Νησίον Γρεβενών

 Νησίον, το (προσφυγικός οικισμός)

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" Σ.386

Αυτοέκδοση

Γενικά: Ο οικισμός Νασηνίκος, με υψόμετρο 627 μέτρων, αποτέλεσε το 1918 μαζί με τους οικισμούς  Βέντζια, Αγαλαίοι την κοινότητα Βεντζίων. Μετονομάσθηκε το 1928 σε Νησί και το 1940 το συναντάμε ως Νησίον. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι κάτοικοι ασπάσθηκαν τον ισλαμισμό με αποτέλεσμα το 1924 με την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών να εγκαταλείψουν το χωριό και να εγκατασταθούν στην Τουρκία. Σύμφωνα με πίνακα που συντάχθηκε στις 21 Οκτωβρίου 1926 από την κοινότητα Βεντζίων (πέντε από το Νησηνίκο και ένας από Βέντζια) με γεννηθέντες το 1907 άπαντες καταγόταν εκ του χωρίου Σεκή-κασή της Υποδιοικήσεως Ακ-δαγ του Νομού Αγκύρας Μ. Ασίας. Ωστόσο στις 4-4-1924 ο ιερέας Τερ –Οχανές Χαρουτουνιάν πρόσφυγας Αρμένιος αναφέρει στο Νομάρχη ότι είναι εγκαταστημένος στο συνοικισμό Νησινίκο της επιστασίας Βεντζίων. Αναφέρει ότι η οικογένειά του είναι εγκαταστημένη στη Χίο και ζητά τη μετακίνηση της οικογένειας στο συνοικισμό Νησινίκο. Ο Διευθύνων Τμηματάρχης του υπουργείου υγιεινής και αντιλήψεως Δ. Φικιώρης απαντά στο Νομάρχη ότι είναι αδύνατος η μετακίνηση της οικογενείας Οχανές Χαρουτουνιάν (60/1599). Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 54 μουσουλμάνοι οι οποίοι αναχώρησαν από το Νησί σύμφωνα με το  άρθρο 3 της σύμβασης της Λοζάνης που υπογράφτηκε στις 30-1-1923 περί ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών  στις 31-3-1924.

Αρχαιολογικά: Αρχαιολογικός οικισμός στη θέση «Μεσάρια». Οικισμός κλασικής εποχής εντοπίσθηκε στο «Τρανό Βέντζι» Νησίου[1].

Εκκλησία: Ιερός ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ενοριακός. Αφιερωτές στη Μονή Αγίου Νικάνορος: Σύνολο αφιερωτών 23 εκ των οποίων 19 της Α΄ Γραφής (1534-1692), 4 της Β΄ Γραφής (1692 και εντεύθεν).

Εκπαίδευση: «Μαθητές: 17, 17, 17, 41, 44, 58[2].

Διδακτήριο: Κατάσταση υποφερτή (13/3/1931). Κακή κατάσταση μετριασθείσα εκ των γενομένων επισκευών συντηρήσεως. Ανάγκη ανεγέρσεως νέου, πόροι μηδαμινοί (24/6/1937). Κακή κατάσταση, επιβάλλουσα την ταχεία ανέγερση νέου. Ελλιπέστατοι οι τοπικοί πόροι, λόγω και της μη οριστικής διανομής των γαιών. Η παραχώρηση του σχολικού κλήρου θα επιταχύνει τη λύση του ζητήματος (20/5/1939).

Υλικό: 4 θρανία πολύεδρα, θερμάστρα, τραπέζι, μαυροπίναξ, 2 ξύλινα ημικατεστραμμένα θρανία (13/3/1931). Λείπουν θρανία, τα υπάρχοντα ακατάλληλα, υπάρχει 1 πίναξ και 2-3 χάρτες, τίποτε άλλο (24/6/1937). Συνεπληρώθησαν θρανία εκ χορηγήσεως εξ ενσήμων αλλά λείπουν κι άλλα. Ελλιπέστατο σε λοιπά έπιπλα, εποπτικά μέσα και όργανα (15/5/1938).

Σχολική βιβλιοθήκη: Ανύπαρκτος σχεδόν (20/5/1939).

