ΔΙΠΟΡΟ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΤΑ ΙΕΡΑ

 

 

10. ΔΙΠΟΡΟ ΤΑ ΙΕΡΑ

Γράφει ο Άρης Λαναράς

α) Άγιος Νικόλαος: Ο Άγιος Νικόλαος είναι κτίσμα του 16ου αι. και είναι μονόχωρος ναός ο οποίος μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1950 ήταν και ο κοιμητηριακός ναός του χωριού. Οι διαστάσεις του είναι 6 μέτρα μήκος και 4 μέτρα πλάτος. Σε αψίδωμα επάνω από τη θύρα εισόδου είναι ορατή η παράσταση του Αγίου Νικολάου η οποία χρονολογείται από την αρχική κτίση του ναού κατά το 16ο αι. Όσον αφορά το εσωτερικό του ναού, ο ναός είναι διακοσμημένος με αγιογραφίες στο σύνολό του, από αγνώστων στοιχείων αγιογράφο, οι οποίες δημιουργήθηκαν επίσης κατά την κτίση του ναού και επιζωγραφίσθησαν κατά την ανακαίνιση που υπέστη ο ναός το έτος 1855. Επίσης στο εσωτερικό του σώζεται και το ξύλινο τέμπλο το οποίο χρονολογείται στον 19ο αι. Ο ναός του Αγίου Νικολάου υπέστη σοβαρότατες φθορές από το σεισμό που έπληξε την περιοχή το 1995 όπου και κατέρρευσε τμήμα της βόρειας τοιχοποιίας και παρατηρήθηκε έντονη παραμόρφωση της κόγχης του ιερού.

Σύμφωνα με υπουργική απόφαση η οποία δημοσιεύεται στο Φ.Ε.Κ υπ' αριθμ. 756/Β στις 27-08-1996 ο ναός του Αγίου Νικολάου κηρύσσεται  ως αρχαίο μνημείο και εντάσσεται στα μνημεία των Χριστιανικών/Βυζαντινών χώρων της βυζαντινής και μεταβυζαντινής περιόδου

 

β) Άγιος Αθανάσιος: Ο ναός του Αγ. Αθανασίου βρίσκεται σε λόφο στη δυτική πλευρά του χωριού. Κτίσθηκε το έτος 1878 και ανακαινίστηκε για πρώτη φορά το 1936. Και αυτός ο ναός υπέστη σοβαρές ζημιές από το σεισμό του 1995 αλλά αναστηλώθηκε πλήρως και αγιογραφήθηκε με την ευγενή προσφορά κατοίκου του χωριού. Μέχρι την ανακαίνιση του 2004 ο ναός ήταν αγιογραφημένος μόνο στο χώρο του ιερού. Το 2004 αγιογραφήθηκε και στο κυρίως μέρος του ναού. Το ξύλινο τέμπλο χρονολογείται στο έτος κτίσης του ναού και είναι διακοσμημένο με παραστάσεις λουλουδιών, συχνό φαινόμενο την εποχή εκείνη. Συμπληρώνεται βέβαια από τις εικόνες της Παναγίας, του Ιησού Χριστού, του Αγ. Αθανασίου και του Αγ. Ιωάννη του Προδρόμου.

 

γ)Αγία Παρασκευή: Ο ναός της Αγ. Παρασκευής αποτελεί από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 τον κοιμητηριακό ναό του Διπόρου. Βέβαια νεκροταφείο προϋπήρχε γύρω από το ναό το οποίο ανάγεται στις αρχές του 20ου αι. λόγω αρρώστιας που είχε προσβάλει το χωριό και οι προσβληθέντες από την αρρώστια θάβονταν ξεχωριστά. Ο ναός είναι κτίσμα του 19ου αι. χωρίς δυστυχώς να μας παρέχονται ακριβείς πληροφορίες για το έτος κτίσης. Υπέστη ολική ανακαίνιση κατά τη δεκαετία του 1960 και διατηρήθηκε στις ίδιες διαστάσεις με τον παλιό ναό. Το ξύλινο τέμπλο, απλό στην κατασκευή του και η εικόνα της Αγ. Παρασκευής διατηρήθηκαν και στη νέα μορφή του εξωκκλησιού.

