Σαρακήνα Γρεβενών

100.Σαρακήνα, η

Γράφει ο:   Βασίλης Αποστόλου

Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελιδες 386. Κοζάνη 2018. Αυτοέκδοση

Γενικά: Ο οικισμός είναι χτισμένος σε υψόμετρο 755 μέτρων με πλησιέστερους οικισμούς το Δίπορον, Νεοχώριον, Ιτέα, Παλαιοχώριον. Απελευθερώθηκε από τους Τούρκους στις 8 Οκτωβρίου 1912  από τα εθελοντικά σώματα του Δικόνυμου Μακρή και του Ιωάννου Καραβίτη.

“Έχει 25 οικογένειες, εκκλησία, βρύσες” (Σχινάς).

Με απόφαση του Νομάρχη στις 31 Δεκεμβρίου 1914 ορίσθηκε ως έδρα εκλογικού τμήματος: Το έκτον με έδραν το χωρίον Σαρακίνα  ένθα θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και οι των χωρίων Βέντζια (Κέντρον), Αγαλαίοι, Νησινίκος (Νησί), Χολένιστα (Δίπορο), Τουρνίκη (Παναγιά), Γουρουνάκι (Νεοχώρι), Μονή Ζάμπουρδας, Παλαιοχώρι, Βούρμποβον (Ιτέα), τόπον δε  ψηφοφορίας ορίζομεν την δημοτικήν Σχολήν.

Κοινοτικά: Στις 31-12-1918 ορίζεται  έδρα κοινότητος Σαρακίνας.Στις 4-12-1997 προσαρτάται στο δήμο Βεντζίου και στις 7-6-2010 στο Δήμο Γρεβενών. Στις κοινοτικές εκλογές του 1925 ψήφισαν 49 εκλογείς και εκλέχτηκαν: Μπουζιαλής Αργ. Νικ. 38, Τσίγκας Αθαν. 4, Κολτσίδας Γεώ. 4, Λωρίδας Ευάγ. 3,  Νταγκονίκος Ευθυμ. 2.

Στις 6 Νοεμβρίου 1928 ο Νομάρχης ζητά από τον Έπαρχο να υποβάλει η κοινότητα Σαρακίνης το Δελτίο μετονομασίας του οικισμού  εντός πέντε ημερών (60/1654).

 Πρόεδρος Β. Καραπατάκης. Μέλη Κων/νος Καπακιάρης, Κων/νος Γκοτζαμπασόπουλος, Ευθ. Νταγκονίκος αποφάσισαν να παραμείνει ως έχει το εκλογικό κέντρο στη Σαρακίνα (11-12-1931), (60/668).

Το κοινοτικό συμβούλιο συνελθών σε συνεδρίαση στις 27-3-32 υπό την προεδρία αυτού Κωνστ. Γκοτζαμπασοπούλου παρόντων και των μελών Κωνστ. Καπακιάρη, Βασ. Καραπατάκη, Ευθ. Νταγκονίκου στο κοινοτικό γραφείο μετά από διαταγή του Νομάρχη προχώρησαν σε διορισμό δύο εκ των μελών του ίνα συμμετάσχουν στην πρωτοβάθμιο επιτροπή καταρτίσεως κοινοτικού κτηματολογίου τους Κων/νο Γκοτσαμπασόπουλο και Ευθ. Νταγγονίκο.

Δια το δημοψήφισμα της 3^ης Νοεμβρίου 1935  οι χωροφύλακες των οικείων σταθμών  στις 28 Οκτωβρίου επέδωσαν το διορισμό των ως μελών των εφορευτικών επιτροπών τους Ιωάννη Καπακιάρη, Βασ. Καραπατάκη, Αθαν. Ντάγκα (60/687).

Πραγματοποιήθηκε έρανος υπέρ των οικοτροφείων και ορφανοτροφείων τη συγκεκριμένη ημερομηνία σε όλους τους οικισμούς σύμφωνα με απόφαση του Νομάρχη. Το προϊόν του εράνου ανήλθε στο ποσό των 139 δραχμών για Σαρακίνα 94, Δίπορο 20, Γουρνάκι 25  το οποίο παραδόθηκε στον πρόεδρο της κοινότητας Δημήτριο Λαγιώτη (25-3-37), (60/1632).

Το 1938 ψήφισε εισφορά δια τη ΔΕΘ για τη συμμετοχή του Ν. Κοζάνης 100 δρχ., (60/1976).

Απογραφικά τμήματα πληθυσμού  για την απογραφή της 16^ης Οκτωβρίου 1940: Καρακάσης Βασίλειος δημοδιδάσκαλος Σαρακίνης, Παπαδόπουλος Σάββας δημοδιδάσκαλος Διπόρου, Ντάγκας Βασίλειος γεωργός από Σαρακίνα και Παπαλάμπρος Ντάγκας ιερέας (60/1743). 

Κοινότητα Σαρακίνης,100 δραχμές υπέρ του Εθνικού Οικοτροφείου Αρρένων  Γρεβενών, 200 δρχ. υπέρ του Κρατικού Νοοκομείου Γρεβενών (25-4-40), υπέρ σεισμοπαθών Τουρκίας 300 δραχμές (14-5-1940).

