Μικροκλεισούρα Γρεβενών

Μικροκλεισούρα, η (Σαδοβίτσα-προσφυγικός οικισμός)

 Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου. Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ.386.

Κοζάνη 2018

Γενικά: Ο οικισμός είναι κτισμένος  σε υψόμετρο 570 μέτρων, πολύ κοντά στον ποταμό Αλιάκμονα. Πλησιέστεροι οικισμοί Λαγκαδάκια, Ταξιάρχης, Παλιοκνίδη, Δαφνερό. Σύμφωνα με το πόνημα «ΕΠΕΤΗΡΙΣ ΤΟΥ ΕΝ ΚΩΝ/ΠΟΛΕΙ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΥ ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΤΟΥ ΕΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΙ» του έτους 1873-1874 αναφέρει ότι η  Σατοβίτσα είναι  ακατοίκητη. Κατοικήθηκε από πρόσφυγες της περιφέρειας Εβτζή (από την ίδια περιφέρεια ανήκουν οι πρόσφυγες Δαφνερού, Κέντρου, Παλιοκνίδης…) το Μάιο του 1925, μετονομάσθηκε το 1927 αρχικά σε Ασπρόβαλτο και τελικά σε Μικροκλεισούρα. Με το ίδιο όνομα υπάρχει και στην Π.Ε  Δράμας. Αποτέλεσε συνοικισμός της κοινότητας Κνίδης. Οι κάτοικοι αποβιβάσθηκαν στη Θεσσαλονίκη τον Απρίλιο του 1924. Αρχικά επέλεξαν ως τόπο εγκατάστασης τα Κομνηνά  Πτολεμαΐδας, στη συνέχεια την Κιβωτό. Οριστική διανομή των αγρών πραγματοποιήθηκε το 1934[1]. Πολύ κοντά στον οικισμό, είχε στηθεί σταθμός της  σιδηροδρομικής  γραμμής  Κοζάνης-Καλαμπάκας.

Αλώνια: Ο σταθμάρχης Κνίδης στις 7-8-38 αναφέρει ότι ο αλωνισμός της Μικροκλεισούρας δύναται να γίνει έξωθι του χωρίου. Επιτράπηκε ο αλωνισμός σε 7 οικογένειες επί των παλιών αλωνίων καθ’ όσον αυτοί δεν είχαν προβεί στην κατασκευή νέων τοιούτων (60/1578).

Αρχαιολογικά: Νεολιθικός οικισμός στην περιοχή «Ξεροπόταμος»[2].

Διαμαρτυρία: α) «Άτυχο κι αδικημένο το χωριό μας με τους καλούς πατριώτες, ψηφοφόρους της ΕΡΕ (100%) διότι κανείς δεν έριξε μια ματιά εις αυτό. Γιατρό δε βλέπουμε, παπά δεν έχουμε. Οι γονείς μας διηγούνται όταν ήσαν στην Τουρκία με όλο το φόβο των Τούρκων, ουδέποτε έλειψε ο ιερεύς, ουδέποτε έμεινε κλειστό το σχολείον των. Χρόνια έχουμε να κάνουμε Πάσχα με παπά. Είναι και το χωριό μας μέσα στα 24 χωριά των εγκαταλελειμμένων Βεντζίων. Το λόγο έχει ο νέος Νομάρχης κ. Γαρέφης  που θα πρέπει  να επισκεφτεί πρώτα τα Βέντζια με τα χωριά που βρίσκονται άνευ ιατρού» (Δ.Μ 9-4-62).

β) Τα χωρία Μικροκλεισούρα και Λαγκαδάκι μας στέλλουν παράπονα, διότι αγνοούνται από την πολιτεία. Οι βουλευτές των τα επισκέπτονται μόνο δια την ψήφο των. Θέλουν δρόμο να συνδεθούν με τον Πόρο χωριό των Γρεβενών. Απ’ εκεί έπειτα έχει δρόμο για τα Γρεβενά. Προχθές μας γράφουν πήρανε τα τρόφιμα από την Ένωση Συνεταιρισμών Γρεβενών και τα φόρτωσαν στα ζώα. Δύο ζώα των έπεσαν, κατρακύλησαν, χύθηκε το λάδι των, λάσπωσαν  τα τρόφιμα, κινδύνευσαν ζώα και άνθρωποι. Επικαλούνται το ενδιαφέρον του Νομάρχου Γρεβενών, να τα προσέξει τα χωριά αυτά. Υπογράφουν τα παράπονα αυτά οι χωρικοί Αναστ. Κερζίδης, Χαράλ. Κωνσταντινίδης και Παναγ. Σαριανίδης (ΕΝΩΣΙΣ 7-2-65).

Εγκατάσταση: Ο Προϊστάμενος της Γεωργικής Υπηρεσίας Κοζάνης Χ. Τσαγανός με έγγραφο στο Υπουργείο Γεωργίας, Γραφείον Εποικισμού  στις 23-7-37 δίδει τις παρακάτω πληροφορίες (ΓΑΚ: 60/1558).

1. Με απόφαση του 1926 το αγρόκτημα Μικροκλεισούρας  ιδιοκτησίας του Καπλάν Μπέη κηρύχτηκε απαλλοτριωτέο από την τέως Ε.Α.Π και αποκατεστάθησαν πρόσφυγες.

2. Η Επιτροπή Απαλλοτριώσεων Γρεβενών εξεδίκασε το κτήμα και εξέδωσε την απόφαση  υπ’ αριθ. 1930 με την όλη απαλλοτριωμένη έκταση αναβιβάζεται σε στρέμματα  9.710. Εκ της εκτάσεως ταύτης εξαιρέθηκαν της απαλλοτριώσεως 3090 στρέμματα υπέρ του ιδιοκτήτου και του Δημοσίου. Τα υπόλοιπα 6520 στρέμματα περιέρχονται στην προσφυγική ομάδα.

3. Στη γενομένη οριστική διανομή του κτήματος η αρμοδία Επιτροπή διανομών αφήκε εκτός διανομής έκταση 1000 στρεμμάτων ως διεκδικουμένη υπό του ιδιοκτήτου του ομόρου κτήματος Λαγκαδακίων  Παναγ. Κατρανά όστις και κατέχει και νέμεται ταύτην κατ’ ομολογία των εγκατασταθέντων στο κτήμα προσφύγων από του 1923.

Εκπαίδευση: Προτείνεται από τον Επιθεωρητή Ανασελίτσης η ίδρυση σχολείου στον  Ασπρόκαμπον ή Σαδοβίτσαν, 30 οικογενειών, ομοίως απεχόντων πέριξ συνοικισμών πλέον της ώρας (25-10-26).

Στις 19-3-29 ο επιθεωρητής με εισήγησή του  στο εποπτικό συμβούλιο αναφέρει  ότι ο προσφυγικός συνοικισμός Μικροκλεισούρας, καίτοι έχει ναόν, στερείται ιερέως οι δε κάτοικοι ανέφεραν, ότι επί διετία δε μετέλαβαν των Αχράντων Μυστηρίων και ότι θάπτουσι τους νεκρούς άνευ της θείας Μεταλήψεως. Ακόμη ότι εις τον παρακείμενο συνοικισμό Βάρις ο νεοδιορισθείς δημοδιδάσκαλος Παναγιώτης Κ. Μπέντας είναι και ιερεύς, ότι εις αμφότερα τα σχολεία Μικροκλεισούρας και Βάρις ανέλαβαν υπηρεσία οι διορισθέντες δημοδιδάσκαλοι και ότι οι συνοικισμοί δεν απέχουν αλλήλων. Προτείνει ν’ αποσπασθούν αμοιβαίως οι δημοδιδάσκαλοι Παναγιώτης Κ. Μπέντας εκ του σχολείου Βάρις στο δημοτικό σχολείο Μικροκλεισούρας και ο  Ανδρέας Παπαζαχαρίου εκ του τοιούτου Μικροκλεισούρας εις το τοιούτον Βάρις μέχρι λήξεως του σχολικού έτους 1928-29. Πάρθηκε απόφαση για  εναλλάξ απόσπαση (107/16).

Ο επιθεωρητής αποσπά το διδάσκαλο Γεώργιο Κατρανά στο δημοτικό σχολείο Φιλιππαίων διότι έχει μεγαλύτερες ανάγκες με δαπάνες δημοσίου δρχ. 600, ακόμη στους Φιλιππαίους πρόκειται να ιδρυθεί λαϊκό συσσίτιο (22-2-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Το σχολείο στεγάζεται σε οίκημα του συνοικισμού κατασκευασθέν υπό των κατοίκων δια προσωπικής εργασίας και με εισφορά της κοινότητας Κνίδης εκ δραχμών 2500 κατά το έτος 1933-34, αλλά τούτο δύναται να χαρακτηριστεί τρώγλη παρά διδακτήριο. Είναι ισόγειο, ανθυγιεινό. Ο αριθμός των μαθητευομένων μαθητών ανέρχεται στους 25. Αποτελείται από δωμάτιο παραδόσεως 14 τ.μ., σάλα, και γραφείο.  Το οίκημα δεν είναι κατάλληλον δια την μελλοντική στέγαση του σχολείου διότι δεν εκπληρεί ουδένα όρον υγιεινής χαρακτηρισθέν  και παρά της επιθεωρήσεως τρώγλη. Διευθυντής ο Κατρανάς (12-10-37) (60/619).

 «Μαθητές: 15, 22, 25, 29[3].

Διδακτήριο: Άρχισε η ανέγερση διδακτηρίου, ο συνοικισμός είναι προσφυγικός, νεόκτιστος, μπορούν να συγκεντρωθούν 20 μαθητές για φοίτηση (3/4/1927). Κατάσταση ελεεινοτάτη, είναι εγκατεστημένο σε ένα αχυρόπλεκτο οικίσκο και με οικογένεια στο έτερο δωμάτιο (18/3/1931). Κατάσταση χειροτέρα της κακής, αθλιέστατος ξυλόκτιστος οικίσκος. Στα μέσα Ιανουαρίου μετετράπη το δημ. Σχολείο Μικροκλεισούρας σε νηπιαγωγείο καίτοι οι μαθητές είναι των τριών κατωτέρω τάξεων δημ. Σχολείου. Ο επιθεωρητής έκρινε σκόπιμο να το κρατήσει ως το τέλος σε δημοτικό σχολείο προκειμένου να αποπερατώσουν τη δημοτική εκπαίδευση. Η διδαχθείσα ύλη είναι παρμένη από μικρά εγχειρίδια, οι μαθητές δια της απομνημονεύσεως την κατέστησαν εν πολλοίς κτήμα των (26/6/1937). Ουδεμία προώθηση δια την ανέγερση νέου (18/5/1938). Αθλιεστάτη εικών διδακτηριακής καταστάσεως. Μετά από κοινή σύσκεψη με πρόεδρο κοινότητας Κνίδης, σχολική εφορεία ο επιθεωρητής ζήτησε: άμεσο παράδοση και παραλαβή παλιάς και νέας Σχολ. Εφορείας, εκποίηση σχ. περιουσίας πλην γηπέδου, επιβολή προσωπικής εργασίας, κατασκευή θρανίων, προμήθεια πίνακος στοιχειωδών επίπλων (17/5/1939).

Υλικό: 2 πολύεδρα θρανία, θερμάστρα, 2 καθίσματα, τραπέζι, ένα κομμάτι λαμαρίνα για μαυροπίνακα και χάρτης Ελλάδος μικρός (18/3/1931). Θρανία σαθρά, ανθυγιεινά, ελλιπή, πίναξ λευκοσιδηρούς, τίποτε άλλο (26/6/1937). Θρανία ελλιπή, ακατάλληλα, 1 πίναξ λευκοσιδηρούς, λίγοι χάρτες μικροί (18/5/1938). Θρανία 2 ακατάλληλα, ανεπαρκή, κάθονται 12 μαθητές. Οι μισοί μαθητές κάθονται οκλαδόν. Πίναξ λευκοσιδηρούς. Δεν κατέστη δυνατό να μεταφερθεί εκ Γρεβενών ο κατασκευασθείς εξ εκπαιδευτικών ενσήμων  προ πολλού πίναξ. Γυμνό, ελλιπέστατο (17/5/1939).

