Νεοχώριον Γρεβενών

78. Νεοχώριον, το (Γουρνάκι)

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ"

Γενικά: Ο οικισμός Γουρνάκι, με υψόμετρο 572 μέτρα, μαζί με τη Χολένιστα (Δίπορο) και Σαρακίνα αποτέλεσαν το 1918 την κοινότητα Σαρακίνας. Μετονομάσθηκε σε Νεοχώριον στις 9-9-1950. Οι κάτοικοι του παλιού οικισμού  “Γουρνάκι” άρχισαν να εγκαταλείπουν το χωριό από το 1928. Αρκετοί εγκαταστάθηκαν στους Πυλωρούς. Τα πρώτα σπίτια που κτίστηκαν στον  τόπο που βρίσκεται ο σημερινός οικισμός Νεοχώριον, ήταν το έτος 1939.  Ήρθαν και από άλλα μέρη και δημιούργησαν χειμαδιά στο νέο χωριό. Το 1943 κάηκε το χωριό από Γερμανούς. “Έχει 10 οικίες” (Σχινάς 1866). Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 40  χριστιανοί

Κοινοτικά: Πραγματοποιήθηκε έρανος υπέρ των οικοτροφείων και ορφανοτροφείων τη συγκεκριμένη ημερομηνία 25-3-1937 σε όλους τους οικισμούς σύμφωνα με απόφαση του Νομάρχη.  Ερανική επιτροπή, ο διευθυντής του σχολείου Βασίλειος Καρακάσης, ο Αχιλλέας Λιάκος και Κων\νος Καφετζής, μετά από καταμέτρηση βρέθηκε το ποσό των 25 δραχμών (60/1632). Ο Έπαρχος Σπύρος Κ. Τσιγαρίδας υποβάλλει προς το Νομάρχη Κοζάνης την από 28 Μαρτίου 1953 αίτηση του ημίσεως και πλέον των εκλογέων –κατοίκων των χωρίων Δίπορου και Νεοχωρίου της κοινότητος Σαρακίνης με την οποία ζητούν τη σύσταση ιδίας κοινότητος δια αποσπάσεώς των εκ της κοινότητας Σαρακίνης. Ειδικότερα πρέπει να εξακριβωθούν πλην των άλλων οι πόροι των συνοικισμών τούτων και τα εξ αυτών ετήσια έσοδα τα οποία εισάγονται στην κοινότητα Σαρακίνας, ως και τη βιωσιμότητα της κοινότητας Σαρακίνας μετά την αναγνώριση των συνοικισμών σε κοινότητα. Η κοινότητα σύμφωνα με τις αντιλήψεις του υπουργείου δε θεωρείται βιώσιμη αν δε διαθέτει πόρους, δια την αντιμετώπιση των απαιτουμένων δαπανών διοικήσεως, μισθού γραμματέως, έξοδα παραστάσεως προέδρου, ενοίκιο κοιν. καταστήματος, προμήθεια γραφικής ύλης κλπ. ειδών απαραιτήτων δια το γραφείο της κοινότητος, δια την καταβολή των υποχρεωτικών εισφορών αυτής, δια την εκτέλεση έργων κοινής ωφελείας ίνα ούτω πραγματοποιεί τους κοινωνικούς και δημοσίου χαρακτήρος σκοπούς αυτής (60/675).

            Η επιτροπή αναγνωρίσεως των συνοικισμών Νεοχωρίου, Δίπορου ως κοινότητα αποτελούμενη από το Νομάρχη Γεώργιο Βήχο, Χρ. Μπέλμπα προέδρου Πρωτοδικών Κοζάνης και Βασιλείου Σκουβάκλη Διευθυντού Νομαρχίας και Θεοχ. Κογιαντή αναπληρωτού του κωλυομένου Νομομηχανικού Κοζάνης αποφάσισε  στις 23-2-54 ομοφώνως να απορρίψει την αίτηση των κατοίκων των ως άνω Συνοικισμών της κοινότητος Σαρακίνης περί αναγνωρίσεως των συνοικισμών εις ιδίαν κοινότητα δια το λόγο ότι δεν είναι δυνατόν να καταστεί βιώσιμος επί τη βάσει των σημερινών οικονομικών στοιχείων.

Αρχαιολογικά: Οικισμός περιόδου χαλκού  στην περιοχή «Αγίου Κωνσταντίνου» Διπόρου[1].