Τα αρχεία της Κοινότητας Σαρακίνης κατεστράφησαν τελείως το Φεβρουάριο του 1943 παρά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ

Σαρακίνα, περιπέτειαι κοινοτ. αρχόντων: «Οι πρόεδροι και γραμματείς των Κοινοτήτων Κέντρου,Σαρακίνης και Παλαιοχωρίου επιβάντες επί τρακτέρ κατευθύνθησαν την προηγ. Εβδομάδα εκ Βεντζίων εις Κοζάνην ίνα συμμετάσχωσι του Παγκοινοτικού Συνεδρίου, επί ολόκληρον δε ημέραν (11 ώρες) επάλαιον με την φύσιν λόγω του ψυχρού ανέμου και της ανωμαλίας του δρόμου. Δυστυχώς η περιοχή Βεντζίων αν και αποτελείται από πολλά χωριά, δεν εστάθη τυχερή να ολοκληρωθή ο δρόμος της ώστε να επισκέπτονται οι χωρικοί την Κοζάνην και να προμηθεύονται τα είδη των ΕΝΩΣΙΣ 29-1-1961»

Δελτίο κοινοτικής απογραφής: Το κοινοτικό Συμβούλιο με πρόεδρο τον Αθανάσιο Ντάγκα και μέλη τους Ιωάννη Γκουτζαμπασόπουλο  στο Δελτίο κοινοτικής απογραφής που συνέταξαν τον Ιούλιο του 1945  αναφέρουν ότι οι οικίες ήταν 125, οι κάτοικοι 756, τα σπίτια που κατεστράφησαν ολοσχερώς από Γερμανούς στις 10 Αυγούστου 1943 ήταν 47. Ενδημική νόσος η ελονοσία. Τα θύματα από το 1940 και μετά άνδρες 11 και 1 (ένα) παιδί.

Ο Έπαρχος Γρεβενών  αναφέρει στις 9-1-52 προς τον πρόεδρο της κοινότητας Σαρακίνας ότι νομίμως ελήφθησαν τα δια της υπ’αριθμ. 12/7-1-52  τα υποβληθέντα πρακτικά εκλογής αναδείξεως Προέδρου και Αντιπροέδρου με τα οποία Πρόεδρος εξελέγη δια 5 ψήφων ο Ευθύμιος Ντάγκας. Αντιπρόεδρος δια 5 ψήφων ο Βασίλειος Καλόγηρος. Ο νεωστί εκλεγείς πρόεδρος παρακαλείται όπως υποβάλει εις τον κ Νομάρχη Κοζάνης εφ’ απλού χάρτου δείγμα της υπογραφής του ως και του Αντιπροέδρου.

To Εθνικό Ίδρυμα προστασίας απόρων παίδων «Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ»

με έδρα τη Θεσ\νίκη με κύριο σκοπό την περίθαλψη των αναξιοπαθούντων παίδων για την επίτευξη των στόχων πραγματοποιεί έρανος κατ’ έτος τη Μ. Παρασκευή. Κατά τον έρανο του 1960 συγκεντρώθηκαν τα παρακάτω ποσά: Σαρακίνα 138, Μυρσίνα 160, Μ.Σειρήνι 212, Γρεβενά 2347.

Εκπαίδευση: Έχει 205 κατοίκους, υπάρχει κοινός δάσκαλος με μισθό 200 γροσίων, αμείβεται από την εκκλησία και από τους μαθητές, οι οποίοι είναι γύρω στους 30. Εδώ λόγω της κεντρικής θέσης του χωριού είναι ανάγκη να συσταθεί τακτικό αλληλοδιδακτικό σχολείο. Η  Ιερή Μονή Ζάβορδας μπορεί να αναλάβει την πληρωμή του δασκάλου. (1873-74. Πηγή Ηλίας Γάγαλης greveniotiς.gr βλέπε Βιβλιογραφία).

Το έτος 1866 το σχολείο δέχθηκε 100 γρόσια μαζί με την εκκλησία από τη διαθήκη Θεόφιλου, αρχιμανδρίτη Ζάμπορδας (Σεργίου Σιγάλα. Ιερά Μονή Οσίου Νιάνορος και το κειμηλιοφυλάκιο αυτής. Γρεβενά 1991. σ. 69-70).

Ο Μητροπολίτης Γρεβενών Κύριλλος αναφέρει ότι το 1873 επισκέφθηκε την Ιερά και Πατριαρχική Μονή Ζάβορδας και παρότρυνε τον Ηγούμενο να ανεγείρουν Σχολή αλληλοδιδακτική στο κεντρικότερο χωρίο του τμήματος Βεντσίων Σαρακίνα. Πράγματι τη λειτούργησαν, προσέλαβαν ως διδάσκαλο τον εκ Σαμαρίνης Μύλωνα Σακελλαρίου με ετήσιο μισθό τέσσερις χιλιάδες γρόσια[1]. 1894-95 λειτουργούσε γραμματοδιδασκαλείο με 20 μαθητές και δαπάνη 276 φράγκα[2].

