ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

105. ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ,ο

106. Ταξιάρχης,ο 

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ"

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 640 μ. με πλησιέστερους οικισμούς τη Μικροκλεισούρα, Δαφνερό, Ασπρόκαμπος, Μηλέα. Οι κάτοικοι, 13 οικογένειες, κάτω από συνθήκες βίας το 1824 πουλούν το χωριό αντί 15000 γρόσια, μετατρεπόμενο σε τσιφλίκι  και το ξαναγοράζουν από το Μεχμέτ Αγά το 1842 με το ποσό των 60.000 γροσίων.

“Κείται το χωρίον Κοσκό, κεφαλοχώρι με 30 οικογένειες”  (Σχινάς 1866).

Κοινοτικά: Στις 31-12-1918 ορίζεται έδρα κοινότητας Κοσκού. Μετονομάζεται στις 1-2-1927 σε Ταξιάρχη από το ομώνυμο μοναστήρι Των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ. Προσαρτάται στο δήμο Ηρακλεωτών στις 4-12-1997 και στις 7-6-2010 στο δήμο Γρεβενών.  

Στις κοινοτικές εκλογές του 1925  ψήφισαν 85. Εκλέχτηκαν: Δημήτριος Κωνσταντινίδης 58, Στέργιος Τσάλτας 54, Κωνστ. Τσάλτας 50, Χρήστος Κουτλίδας 47, Χρήστος Χασιώτης 42, Νικόλαος Παπαγιάννης 41, Απόστ. Παπαθανασίου 36, Κωνστ. Ντάρας 35, Χρήστος Παυλίδης 31.

Στην κοινότητα Ταξιάρχου εξελέγη πρόεδρος ο πρώην τοιούτος Κωνσταντίνος Δάρας (Βόρειος Ελλάς 30 Αυγούστου 1931. Φύλλο 224. σ.4)[1].

Πρόεδρος Κωνσταντίνος Δάρας. Μέλη. Φώτιος Τσιορβάς, Απόστολος Παπαθανασίου, Ευάγγελος Κοτλίδας, Σάββας Μπρούμπας. Αποφάσισαν όπως η έδρα του εκλογικού τμήματος μεταφερθεί εκ της κοινότητος Κιβωτού στην κοινότητα Κοκκινιάς καθ’ όσον αύτη βρίσκεται στο μέσον των κοινοτήτων, οι οποίες υπάγονται εκλογικώς σε αυτό (13-12-31).

Άδεια μεταλλευτικών ερευνών λιγνίτη στην περιοχή Ταξιάρχου Γρεβενών, Προφήτης Ηλίας, Αμπέλια (Β.Ε 16-4-33).

Ο Σύνδεσμος κοινοτήτων Ταξιάρχου ζητά 1 εκατομμύριο για κατασκευή γέφυρας επί του Αλιάκμονα για να επικοινωνούν ευχερώς τα χωριά των Βεντζίων με την αγορά των Γρεβενών (Β.Ε 25-3-34). 

Εκπαίδευση: Έχει 130 κατοίκους, υπάρχει κοινός δάσκαλος με μισθό 200 γρόσια αμειβόμενος  από την εκκλησία, μαθητές 15 (1873-74. Πηγή Ηλίας Γάγαλης greveniotiς.gr βλέπε Βιβλιογραφία).

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Οίκημα δημόσιον. Αποτελείται από δύο αίθουσες με επιφάνειαν εκάστη 28,56 τ.μ.  Στη μία αίθουσα μαθητεύονται πεντήκοντα μαθητές και εις την ετέραν τεσσαράκοντα. Το υπάρχον διδακτήριο είναι κατάλληλο και δια τη μελλοντική στέγαση (60/619).

Κατά το προηγούμενο έτος υπήγετο εις εκπαιδευτική περιφέρεια Γρεβενών. Το διδακτήριο του σχολείου σε μετρία κατάσταση. Υλικό, πενιχρό, ελλιπές εις εποπτικά μέσα και διδακτικά όργανα και θρανία χρήζοντα αντικαταστάσεως. Οι υπόχρεοι προς φοίτησιν 77 μαθητές. Απόντες 3. Διδάσκαλος ο Νικόλαος Γκατζιάνας, εντόπιος, ετών 34, έγγαμος μετά 2 τέκνων, πτυχιούχος Διδασκαλείου. Διακρίνεται δια τη φιλοτιμία, φιλομάθεια, φιλοπονία και ζήλον προς αυτοβελτίωση. Ενδιαφέρεται δια την εν γένει πρόοδον του σχολείου και συντήρηση του διδακτηρίου, καλλιέργεια σχολικού κήπου (6-7-39) (107/33).