Εκκλησίες: Στην παλιά τοποθεσία, παλιό “Γουρνάκι” υπάρχουν οι εκκλησίες της Γεννήσεως της Θεοτόκου (πανηγύρι 8 Σεπτεμβρίου) με έτος κτήσης 1900, ενοριακός ναός, ο Άγιος Αθανάσιος και τα εξωκλήσια του Προφήτη Ηλία και Αγίας Παρασκευής. Στο νέο χωριό, το Νεοχώρι, δεσπόζει στην πλατεία η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου με έτος θεμελίωσης το 1964.

Αφιερωτές στη Μονή Αγίου Νικάνορος: Σύνολο αφιερωτών 180 εκ των οποίων 58 της Α΄ γραφής, 119 της Β΄ γραφής και 3 από αφιέρωμα χωραφιού. 

Εκπαίδευση: Μετά  την απελευθέρωση, 1912, λειτουργούσε σχολείο με 12 μαθητές με δάσκαλο το Νικόλαο Κακάλη από Κατάκαλη 17 ετών έναντι μισθού 5 λιρών μαζί με τα τρόφιμα που συντηρούνταν. Το σχολείο χρηματοδοτούνταν από τους γονείς των μαθητών.

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Στεγάζεται σε δημόσιο οίκημα αποτελούμενο από αίθουσα 26 τ.μ.  Φοιτούν 15 μαθητές. Το οίκημα είναι κατάλληλο και δια μελλοντική στέγαση του σχολείου με προσανατολισμό μεσημβρινό (21-9-37) (60/619).

«Μαθητές: 15, 17, 12, 13, 14[2].

Διδακτήριο: Κατάσταση ικανοποιητική. Ανηγέρθη το 1921. Προσανατολισμός μεσημβρινός να ληφθεί υπόψη ότι το σχολείο άρχισε να λειτουργεί από το δεύτερο δεκαήμερο του Ιανουαρίου και ο διδάσκαλος είναι ρωσόφωνος τα αποτελέσματα μπορούν να χαρακτηριστούν ικανοποιητικά οφειλόμενα στην εργατικότητα του διδασκάλου Ιάκ. Συμεωνίδη (12/3/1931).

Υλικό: Έχει 2 θρανία πολύεδρα, ένα κομμάτι πίνακος, 1 μικρό τραπέζι (12/3/1931). Προσετέθη γεωγραφικός χάρτης Ελλάδας μεγάλος (5/11/1931). 3 ακατάλληλα θρανία, 1 πίναξ, 1 χάρτης, τίποτε άλλο (24/6/1937). Ελλιπέστατο σε έπιπλα και εποπτικά μέσα, ακατάλληλα θρανία παλιά (21/5/1939).

Σχολική βιβλιοθήκη: Σχολική βιβλιοθήκη δεν υφίσταται (21/5/1939).

Σχολικός κήπος: Ελλείψει χώρου δεν καλλιεργείται εκτός λίγων μέτρων έμπροσθεν του διδακτηρίου με άνθη και μερικά λαχανικά (5/4/1931). Ιδρύθηκε και καλλιεργήθηκε (14/5/1938). Μικρή έκταση καλλιεργηθείσα πέριξ του σχολείου έχει τον τύπο κήπου σχολικού (21/5/1939).

Φοίτηση: Τακτική. Άτακτη, απόντες 14 (21/5/1939).

Άλλες πληροφορίες: Οι μαθητές παρουσιάζονται κουρελιασμένοι και κάτισχνοι. Το  χωριό δέρνεται από τη φτώχεια (5/11/1931). Υπηρέτησαν από Δεκέμβριο μέχρι 11-4-1939  ο Παπακωνσταντίνου Νικόλαος  νεοδιορισθείς πτυχιούχος Παιδαγωγικής Ακαδημίας. Μέχρι 15-5-39 κλειστό.

Διδάσκαλοι: Συμεωνίδης Ιάκωβος, Καρακάσης Βασίλειος, Γκιάτας Κων/νος, Παπακωνσταντίνου Νικόλαος»[3].  

Οικονομία: Η κτηνοτροφία, η καλλιέργεια εύφορων χωριών, η εργατικότητα αποτελούν τους βασικούς παράγοντες ανάπτυξης του οικισμού. Στο χωριό λειτουργεί εργαστήριο τυροκομικών προϊόντων ο Αθανάσιος Δήμζας.

Πληθυσμός: 1859=14 στεφάνια. 1913=119. 1920=112. 1928=68. 1940=81. 1951=98. 1961=151. 1971=135. 1981=151. 1991=152. 2001=138. 2011=116. (45^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 92 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 10.200 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 88 κατοικίες και ο φόρος ήταν 9.440 άσπρα.

Σύλλογοι: Αθλητικός Σύλλογος Νεοχωρίου.