Μετά την απελευθέρωση δίδασκε ο Βασίλειος Γεωργ. Νταγκόπουλος, 25 ετών, με μισθό 10 λίρες, 10 κοιλά σίτου. Στις υποχρεώσεις του ήταν να ψάλλει στην εκκλησία. Ο μοναχός Ευγένιος της Ιεράς Μονής Οσίου Νικάνορα προσέφερε 3 λίρες το χρόνο για την αμοιβή του δασκάλου (Γούση).

Για την εθνική γιορτή της 25^ης Μαρτίου οι μαθητές από το πρωί διέσχισαν τις κεντρικές οδούς άδοντες εθνικά τραγούδια. Δοξολογία στον ιερό ναό με ομιλητή το γραμματέα της κοινότητας. Στο σχολείο τελετή με άσματα και χορούς. Παρέλαση εθνικής νεολαίας. Το απόγευμα εθνικοί χοροί, το βράδυ λαμπαδηφορία (Β.Ε 4-4-37).

«Μαθητές: 40, 45, 50, 42, 48, 48, 56[3].

Διδακτήριο: Διδακτήριο παμμέγεθες, απεριποίητο, αποτελείται από μεγάλη αίθουσα παραδόσεων, γραφείο κοινότητας, γραφείο σχολείου (31/3/1927). Κατάσταση ελεεινή. Οι κάτοικοι προσπαθούν να ανεγείρουν νέο διτάξιο (14/3/1931). Η κατάσταση κατόπιν επισκευής έγινε ανεκτή (2/6/1933). Στεγάζεται σε κοινοτικό οίκημα κακής καταστάσεως, παλιό διδακτήριο ετοιμόρροπο, καταβάλλονται προσπάθειες ανεγέρσεως 2ταξίου  (25/6/1937). Στεγάζεται σε ακατάλληλο και ανθυγιεινό εκκλησιαστικό οίκημα, του παλαιού διδακτηρίου εγκαταλειφθέντος ως επικινδύνως ετοιμόρροπου. Εγκληματική η αδιαφορία των κατοίκων και κοινοταρχών (19/5/1939).

Υλικό: 14 θρανία πολύεδρα, 2 μαυροπίνακες, τραπέζι, καρέκλα, 10 εικόνες Κ.Δ και 17 εικόνες Π.Δ, 3 χάρτες ανθρωπολογίας, χάρτης γεωγραφικών όρων, χάρτης των 5 φυλών, εικών Χριστού, θερμάστρα, χάρτης Ευρώπης, Ελλάδος, εικών Πατριάρχου (14/3/1931). Προσετέθησαν 4 χάρτες και εν ερμάριο (2/6/1933). Υπάρχουν παλιά ακατάλληλα ελλιπή θρανία, πίναξ, 2 χάρτες, τίποτε άλλο (25/6/1937). Ελλιπέστατο, θρανία παλιά ακατάλληλα, ικριώματα. Εποπτικά μέσα μηδέν εξαιρέσει ενός πίνακος και μιας καινουργούς αρχειοθήκης (19/5/1939).

Υπηρεσιακά βιβλία-Σχολική βιβλιοθήκη: Σχολική βιβλιοθήκη δεν υφίσταται (24/5/1932). Πλουτίσθηκε με 24 τόμους βοηθημάτων διδασκάλου και μαθητών (2/6/1933). Πλουτίσθηκε με 5 τόμους εγκυκλοπαιδικής ύλης (15/3/1934). Βιβλιοθήκη αναξία λόγου, ελάχιστα βιβλία προς χρήση του διδασκάλου (25/6/1937).

Σχολικός κήπος: Καλλιεργήθηκε (24/5/1932). Συνεστήθη και καλλιεργήθηκε με μεγάλη όρεξη (15/3/1934). Ο ήδη υπάρχον είναι σκιαγραφία κήπου (19/5/1939).

Φοίτηση: Όχι τακτική (31/3/1927), απόντες 5 στις 14/3/1931, απόντες 8 στις 24/5/1932, χαλαρή, απόντες 10,  λόγω γεωργοκτηνοτροφικών ασχολιών.  Από 1ης Οκτωβρίου μέχρι 20 Δεκεμβρίου 1936 λειτούργησε ανωμάλως στο ετοιμόρροπο διδακτήριο εκ διαλειμμάτων λόγω της αναρρωτικής αδείας του διδασκάλου. Από 8/1 μέχρι 15/3 1937 κλειστό ελλείψει οικήματος του διδασκάλου αποσπασθέντος στο κλειστό 1ξιον Πλατανιάς (25/6/1937).

Διδάσκαλοι: Λεύδης, Αρμένης Δημ., Παπακωνσταντίνου Μιλτιάδης, Γιαννάκος Δημ., Ζιώγας Νέστωρ, Ηλιάδης Κυριάκος, Καρακάσης Βασίλειος»[4].

Ιατρείο: Ο νομάρχης Κοζάνης εγκρίνει τη μίσθωση οικήματος του Ντάγκα Κων\νου για στέγαση κοινοτικού ιατρείου το Μάρτιο του 1962. Το μίσθωμα ορίσθηκε σε 500 δραχ. κατά μήνα.

Ιερά: Ενοριακός ναός Αγίου Νικολάου,  τρίκλιτη βασιλική του 1858. Με το σεισμό  του 1995 έπαθε σημαντικές καταστροφές οι οποίες αποκαταστάθηκαν την περίοδο 1999-2002.