Το διδακτήριο επυρπολήθη υπό των κατακτητών. Με δαπάνη των κατοίκων και προσωπικής εργασίας με την πρωτοβουλία του διδασκάλου ανηγέρθη νέο μονοτάξιο τύπου εκπληρών τους όρους υγιεινής.

Το διδακτήριο είναι δημόσιο, βρίσκεται στο κέντρο του χωρίου, η εξωτερική παράσταση είναι κακή, ανηγέρθη ως προσωρινό. Το υλικό του σχολείου αποτελείται από 24 θρανία, 2 μαυροπίνακες, 3 τραπέζια, 1 θερμάστρα. Βιβλιοθήκη έχει 27 βιβλία εκ των οποίων 2 για το διδάσκαλο και 25 προς χρήση των μαθητών. Μαθητές 101. Η υγιεινή κατάσταση τούτων αρίστη. Η κατάσταση των βιβλίων και τετραδίων αρίστη. Διδάσκαλος ο αποσπασμένος Μάλαμας Νικάνωρ του Ιωάννου. Κατάγεται εκ Σιατίστης, γεννηθείς το 1902. Ο διδάσκαλος έχει επίγνωση της αποστολής του, είναι ζωντανός, ενθουσιώδης και δραστήριος (2-5-52).

Ο νομάρχης Κοζάνης παρακαλεί τον έπαρχο Γρεβενών να παραστεί στα εγκαίνια του νεόδμητου διθέσιου δημοτικού σχολείου στις 10 Ιουνίου 1962.Ο ίδιος δεν μπορεί να παραστεί λόγο κωλύματος. Από το 1937 ως το 1955 υπαγόταν στην Εκπαιδευτική Περιφέρεια Βοΐου.

«Μαθητές: 77[2].

Διδακτήριο: Μετρία κατάσταση λόγω σμικρότητος χώρου 2/ξίου τύπου (6/11/1939).

Υλικό: Πενιχρόν, ελλιπές σε εποπτικά μέσα και διδακτικά όργανα και θρανία χρήζοντα αντικαταστάσεως (6/11/1939).

Σχολική βιβλιοθήκη: Με ελάχιστο αριθμό βιβλίων προς χρήση διδασκάλου, μαθητικής στερείται (6/11/1939).

Σχολικός κήπος: Υπάρχει εγγύς του σχολείου, λίγης εκτάσεως καλώς καλλιεργούμενος (6/11/1939).

Διδάσκαλοι: Γκατζιάνας Νικόλαος Από Ταξιάρχη, γραμματεύς β΄,  ετών 34, έγγαμος 2 τέκνα, πτυχιούχος Διδασκαλείου, έτη προϋπηρεσίας 11 τα 10 εδώ,  φιλότιμος, φιλομαθής, φιλόπονος, ζήλο προς αυτοβελτίωση και περαιτέρω καλή εξέλιξη. Γενική και ειδική μόρφωση επαρκής με ανάγκη περαιτέρω ευρυτέρας συμπληρώσεως και αναπροσαρμογής προς νεότερες παιδαγωγικές αντιλήψεις. Διδακτική, διοικητική ικανότης επαρκής (6/11/1939)»[3].

Εκκλησίες: Αγίου Αθανασίου στο κέντρο του χωριού κτίστηκε το 1860, ενοριακός ναός. Κοιμητηριακός ναός Αγίου Δημητρίου. Προφήτης Ηλίας, ανηγέρθη το 1963 στη θέση παλιότερου που ανατινάχθηκε από Γερμανούς στις 4 Ιουλίου 1944. Εικονοστάσι Αϊ-Μαρίνας. Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών, κτίστηκε πριν το 1833. Πανηγυρίζει στις 6 Σεπτεμβρίου. Είχε μεγάλη περιουσία από προσφορές πιστών, αμπέλια στη Σιάτιστα, σπίτια, μύλο, νεροτριβή στο Ζυγκόστι. Το καμπαναριό του μοναστηριού στήθηκε το 1897 με συνδρομή της Επαρχιακής Δημογεροντίας Γρεβενών Ν.Κουσίδη Ελένης και του Στριφάτ  Καπλάν Βέη-Κόνιτσα. Ο Καπλάν Βέης ήταν φιλέλληνας και βοηθούσε τους χριστιανούς. Απεβίωσε το 1929. Κληρονόμος του Καπλάν Βέη ήταν ο ανηψιός Κεμάλ Ρεφάτ, έμπορος και κάτοικος Θεσσαλονίκης. Απ’ αυτόν ο Συνεταιρισμός αγόρασε το 1931 το κτήμα της Σαδοβίτσας. Ο ναός των Αγίων Ταξιαρχών που βρίσκεται στο κέντρο του Μοναστηριού κτίστηκε το έτος 1815. Το 1923 χειροτονήθηκε ιερέας για το χωριό Δαφνερό ο Παπαθανάσης Καραφώτης (1895-1977).

Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 81 (1534-1692)  και στη Β΄ Γραφή 26 (από το 1692 και μετά).

Με απόφαση της Δημογεροντίας Γρεβενών μετά από αναφορά εκκλησιαστικού επιτρόπου Κοσκού αποφασίσθηκε όπως ο ηγουμενεύων της Ιεράς Μονής παπα Ζαχαρίας προσφέρει 5,25 λίρες οθωμανικές προς συμπλήρωση του μισθού του συμφωνηθέντος Διδασκάλου, οι δε υπολειπόμενες πέντε λίρες δοθούν εκ των εισοδημάτων της εκκλησίας του χωριού (10-11-1882 σελ. 398)[4].

Εναέριο: Το 1934 η κοινότητα αγόρασε από τους αδελφούς Βουτρζουλίδη το εναέριο πορθμείο στα Κρυοπήγαδα επί του ποταμού Αλιάκμονα (τουρκιστί Ιμτζέ Καρά ντερεσί), με το ποσό των 10.000 δραχμών. Είχε κατασκευασθεί από τους επιχειρηματίες, προκειμένου να επικοινωνούν οι εργαζόμενοι στην κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Κοζάνης-Καλαμπάκας.

Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής: Πρόεδρος Ανδρέας Κυρατζόπουλος Κατοικίες 1128. Πληθυσμός 662. Κατοικίες καταστραφείσες ολοσχερώς 107-17 [5] δια πυρκαϊάς υπό Γερμανών και Ιταλών στις 24-3-1943. Νόσοι: ελονοσία, παράτυφος. Θύματα 10.

Οικονομία: Αφθονούν τα δημητριακά προϊόντα, τούτο οφείλεται στον αναδασμό που έγινε το έτος  1972, η αμπελουργία, η καπνοκαλλιέργεια από το 1965.

Οι κάτοικοι Κοσκού στις 30-6-26 διαμαρτύρονται γιατί το κ.σ παρανόμως και κρύφα εισήγαγε στην περιφέρεια των κτηματικών Κοσκού ξένα αιγοπρόβατα προς βοσκή από μηνός περίπου χωρίς ούτε δημοπρασία να ενεργήσει αλλ’ ούτε και να εισαχθούν τα χρήματα εις το κοινοτικό ταμείο. Ζητούν από το Νομάρχη να διατάξει επειγόντως να απομακρυνθούν από την κτηματική περιφέρεια Κοσκού οι παρανόμως εισαχθέντες αίγες υπό των ξένων μη κατοίκων βοσκού, προς πρόληψη ζημιών και αποφυγή διαπληκτισμών και εξεγέρσεων των κατοίκων. Οι κάτοικοι Κοσκού: Γιόργης Δημητρίου, Φώτιος Τσιουρβάς, Δημήτριος Γεωργίου, Αθανάσιος Βιτσιότης, Κώστας Γκιουλέκας, Σπίρος Τσιορβάς, Αθανάσιος Παπανδρέου, Δημ. Καραφώτης, Γεώργιος Κουτλίδας, Ανδ. Κτρατζόπουλος, Δημήτριος Χαντζής… Ο Διευθυντής της Νομαρχίας Μακαρόνας διαβιβάζει την αίτηση στον υποδιοικητή Γρεβενών με την παράκληση να διατάξει την απομάκρυνση των παρανόμως εισαχθέντων εις την κτηματική περιοχή ξένων ζώων προς πρόληψη ζημιών και απειλουμένων διαπληκτισμών.

Το 1931 αγοράσθηκε το κτήμα «Σαδοβίτσα» εκτάσεως 3090 στρεμμάτων με το ποσό των 240.000 δραχμών και το κτήμα «Παλιοχέρωνα»  760 στρεμμάτων  απαλλοτριώθηκε για να υπάρχει πρόσβαση στο κτήμα «Σαδοβίτσα». Το 1958 αγοράσθηκε το κτήμα «Παλιοκόπριβα» εκτάσεως 3500 στρεμμάτων με το ποσό των 262.500 δρχ.