---

[1] Απόστολος Παπαδημητρίου. Σελίδες Ιστορίας Γρεβενών. Τόμος Α΄σ.65.

[2]Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως: 12/3/1931, 5/11/1931, 24/6/1937, 14/5/1938, 21/5/1939.

[3] Τάνια Αποστόλου. Η εκπαίδευση στην επαρχία Βοϊου (Ανασελίτσης) στην περίοδο του μεσοπολέμου. Μεταπτυχιακή εργασία ΠΔΜ 2015.

 

Νέα Τραπεζούς Γρεβενών

77. Νέα Τραπεζούς, η (προσφυγικός οικισμός)

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ.386 Κοζάνη 2018

Κοινοτικά: Ο οικισμός αναγνωρίζεται στις 19-3-1961 και προσαρτάται στην κοινότητα Κοκκινιάς. Το 1997 εντάσσεται στο Δήμο Ηρακλεωτών και το 2010 στο δήμο Γρεβενών. Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 654 μέτρων, πολύ κοντά στην Κοκκινιά. Πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στο συνοικισμό το 1923-24 των οποίων η καταγωγή ήταν από τον Πόντο 30 οικογένειες (Τραπεζούντα, Νεοκαισάρεια), Πάνορμο Προποντίδος (10 οικογένειες). Πριν ονομασθεί Νέα Τραπεζούς είχε την ονομασία Κοκκινιά Β΄. Κατοικούσαν Βαλαάδες έλληνες εξισλαμισμένοι: «Οι Βαλαάδες της Νέας Τραπεζούντας εγκαταστάθηκαν  στα παράλια της  Μικράς Ασίας, στο χωριό  Μούρσαλι  της  επαρχίας Αϊδινίου. Οι απόγονοί  τους  έρχονται  κάθε Μάιο  και επισκέπτονται  τα  χωριά των  περιοχών Γρεβενών και Βοΐου, όπου  κατοικούσαν  οι δικοί τους  πριν την ανταλλαγή. Μιλούν ακόμη αρκετά  καλά  το  Ελληνικό  ντόπιο ιδίωμα  των  Γρεβενών. Χαρακτηριστικά, μια επισκέπτρια (δασκάλα), μας έλεγε: '' Στο σπίτ μας,  η γιαγιάμ  δε μας άφνε να μλούμε τούρκικα. Μλούσαμε μόνο ελληνικά''». http://neatrapezounta.blogspot.g

             Οι κάτοικοι του προσφυγικού Συν/μού Β΄ Κοκκινιάς αναφέρουν στις 16-4-53 προς το Νομάρχη Κοζάνης ότι στερούνται Δημόσιου δρόμου για να εξυπηρετούνται τα ζωτικά συμφέροντα του Συνοικισμού, διότι ο δρόμος ο άγων προς τον κεντρικό δρόμο της κοινότητας Κοκκινιάς είναι πεζόδρομος. Δεν μπορούν π.χ να καλέσουν αλωνιστικό συγκρότημα δια αλωνισμό των σιτηρών ή μεταφορά των προϊόντων προς την Α.Τ.Ε ή αγορά, δια διαφόρων οχημάτων ή τυχόν στεγάσεως του εντελώς πυροπαθούς συνοικισμού, του οποίου οι κάτοικοι έχασαν το παν, καταστραφέντες τελείως, πυροπαθείς από Ιταλούς και Γερμανούς 100% καθιστά ο πεζόδρομος ούτος, αδύνατο τη χρησιμοποίηση των μέσων τούτων.

            Εκπαίδευση: «Με τη λήξη των μαθημάτων πραγματοποιήθηκε σχολική γιορτή μετά την απόλυση της εκκλησίας παρουσία του εφημέριου Αναστάσιου Χαριτίδου. Στην ομιλία του ο δημοδιδάσκαλος Ι.Κογκετσίδης εκάκισε την αδιαφορία των γονέων εκείνων  των οποίων τα τέκνα απουσίασαν αδικαιολογήτως  για λίγες μέρες με προτροπή των γονέων, προκειμένου να ασχοληθούν με γεωργικές εργασίες. Το σχολείο λειτουργεί από το 1923» (Μ.Β 17-7-32).

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: «Το οίκημα είναι δημόσιο. Αποτελείται από τέσσερα δωμάτια. Ο αριθμός των μαθητών 31. Το σημερινό κατεχόμενο οίκημα είναι μεν κατάλληλο δια τη στέγαση του σχολείου, χρήζει δε απολύτου ανάγκης επισκευής, διότι ένεκα της πολυκαιρίας από της ανεγέρσεώς του εν έτει 1908, κατεστράφησαν εσωτερικώς ο τοίχος, τα παράθυρα και το δάπεδο, εξωτερικώς δε ο τοίχος υπό των βροχών» (60/619).

Επιθεώρηση σχολείου Β΄ Κοκκινιάς, προσφυγικού συνοικισμού: Κατά το προηγούμενο έτος υπήγετο εις εκπ. περιφέρεια Γρεβενών. Ο κήπος ανεπαρκής και ουχί αποδοτικός. Μαθητές 42. Διδάσκαλος ο Γεώργιος Μπιζάνης εκ Βρυσοχωρίου-Ηπείρου, πτυχιούχος Διδασκαλείου με συνολική υπηρεσία εδώ 3 ετών. Ο διδάσκαλος ούτος διακατέχεται υπό ζήλου και ζωηράς ενεργητικότητος προς εργασία και δράση. Είναι ζωντανός και επιδεικτικός καλής περαιτέρω εξελίξεως. Καταβάλλει καλάς προσπαθείας έσω και έξω του σχολείου δια την εν γένει πρόοδο και εμφάνιση και αγαπάται παρά των κατοίκων (8-11-39) (107/33).

Διδακτήριο δεν υπάρχει, διότι επυρπολήθη υπό των κατακτητών. Νυν στεγάζεται εις την εκκλησίαν. Εγγεγραμμένοι μαθητές 42. Σύμφωνα με την κατάσταση του Δ/ντή του Β΄ Δημοτικού Σχολείου Κοκκινιάς οι μαθητές του στις 15-1-46 ήταν 46 εκ των οποίων οι 7 ήταν ορφανοί. Στην αναλυτική έκθεση αναφέρει «Ο Συνοικισμός Β΄ Κοκκινιάς κατά την περίοδο της κατοχής λόγω των αλλεπαλλήλων επιδρομών τις οποίες υπέστη υπό των Ιταλογερμανών κατεστράφη κυριολεκτικώς. Επί 37 οικιών πυρπολήθηκαν τελείως 31, των περισσοτέρων εξ αυτών μετά των υπαρχόντων εν αυτών ειδών ιματισμού και επίπλων λόγω της απροσδοκήτου και απροόπτου επιδρομής των εχθρών. Άπαντα τα μεγάλα ζώα καθώς και πολλά μικρά διηρπάγησαν υπό των κατακτητών.Συνεπεία των ανωτέρω ως και της πενιχράς εσοδείας κατά την διαρρεύσασα καλλιεργητική περίοδο εδημιουργήθη εις το Συνοικισμό μας μία αφόρητος οικονομική κατάσταση, εις τρόπο ώστε το φαινόμενο να είναι λυπηρό και αξιοδάκρυτο. Οι περισσότεροι των κατοίκων, ιδιαιτέρως τα παιδιά τυγχάνουν γυμνοί και ανυπόδητοι, των γονέων των μη δυναμένων ν’ ανταποκριθούν εις τας ανάγκας αυτάς, αφού στερούνται και αυτών των στοιχειωδών μέσων διατροφής. Συνεπεία του χειμώνος πολλοί μαθητές τυγχάνουν κλινήρεις πάσχοντες εξ ελονοσίας και κρυολογημάτων». Καταλήγοντας ζητά ο διευθυντής  κατά την προσεχή διανομή να ενισχυθούν οι μαθητές του συνοικισμού με ιματισμό για να μη θρηνήσουμε θύματα λόγω της οικτρής καταστάσεως (60/164).

Από έκθεση του επιθεωρητή στις 6-3-51 αναφέρει ότι το διδακτήριο είναι παλαιόν τουρκικό κτήριο πυρποληθέν το 1943. Ανεγέρθη το 1946. Η υγιεινή κατάσταση των μαθητών πολύ καλή. Το ήθος των μαθητών πολύ καλό και διαγωγή εντός και εκτός του σχολείου αρίστη. Διδασκάλισσα η Ελένη Κόκκαλη του Νικολάου εκ Κερκύρας, πτυχιούχος Παιδαγωγικής Ακαδημίας Ζωσιμαίας Ιωαννίνων. Έχει επίγνωση της αποστολής της πλήρη. Είναι ζωντανή, ενθουσιώδης και δραστηρία.

Το διδακτήριο έχει 15 δίεδρα θρανία, κατέχει κλήρο 18 στρεμμάτων. Η σχολική βιβλιοθήκη έχει 24 βιβλία εκ των οποίων τα 6 βοηθητικά για τους μαθητές. Έχει επίσης 23 αναγνωστικά βιβλία, ως ελεύθερα αναγνώσματα χρησιμοποιούμενα. Μαθητές εγγεγραμμένοι 28 (2-12-52).