Στον ιερό ναό υπάρχουν εκκλησιαστικά βιβλία όπως το Πεντηκοστάριον με έτος εκδόσεως 1759. Ευαγγέλιον 1768. Μηναίο 1775 και 1777 όπου υπάρχουν πλήθος ενθυμήσεων μερικές από αυτές:

1830 σεπτέβριος 22 ταν έβαλαν δασκάλους

Τον καιρόν όπου ήμαν δάσκαλος εγω Βασίλειος Αναγνώστης από χωρίον Σαρακινης Της 5 Ιαν.1913

Το καιρόν …έβαλαν δάσκαλον ης την σαρακήνα του κοσταντης λουζυνιώτης  1865 ιούνιος 12

Εν Σαρακίνη τη 1 7/βρίου 1885 ο επιχρηματίσας Διδάσκαλος Ζήσης Οικονόμου Χατζη Παππά Γεωργίου Σιατιστεύς

Εικόνα «Δια συνδρομής και δαπάνης των αυταδέλφων Γεωργίου και Τάσιου Νταγγοπούλου έστω εις μνημόσυνον αιώνιον 1844 Νοεμβρίου:20.

Τωδε ηγοράσθη δαπάναις του κ. Αθανασίου Λάμπρου Ντάγγα εν έτει 1917 και παρεδόθη την 15^ην Μαρτίου ιδίου έτους εις ιερόν Ναόν Αγίου Νικολάου εις ένδειξιν προς την Χριστιανικήν θρησκείαν αγάπης.

 Αγίου Αθανασίου. Ιωάννου Προδρόμου, κοιμητηριακός,  όπου και πανηγυρίζει στις 29 Αυγούστου. Υπάρχουν πλήθος εικονοστασίων  στις περιοχές Ακόντζμα, Σταυροδρόμι, Φτέρη, Βυρούς  και Πουρνάρια, δύο στη θέση “Αγία Τριάδα”, του Αγίου Νικάνωρα στην αυλή του σπιτιού του Γιάννη Λαζάρου [5].

Αργύριος Πετρακάς εφημέριος του 5ωρον απέχοντος χωρίου Σαρακίνα. Γεννηθείς το έτος 1855 εχειροτονήθη το 1888 υπό του αειμνήστου Γρεβενών Κυρίλλου. Διαρκούντος του έτους 1907 κατ’ επανάληψιν εδάρη, επί τη ανυποστάτω φήμη, ότι ο υιός αυτού διαμένων εν Ελλάδι επρομήθευεν όπλα εις αντάρτες  (28-8-1919)[6]

Εκτίθεται σε πλειοδοτική δημοπρασία εκποιήσεως ενεργηθησομένη δι’ ανοικτών προσφορών των αγροκτημάτων 32 στρεμμάτων στη Σαρακίνα και 62 στο Δίπορο της Ιεράς Μονής του Αγίου Νικάνορος. Η δημοπρασία θα πραγματοποιηθεί στη Σαρακίνα στις 25-2-34.