Ο πρόεδρος της κοινότητας αναφέρει στο Νομάρχη στις 23-1-39 ότι λόγω μη καταλλήλου εκτάσεως προς κατασκευή αλωνοτόπου και προς το συμφέρον των κατοίκων της κοινότητας προτίθενται  η κοινότητα να προβεί στην αγορά μιας αλωνιστικής μηχανής. Ζητούν από το Νομάρχη εάν δύνανται να προβούν στην αγορά και με ποιους όρους. Ο Νομάρχης Τσούσης στις 6-3-39 αναφέρει στον πρόεδρο ότι η παραγωγή των κατοίκων της κοινότητας καθώς και ο προϋπολογισμός δεν επιτρέπουν από την κοινότητα την προμήθεια αλωνιστικής μηχανής.

Το 1950 οι  καλλιέργειες ανέρχονταν σε  αμπέλια 25, σιτάρι 600, κριθή 100, σίκαλη 100, βρώμη 50, ρόβη 80, πεπόνια 50, τριφύλλι 10, πατάτες 10, κρόμμυα 3, αραβόσιτος 400, φακές 3 στρέμματα.

Σήμερα λειτουργεί η κτηνοτροφική μονάδα Κλωνάρα η οποία ιδρύθηκε από το Μιχάλη και την Σουλτάνα Κλωνάρα το 1997. Εκτρέφει πρόβατα.

παραστάσεις η κοινότητα Παλαιοκάστρου ακύρωσε την παραπάνω απόφαση.

Πεσόντες στα πεδία των μαχών[6].

1).Καρράς Στέργιος του Χρήστου, 8-6-1915, Κιλκίς.

2)Κοτλίδας Γεώργιος του Κων/νου 34 χρονών 10-4-1918 Σκρά.

3)Κοτλιδόπουλος Νικόλαος του Κων. 22 χρονών, 14-6-1920,Μικρά Ασία.

4)Μπακαλούμης Χρήστος του Δημητρίου, 22 χρονών. 30-7-1920, Μικρά Ασία.

5)Χατζής Ιωάννης του Θεοδώρου, 26 χρονών. 5-8-1922, Μ.Ασία.

6)Μπρούμπας Ευθύμιος του Δημητρίου, καταδικασθείς το Δεκέμβριο του 1941 από Ιταλούς σε φυλάκιση 16 ετών πέθανε στις φυλακές Αβέρωφ.

7)Καραμέτσιος Ευάγγελος του Δημητρίου, 33 χρονών 13-2-1941. Αλβανία.

8)Παπαθανασίου Απόστολος του Κων/νου 55 χρονών εκτελέσθηκε από Ιταλούς στις 10-2-1943 σε αντίποινα για τη μάχη του Σνιχόβου μεταξύ Ιταλών και ανταρτικών ομάδων του ΕΛΑΣ.

9)Πουρνάρας Χρήστος του Θωμά , 17 χρονών, εκτελέστηκε από Ιταλούς στον ποταμό Αλιάκμονα, 21-3-1943.

10)Αδάμος Νικόλαος του Αδάμου, 73 χρονών, από Γερμανούς 15-3-44.

11)Δόκος Φίλιππος του Βασιλείου, 22 χρονών, Οκτώβριο 1944.

12)Μπαχτσεβάνου Τριανταφυλλιά του Δημητρίου, 32 χρονών, σκοτώθηκε από βλήμα όλμου Γερμανών, 2-7-1944.

13)Μπαχτσεβάνου Αρετή του Δημητρίου 14 χρονών σκοτώθηκε από βλήμα όλμου Γερμανών, 2-7-1944.

14)Μπαχτσεβάνος Κων/νος του Δημητρίου, 7 χρονών σκοτώθηκε από βλήμα όλμου Γερμανών, 2-7-1944.

15)Γκατζιάνας Θεόφωρος του Ιωάννου, 54 χρονών, κακοποιηθείς υπέκυψε στις 21-8-1946.

16)Δόκος Γεώργιος του Βασιλείου, 30 χρονών, από νάρκη Γερμανών στη γέφυρα Αλιάκμονα, 10-1-1947.

17)Παπαδημητρίου Αθανάσιος του Δημητρίου, 32 χρονών, 30-6-1947, εμφύλιος πόλεμος.

18)Πούτιας Κων/νος του Βασιλείου, 58 χρονών, εκτελεσθείς το 1948.

19)Λιάκος Χρήστος του Βασιλείου 45 χρονών, εκτελεσθείς το 1948.

20)Ευθυμιόπουλος Ευάγγελος του Γεωργίου, 44 χρονών εκτελεσθείς το 1948.

21)Τσιάλτας Θεόδωρος του Αποστόλου, 21 χρονών, εκτελεσθείς στις 21-7-48.