Υπηρεσιακά βιβλία-Βιβλιοθήκη: Ανύπαρκτος, ελάχιστα βιβλία προς χρήση του διδασκάλου. Τα διοικητικά βιβλία σχολείου και σχ. Εφορείας είναι σε μεγάλη αταξία και ακαταστασία (17/5/1939).

Σχολικός κήπος: Δεν καλλιεργείται.

Φοίτηση: Τακτική (18/3/1931), άτακτη απόντες 6 (17/5/1939).

Διδάσκαλοι: Μπέντας Λάζαρος, Κατρανάς Γεώργιος»[4].

Ιατρείο: Ο οικισμός στις 11-6-1926 υπαγόταν  στο  αγροτικό ιατρείο Τορίστης μαζί με τους οικισμούς Τόριστα, Βέντζια, Νησηνίκος, Αγαλαίοι, Κολοκυθάκι, Βάϊπες, Δημηνίτσα, Φιλί, Πλέσσα (60/1599).

Ιερά: Ο ενοριακός ιερός ναός της Αγίας Τριάδας είναι και πολιούχος του χωριού ανεγερθείς με μέριμνα του παπα Βασίλη Μανταλά από Παναγία Γρεβενών το 1986 ο οποίος ναός εγκαινιάσθηκε στις 27-5-1991.

Κοινοτικά: Επιτροπή γεωργικής απογραφής που ορίστηκε στις 10 Νοεμβρίου 1929 ορίστηκαν  οι Δημήτριος Κωνσταντινίδης πάρεδρος, Παπαναγιώτης Μπέντας ιερεύς παπαδάσκαλος.

Η Υπηρεσία Πληροφοριών Τσώρτσιλ 4, Αθήναι προς Νομάρχη  στις 11-11-52 υποβάλλει κατάλογο με τα ονόματα χωρίων τα οποία ειδοποίησαν από 28-10-52 μέχρι 3-11-52 ότι τα ραδιόφωνά των τα εγκατασταθέντα υπό της Αμερικανικής Αποστολής έχουν υποστεί βλάβη. Ο ραδιοτεχνίτης της Αμερικανικής Αποστολής ο υπηρετών στην περιφέρειά σας ειδοποιήθη αμέσως και έλαβε οδηγίες όπως επισκεφθεί το ταχύτερο τα χωριά αναφερόμενα εις τον κατάλογο  Τρίκωμο, Μικροκλεισούρα (60/1367).

Οικονομία: Στις 14-9-1929 ο οδηγός καπνοκαλλιεργητή Βιργίλιος Βλαχόπουλος σε κατάσταση αναφέρει ότι στη Σαδοβίτσα στη θέση Κολούρη υπάρχουν 20 θέσεις κατοικίας ακρίδας. Οι κάτοικοι με αίτησή τους στη Νομαρχία Κοζάνης στις 19/7/39  αναφέρουν ότι δεν υπάρχει δυνατότητα κατασκευής νέων αλωνιών και ζητούν να χρησιμοποιήσουν τα παλαιά.

Στην περιοχή λειτουργεί λατομείο αδρανών υλικών.

Πληθυσμός: 1928=98. 1940=133. 1951=107. 1961=151. 1971=74. 1981=63. 1991=51. 2001=133. 2011=63. (68^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 14 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 500 άσπρα.

Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος Μικροκλεισούρας Γρεβενών «Αγία Τριάς». Δραστηριότητες: Αναβίωση αποκριάτικου φανού, γιορτή τσιγαρίδας, ετήσιος χορός, λειτουργία αίθουσας εκδηλώσεων.

---

[1] Βασίλειος Κωνσταντινίδης www. Mikrokleisooura.gr.

[2] Απόστολος Παπαδημητρίου. Σελίδες Ιστορίας Γρεβενών Τόμος Α΄ σ.2.

[3]Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως:18/3/1931, 12/6/1937, 18/5/1938, 17/5/1939.

[4] Τάνια Αποστόλου: Η εκπαίδευση στην επαρχία Βοΐου (Ανασελίτσης) στην περίοδο του μεσοπολέμου Μεταπτυχιακή εργασία  ΠΔΜ 2015