Ο Σταθμάρχης Χωροφυλακής Σαρακίνης στις 20-4-39 αναφέρει στο Νομάρχη σχετικά με τον εκκλησιασμό των κατοίκων: «Κατά τις εορτές του Πάσχα πλείστοι κάτοικοι δεν μετέβαιναν στην εκκλησία προς εκτέλεση των θρησκευτικών καθηκόντων αλλά παρεκάθονταν πέριξ αυτής συζητούντες ποικίλα ζητήματα. Οι εκκλησίες είναι ακάθαρτες. Υπάρχουν αντικείμενα ουδόλως έχοντα σχέση με την εκκλησία όπως άμμος, χώμα, πλακάκια τα οποία παρέμειναν μετά την επισκευή. Εικόνες Αγίων παραπεταμένες, κατεστραμμένες. Εκκλησιαστικά σκεύη, έπιπλα, βιβλία παραμελημένα και κατ’ ακολουθία άχρηστα. Ο γυναικωνίτης είναι ένας θάλαμος σκοτεινός όστις έχει δύο τρία παράθυρα ως αστήρες εν τω ουρανώ, χωρίς καν να έρχεται φως εντός αυτού. Έμπροσθεν δε τούτου και εις το σημείο του χωρισμού τούτου επί του ανδρικού μέρους υπάρχει τοίχος και επί του τοίχου καγκελώματα (καφάσια) άτινα δεν επιτρέπουν τους εκκλησιαζομένους να ίδωσιν ή να ακούσωσι τη θεία λειτουργία, αναγκαζόμενοι ούτω (εντός του δικαίου) να μη προσέρχονται στην εκκλησία και αν τυχόν έρχονται να πίπτωσιν εις διαφόρους συζητήσεις διαφόρου περιεχομένου ακόμη και της συζυγικής των, άλλαι δε να κοιμώνται, άλλαι να υβρίζονται άλλαι να κτυπώνται. Ταύτα βεβαίως γίνονται διότι δεν βλέπονται παρά των ανδρών αύται ή του ιερέως ή των αστυνομικών οργάνων της τάξεως. Ένεκεν τούτου ακριβώς επενέβην αυτοπροσώπως κατά τας ημέρας του Πάσχα επί της εν εκκλησίας τάξεως, αλλ’ έλαβον, την εξής απάντηση παρά των γυναικών, εξ ης και δικαιολογήθηκαν πλήρως «Τι να κάμωμεν, ημείς ούτε βλέπομεν ούτε ακούωμεν, ακούωμεν μόνον ένα α.α.α.α και τίποτε επιπλέον και συνεπώς συζητώμεν τα σπιτικά μας». Τα λόγια ταύτα δεν λέγονται υπό μιας αλλ’ υφ’ όλων των γυναικών, δι ο και βρίσκω ταύτας δικαιολογημένας». Αιτίους θεωρεί τον εαυτόν του, τους εκπαιδευτικούς, τους ιερείς, την εκκλησιαστική επιτροπή. Αναφέρει ότι το μέρος των ανδρών είναι ένας σκοτεινός θάλαμος όπως ο γυναικωνίτης. Ο ψάλτης δεν μπορεί να ψάλλει με το ηλιακό φως λόγω του σκότους, οι καθήμενοι δε διακρίνονται. Κατά τις ημέρες του Πάσχα, επειδή δεν υπήρχε ησυχία μεταξύ των γυναικών αναγκάσθηκε ο Σταθμάρχης τη Μ. Παρασκευή και εν καιρώ ημέρας να αφαιρέσει δυο κιγκλιδώματα (καφάσια) δια την επιβολή της τάξεως τα οποία τοποθέτησαν την Τρίτη μέρα του Πάσχα. Από τη Μ. Παρασκευή έως την ημέρα της τοποθετήσεως αυτών μεγάλη ησυχία επικράτει στο Ναό λόγω του ότι οι γυναίκες ήκουαν μετ’ ευλαβείας τη θεία λειτουργία και τα άγια Πάθη. Το κωδωνοστάσιο είναι ετοιμόρροπο. Κατά την κωδωνοκρουσία του κώδωνος είθισται να κτυπούν και ξύλο (σημαντήρι) λεγόμενο έθιμο τουτέστιν τουρκικόν ίσως. Ζητά να εκδοθούν διαταγές να αφαιρεθούν τα καφάσια, να ανοίξουν μεγάλα παράθυρα στις εκκλησίες(60/956).

Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 129 (1534-1692)  και στη Β΄ Γραφή 285 (από το 1692 και μετά).

         Καραπατάκης Κώστας (1906-2000): Γεννήθηκε το 1906 στη Σαρακίνα Γρεβενών, καταγωγή του πατέρα από Νιζισκό (Φρούριο) Σερβίων.  Το 1930 διορίστηκε δάσκαλος. Το 1936 πήρε έπαινο του Υπουργείου Παιδείας για ένα αρχαιολογικό Μουσείο που ίδρυσε στο Σύδεντρο Γρεβενών, όπου υπηρετούσε.

΄Εγραψε τα βιβλία: α) Λαογραφική μελέτη με τίτλο το «Παιδί» για την οποία του απονεμήθηκε ο Α΄  έπαινος από την Ακαδημία Αθηνών το 1940 β) Για το βιβλίο του ο «Γάμος του Παλιού Καιρού» Βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών το 1968 γ)  «Η μάνα και το παιδί τα παλιότερα χρόνια». δ) «Μάρτης και χελιδονίσματα». ε) «Ο δράκος του Θέρου». στ) «Τα κλήδονα στην περιοχή Γρεβενών». ζ) «Ραμπόζι, τσέτλες και μαντάνια». η) «Έθιμα της Θεσσαλίας».θ) «Το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων» Παλιά Χριστουγεννιάτικα ήθη και έθιμα». ι) «Ποντιακά ήθη και έθιμα». ια) « Ο Γιάγιανος στη Λίτσιστα του Ορτάκιοϊ της Αδριανούπολης»[7].

Πήρε μέρος στον Αλβανικό πόλεμο και σε συνέχεια στην Εθνική Αντίσταση. Κατά την 14ετή εξορία ασχολήθηκε συστηματικά με τη λαογραφία. 

Οικονομία:. Λειτουργούσε  μύλος εκκλησιαστικός. Οι κάτοικοι ασχολούνται με γεωργία, κτηνοτροφία. Παλιότερα ασχολούνταν στην εξόρυξη του χρωμίτη στην περιοχή Σκούμτσια. Σήμερα σημαντικός αριθμός κατοίκων διαμένει στην πόλη της Κοζάνης. Η προβλεπόμενη παραγωγή για καλλιέργειες το 1933  σύμφωνα με τον πρόεδρο της κοινότητας ήταν  σε οκάδες σταφυλές φαγητού 3000, ρόβη  800-1000 οκάδες.

