Τρίτη 28 Ιανουαρίου 2014

Βάρης Γρεβενών



19.Βάρης, ο
Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ.386. Αυτοέκδοση



Γενικά: Ο Βάρης χτισμένος σε υψόμετρο 737 μέτρων, γεωγραφικά, ιστορικά, πολιτιστικά ανήκει στην ευρύτερη περιοχή των Βεντζίων. Γειτονικά χωριά είναι ο Έξαρχος, Χρώμιο, Πυλωροί, Ποντινή, Κολοκυθάκι, Κνίδη. “Το χωρίον Βάρσα έχει 30 οικογένειες και βρύσες” (Σχινάς 1866).
Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 23 χριστιανοί.

Αλώνια: Ο έπαρχος Γρεβενών στις 27-7-39 με έγγραφο στο Νομάρχη Κοζάνης υποβάλει αναφορά του προέδρου της κοινότητας Εξάρχου με την οποία ζητείται να επιτραπεί ο αλωνισμός εντός του συνοικισμού Βάρες. Ο  Νομάρχης στις 1-8-39 διαβιβάζει την αναφορά της κοινότητας στο σταθμάρχη Κνίδης και τον παρακαλεί εφ’ όσον δε συντρέχει λόγος ή δεν υπάρχει δυνατότης κατασκευής νέων αλωνιών υπό των κατοίκων του συνοικισμού Βάρης να επιτρέψει τον αλωνισμό στα παλιά αλώνια (60/1578).
Στις 26-7-39 οι κάτοικοι του χωριού Βάρις  διαβιβάζουν αίτηση προς το Νομάρχη Κοζάνης και ζητούν να τους επιτραπεί ο αλωνισμός στο παλιό αλώνιον. Ο σταθμάρχης Κνίδης στις 13 Αυγούστου 1939 αναφέρει στο Νομάρχη ότι επειδή οι κάτοικοι του χωριού Βαρίσης δεν κατασκεύασαν νέα αλώνια τους επετράπη να χρησιμοποιήσουν τα παλιά (60/1578).
Εκπαίδευση: Σύμφωνα με αναφορά του Φιλεκπαιδευτικού συλλόγου Κωνσταντινούπολης  το έτος 1874 ο οικισμός είχε 90 άρρενες κατοίκους, υπήρχε δάσκαλος με μισθό 300 γροσίων αμειβόμενος από την εκκλησία με μαθητές γύρω στους 20. Σύμφωνα με έκθεση του προξενείου Ελασσώνος  του έτους 1901-1902  στο σχολείο φοιτούσαν 20 μαθητές. Σε εκκλησιαστικό βιβλίο της εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου Πυλωρών αναφέρεται ως δάσκαλος Πυλωρών ο Αθανάσιος Νικόλαος Πατσίκας από τη Βάρεσια χωρίς να αναφέρεται η ημερομηνία. Επίσης ο Λάμπρος Δημητρίου Θύμιου υπηρετούσε στο “Πυλωρί” το 1890 από Βάρεσια.
Το εποπτικό Συμβούλιο στις 25-10-26 με πρόεδρο το γυμνασιάρχη Σιατίστης Ν.Παπανικόλα  προτείνει την ίδρυση σχολείου εις  Βάρεσαν (ή Βαρύ) η οποία αριθμεί 15 οικογένειες με το σκεπτικό ότι οι κάτοικοι είναι φιλοπρόοδοι ανακαινίσαντες όλες τις κατοικίες των προθυμοποιούμενοι και ανέγερση διδακτηρίου.
Εκτίθεται σε φανερά μειοδοτική δημοπρασία η ανέγερση διδακτηρίου (Β.Ε 3-11-35).
Τανιμανίδης Αναστάσιος  του μονοταξίου δημοτικού σχολείου Βάρης, απόφοιτος του εν Αργυρουπόλει Γυμνασίου με υπηρεσία 16 ετών (31-12-1940 ΑΒΕ 70. ΣΑΕ 52).
“Μαθητές: 18, 20, 19, 17, 17[1].
Διδακτήριο: Κλειστό από τα μέσα Ιανουαρίου μετατεθέντος του διδασκάλου στη Θεσσαλονίκη. Θα μείνει κλειστό μέχρι κατασκευής νέου διδακτηρίου, διότι το χρησιμοποιηθέν μέχρι σήμερα είναι τελείως ακατάλληλο. Διδακτήριο χρησιμοποιείτο τμήμα του νάρθηκος της εκκλησίας διαστάσεων 1,90Χ2 με φεγγίτη 0,25 Χ0,8 μ. Ούτε δωμάτιο για το διδάσκαλο υπάρχει. Ο διδάσκαλος κοιμάται στην άκρη ενός αχυρώνα του οποίου η μία πλευρά είναι πεσμένη. Ο επιθεωρητής δήλωσε στους κατοίκους ότι δεν μπορεί να καταδικάσει τους μαθητές να διάγουν εντός του ανήλιου σκοτεινού μικροδωματίου και του διδασκάλου στο αχούρι (10/3/1931). Η κατάσταση ελεεινή. Αποτελείται εκ μιας αιθούσης διδασκαλίας ανωγείου 12 περίπου τ.μ με πλημμελή φωτισμό και αερισμό, άνευ οροφής. Μόλις φέτος εξευρέθη και τούτο για να λειτουργήσει το σχολείο ύστερα από τριετή διακοπή εκ της ελλείψεως διδακτηρίου (19/3/1934). Εντός του αρξαμένου σχολικού έτους θα αποπερατωθεί το ανεγειρόμενο. Στεγάζεται στο νάρθηκα της εκκλησίας (22/6/1937). Υπό αποπεράτωση το νέο (13/5/1938). Εντός ολίγου αποπερατούται το νέο. Φέτος λειτούργησε στενοχώρως το σχολείο σε εκκλησιαστικό οικίσκο, ακαταλληλότατο (23/5/1939).