 

δ)Των Αγίων Ταξιαρχών: Ο ναός των Αγίων Ταξιαρχών βρίσκεται στη νότια πλευρά του χωριού πολύ κοντά στον ποταμό Αλιάκμονα. Πρόκειται για μονόχωρο ναό διαστάσεων 6,5 επί 3,5 μέτρα. Αποτελεί κτίσμα του 19ου. αι. με απροσδιόριστο το ακριβές έτος κτίσης. Υπέστη  δύο  ανακαινίσεις κατά τα έτη 1940 και 2009. Μάλιστα στη δεύτερη ανακαίνιση επιζωγραφίσθησαν και οι αγιογραφίες στο κύριο μέρος του ναού, ενώ αυτές στο ιερό παρέμειναν στην αρχική τους μορφή από την κτίση του εξωκλησιού. Το ξύλινο τέμπλο κοσμείται από παραστάσεις του Αρχ. Μιχαήλ, της Παναγίας, του Ζωοδότη Ιησού Χριστού, του Αγ. Ιωάννη του Προδρόμου και του Αγ. Αθανασίου. Γύρω από τις παραστάσεις των Αγίων είναι διακοσμημένο με ζωγραφιές λουλουδιών και κλημάτων αμπέλου. Στο πάνω μέρος του τέμπλου απεικονίζονται οι 12 Απόστολοι.

 

ε)Παναγία: Το εξωκλήσι της Παναγίας βρίσκεται και αυτό στη  νότια πλευρά του χωριού κοντά στον ποταμό Αλιάκμονα. Πρόκειται ίσως για τον αρχαιότερο σε κτίση ναό του Διπόρου. Πιθανή χρονολόγησή του δίνεται ο 15ος - 16ος αι. Πλέον σώζονται μόνο τα θεμέλια του ναού, τα οποία αποκαλύφθηκαν από τις έρευνες των αρχαιολόγων και ένα τμήμα του ιερού και της Αγ. Τράπεζας. Όσον αφορά τις διαστάσεις και τη δομή του ναού αυτές είναι εντελώς διαφορετικές από τα υπόλοιπα ιερά του Διπόρου. Πρόκειται για ένα δίχωρο ναό διαστάσεων 15 επί 10 μέτρων. Στην άκρη του ιερού υπάρχει εκκλησάκι αφιερωμένο στην Παναγία το οποίο σώζεται σε καλή κατάσταση. Στην ίδια θέση η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε ευρήματα της εποχής του σιδήρου (1100-750 π.Χ).

 

στ)Αγία Μαρίνα: Η Αγ. Μαρίνα εορτάζεται και ως πολιούχος του χωριού στις 17 Ιουλίου. Ο ναός της Αγ. Μαρίνας βρίσκεται στο δρόμο προς το ποτάμι και πρόκειται για κτίσμα διαστάσεων 6 επί 4 μέτρα με πιθανό έτος κτίσης το 1880. Εντύπωση προκαλούν οι αγιογραφίες, αγνώστου αγιογράφου, με τις οποίες είναι διακοσμημένο το εξωκλήσι μιας και εικαστικά διαφέρουν από τις αγιογραφίες των υπόλοιπων ναών. Επίσης διαφορετικό είναι και το ξύλινο τέμπλο, απλής κατασκευής και αυτό, αφού δεν υπάρχουν εικόνες αγίων σε αυτό. Και αυτό το ιερό υπέστη φθορές από το σεισμό του 1995 χωρίς δυστυχώς να επιδιορθωθούν όπως θα έπρεπε.