22)Γκατζιάνας Ευάγγελος του Βασιλείου, 27 χρονών, σκοτώθηκε στον εμφύλιο το 1948.

23)Ντάρας Θεμιστοκλής του Παπαθεοφάνη, 24 χρονών, 11-8-1948, εμφύλιος πόλεμος.

24)Τσιορβάς Μιχαήλ του Σπύρου, 26 χρονών, 10-10-1948, εμφύλιος πόλεμος.

25)Καραλιόλιος Αριστοτέλης του Θεοδώρου, 29 χρονών, εμφύλιος πόλεμος.

26)Σιόζιος Δημήτριος του Ιωάννου, 30 χρονών, σκοτώθηκε στο Γράμμο τον Αύγουστο 1949.

27)Γκατζιάνα Τριανταφυλλιά του Γεωργίου, 16 χρονών,sσκοτώθηκε στις μάχες του Γράμμου τον Αύγουστο του 1949.

28)Μπρούμπας Απόστολος του Θεοδώρου 23 χρονών, 29-8-49, εμφύλιος πόλεμος.

29)Τσιορβάς Φώτιος του Δημητρίου, 60 χρονών, σκοτώθηκε μέσα στο χωριό από ανατίναξη νάρκης την ημέρα επαναπατρισμού, 9 Σεπτεμβρίου 1949.

30)Παπαθανασίου Κων/νος του Αποστόλου, 39 χρονών, σκοτώθηκε μέσα στο χωριό από ανατίναξη νάρκης την ημέρα του επαναπατρισμού.

Πληθυσμός:1859=34 στεφάνια.  1913=414. 1920=333. 1928=378. 1940=476. 1951=506. 1961=556. 1971=431. 1981=456. 1991=448. 2001=408. 2011=256. (20^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ήταν 48 κατοικίες και ο φόρος ήταν 4.000 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 110 κατοικίες και ο φόρος ήταν 4.000 άσπρα.

Συνεταιρισμός: Μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνεταιρισμού 9-4-51. Κωνσταντίνος Αθ. Δάρας Πρόεδρος. Απόστολος Γ. Κοτλίδας Αντιπρόεδρος. Ευάγγελος Ν.Μπασαγιάννης Ταμίας. Αθανάσιος Γ. Τσιορβάς Μέλος. Θωμάς Αθ. Κοτλίδας Μέλος. Ο Συνεταιρισμός ιδρύθη το έτος 1928. Ενεκρίθη το καταστατικό το πρώτο παρά της Γενικής Διευθύνσεως Εποικισμού Μακεδονίας στις 23-11-28.

Δελτίο Ζημιών Πολέμου 1945: Επυρπόλησαν δύο μετόχια της Ιεράς Μονής Ταξιαρχών. Κατέστρεψαν τα έπιπλα της Ιεράς Μονής στο διάστημα από 20-24 Μαρτίου 1943 οι Ιταλοί. Επυροπολήθη το καινουργές διτάξιον διδακτήριον με όλα τα έπιπλα ως και το παλαιόν από 20-24 Μαρτίου υπό των Ιταλών. Η Σχολική Επιτροπή. Τσιόγκας, Κ.Παπαθανασίου, Γκατζιάνας (60/2020).  Πυρπόλησαν και ανατίναξαν έναν ιερό ναό του Προφήτου Ηλιού τον Αύγουστο του 1943.

Σύλλογοι: Εκπολιτιστικός Μορφωτικός Σύλλογος Ταξιάρχη.

Α.Σ Ταξιάρχη (1975).

---

[1] Ηλίας Κ.Γάγαλης «Η περιοχή Ηρακλεωτών Γρεβενών στις σελίδες των εφημερίδων της Κοζάνης 1914-1941» Άγιος Γεώργιος Γρεβενών 2009.

[2]Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως: 6/11/1939.

[3] Τάνια Αποστόλου .Η εκπαίδευση στην επαρχία Βοΐου (Ανασελίτσης) στην περίοδο του μεσοπολέμου. Μεταπτυχιακή εργασία  ΠΔΜ 2015.

[4] Σεργίου Σιγάλα Μητροπολίτου Γρεβενών Ο Κώδικας Αλληλογραφίας του Μητροπολίτου Γρεβενών Κυρίλλου (1874-1888)…

[5] Ο πρώτος αριθμός φανερώνει τις ολοσχερώς καταστραφείσες οικίες και ο δεύτερος αυτές που δύνανται να επισκευαστούν.

[6] Νικόλαου Γκατζιάνα Ταξιάρχης Γρεβενών