939).

Σχολικός κήπος: Εξευρέθη ο απαιτούμενος χώρος και θα καλλιεργηθεί κατά το παρόν σχ. έτος (8/6/1931). Καλλιεργείται (31/5/1933). Από το επόμενο έτος θα καλλιεργηθεί (22/5/1939).

Φοίτηση: Τακτική. Θήλεις δε φοιτούν στις τρεις ανώτερες τάξεις. Λόγω της μεγάλης πενίας δεν προσκομίζουν τα προς γραφή χρειώδη (4/11/1931).

Διδάσκαλοι: Παυλίδης Γεώργιος, Τσιμάρα Ζαχαρούλα»[5].

Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής:  Πρόεδρος Ανδρέας Τσιάρας. Μέλη Ιωάν. Σκρέκας, Αλέξ. Σιδέρης, Συν. 23-12-45. Οικίες 70 δεν κατεστράφη καμία. Κάτοικοι 497. Νόσοι ελονοσία, κοκίτης. Θύματα 3 εκτελεσθέντα υπό των Γερμανών. 

Οικισμοί:  α) Το «Κουνιοβό» ένας εγκαταλελειμμένος οικισμός δέκα κατοικιών με δροσιστική πηγή, με  εκκλησία αφιερωμένη στους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ απέχει από το χωριό 12 χιλιόμετρα[6]. β) Το «Μελιαντσκό»  τσιφλίκι του Τούρκου Μπέη αποτελούνταν από 6 σπίτια γ) Σε απόσταση 14 χιλιομέτρων βρίσκεται ο οικισμός Παλιοτούρκο με οκτώ κατεστραμμένα σπίτια και το ναό του Αγίου Αθανασίου με βυζαντινές τοιχογραφίες  και το βακούφικο μύλο στη θέση «Ζερβόμυλοι», τσιφλίκι Μπέη.

Οικονομία: Αιγοπροβατοτροφία, παραγωγή φασολιών, καλαμποκιού, σιτηρών. Απασχόληση στη δραστηριότητα εξόρυξης χρωμίτη από (1950-1990) στη θέση Ξηρολίβαδο, 7 χιλιόμετρα μακριά του χωριού.  Με τα νερά της «Βίντσας» κινούνταν τρεις νερόμυλοι κι ένα μαντάνι.

Καλλιεργούμενες εκτάσεις το 1953 ήταν  σίτος 500, κριθή 90, βρώμη 30, σίκαλη 200, ρόβη 30, αραβόσιτος ξηρικός 300, φασόλια ποτιστικά 20 (60/1324).

Η κοινότητα ψηφίζει δαπάνη 250 δραχμών στις 13-8-59 για έξοδα μεταφοράς στην κοινότητα  δεμάτων ειδών διατροφής από την Αμερικανική οργάνωση βοηθείας οι οποίοι χορηγούνται για τους πληγέντες εκ χαλάζης.

Πληθυσμός: 1859=10 στεφάνια. 1920=203. 1928=312. 1940=443. 1951=503. 1961=633. 1971=489. 1981=445. 1991=419. 2001=388. 2011=237. (22^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ήταν 81 κατοικίες και ο φόρος ήταν 9.832 άσπρα.

Ριάχοβο: Η κοινότητα Παλαιοχωρίου στις 25-2-39  αναφέρει στο Νομάρχη ότι το αγρόκτημα Ριάχοβο είναι βοσκότοπος του χωριού. Μερικοί των κατοίκων επιδιώκουν να εκχερσώσουν το βοσκότοπο να τον κάνουν χωράφια. Αποτέλεσμα τούτου είναι να μείνουν χωρίς βοσκή 3000 αιγοπρόβατα. Σύσσωμο το κοινοτικό συμβούλιο με πολλούς κατοίκους επενέβη για να σώσει το αγρόκτημα. Τονίζουν ακόμη ότι δεν επενέβησαν ως κοινοτικοί άρχοντες αλλά ως ιδιοκτήτες του Ριαχόβου.

            Ως προς την επιβολή της φορολογίας τονίζουν ότι αυτή έγινε σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία.

            Ο σταθμάρχης Σαρακίνης μετά από εξέταση 15 ατόμων του Παλαιοχωρίου αναφέρει ότι το αγρόκτημα αγοράσθηκε από το Μπέη το 1926 κι από τότε είναι στη διάθεση των κατοίκων του Παλαιοχωρίου. Στο αγρόκτημα όμως τούτο μερικοί κατέχουν αγρούς πριν την αγορά του 1926 με συμβόλαιο από το Μπέη. Μερικοί παραπονούμενοι θέλησαν να καλλιεργήσουν χέρσους αγρούς τους οποίους δεν επέτρεψε ο πρόεδρος της κοινότητας προς το συμφέρον της κτηνοτροφίας της κοινότητας. Το δασώδες κτήμα των 1500 στρεμμάτων αγοράσθηκε ως βοσκότοπος σύμφωνα με το προσύμφωνο του 1934 και χωρίς την ύπαρξη τούτου δε δύναται να υπάρχει κτηνοτροφία (60/1990). 

Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος Παλαιοχωρίου “Το Φλάμπουρο”, διοργανώνει ποικίλες και καινοτόμες εκδηλώσεις, διατηρεί λαογραφικό μουσείο.

Το έτος 1977 η ποδοσφαιρόφιλη νεολαία του χωριού επισημοποιώντας την αγάπη στον αθλητισμό ιδρύει το αθλητικό σωματείο «ΔΟΞΑ Παλαιοχωρίου» με έμβλημα τον αετό.

---

[1]Οι εκλογές πραγματοποιήθηκαν στις 13/12/25 καθ’ ότι στις κανονικές στις 25 Οκτωβρίου 1925 ματαιώθηκαν λόγω ελλείψεως υποψηφίων.

[2] Σεργίου Σιγάλα Πρακτικά του πνευματικού δικαστηρίου… σελ. 710.

[3] Σεργίου Σιγάλα Ο κώδιξ αλληλογραφίας Μητροπολίτου Γρεβενών Κλήμεντος… σελ. 119, 133.

[4]11/3/1931, 4/11/1931, 31/5/1933, 16/3/1934, 23/6/1937, 14/5/1938, 22/5/1939.

[5] Τάνια Αποστόλου. Η εκπαίδευση στην επαρχία Βοΐου (Ανασελίτσης) στην περίοδο του μεσοπολέμου.  Μεταπτυχιακή εργασία ΠΔΜ 2015.

[6] Περισσότερα στο βιβλίο του Γ.Σιόζιου «Κουνιοβό».