Υλικό: Τρία πολύεδρα θρανία, ένα κομμάτι πίνακος και μία θερμάστρα (19/3/1934). Προσετέθησαν ένα τραπέζι, δύο θρανία και 2 καθίσματα (16/11/1934). Θρανία-ικριώματα ακατάλληλα, ξεθωριασμένος πίναξ (22/6/1937).
Υπηρεσιακά βιβλία-Βιβλιοθήκη: Σχολική βιβλιοθήκη δεν υφίσταται (19/3/1934). Σχεδόν ανύπαρκτος, ελάχιστα βιβλία (23/5/1939).
Φοίτηση: Τακτική.
Διδάσκαλοι: Μπέντας Παναγιώτης, Σίσκος Δημήτριος, Τανιμανίδης Αναστάσιος”[2].
Επισιτιστική βοήθεια: Ο πρόεδρος της κοινότητας Εξάρχου Χρίστος Ζαχαράκης στις 15-7-46 βεβαιώνει ότι η Υποεπιτροπή Διανομών του συνοικισμού Βάρης αποτελούνταν από τον Αντώνιο Γκουλιαβέα, Δημήτριο Ταγάρα και Αχιλλέα Γκουλιαβέρα.
Ο Γκουλιαβέρας Αντώνιος ως γραμματέας της Υποεπιτροπής Διανομών Συνοικισμού Βάρης διαμαρτύρεται στις 17-7-46 στην Επιτροπή Διανομών Σιατίστης ότι δεν τους χορηγούν τρόφιμα. Τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι οι κριθέντες ως εύποροι αρνούνται να πληρώσουν το αντίτιμο των τροφίμων.
Ιερά: Ιερός ναός Αγίου Νικολάου, πολιούχος του χωριού με χρονολογία ανεγέρσεως 1875 Μαρτίου 16. Σήμερα στη θέση του ανεγέρθη νέος. Ο ενοριακός ναός του Αγίου Δημητρίου βρίσκεται στην πλατεία του χωριού. Ανηγέρθη το 1952 στη θέση παλιότερου ναού. Με το σεισμό της 13ης Μαΐου 1995, 6,6 R, ο ναός υπέστη ζημίες οι οποίες αποκαταστάθηκαν με τη συνδρομή των πιστών.  Δίπλα ακριβώς με τη συνδρομή πολιτείας και πιστών ανεγέρθη παρεκκλήσιο του Αγίου Δημητρίου του οποίου ο αγιασμός πραγματοποιήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2010. Με τη σύμφωνη γνώμη κατοίκων και Μητροπολίτη μετονομάσθηκε σε ιερό ναό αγίας Γλυκερίας με καθαγιασμό της εικόνας στις 12 Μαΐου 2015 (γιορτάζει στις 13 Μαΐου) με πάνδημη συμμετοχή των κατοίκων. Ο ναός του Αγίου Αθανασίου κατεστράφη ολοσχερώς από το σεισμό του 1995. Στη θέση του τοποθετήθηκε εκκλησάκι με αξιοποίηση του περιβάλλοντος  χώρου.
Κατοχή: Επιδρομή Γερμανών στις 7 Ιουνίου 1944 πυρπόλησαν το σχολείο και σχεδόν όλες τις οικίες του χωριού.
Καφενείο: Λειτουργεί καφενείο-ψησταριά στην πλατεία του χωριού με αγνάντεμα τον Κίσσαβο.
Κοινοτικά: Μαζί με τον οικισμό Έξαρχο αποτέλεσαν το 1918 την κοινότητα Εξάρχου. Τηλεφωνοδότηση του χωριού στις 29 Ιουλίου 1963. 
Μονή Ζάβορδας: Σύμφωνα με υπόμνημα του Μητροπολίτη Κοζάνης Κωνστάντιο του 1901 για την περιουσία της μονής Ζάβορδας είχε στην κατοχή τους στο Βάρη ένα μαϊντάνι και δύο ζευγάρια. Αφιερωτές  στην Ιερά Μονή Αγίου Νικάνορος για την ψυχική τους σωτηρία Α΄ Γραφής από το 1534 ως το 1692 έχουμε  54 και Β΄ Γραφής από το 1692 και μετά 176.
Οικονομία: Από το 1935 ως το 1980  ο τόπος στηρίχθηκε στην εκμετάλλευση του χρωμίτη. Σημαντικά κοιτάσματα υπάρχουν στις περιοχές Ριζό, Κουρσούμια, Βοϊδόλακκος, Κερασίτσα, Αγά Κουρή, Πεύκα και Κίσσαβο. Πολλοί επέλεξαν την ενασχόλησή τους ως εργάτες στη βιομηχανικά αναπτυσσόμενη Κοζάνη τη δεκαετία του 70 ή μετανάστευσαν στις χώρες της Δ. Ευρώπης.
Η Διεύθυνση Μηχανικής Καλλιέργειας στις 3-7-57 σε έκθεση  πεπραγμένων για το Α΄ εξάμηνο του 1957  αναφέρει ότι «συνεχίστηκαν οι εκχερσωτικές εργασίες στο Αγρόκτημα Βαρίσης δια την εγκατάσταση ακτημόνων των κοινοτήτων Εξάρχου, Μεταμορφώσεως, Παλαιοκάστρου, Σκήτης, Κερασιάς. Οι εργασίες άρχισαν τον παρελθόντα Οκτώβριο και περατώθηκαν το μήνα Ιούνιο ε.έ. Από την έναρξη των εργασιών ξεχερσώθηκαν συνολικώς 1403 στρέμματα με συνολική δαπάνη 207.543 δραχμές. Η χορηγηθείσα  υπό της ΑΤΕ δαπάνη διετέθη σε 47 οικογένειες ακτημόνων των άνω αναφερθεισών οικογενειών» (60/793).
Ο  Διοικητής  Χωροφυλακής Γιαννακόπουλος με έγγραφο στη Νομαρχία Γρεβενών το Φεβρουάριο του 1963 δηλώνει ότι στη θέση «ΚΟΥΡΗ» εγγύς του χωρίου Βάρεσι αποκλείσθηκαν από 5νθημέρου 6 ποιμένες μετά 800 προβάτων. Λόγω χιόνος τροφοδότηση υπό ομοχωρίων των αδύνατος. Ριφθώσι 50 χιλιόγραμμα άρτου και 2000 κριθή απολύτως αναγκαία για επιβίωση.