Διδάσκαλος ο Δακαφούκης Δημήτριος του Αχιλλέως, εκ Διαβολιτσίου –Μεσσηνίας με έτος γεννήσεως 1918. Διοργάνωσε νυκτερινή σχολή, οργάνωσε βιβλιοθήκη, προέβη εις δενδροφυτεύσεις, αναδασώσεις. Τρέφει εκτίμηση προς το επάγγελμα, παρακολουθεί την εξέλιξη της παιδαγωγικής επιστήμης και έχει τάση προς περαιτέρω μόρφωση, έχει ανεπτυγμένο το συναίσθημα ευθύνης, είναι ευσυνείδητος, πειθαρχικός, νομιμόφρων, σώφρων. Η ιδιωτική του ζωή είναι η αρμόζουσα, ευγενής, ψύχραιμος, προσεκτικός, ευπρεπής ως προς την εξωτερική εμφάνιση, τιμάται υπό της κοινωνίας λόγω της συμπεριφοράς του, του ήθους του, του καλού χαρακτήρος και της εντόνου και πολυσχιδούς δράσεώς του (17-12-53).

«Μαθητές: 42[1].

Διδακτήριο: Με τις γενόμενες διαρρυθμιστικές επισκευές παρουσιάζει ικανοποιητική κατάσταση (8/11/1939).

Υλικό: Ελλιπές, πενιχρόν (8/11/1939).

Σχολική βιβλιοθήκη: Με ελάχιστα βιβλία προς χρήση διδασκάλου. (8/11/1939).

Σχολικός κήπος: Ο υπάρχων ανεπαρκής και ουχί αποδοτικός, χρήζει περίφραξης.

Φοίτηση: Τακτική.

Διδάσκαλοι: Μπιζάνης Γεώργιος»[2].

Ιερά: Ο πρόεδρος της εκκλησιαστικής επιτροπής προσφύγων Κοκκινιάς στις 31-1-37 ζητά από το Δασάρχη Γρεβενών τη χορήγηση αδείας υψικαμίνου χωρητικότητας 20.000 οκάδων ασβέστου, η οποία άσβεστος θα χρησιμοποιηθεί δια την ανέγερση ναού στο συνοικισμό. Βεβαιούμεν υπευθύνως η υπογεγραμμένη Εκκλ. Επιτροπεία «Αγίου Γεωργίου» του χωρίου Κοκκινιάς προσφύγων  ότι ο ιερός ναός «Αγ. Γεώργιος» του χωριού μας θα ανεγερθεί δι’ αυτεπιστασίας τα δε υλικά θα διατεθούν εις τον τεχνίτη υπό της εκκλησ. Επιτροπείας και της κοινότητος εν γένει. Η εκλ. Επιτρoπεία. Κ. Κωνσταντινίδης. Άλλοι δύο. Ο εργοδηγός Αριστοτέλης Τσαμπίρης βεβαιεί ότι για την ανέγερση του ιερού ναού του Συνοικισμού προσφύγων κοιν. Κοκκινιάς απαιτείται άσβεστος 25.000 οκάδες.

Ενοριακός ναός Αγίου Γεωργίου η οποία ανοικοδομήθηκε στη θέση τζαμιού. Στην αυλή της εκκλησίας υπάρχει μαρμάρινο κιονόκρανο κι άλλα μάρμαρα από το κατεστραμμένο τζαμί. Εικονοστάσια Αγίου Δημητρίου και Αγίου Γεωργίου  στη θέση παλιών κατεστραμμένων ναών.

“Ότι το τζαμί ήταν εκκλησία δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία διότι μετά την αναχώρηση των Βαλαάδων, οι χριστιανοί ανεκάλυψαν στους τοίχους αρκετούς σταυρούς και άλλα χριστιανικά σημεία” (M.B 21-6-1936).

Ο νυν ναός του Α. Γεωργίου ανηγέρθη μετά από κατεδάφιση του παλιού το 1968.

Πληθυσμός: 1961=114. 1971=45. 1981=51. 1991=49. 2001=29. 2011=19. (100^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011).

---

[1] Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως: 8/11/1939.

[2] Τάνια Αποστόλου. Η εκπαίδευση στην επαρχία Βοΐου (Ανασελίτσης) στην περίοδο του μεσοπολέμου.  Μεταπτυχιακή εργασία ΠΔΜ 2015.