Πεσόντες: Μπουκάλης Χρυσόστομος του Δημητρίου, Δημήτριος Θ.Τσίγκας, Βασίλειος Γ.Χαρμπής, Κωνσταντίνος Ε.Λωρίδας, Ιωάννης Κ.Σαράφας, Φίλιππος Α. Τσίγκας, Ευάγγελος Ι.Λάζαρος, Ευάγγελος Διλιάγκας, Αθανάσιος Γ.Γκοτζαμπασόπουλος, Ιωάννης Ν.Ντάγκας, Αθανάσιος Α.Μπουζαλής, Νικόλαος Κ.Παπαργύρης, Δημήτριος Κ.Παπαργύρης, Αναστάσιος Ν.Τασόπουλος, Ευάγγελος Γ.Ντάγκας, Νικόλαος Ε.Ντάγκας, Λάμπρος Δ.Νταγκονίκος, Γεώργιος Π.Τζιόλης, Πέτρος Α.Ντάγκας, Γεώργιος Ε.Παλούκας, Γεώργιος Α.Σαράφας, Γεώργιος Ν.Κλεισιάρης, Δημήτριος Ν.Τσάμπρας,Αθανάσιος Α.Γκαρέλας, Δημήτριος Ν. Κλεισιάρης[8]

Πληθυσμός: 1859=42 στεφάνια.1913=404.1920=362.1928=374. 1940=437. 1951=463. 1961=572. 1971=509. 1981=450 1991=372. 2001=313. 2011=177. (31^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011).

Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ήταν 102  κατοικίες και ο φόρος ήταν 10.300 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 111 κατοικίες και ο φόρος ήταν 6.600 άσπρα.

Συνεταιρισμός: Ο Σταθμός Χωροφυλακής Σαρακίνης σε πίνακα γνωστοποιεί ότι η σύνθεση του Γεωργικού Πιστωτικού Συνεταιρισμού αποτελούνταν οι Λάζαρος Ματθαίος του Ιωάννη, πρόεδρος. Κολτσίδας Θεοφάνης του Αθανασίου αντιπρόεδρος. Ντάγκας Ευθύμιος του Χρήστου ταμίας και μέλη τους Καλόγηρο Βασίλειο του Γεωργίου και Σιμόπουλος Γρηγόριος του Φιλίππου (7-7-51)  (60/1320).

Πολιτισμός: Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Σαρακήνας ιδρύθηκε στις 29 Αυγούστου 1979 με 68 ιδρυτικά μέλη. Διοργανώνει ποικίλες εκδηλώσεις, αναβιώνει έθιμα, οργανώνει το ετήσιο πανηγύρι στις 29 Αυγούστου εορτή του Ιωάννη του Προδρόμου, έχει καταγράψει σε CD «Χοροί και τραγούδια των Βεντζίων»[9].

Σαρακίνα Γρεβενών, Το ρωμαντικό χωριό,  όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Β.Ε στις 10-3-1929: «Στη νοτιοδυτική πλαγιά μιανής κατάφυτης ραχούλας, σε 610 μ. ύψος μια μάζα από όμορφα σπίτια τριγυρισμένα από ομορφότερα λιβάδια, σχηματίζει ένα πραγματικό Ελβετικό χωριαδάκι τη Σαρακίνα.

            Λουσμένο κάθε πρωί και κάθε βράδυ στις χρυσοκκόκκινες του ήλιου ακτίνες, μοιάζει με το στεφανωτό διάδημά του υπερκείμενου λόφου, τη χώρα των παραμυθιών.

            Πρώτο το πρωί χαιρετά τον ήλιο και τελευταίο τον ξεπροβοδά το απόβραδο. Δε σας φαίνεται όμως να τ΄ αδικεί αυτό το όνομα το χωριό αυτό με τα τόσα χαρίσματα;

            Κτισμένο, φυτευμένο μπορώ να πω όπως είναι επάνω σε πολλά υψωματάκια, δε θα μπορούσε να βαπτισθεί με το χαρακτηριστικό και ελληνοπρεπές όνομα «Πολύλοφος». Ένα τόσο γραφικό χωριό τ’ αξίζει ένα ρωμαντικότατο όνομα. Οι χωρικοί του γεροί και φιλόξενοι δουλευτάδες αξίζουν τον κόπο να τους αναφέρει κανείς και τους προσέξει.

            Θα μπορούσαν όμως τα παιδιά των τουλάχιστον να ανταποκριθούν καλύτερα στην ομορφάδα του χωριού των και αυτό είναι έργον των διδασκάλων των.

            Ευτυχώς η δραστηριότης η καλή διάθεσις και η πείρα του κ.Παπαγεωργίου πολλά μας εγγυάται. ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ».

Η περιοχή μέσα από τις εφημερίδες: α) Ένας Βεντζιώτης από Σαρακίνα  επισημαίνει ότι διαβάζει στην εφημερίδα ψήφιση κονδυλίων για δρόμους χωρίς να γίνεται λόγος αντίστοιχα για τα Βέντζια Αναρωτιέται  μήπως το τμήμα αυτό στα Βέντζια  δεν αναγράφεται στο χάρτη της Ελλάδος! Αυτό όμως δεν ημπορεί να γίνει διότι οι βουλευτές μας επισκέπτονται προεκλογικώς και συνεπώς θάναι γραμμένο στο χάρτη (Βόρειος Ελλάς 10-3-1929)

β) Η πρωτεύουσα των μακρινών Βεντζίων (Σαρακίνα) θέλει και δια του τύπου να εκφράσει τις απείρους ευχαριστίες στους λαμπρούς υπαλλήλους και εξαιρετικούς επιστήμονες Γεωπόνους κ.κ. Αποστολίδην και Οδ.Ντινόπουλον, Δ/ντήν και Επιμελητή της Βασιλικής Προνοίας, οι οποίοι εργάζονται αόκνως και συμβάλλουν στην εθνική και ηθική διαπαιδαγώγηση των Βεντζίων τα μέγιστα. Η δράσις  των ανωτέρω δεν περιορίζεται μόνον εις λόγια, αλλά και εις έργα. Κατά το παρελθόν έτος κατασκευάσθηκαν στις περιοχές των Βεντζίων 13 ποτίστρες ζώων, συνολικού μήκους λεκανών 175 μέτρων περίπου, δια των οποίων αξιοποιήθηκε βοσκήσιμος έκταση  πλέον των 100000 στρεμμάτων. Ακόμη οι ως άνω υπάλληλοι προέβησαν στη δενδροφύτευση  δι’ αμυγδαλών οψίμου ανθίσεως 150 στρεμμάτων εγκατέστησαν εν πριστήριον εις το Νησί δια του οποίου εξυπηρετείται ολόκληρος η περιοχή. Εντός της ανοίξεως θα κατασκευάσουν το μοναδικό αρδευτικό έργο στη θέση “Μελανή” δια του οποίου θα καταστούν ποτιστικά 500 περίπου στρέμματα. (Δ.Μ 9-3-59 Σαρακινιώτης Κ.Μ)

γ)Αναφέρεται ότι οι  πρόεδροι και γραμματείς των κοινοτήτων Κέντρου, Σαρακίνης και Παλαιοχωρίου επιβάντες επί τρακτέρ  κατευθύνθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα εκ Βεντζίων εις Κοζάνη για να  συμμετάσχουν  στο  Παγκοινοτικό Συνέδριο. Επί ολόκληρο ημέρα  (11 ώρες) πάλευαν με την φύσιν λόγω του ψυχρού ανέμου και της ανωμαλίας του δρόμου. Ζητούν από το Νομάρχη να διαθέσει κονδύλιον για την ολοκλήρωση της κατασκευής του δρόμου ( Ένωσις 29-1-61)

δ) Εν μέσω προεκλογικής περιόδου επισημαίνεται  ότι τρεις χιλιάδες πεντακόσιοι άνθρωποι πατριώτες, φίλεργοι, νοικοκυραίοι, κατοικούν στα  χωριά Σαρακίνα, Κέντρον, Παλαιοχώρι, Ποντινή, Παναγιά στερούνται συγκοινωνίας, ιατρού. Κατά περιόδους έρχονται τρία φορτοεπιβατικά αυτοκίνητα των Καβούκα, Τοκατλίδη και Νταγκονίκου, κινούν το πρωί και φτάνουν το βράδυ εις Κοζάνη. Ζητούν τη συναντίληψη του Νομάρχη δια τις ανάγκες τους. Οι δε βουλευτές θα υποσχεθούν τα πάντα τα οποία θα λησμονήσουν την επομένη (Β.Ζαβουρδινός ΕΝΩΣΙΣ 26-1-64)

ε) Ο πρόεδρος της κοινότητας Γ.Τούπαλας εξ ονόματος των κατοίκων των ομόρων χωρίων Σαρακίνα, Παλαιοχώρι, Ποντινή, Παναγιά, Νεοχώρι, Δίπορον, Κέντρον, Νησί και Αγαλαίων, απευθύνει παράκληση προς το Νομάρχη όπως εισηγηθεί τα δέοντα εις το Νομαρχιακό Συμβούλιο και τοποθετηθεί εις Σαρακίνα νέος ιατρός κατόπιν της αποχωρήσεως προ μηνών του Ιατρού κ. Αντ. Σκούλιου.(εφ. Ένωσις)

Γλωσσικό ιδίωμα Σαρακήνας. Μεταπτυχιακή εργασία του Νικόλαου Ντάγκα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Στο τέλος της εργασίας παρατίθενται τρεις συνεντεύξεις κατοίκων, προκειμένου να καταγραφεί το  γλωσσικό ιδίωμα του οικισμού.  Παραθέτουμε τη συνέντευξη της ΒΓ που παρουσιάζει και πολλά στοιχεία από την καθημερινότητα.

α΄ ερώτηση: Γιαγιά πόσες αδερφές ήσασταν.

“Πέντε, παιδί μου, πέντε αδερφές ήμασταν. Πρώτη ήμουν εγώ, ύστερα η Ρίνα,

 ύστερα η Θανάσω, ύστερα η Ευγενία και ύστερα η Λένω. Ξυπόλυτοι, νηστικοί,

 σκαλίζαμε, θερίζαμε, πηγαίναμε με την τσάπα στον ώμο και με τον τορβά και με το βουτσί δυο ώρες ... μακριά. Το βράδυ γυρίζαμε, δεν ορίζαμε πόδια και κορμί, φαΐ καθόλου.

β΄ ερώτηση - Δε μαθαίνατε γράμματα;

“Μα πού θα τους βρίσκαμε τους δασκάλους; Δεν έρχονταν δάσκαλοι τότε.

 Και ύστερα δε μας έστελναν κιόλας. Ποιος θα δούλευε; Ποιος θα σκάλιζε;

 Ποιος θα θέριζε; Ποιος θα βοσκούσε τα γίδια; Γελάδια, γίδια, απ’ όλα βοσκούσαμε.

 Πώς θα ζούσαμε; Απ’ όλα. Ο πατέρας μου ήταν ένας. Εμείς ήμασταν έξι γυναίκες.

 Άμα δεν τον βοηθούσαμε, τι θα έκανε; Θα πεθαίναμε από την πείνα. Και έτσι βοηθούσαμε κι εμείς λίγο, όσο μπορούσαμε. Αλλά τυράννια, όχι έτσι! Τιμωρία. Να πας δυο ώρες δρόμο, να φέρνεις το γάλα να φορτώνεις από εδώ τον καρπό, να πας στα γίδια από εκεί να φέρνεις ξύλα να καις να πας περπατώντας να έρχεσαι περπατώντας λάσπες έπεφτε το άλογο. Πώς να το φορτώσω; Έβαζα τη φούρκα στη μια μεριά, τα φόρτωνα απ’ την άλλη, έγερνε προς την άλλη μεριά. To χιόνι γινόταν σωρός δυο μέτρα πέρα στη Γκρεμίνα εκεί, το μάζευε ο αέρας.

γ΄ερώτηση-Πού είναι η Γκρεμίνα;

 “Να απ’ τον πλάτανο πάνω, πέρα όπου πηγαίνουν προς τα πουρνάρια κάτω.

Κι εκείνη τη στράτα να την περνάς δυο φορές την ημέρα να πας και να γυρνάς.

Να πας δυο φορές και να γυρνάς δυο φορές. Ίσα ίσα όλη μέρα στη στράτα.

Ο Ολυμπίσιος (άνεμος) το μάζευε έτσι μπροστά. Δεν έβλεπες καθόλου να περπατήσεις. Σου έφερνε το χιόνι. Καθόλου. Πάγωναν τα χέρια. Ερχόμουν στο σπίτι,

 δεν μπορούσα να ξεκλειδώσω την πόρτα. Τσάκωνα την ποδιά μου, βρεγμένη.

 Τσάκωνα παρακάτω τη φούστα, βρεγμένη. Τα χέρια ήταν σαν τσουγκράνες,

 δεν άνοιγαν καθόλου. Τι να τα κάνω; Τα φυσούσα, τα έβαζα έτσι, τα έτριβα, τα έκανα, για να ξεκλειδώσω την πόρτα. Τα μικρά ψοφούσαν απ’ το κρύο. Ερχόμουν.

Μπαμ μπουμ ύστερα. Μου έφταιγαν αυτά. Φωτιά καθόλου.

δ΄ερώτηση- Τις μάλωνες;

 “Τις μάλωνα και τις βαρούσα και... Να πας να πάρεις άχυρο, να ποτίσεις τα βόδια, να δώσεις (ταΐσεις) γουρούνι, κότες. Τα πόδια μούσκεμα. Μήπως είχαμε τα παπούτσια; Τσαρούχια. Λούτσα εντελώς τα πόδια τα δάχτυλα μουδιασμένα, πρησμένα. ‘Έπεφτες το βράδυ να κοιμηθείς, τι να τα κάνεις; Δεν μπορούσες ούτε να τα μαζέψεις, ούτε να τα απλώσεις. Τρεμούλιαζες απ’ το κρύο. Δε ζεσταινόσουν καθόλου.’ ‘Αυτά που τραβήξαμε εμείς...”

---

[1]  4 Σεπτεμβρίου 1874. Από το βιβλίο “Ο Κώδικας αλληλογραφίας του Μητροπολίτου Γρεβενών Κυρίλλου… σελ.34.

[2] Στατιστική των ελληνικών σχολείων εν τοις Βιλαετίοις Θεσσαλονίκης και Βιτωλίων της Μακεδονίας κατά το σχολικόν έτος 1894-1895. Θεσσαλονίκη, 1896

[3]Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως: 31/3/1927, 14/3/1931, 24/5/1932, 2/6/1933, 15/3/1934, 25/6/1937, 16/5/1938.

[4] Τάνια Αποστόλου Η εκπαίδευση στην επαρχία Βοϊου (Ανασελίτσης) στην περίοδο του μεσοπολέμου Μεταπτυχιακή εργασία ΠΔΜ 2015

[5] Ευάγγελου Ντάγγα . Εικονοστάσια Σαρακήνας. Περιοδικό “ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ” του E.E.E Συλλόγου Εξάρχου.

[6] Σεργίου Σιγάλα:Πρακτικά του Πνευματικού δικαστηρίου …(1898-1914). Σελ.705

[7] Σίμος Ζαγκανίκας.  Τιμητική εκδήλωση του Δήμου Γρεβενών και Δημόσιας Βιβλιοθήκης Γρεβενών στις 9 Δεκεμβρίου 2017.

[8] Αναθηματική στήλη στην πλατεία του χωριού με κεφαλαία γράμματα. Ανηγέρθη δαπάνη οικογένειας Κωνσταντίνου-Γιαννούλας Πα[αργύρη.

[9] Περισσότερα Δημήτρη Μπουκάλη. Περιοδικό ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ του  Επιμορφωτικού Εξωραϊστικού Εκπολιτιστικού Συλλόγου Εξάρχου.