Σχολικός κήπος: Ιδρύθη και καλώς καλλιεργήθηκε φέτος (15/5/1938). Υπάρχει και καλώς και αποδοτικώς καλλιεργείται (20/5/1939).

Φοίτηση: Απόντες 7 (13/3/1931). Το σχολείο λειτούργησε με Αην και Δην τάξη. Εκ των 14 μαθητών της Αης μόνο 2 είναι πάνω των 10 ετών (10/6/1931). Απόντες 9 (6/11/1931). Εκ των 17 εγγεγραμμένων βρέθηκαν παρόντες τα νήπια (25/5/1932).

Διδάσκαλοι: Πούπη Μαρία, Τσιάρας Χρίστος»[3].

Κοινοτικά: Με την προσωπική εργασία των κατοίκων και την ακούραστο δράση του νέου προέδρου Ι.Χασπερίδου στις 10-6-34 βρέθηκε στο Νησί νερό που δεν το χωρεί σωλήνας 5 εκατοστών διαμέτρου σε μέρος όπου δεν υπήρχε τίποτε. Ένα μεγάλο εύγε αρμόζει σ’ όλους τους εργασθέντες.

Η Επιτροπή Περιθάλψεως Προσφύγων Γρεβενών σύμφωνα με έγγραφο με ημερομηνία 13-8-1926, αποτελουμένη εκ του Υποδιοικητού Γρεβενών Δημητρίου Ξεπουλιά, ως προέδρου 2) του Ειρηνοδίκου Γρεβενών 3) Μηνά Τιφτικτσόγλου 4) Ιωάννου Κουπτσίδου και Κωνσταντίνου Τσογκάλη η οποία επιτροπή συστάθηκε στις 17-12-25 με απόφαση του Νομάρχου Κοζάνης μετά από συνεδρίαση  στις 13-8-26 καθόρισε το διανεμητέο επίδομα για κάθε άπορο πρόσφυγα. Συνολικά το ποσό ήταν 10.000 δρχ. και η επιτροπή καθόρισε δια έκαστο άτομο διανεμητέο ποσό εκ του ανωτέρου ποσού δρχ. δεκατρείς. Ο αριθμός των προσφύγων για κάθε χωριό ήταν: Αράπη 22, Βάϊπες 23, Βράστινον 8, Γκομπλάρ 2, Γκρέους 27, Γρεβενά 13, Δημηνίτσα 39, Δοβράνη (Έλατος) 17, Δοβράτοβον 11,  Δοβρούνιστα 4, Καλαμίτσι 7, Κολοκυθάκι 30,  Κοντσικιώτη (Ελεύθερον) 17, Κρίφτσι 46, Κυρακαλή 10, Λουτσίσινον (Λαγκαδάκια) 4, Μεγάλο Σειρήνιον 6, Νισινίκος 39, Παλαιοκόπριβα 23, Πηγαδίτσα 28, Πινάρ (Ελάφι Καρπερού) 30, Πλέσσα (Μελίσσι) 20, Σαδοβίτσα (Μικροκλεισούρα) 9,  Σούμπινον (Κοκκινιά) 8, Τόριστα (Ποντινή) 81, Τριβένιον 5 (ΓΑΚ: 60/1599).

Πραγματοποιείται  στις 25-3-37 έρανος, με ερανική επιτροπή τον ιερέα Ιωακείμ Παπαδόπουλο, το δημοδιδάσκαλο Χρήστο Τσιάρα και κοινοτικό σύμβουλο το Σάββα Εταιρίδη, υπέρ ορφανοτροφείου, οικοτροφείου κι αποδίδει δρχ. 161,20.

Η Επιτροπή Δήμων και κοινοτήτων γνωστοποιεί τον Απρίλιο του 1956 την Εθνική Τράπεζα ότι ενέκρινε τη χορήγηση ατόκου δεκαετούς εκ δραχμών 42.000 για την κατασκευή του έργου υδρεύσεως.

Οικονομικά:  Γεωργία, κτηνοτροφία, αμπελουργία.

Ο Αναγκαστικός δασικός Συνεταιρισμός καυσοξυλεύσεως Σιατίστης στις 9 Ιουλίου 1957 με έγγραφο στο δασάρχη Κοζάνης γνωστοποιεί τα παρακάτω: Εγκρίθηκε η απόληψη 2000 ζυγίων καυσόξυλων δρυός από τη δασική θέση «Λογκάς-Τζαφέρ-Ράχη» εκ του δημοσίου δάσους Νησίου επί καταβολή μισθώματος δραχμών 11 κατά ζυγίο καυσοξύλων. Ο συνεταιρισμός θεωρεί το μίσθωμα υψηλό για τους παρακάτω λόγους και ζητεί όπως μειωθεί στις 8,40 δραχμές. Η θέση του δάσους είναι απομακρυσμένη και ανώμαλος. Απέχει από το πλησιέστερο σημείο που μπορεί να πλησιάσει αυτοκίνητο, στην Ποντινή, όπου μπορούν να μεταφερθούν τα καυσόξυλα με ζώα τρεις ώρες και δια επιστροφή απαιτούνται άλλες τρεις ώρες. Τα προς υλοτομία δέντρα είναι χοντρά και ως εκ τούτου η αξία των καυσοξύλων μικροτέρα.

 Στην 14^η  Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης  (1939) ο Νικόλαος Εταιρίδης βραβεύτηκε για την καλλιέργεια και έκθεση ρεβιθιών με εύφημο μνεία (60/1460).

Ο οικισμός το 1932: Επιστολή του Α.Κ  στην εφημερίδα Μ.Β στις 27-7-32: «Στο συνοικισμό Νησί Γρεβενών τα βάσανα των ατυχών προσφύγων έφθασαν εις σημείο που δεν μπορεί κανένας να το χαρακτηρίσει, δηλαδή όπως το 1923 ήτανε αιχμάλωτοι στον Κεμάλ και τους βασάνιζε έτσι και χειρότερα είμαστε τώρα στο χωριό. Επί οκτώ ολόκληρα χρόνια βαζανιζόμεθα για να αποφύγουμε την πείνα και εστάθη αδύνατο τούτο. Στο συνοικισμό αυτό κατοικούσαν μόνο 17 οικογένειες γεωργικές και ζούσαν πολύ καλά, ήσαν δε καλοί νοικοκυραίοι. Κάθε αγάς είχε 300 γιδοπρόβατα και με αυτά περνούσαν θαυμάσια και το χωρίο Κέντρο (Βέντσιον) ήταν το πρώτο χωριό. Τώρα όμως αντί 17 οικογένειες γίναμε 48 και κάθε προσφυγικός κλήρος έχει μόνο 18 στρέμματα χωράφια και αυτά άχρηστα διότι το σπέρνουμε κάθε χρόνο και διότι  δεν έχουμε πρόβατα δια να κοπρίσουμε, έτσι η παραγωγή μας  είναι χαμένη, πολύ δε περισσότερο φέτος, μη γνωρίζοντες τι να κάμωμε διότι θα πεινάσουμε όλοι και θα πεθάνουμε. Κάποιος δε σα γεωπόνος που πέρασε πέρυσι μια φορά και του δείξαμε  τα χωράφια μας είπε ότι σε πολλά απ’ αυτά μόνο λαμπογυάλια μπορεί να γίνουν και όχι στάρια. Προ έτους κάμαμε αίτηση και τη στείλαμε στο πολιτικό γραφείο στην Αθήνα φαίνεται ότι διετάχθη το Γεωργικό Γραφείο Κοζάνης αν είναι δίκαια τα παράπονά μας και έστειλε ένα υπάλληλο ο οποίος αντί να έλθει στο Νησί, πήγε στο συνοικισμό «Σαρακίνα» και ρωτούσε από εκεί για την κατάστασή μας. Και τώρα παρακαλούμε το Σεβαστό υπουργείο Γεωργίας και τη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας και πάλι με αιτήσεις δια να μας ακούσουν και μας λυπηθούν, διότι αν δεν ακουσθούμε, θα πάρουμε τα δυστυχισμένα μικρά μας παιδιά, και θα γυρίσουμε στα χωριά ως ζητιάνοι, δια να μην πεθάνουμε από την πείνα».

Ο οικισμός το 1952: Οι κάτοικοι του χωρίου με υπόμνημα στον υπουργό Εσωτερικών  στις 3-5-52 αναφέρουν ότι «άπαντες οι κάτοικοι, του χωρίου Νησίου (αριθμούντες περί τις 50 οικογένειες) υπέστημεν παντοίας καταστροφάς υπό των Γερμανών.  Εκτός των 18-20 στρεμμάτων αγρών τα οποία έχει έκαστος εξ ημών και όντων κατά το πλείστον αχρήστων λόγω της ορεινότητος και του πετρώδους του εδάφους, ουδέν άλλο κατέχομε και ούτω είμεθα αναγκασμένοι να βαζανιζόμεθα παντοιοτρόπως δια πορισμό των προς των ζην αναγκαίων. Τα λίγα πρόβατα τα οποία  η Γεωργική υπηρεσία μας χορήγησε ένεκα των ανωτέρω λόγων των βράχων και χαραδρών του χωρίου μας έθανον  και ως εκ τούτου η μόνη μας ελπίς είναι 2-5 αίγες, τις οποίες έκαστος εξ ημών μπόρεσε  να προμηθευθεί, των οποίων το έσοδό μας είναι η μοναδική τροφή και η ζωή μας. Παρά ταύτα όμως το Δασονομείο Σιατίστης δια του δασοφύλακος μας κοινοποίησε ότι απαγορεύεται  στην  περιοχή του χωρίου μας η αιγοβοσκή, ενώ στην περιοχή ταύτη δεν υπάρχουν δάση οπωσδήποτε εκμεταλλεύσιμα, αλλά κέδρα, γαύροι και άχρηστα ξύλα, μη θιγόμενα ποσώς υπό των αιγών.

            Υποβάλλοντες το παρόν υπόμνημά μας ευελπιστούμε ότι το Κράτος δε θα θελήσει να εξοντώσει τα ολιγάριθμα ταύτα οικόσιτα ζώα μας καθόσον ταύτα αποτελούν δια μας την μόνη τροφή και το μόνο έσοδό  μας δια την αντιμετώπιση του κινδύνου του εκ της πείνης θανάτου.

                                                   Δια ταύτα

Παρακαλούμε ευσεβάστως όπως διατάξτε και αρθεί εκ του χωρίου μας  πάσα τυχόν απαγόρευση δια τη βοσκή των αιγών μας τούτων, λαμβανομένου μάλιστα υπόψη ότι στο χωρίο μας δε δύναται να διατηρηθούν ούτε πρόβατα ούτε αγελάδες λόγω της ορεινότητας του εδάφους, διαβεβαιούντες δε ότι ούτω θέλετε εξυπηρετήσει και σώσει ημάς τους πτωχούς και κατεστραμμένους οικογενειάρχες». 

Πληθυσμός: 1913=189. 1920=199. 1928=182. 1940=228. 1951=192. 1961=250. 1971=128. 1981=130. 1991=105. 2001=120. 2011=83. (59^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της 5.000 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 129 κατοικίες και ο φόρος ήταν 5.100 άσπρα.

Σύλλογοι: Εκπολιτιστικός Σύλλογος Νησίου Γρεβενών «Τα οχτώ Βράχια».

Ο Φυσιολατρικός Σύλλογος Γρεβενών  διοργανώνει κατ’ έτος, από το 2002, παραποτάμιες εκδηλώσεις (ψάρεμα, πεζοπορία, κολύμπι)  τα “Γιαγκούλεια” δίπλα από τις όχθες του ποταμού Αλιάκμονα σε ένα τοπίο απαράμιλλης ομορφιάς και αισθητικής

---

[1] Απόστολος Παπαδημητρίου. Σελίδες Ιστορίας Γρεβενών. Τόμος Α΄.

[2]Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως: 13/3/1931, 6/11/1931, 25/5/1932, 24/6/1937, 15/5/1938, 20/5/1939.

[3] Τάνια Αποστόλου. Η εκπαίδευση στην επαρχία Βοΐου (Ανασελίτσης) στην περίοδο του μεσοπολέμου. Μεταπτυχιακή εργασία ΠΔΜ 2015.