Ονομασία: Στον Κώδικα της Ζάβορδας αναφέρεται ως Βάρεσια, Βάρισα, Βαρήσηα, 1789 «Βάρσια», Εθνολογική στατιστική του πληθυσμού των κατοίκων σχ. έτους 1913-14 ως «Βαρίσι», το 1914 στον εκλογικό κατάλογο ως Βάρεσα,  το 1926 ως «Βάρεσσα», 1941 «Βάρεσι», 1946 «Βάρις». Εκλογικός κατάλογος 1952 «Βάρυσα».  
 Η επιτροπή  μετονομασιών της Γενικής Διοικήσεως Θεσσαλονίκης αναφέρει στις 6-5-1927 ότι δεν ενέκρινε τις προταθείσες ονομασίες του χωριού Βάρεσι διότι το μεν Νεοχώρι είναι κοινότατον, το δε Πτηνοχώρι διότι αφ’ ενός μεν δε δικαιολογείται αφ’ ετέρου δε διότι είναι σύνθετον εκ νέας και αρχαίας λέξεως. Στο παλιό νεκροταφείο βρίσκονται μαρμάρινοι σταυροί επιτύμβιοι με χρονολογία 1789, 1792  και 1809 οι οποίοι φέρουν το όνομα του χωρίου Βάρσια, όπως λέγεται κι από τους κατοίκους. Σήμερα φέρει το όνομα Βάρης ο, με αυτό το όνομα καταγράφεται από την Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία ατις απογραφές του 1940, 1951,1961 1971,1981,1991, 2001, 2011.