 

ζ) Αγ.Κωνσταντίνος: Το εξωκλήσι του Αγ. Κων/νου βρίσκεται επάνω σε λόφο στην νοτιοανατολική πλευρά του χωριού πολύ κοντά και αυτό στον ποταμό Αλιάκμονα. Σήμερα σώζεται σε άσχημη κατάσταση ενώ δίπλα ακριβώς υπάρχουν ερείπια που ανήκουν πιθανώς σε παλαιότερο ναό. Ο λόφος αυτός κατοικούνταν κατά τους αρχαίους και βυζαντινούς χρόνους και τα ερείπια των τειχών που υπάρχουν χρονολογούνται στο έτος 300 π.Χ. Κατά την παράδοση υπήρχε μοναστήρι στον οικισμό αυτό.

 

 

η)Άγιος Δημήτριος: Ο Αγ. Δημήτριος είναι η κεντρική εκκλησία του Διπόρου όπου τελείται ο εκκλησιασμός των κατοίκων καθώς και όλα τα μυστήρια. Η σημερινή εκκλησία χτίστηκε το έτος 1974 ενώ η προηγούμενη το έτος 1951-1952. Από την παλιά εκκλησία σώζεται μόνο ο επισκοπικός θρόνος ενώ δυστυχώς δε διεσώθη το ξυλόγλυπτο τέμπλο το οποίο σύμφωνα με μαρτυρίες ήταν άριστης τεχνικής. Το καμπαναριό του ναού μεταφέρθηκε με τη  νέα κτίση στην πίσω πλευρά του ναού ενώ στις προηγούμενες ήταν στην μπροστά πλευρά και ήταν επιβλητικό και χτισμένο από πέτρα. Ο ναός του Αγ. Δημητρίου καλύπτεται από αγιογραφίες σε όλες του τις διαστάσεις. Υπέστη ζημιές από το σεισμό και ο ναός αλλά και το καμπαναριό οι οποίες επισκευάστηκαν.

 

ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟ ΚΟΖΑΝΗΣ

 

 

11. ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟ

 

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

 

`           Γενικά: Το Παλαιόκαστρον χτισμένο σε υψόμετρο 900 μέτρων στις υπώρειες του ασβεστολιθικού όρους Μπούρινου, αποτελεί σύνορο με τον οφιολιθικό που αναδύθηκε από τα έγκατα του πυθμένα της θάλασσας. Απέχει από την Κοζάνη 30 χιλιόμετρα κι από τη γειτονική Σιάτιστα 12 χιλιόμετρα. Στον κόμβο της Εγνατίας στην Μπάρα είχε ανεγερθεί ο σταθμός του σιδηροδρομικού σταθμού Κοζάνης-Καλαμπάκας ο οποίος δε λειτούργησε ποτέ λόγω εγκατάλειψης του έργου από τη Βελγική Εταιρεία. Γειτονικά  χωριά είναι το Δαφνερό και ο Έξαρχος. Στο χωριό εγκαταστάθηκαν πολλοί κάτοικοι από το διαλυμένο οικισμό Πέτροβο. Σήμερα οι κάτοικοι διατηρούν και καλλιεργούν τα γόνιμα παραποτάμια χωράφια του εγκαταλειμμένου οικισμού. 

 

Κοινοτικά:  Συστάθηκε ως κοινότης  Παλαιοκάστρου με συνοικισμούς το Παλαιόκαστρον και Βαΐπες με το Β.Δ 19-12-1918, ΦΕΚ.Α 200/1918  η οποία λειτούργησε ως το τέλος του 1998. Αποτέλεσε διαμέρισμα του Δήμου Σιατίστης ως το 2010, σήμερα ανήκει στο διευρυμένο δήμο Βοΐου. Οι πρώτες εκλογές μετά την απελευθέρωση της περιοχής με τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13  πραγματοποιήθηκαν στις 31 Μαΐου του 1915 με 19 εκλογικά τμήματα στην Υποδιοίκηση Γρεβενών.

Το έβδομον με έδρα το χωρίον Κοπρίβα  ένθα θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και οι των χωρίων Τόριστα (Ποντινή), Σφίλτσι (Χρώμιο), Πυλωροί, Βάρεσσα (Βάρη), Έξαρχος, Βαΐπες (Δαφνερό), Παλαιόκαστρον, Λουτσίσινο (Λαγκαδάκια), Γκουστώμη (Πόρος), Πισκόν (Πιστικόν). Από το Παλαιόκαστρο ήταν γραμμένοι στον εκλογικό κατάλογο του 1914  εκατόν είκοσι δύο (αρ.122) άρρενες ψηφοφόροι.

Η Κοινότητα προσαρτάται από την Επαρχία Γρεβενών του Νομού Γρεβενών, στην Επαρχία Βοΐου του Νομού Κοζάνης στις 2-7-1974.

Αξιοθέατα: Εντυπωσιάζει η πλακόστρωτη πλατεία με το καμπαναριό και την καλαίσθητη βρύση, το σιντριβάνι, ο αρχαιολογικός τόπος, η πανοραμική θέα από την εκκλησία του Αγίου Χριστοφόρου.

Αρχαιότητες: Το αρχαιότερο εργαλείο της Ελλάδας ο λίθινος πέλεκυς, ηλικίας 100.000 χρόνων βρέθηκε  το 1963 στον αρχαίο οικισμό «ΓΛΑΣ», 500 μέτρα από το σημερινό οικισμό. Σημαντικά ευρήματα (σύνολο εννιά) προχριστιανικής περιόδου φυλάσσονται στο αρχαιολογικό μουσείο Κοζάνης και στο Ιστορικό Λαογραφικό Φ. Ιστορίας του Συνδέσμου Γραμμάτων και Τεχνών της Περιφερειακής Ενότητας Κοζάνης  σιδερένια αιχμή δόρατος και λίθινος διάτρητος πέλεκυς.

 

Μακεδονικός Αγώνας-Παύλος Μελάς: Στον  ένοπλο Μακεδονικό Αγώνα εναντίον των Βουλγάρων 1904-1908  το Παλαιόκαστρον υπήρξε το κέντρο φιλοξενίας των ανταρτών που έρχονταν από την ελεύθερη Ελλάδα, προκειμένου να εμψυχώσουν  τους υπόδουλους Έλληνες να μην ενταχθούν στη Βουλγαρική εκκλησία. Ο Παύλος Μελάς με  τη συνοδεία του στις 11 Μαρτίου 1904 λημεριάζουν στο Παλιόκαστρο. Το ίδιο κι οι οπλαρχηγοί αξιωματικοί Αλέξιος Κοντούλης, Γεώργιος Κολοκοτρώνης. Το Παλαιόκαστρον απελευθερώθηκε στις 10 Οκτωβρίου 1912 από τα ανταρτικά σώματα του Ι.Καραβίτη και Δικώνυμου Μακρή.

 

Αρχειακές πηγές: Ο Ταγματάρχης (μηχανικού) του ελληνικού στρατού Νικόλαος Σχινάς μετά από εντολή του Υπουργού Στρατιωτικών επισκέφθηκε τις υπόδουλες περιοχές Μακεδονίας, Ηπείρου και συνέταξε όλα τα πληροφοριακά στοιχεία της περιοχής σε βιβλίο με τίτλο “Οδοιπορικές Σημειώσεις” που εκδόθηκε στην Αθήνα το 1886. Για την περιοχή αναφέρει: «Παληόκαστρον κεφαλοχώρι, έχον 80 οικογενείας χριστιανικάς. Εκκλησίαν με κωδωνοστάσιον, σχολείον αρρένων, άφθονα ύδατα. Οι κάτοικοι εξέρχονται της χώρας των εργαζόμενοι ως τεχνίται ή και ως θερισταί. Από τούτον μετά μικράν ανωφέρεια ¼ της ώρας φέρει εις ράχην, όπου εικονοστάσιον, αφού καταφανής γίνεται η συνοικία Γεράνα της Σιάτιστας…».

Εκκλησίες: Έχτισαν και λειτούργησαν τέσσερις εκκλησίες. Ο ενοριακός ναός του Αγίου Ιωάννη του Προφήτου Προδρόμου, πολιούχος του χωριού, ανηγέρθη το 1820 στην πλατεία του χωριού. Το έτος 1882 δίπλα ακριβώς στήθηκε το πανύψηλο καμπαναριό. Πανηγυρίζει στις 29 Αυγούστου. Ο δεύτερος ναός του Αγίου Νικολάου βρίσκεται στους πρόποδες του αρχαιολογικού χώρου «ΓΛΑΣ».Ο κοιμητηριακός ναός του Προφήτη Ηλία διαχωρίζεται από τον αρχαιολογικό τόπο ΓΛΑΣ με ρέμα. Ο νεόδμητος ναός του Αγίου Χριστοφόρου ανηγέρθη το 2005 με τη συνδρομή των κατοίκων. Υπάρχουν οκτώ  εικονοστάσια στο δύσβατο δρόμο, σήμερα ασφαλτοστρωμένο, Μπάρας Παλαιοκάστρου και ένα καθ’ οδόν προς τον κοιμητηριακό ναό.

Ζάβορδα-Αφιερωτές: Παλαιόκαστρο 124 (Α΄Γραφή από 1534 ως 1692=46 από 1692 και εντεύθεν78). Πέτροβο:16 (Α΄Γραφή από 1534 ως 1692=15 από 1692 και εντεύθεν 1).

Οικονομία: Το πετρώδες του εδάφους, η έλλειψη καλλιεργήσιμων εκτάσεων είχε ως αποτέλεσμα να στραφούν οι κάτοικοι στην ανάπτυξη της κοπαδιάρικης αιγοπροβατοτροφίας. Τα αρωματικά φυτά, το ήμερο του εδάφους, τα σπάνια αγριολούλουδα συντελούν στην παραγωγή κτηνοτροφικών προϊόντων, κρέατος, γάλακτος, τυρού αρίστης ποιότητος. Από το 1960 και μετά με την άνθιση της βιοτεχνικής  δραστηριότητας, επεξεργασία γούνας στη Σιάτιστα,  οι νέοι και οι νέες στράφηκαν προς τη γουνοποιία με επιτυχία. Πολλοί επέλεξαν το δρόμο της μετανάστευσης, στην Αυστραλία, Αμερική, Δυτική Ευρώπη. Λειτουργεί καφενείο στην πλατεία. Οι κάτοικοι νοικοκυραίοι, ειλικρινείς, εργατικοί, στα δύσκολα προπολεμικά χρόνια το θεωρούσαν ευλογία να παντρευτούν στο γειτονικό Έξαρχο καθότι τα πολλά νερά ευνοούσαν την καλαμποκαλλιέργεια και κτηνοτροφία.

Πεσόντες: Στη θέση Παναγία, 2^ο χιλιόμετρο της οδού Κοζάνης Λευκόβρυσης, οι Γερμανοί εκτελούν στις 26 Ιανουαρίου 1944, σαράντα τρεις πατριώτες φυλακισμένους στο στρατόπεδο Κοζάνης για αντίποινα της φονικής ενέδρας υπό ανταρτών δύο Γερμανών (ενός γιατρού με το συνοδό του) κοντά στο Βατερό. Μεταξύ των εκτελεσθέντων και οι Παλαιοκαστρίτες Βουδούρης Δημήτριος, Γκουτζιαμάνης Ιωάννης, Διγκόλης Χρήστος, Δεληζήσης Βασίλειος, Δανάς Βασίλειος, Ζτούπας Ζήσης, Κάστιας Χρήστος, Παχής Νικόλαος. Υπό των Γερμανών εκτελέστηκε στη Θεσσαλονίκη ο Ζιάρας Ιωάννης. Κατά την πυρπόληση του χωριού το 1944 υπό των Γερμανών βρήκε το θάνατο η Χρύσω Δανά ηλικίας 10 ετών, ο Δημήτριος Καρατζάς 16 ετών, η Αικατερίνη Μαλλιάρα, ο Χρήστος Μπαντής 6 ετών. Η Φωτεινή Σιμάρα από έκρηξη χειροβομβίδας. Οι νεκροί του εμφυλίου Ζτούπας Ζήσης, Ζτούπας Γεώργιος, Βαρβέρης Δημήτριος, Δεληζήσης Ιωάννης, Μπαλάκος Αθανάσιος, Μπαλάκος Γεώργιος, Στάμος Ζήσης. Στο Παλιόκαστρο καταστράφηκαν ολοσχερώς 62 οικίες δι’ εμπρησμού υπό των Γερμανών στις 6-8-43, 3-12-43 και 7-6-44.

Πληθυσμός:  1904=470. 1913=400. 1928=900. 1940=461.1951=424. 1961=492. 1971=457. 1981=426. 1991=346. 2001=323. 2011=329

Σχολείο: Το έτος 1873-74 λειτουργούσε σχολείο με 40 μαθητές με ετήσια δαπάνη συντήρησης  500 λίρες. Πριν από την απελευθέρωση δίδαξαν ο Νικόλαος Παπαχατζής από Σιάτιστα   τελειόφοιτος του Γυμνασίου Μοναστηρίου κι ο δάσκαλος Παπανικόλαος Χριστόδουλος από Σιάτιστα  απόφοιτος Αστικής Σχολής Σιάτιστας. Μετά την απελευθέρωση λειτουργούσε σχολείο  με 24 μαθητές και 20 προκαταρκτικής με δάσκαλο το Γεώργιο Πατρώνα απόφοιτος της Β΄τάξης Βογατσικού έναντι μισθού 25 λιρών. Οι πάγιοι πόροι του σχολείου προέρχονταν από εισπράξεις 1 ½ μύλου, ενός αμπελιού , 80 αιγοπροβάτων,1 αγρού και από τόκους 80 λιρών (ΙΑΜ/ΓΔΜ φακ.57) . To σχολείο στις 21-9-37 σύμφωνα με έκθεση του επιθεωρητή ήταν  μονώροφο, αποτελείται από δωμάτιο 70 τ.μ. Ο αριθμός των μαθητών ανέρχεται στους 90. Στεγάζεται σε δημόσιο οίκημα. Είναι ακατάλληλο διότι ο αριθμός των μαθητών είναι για διτάξιο σχολείο για αυτό απαιτούνται δύο αίθουσες και γραφείο.

 

Πηγές: Βασίλη Αποστόλου «Δυτική Μακεδονία 1912-1915».

Προσωπικό Αρχείο

ΟΔΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΒΕΝΤΖΙΩΝ-ΓΡΕΒΕΝΩΝ

 

               12.  ΟΔΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ ΒΕΝΤΖΙΩΝ-ΓΡΕΒΕΝΩΝ

Γράφει ο Τάκης Λάιος  

                      Περιοδικό  "ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ" του Πολιτιστικού Συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών

Στις 9 Ιουλίου 1965 ο δήμαρχος Γρεβενών Τάκης Λάιος με την ιδιότητα του προέδρου της Τοπικής Ένωσης Δήμων και Κοινοτήτων Ν. Γρεβενών [1] απευθυνόμενος προς το  Αυτοκινητιστικό συμβούλιο Νομού Γρεβενών υποστηρίζει τα παρακάτω.

             «Βασικό αίτημα των κατοίκων του νέου Νομού είναι η

συγκοινωνιακή εξυπηρέτηση με αυτοκίνητο. Υπάρχει η διαπίστωση ότι στην περιοχή των Βεντζίων μένει άνευ αυτοκινητιστικής σύνδεσης το Βόρειο τμήμα που περιλαμβάνει τα χωριά Κολοκυθάκι, Πυλωροί, Βάρη, Έξαρχος, Δαφνερό, Παλαιόκαστρο. Η μη σύνδεση των χωρίων τούτων δι’ αυτοκινήτου με πρωτεύουσα εκτός του ότι αφάνταστα ταλαιπωρεί τους κατοίκους αναγκαζομένους να οδοιπορούν επί πολλές ώρας, έχει επίσης επιπτώσεις και επί της οικονομικής ζωής και κινήσεως της πόλεως των Γρεβενών, διότι ούτοι μετακινούνται προς Σιάτιστα και Κοζάνη, διότι προς Γρεβενά δεν κινείται αυτοκίνητο. Ο αιτών άδεια δρομολογήσεως φορτοεπιβατικού επί της ως άνω γραμμής αυτοκινητιστής κάτοικος Κνίδης, Απόστολος Μωυσιάδης κατόπιν ενεργειών της Ενώσεως Επαγγελματιών-Βιοτεχνών και Εμπόρων, έλαβε άδεια κινήσεως φορτοεπιβατικού δια την περιοχή Βεντζίων γενικώς, έναντι μάλιστα υποχρεώσεως της Εμπορικής τάξεως Γρεβενών να πριμοδοτεί την κίνηση του αυτοκινήτου δια 1500 δρχ. μηνιαίως. Ο αιτών όμως ουδέποτε ζήτησε πριμοδότηση και απήλλαξε τις υποχρεώσεως ταύτης τους Εμπόρους Γρεβενών. Τώρα ούτος διαθέτει αυτοκίνητο εις αρίστη κατάσταση και είναι γνώστης της ιδιόμορφου καταστάσεως όλων των οδών της περιοχής, δια τούτο παρακαλούμε θερμώς, όπως χορηγήστε  εις τούτον την άδεια κινήσεως στη γραμμή ταύτη εξυπηρετώντας ούτω και τον πληθυσμό της περιοχής εκείνης και την οικονομική εν γένει της πόλεως των Γρεβενών».

 

---

[1] Ο Νομός Γρεβενών ιδρύθηκε με το ν.δ. 4398/22/30-10-1964 με πρωτοβουλία του βουλευτή Γρεβενών Κ.Ταλιαδούρη και αγωνιστικών κινητοποιήσεων του λαού

             

 

TO ΤΡΙΚΩΜΟ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

 

13.TO ΤΡΙΚΩΜΟ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

 

γράφει ο Καράντζιος Κ. Γεώργιος, μαθητής

 

Γενικά: Το Τρίκωμο (Ζάλοβο) Γρεβενών χτισμένο σε υψόμετρο 820 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας ανήκει στο Δήμο Γρεβενών. Ως τοπικό διαμέρισμα περιλαμβάνει τους οικισμούς, Τρίκωμο και το γειτονικό Παρόρειο. Το μεγαλύτερο ύψωμα του χωριού είναι το «Καραούλι». Σύμφωνα με την παράδοση συστάθηκε έπειτα από την ένωση τριών ποιμενικών οικισμών του Ζιάνι, της Καλογριάς και του Ελευθεροχωρίου. Το πρώτο όνομα του χωριού ήταν Ζάλοβο, που στα σλάβικα σήμαινε τόπος κατάλληλος για κυνήγι και ψάρεμα. Ο μόνιμος πληθυσμός του οικισμού είναι μόλις, 50 κάτοικοι που ασχολούνται με κτηνοτροφία και ελάχιστη γεωργία, αλλά την πλειονότητα αποτελούν οι αμπελουργοί.  Το καλοκαίρι κατοικείται κυρίως από παραθεριστές. Το Τρίκωμο φημίζεται για το καλό κρασί που παράγει και για τα πέτρινα γεφύρια του. Κάθε χρόνο το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Αυγούστου πραγματοποιείται στο χωριό τοπική γιορτή κρασιού με δημοτική παραδοσιακή ορχήστρα και δωρεάν κρασί. 

 

Εκκλησιαστική ζωή - Ναοί: Ο ναός του Αγίου Γεωργίου (κεντρικός ναός), πολιούχος του χωριού και αγνώστου χρονολογίας κατασκευής κάηκε το 1944 υπό των γερμανών και επαναχτίστηκε. Ανήμερα της εορτής του Αγίου, το χωριό έχει πανηγύρι, όπου στο παρελθόν γίνονταν με ιδιαίτερη λαμπρότητα. Ο Άγιος Αθανάσιος λίγο έξω από το χωριό χτισμένος το 1861 είναι προστάτης του χωριού και του συλλόγου που φέρει και το όνομά του, αφού, σύμφωνα με την παράδοση σε μια περίοδο που η επιδημία χολέρας θέριζε, ένας έμπορος καθώς περνούσε μπροστά από το εξωκλήσι του αγίου και το άλογο του έπεσε, προσευχήθηκε στον Άγιο και η επιδημία χολέρας εξαφανίστηκε από όλη την περιοχή αμέσως. Ο ναός της Αγίας Παρασκευής, πέρα από το ποτάμι, χτισμένος το 1916 είναι μεταγενέστερης εποχής και κτήτορας του ήταν ο Μητράκης Ιωάννης.

Εκπαίδευση: Σύμφωνα με πληροφορίες στο χωριό λειτουργούσε σχολείο ήδη από το 1870. Σε έκθεση του έπαρχου το 1902 αναφέρεται πως ήταν 2/θέσιο και η πληρωμή των διδασκόντων γίνονταν με προσφορά της Φιλεκπαιδευτικής αδελφότητας Ζαλοβιτών ΗΠΑ «ο Άγιος Γεώργιος», από το δίσκο της εκκλησίας και προσφορές των εύπορων του χωριού. Το πρώτο διδακτήριο βρίσκονταν στη θέση της σημερινής πλατείας και αργότερα, το 1920 μεταφέρθηκε στην τωρινή του θέση. Το πρώτο κτίριο μέχρι και το 1955 στέγαζε υπηρεσίες της κοινότητας και λειτουργούσε και ως πανδοχείο. Οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να κατεδαφίσουν το πρώτο διδακτήριο λόγω της παλαιότητας του.

Πέτρινα Γεφύρια: Το χωριό μας, φημίζεται για τα δύο πέτρινα γεφύρια του, το Αζίζ-Αγά και τα Καγκέλια (ή γεφύρι της Καστανιάς). Η γέφυρα του Αζίζ-Αγά, χτισμένη το 1727, ήταν γέφυρα κομβικού σημείου επικοινωνίας αφού από εκεί περνούσαν τα καραβάνια για να κατευθυνθούν από την Ήπειρο προς τη Μακεδονία και την Πόλη. Είναι η μεγαλύτερη σε ύψος της Μακεδονίας (15,5 μ. ύψος). Η γέφυρα Καγκέλια (ή γεφύρι της Καστανιάς) αγνώστου έτους κατασκευής, κτισμένη από τον πρωτομάστορα Στέργιο Λάζο εξυπηρετούσε την επικοινωνία των χωριών Μικρολίβαδο και Μοναχίτι με το Τρίκωμο και τα Γρεβενά. Στα τέλη του 19^ου αι. επισκευάστηκε με έξοδα του Ζαλοβίτη Τσέλιγκα Τασιούλα Αποστολίδη. 

 

Ασχολίες κατοίκων: Η αμπελουργία ήταν και είναι η  κυριότερη ασχολία των κατοίκων. Το Τρικωμιώτικο κρασί είναι φημισμένο σε όλη την περιοχή της δυτ. Μακεδονίας και πριν το β΄ παγκόσμιο πόλεμο η φήμη του έφτανε έως και τη Λαμία.

Στην περιοχή μας καλλιεργείται κατά κύριο λόγο η ξινόμαυρη ποικιλία αλλά και το μερλό, αγιορείτικος, καπερνέ, μοσχάτο κ.ά. Οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις πριν το 1940 έφταναν τα 4000 στρέμματα. Το Τρικωμιώτικο κρασί έλαβε πολλά βραβεία γευσιγνωσίας στο παρελθόν, σεμινάρια οινολογίας πραγματοποιήθηκαν στο χωριό και ο τοπικός σύλλογος αξιοποίησε την ασχολία αυτή και κάθε χρόνο διοργανώνει γιορτή κρασιού, τη μεγαλύτερη της περιοχής.

Πληθυσμιακές Αναφορές: 1854: 75 οικογένειες, 1859: 768, 1885: 780, 1904: 375,

1913: 600, 1914: 471 , 1940: 651, 1971: 234, 1991: 361, 2001: 141, 2011:116.

 

Βιβλιογραφία:

1)     Προσωπικό αρχείο Καράντζιου Γεωργίου

2)     Προφορικές συνεντεύξεις - παράδοση Τρικώμου