 Πανηγύρι: Πανηγυρίζει στις 20 Μαΐου στην ανακομιδή των λειψάνων του Αγίου Νικολάου (Άγιος Νικόλαος ο καλοκαιρινός). 

Πεσόντες:  Μαντατζής Αθανάσιος, τα παιδιά του Βασιλική και Παναγιώτης έλαβαν πολεμική σύνταξη στις 24 Ιουλίου 1925 σύμφωνα με το νόμο 3122 του 1924. Πλιάτσιος Δημήτριος του Παναγιώτη ετών 30, έτος 1944. Παπαγιάννης Αθανάσιος ετών 50, έτος 1946. Παπαγιάννης Ευθύμιος του Αθανασίου ετών 35, έτος 1947. Παπαγιάννης Λεωνίδας του Ευθυμίου ετών 17, έτος 1947. Παπαγιάννης Δημήτριος του Ευθυμίου ετών 16  έτος 1947. Γκουλιαβέρας Αχιλλέας του Κων/νου ετών 22, έτος 1948. Τζέτσιφας Βασίλειος του Γεωργίου ετών 22, έτος 1948. Πουλιόπουλος Νικόλαος του Ευαγγέλου ετών 48, έτος 1949. Παπαχρήστος Χρήστος του Φωτίου, έτος 1949. Αδάμος Ζήσης ετών 40, έτος 1949.
Σεισμός: Αισθητός σεισμός 5,4 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ συγκλόνισε τον τόπο στις 17 Ιουλίου 2007. Από τον ίδιο εστιακό χώρο, περιοχή Βοϊδόλακκος του Μπούρινου, προκλήθηκε ο καταστρεπτικός σεισμός της 13ης Μαΐου 1995 που κατέστρεψε ολοσχερώς τις οικίες.
Πληθυσμός: 1904=100. 1913=100.1920=64. 1928=87. 1940=113. 1951=94, 1961=155, 1971=121, 1981=68, 1991=101, 2001=76. 2011=48. (80ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 21 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 4.900 άσπρα[3].































































































































[1]Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως: 19/3/1934, 16/11/1934, 22/6/1937,13/5/1938, 23/5/1939. 
[2] Τάνια Αποστόλου: Η εκπαίδευση στην επαρχία Βοΐου (Ανασελίτσης) στην περίοδο του μεσοπολέμου. Μεταπτυχιακή εργασία ΠΔΜ 2015.
[3] Τα ανέκδοτα αρχεία τα δημοσίευσε ο φιλόλογος Κώστας Καμπουρίδης στο βιβλίο “Festshrift in honor of Ioannis Theoharidis-stydies on the Ottoman Emmpire and Turkey”, Region of Grevena. Tomos 2. The ISIS Press-Istanbyl 2014 (σελ. 199-203) στην αγγλική γλώσσα. Τα αρχεία μετέφρασε στην ελληνική και δημοσίευσε ο Αριστείδης Λαναράς στο βιβλίο ΔΙΠΟΡΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ το έτος 2015.








Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου