Καλλιθέα Γρεβενών

43.Καλλιθέα, η (Μπάλτινο)

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386. Κοζάνη 2018

Γενικά: Ο οικισμός Καλλιθέα είναι ένα βλαχοχώρι  χτισμένο μέσα σε δασώδη τόπο, σε υψόμετρο 1011 μέτρα, στα όρια Θεσσαλίας-Μακεδονίας με κοντινούς οικισμούς τα Πριόνια, Σταγιάδες Λαρίσης. Το χωριό ιδρύθηκε από 11 οικογένειες το 1770 περίπου[1]. Ονομαστές οι πετρόχτιστες βρύσες. Πολλοί από τους κατοίκους εγκαταστάθηκαν στην Καλαμπάκα, Τρίκαλα, Αθήνα.

Κοινοτικά: Στις 31-12-1918 ο οικισμός ορίζεται έδρα της κοινότητας Μπαλτινού. Το 1919 διορθώνεται σε Μπάλτινο. Στις 1-2-1927 μετονομάζεται σε Καταφύγιο. Στις 20-6-1961 παίρνει το όνομα Καλλιθέα. Στις 4/12/1997 προσαρτάται στο Δήμο Γόργιανης και το 2010 στο δήμο Γρεβενών.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 64 χριστιανοί.

Στις κοινοτικές εκλογές του 1925 ψήφισαν  41 άρρενες. Εκλέχτηκαν σύμφωνα με το Ειρηνοδικείο Τίστης: Κων/νος Ι. Σίμος 39, Γεώργιος Παπαδόπουλος 39, Δημήτριος Ευθ. Σακοράφας 35, Ιωάννης Σίμος 35.

Υπέρ του Ειδικού Ταμείου Τηλεφωνικής Συγκοινωνίας Μακεδονίας Θράκης στις 16/10/25 η κοινότης προσέφερε 100 δρχ. (60/995). Το 1938 η κοινότητα  ψήφισε εισφορά δια τη ΔΕΘ για τη συμμετοχή του Ν. Κοζάνης 100 δρχ. (60/1976). Η  κοινότης Καταφυγίου Γρεβενών 100 δρχ. υπέρ του Εθνικού οικοτροφείου Αρρένων Γρεβενών,100 δρχ. υπέρ του Δημοτικού νοσοκομείου Θεσσαλονίκης (60/1464).

Εκπαίδευση: Οίκημα δημόσιον. Μαθητές περίπου 50 του Δημοτικού Σχολείου και 30 περίπου νήπια. Ο χώρος υπεραρκετός, κατάλληλος και για μελλοντική χρήση καθ’ όσον ανηγέρθη το έτος 1932 (60/619).

Το έτος 1958 η σχολική εφορεία αποφασίζει την ανταλλαγή έκταση 150 τ.μ εκ του σχολικού κήπου μετά 73 τ.μ η οποία θα προκύψει εκ της κατεδαφίσεως του παρεκκλησίου του Αγίου Δημητρίου, προκειμένου να επεκταθεί το διδακτήριο με νέα σχολική αίθουσα. Το 1957 προάγεται το νυκτερινό σχολείο σε διθέσιο, διότι οι υπόχρεοι για φοίτηση ανέρχονται στους 41.

Το πρώτο ελληνικό σχολείο ιδρύθηκε γύρω στο 1888 και το ρουμανικό το 1898 (Γούση σ.106). Το ρουμανικό σχολείο λειτούργησε για τρία έτη. Το 1910 τοποθετείται δια δευτέρα φορά ρουμάνος δάσκαλος  ο οποίος αναγκάζεται να εγκαταλείψει το χωριό. Στις 7.7.1911 δολοφονείται ο έλλην διδάσκαλος Νικόλαος Γ.Σακοράφας και αντ’ αυτού το ελληνικό προξενείο με εισήγηση του Μητροπολίτη Γρεβενών διορίζει διδάσκαλο το δεκαεξαετή Νικόλαο Δημητρίου Χανιώτη απόφοιτο του ελληνικού σχολείου Βελεστίνου. Το 1943 μία απόπειρα εγκατάστασης ρουμάνου διδασκάλου αποτυγχάνει, αναφέρει ο Νικόλαος Δ.Χανιώτης “Είναι το μόνον βλαχόφωνον χωρίον του Νομού Γρεβενών, αν και μικρόν εις τον πληθυσμόν, όπου δεν ελειτούργησεν ρουμανικόν σχολείον”[2].

Ο επιθεωρητής προτείνει την προαγωγή του μονοταξίου δημοτικού σχολείου (ξενόφωνο)  σε διτάξιο καθ’ ότι τα προηγούμενα τρία χρόνια ο αριθμός των μαθητών ανερχόταν σε 50, 51, 55 αντίστοιχα  (18-7-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

Ιερά: Ενοριακός ναός Αγίου Νικολάου. Εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής σε απόσταση δύο χιλιομέτρων στο δρόμο προς Κρανιά, όπου και πανηγυρίζει στις 26 Ιουλίου (Αγίας Οσιοπαρθενομάρτυρος Παρασκευής). Μετά τον εκκλησιασμό ακολουθώντας την τοπική παράδοση προσφέρεται στους πιστούς ντόπιο βραστό κρέας.  Αγία Τριάδα. Στον κώδικα της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος  Ζάβορδας αναφέρεται ως Πάλτενω με τρεις αφιερωτές.

 

Οικονομία: Εκμετάλλευση του δασικού πλούτου, γεωργία, κτηνοτροφία. Δραστηριοποιείται δασικός συνεταιρισμός.

Πεσόντες: Στρατ. Γιαννούλης Ηλίας του Γεωργίου, 1918, Οχυρό-Εχίνο 8-4-1941 (ΔΙΣ).

            Πληθυσμός:1913=203. 1920=192. 1928=267. 1940=357. 1951=235. 1961=221. 1971=81. 1981=172. 1991=94. 2001=169. 2011=58. (71^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011).

            Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος Καλλιθέας “ΚΑΤΑΦΎΓΙ”.

---

[1] Νικ.Δημ.Χανιώτης, «Η ΚΑΛΛΙΘΕΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ».

Καληράχη Γρεβενών

42. Καληράχη, η (Βραβόνιστα)

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386. ΚΟΖΑΝΗ 2018)

 

            Γενικά: Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 887 μέτρων και οι πλησιέστεροι οικισμοί είναι Έλατος, Αναβρυτά, Μέγαρο. Έδρα της κοινότητας Βραβονίστας από 31-12-1918. Μετονομάζεται σε Καλή Ράχη στις 1-2-1927. Στις 16/10/1940 διορθώνεται σε Καληράχη. Στις 4-12-1997 προσαρτάται στο δήμο Κοσμά του Αιτωλού. Το 2010 υπάγεται στο διευρυμένο Δήμο Γρεβενών. Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 91 χριστιανοί.

Στις κοινοτικές εκλογές του 1925 ψήφισαν 47 και έλαβαν: Στέργιος Δημάδης 37, Σπύρος Τσάλτας 33, Ευθ. Χρ. Τιπάλτας 28, Νικόλαος Πανταζής 23, Φίλιππος Φλαμπουλίδης 16, Γεώργ. Αναστ. Δουμανίδης 8.

“Έχει 20 χριστιανικές και 20 οθωμανικές εκκλησίες” (Σχινάς 1866).

Γενομένων αρχαιρεσιών προς ανάδειξη προέδρου εξελέγη ο Νικ. Παταζής (Μ.Β 3-9-31).

Εκπαίδευση: Το 1896 λειτουργούσε Γραμματοδιδασκαλείο με 15 μαθητές, η ετήσια δαπάνη ανερχόταν σε 250 φράγκα (Γούση σ.126).

Ο διευθυντής του σχολείου Ν. Καραβίδας το έτος 1962 ζητά να συνταχτεί μελέτη για ανέγερση δεύτερης αίθουσας διδασκαλίας στο δημοτικό. Ο Επιθεωρητής στην εισήγησή του αναφέρει ότι η αίθουσα που στεγάζεται το β΄ τμήμα είναι τελείως ακατάλληλη και ανθυγιεινή.

Ο επιθεωρητής εισηγείται στο Ε.Σ.Σ.Ε τη μετάθεση του δημοδιδασκάλου  του μονοταξίου Σιταρά Κυρατζή Ιωάννου με προϋπηρεσία 6 ετών στη γενέτειρά του Καληράχη (7-3-40 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 51).

Ο επιθεωρητής προτείνει την προαγωγή του μονοταξίου δημοτικού σχολείου σε διτάξιο καθ’ ότι τα προηγούμενα τρία χρόνια ο αριθμός των μαθητών ανερχόταν σε 86, 86, 92  αντίστοιχα  (18-7-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

Ιερά: Στον Κώδικα της Ζάβορδας αφιερωτές από το 1534 ως το 1692 ήταν  38 εκ των οποίων τέσσερις ιερείς και μίας μοναχής (Σοφίας). Αξιόλογα τα θρησκευτικά μνημεία όπως η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου (1800), ο ναός των Αγίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου (1955) που ανηγέρθη σε θέση παλιότερης εκκλησίας, Αγίας Παρασκευής στο δρόμο προς Μέγαρο. Πανηγυρίζει των Αγίων Αποστόλων 30  Ιουνίου. Σύμφωνα με έκθεση του Επιθεωρητή Δημοτικών Σχολείων (1941) η εκκλησία ανηγέρθη το έτος 1859 όπως μαρτυρεί επιγραφή άνωθεν της θύρας της εισόδου, το σχολείο ανηγέρθη το έτος 1885.

Ο πρόεδρος της κοινότητας Καληράχης Ιωάννης Σ. Δημάδης αναφέρει στις 16-4-58  στο Νομάρχη Κοζάνης «ότι ο ιερός Ναός της κοινότητας επυρπολήθη υπό των Γερμανών το έτος 1944. Έκτοτε ευρισκόμεθα άνευ ναού και συνεπώς άνευ εκκλησιάσματος. Μετά τον επαναπατρισμό του 1950 απεφασίσθη η ανοικοδόμηση νέου ναού και η κοινότης διέθεσε την προσωπική εργασία δύο ετών. Το έργον όμως δεν τελείωσε και το κτήριο σήμερον ευρίσκεται ημιτελές. Επειδή δεν είναι δυνατή η αποπεράτωση του κτηρίου ούτε δι’ εράνου ούτε τη βοηθεία εκ των τοπικών πόρων της κοινότητος, διότι κατόπιν μελέτης ειδικών απεφάνθη ότι δια την αποπεράτωσή της απαιτείται το ποσόν των 60.000 δραχμών». Ζητά την έγκριση δανείου  δια τον αναφερόμενο σκοπό. Ενοριακός ναός Πέτρου και Παύλου.

Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής:  Το κοινοτικό συμβούλιο στις 3-3-46 αναφέρει ότι από τις 65 οικίες κατεστράφησαν 58 δια πυρπολήσεως υπό των Γερμανών στις 8-9-1943 και 6-7-1944.

Μακεδονομάχοι: Ιωάννης Παπαδόπουλος ιερέας και Γεώργιος Παπαδόπουλος (Παπαδημητρίου. Σελίδες Ιστορίας Γρεβενών σ. 307).

Οικονομία: Με υπεύθυνη δήλωση στις 20-8-40  ο παραγωγός Γεώργιος Τσάλτας κάτοικος Καλη-Ράχης δηλώνει ότι παρήγαγε κατά τη φετινή εσοδεία 1940 σίτο ανερχόμενο εις οκάδες 400. Ο Αθανάσιος Ν. Καραθάνος δηλώνει ότι παρήγαγε 400 οκάδες σίτου (60/653). Ο Σπυρίδων Α. Κυρατζής εκ Καληράχης δηλώνει στις 20-8-1940 ότι παρήγαγε 600 οκάδες σίτο (60/653). Λειτουργούσε νερόμυλος των Αγίων Αποστόλων (Παπαδημητρίου. Σελίδες ιστορίας  Γ΄ σελ. 40).

Η προβλεπόμενη παραγωγή για καλλιέργειες το 1933  σύμφωνα με τον πρόεδρο της κοινότητας  σε οκάδες  γλεύκος  ήταν 4000, ρόβη 10.000, αραβόσιτος ξηρικός 30.000.

Ζωίτσα σύζυγος Γεωργίου Στεργιάδου. Γεννήθηκε στη Βραβόνιστα (Καληράχη) το 1900. Διαβατήριο για Αμερική μετά του υιού της Θεόδωρου στις 2-7-1927 ο οποίος γεννήθηκε το 1919 στο Μπίσιοβο  (Κυπαρίσσι).

Χαρακτηριστική είναι η επιστολή του συζύγου Γεωργίου Στεργιάδη  με ημερομηνία 4 Απριλίου 1927 από Αμερική: «Ιδιαιτέρως συζυγιά μου Ζωίτσα και υιέ μου Θεόδωρε σας ασπάζομαι και σας φιλώ. Μόλις λάβητε την επιστολήν μου σας διατάζω αμέσως να κινήσετε να έλθετε εδώ και να μην σας μέλει δια τα περαιτέρω. Να πάτε εις Γρεβενά εις τον Χαράλαμπο, έστειλα τα εισιτήρια δια Δευτέρα θέση καθώς και θα σας φέρη μέχρι τον Πειραιά και εγώ θα σας περιμένω εις την Νέαν Υόρκη. Εάν θα έλθη ο Χρίστος Παπαχρίστος από χωρίον Μαγέρη (Δασύλλιον) να έλθητε μαζί διότι θα σας φέρει μέσα εις το σπίτι. Αυτά έχω να σας γράψω και μην ακούτε τον έναν και τον άλλον ότι θα χαθείτε. Ο σύζυγός σου Γεώργιος γράφω και σας περιμένω».

 Η Καληράχη ήταν ένα από τα μεγαλύτερα κτηνοτροφικά χωριά των Γρεβενών που μέχρι και το 1940 διατηρούσε  20.000 αιγοπρόβατα ενώ μέχρι το 1960 το ζωικό κεφάλαιο έφθανε τα 10.000 μικρά ζώα (Grevenamedia.gr).

Πεσόντες Ελληνοϊταλικού πολέμου: Στρατ. Κυρατζής Θωμάς του Δημητρίου,1917, 27ΣΠ, Πόρτα Οσμάν περιοχή Νεστορίου, 15-11-40 (ΔΙΣ).

Πληθυσμός: 1854=24 στεφάνια. 1913=358. 1920=351. 1928=340. 1940=428. 1951=376. 1961=341. 1971=227. 1981=269. 1991=278. 2001=222. 2011=125. (44^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 50 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 7936 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 63 κατοικίες και ο φόρος ήταν 7700 άσπρα.

Σύλλογοι: Εκπολιτιστικός Σύλλογος Καληράχης. Διοργανώνει Το έθιμο της «Διάκλησης» με την οποία ο τοπικός σύλλογος με συνεργασία με την εκκλησιαστική επιτροπή  προσφέρει γεύμα  στους παρευρισκομένους στον αύλειο χώρο   της Εκκλησίας μετά το πέρας του εκκλησιασμού του ιερού ναού των Αγίων Πέτρου και Παύλου. Έθιμο που διατηρείται από το 1864 έτος που ιδρύθηκε ο  παραπάνω ναός (grevenamedia.gr)

Κτηνοτροφικός Αστέρας Καληράχης, ποδοσφαιρική ομάδα (1991).

Καλαμίτσιον Γρεβενών

41. Καλαμίτσιον, το (μεικτός οικισμός)

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου(Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386. ΚΟΖΑΝΗ 2018

Γενικά: Είναι  χτισμένος σε υψόμετρο 593 μέτρων. Με τον καταστροφικό σεισμό που έπληξε τον τόπο στις 13 Μαΐου 1995 τα χωριά Καλαμίτσι, Καλόχι, Μεσόλακκος βρέθηκαν πάνω στο ρήγμα και καταστράφηκαν. Πρόκειται να μετεγκατασταθούν στην περιοχή “Πατώματα” του Δήμου Γρεβενών. Το Καλαμίτσιον προσαρτάται στην κοινότητα Γρεβενών στις 31-12-1918 και σήμερα ανήκει στο διευρυμένο δήμο Γρεβενών.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 19 χριστιανοί.

Οι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν προέρχονται από το Ακ-Νταγ-Μαδέν (Κουλίκ). Στον κώδικα της Ζάβορδας ο οικισμός αναφέρεται ως Καλαμίτζι χωρίον με αφιερωτές από 1534 ως 1692  έντεκα και από το 1692 και μετά είκοσι εννέα. Σύμφωνα με την έκθεση Σακελλάρη που συντάχθηκε στις 10/12/1941 αναφέρεται ότι από το 1850 λειτουργούσε σχολείο. Υπάρχουν δύο ναοί ο μεν ένας με έτος ανεγέρσεως το 1909, ο δε έτερος με χρονολογία 1850. Φαίνεται ότι υπήρχε ναός και πριν το 1800 όπως τούτο φαίνεται ιδιόχειρος χρονολογία εις μηναίο μηνός Μαρτίου εκδόσεως 1783, αναγομένη εις το έτος 1803. Υπάρχει και σταυρός έμπροσθεν του Αγίου Βήματος με χρονολογία 1760.

Ο προϊστάμενος  της ΤΥΔΚ Αριστοτέλης Τζιαμπίρης αναφέρει σε έκθεση στις 3-11-50 ότι το Καλαμήτσι, Συνοικισμός του Δήμου Γρεβενών, κατοικείται από 350 κατοίκους. Ο Ιερός Ναός του χωρίου τιμώμενος επ’ ονόματι του Αγίου Αθανασίου ανηγέρθη το 1902 με διαστάσεις μήκους 14,00 μ. πλάτους 8.50 μ. και ύψους 3.50 μ. Ο ναός επυρπολήθη υπό των Γερμανών τον Ιούλιο του 1944 και λόγω της πυρκαγιάς τα τοιχώματα αυτού κατέστησαν ετοιμόρροπα. Κατεστράφησαν υπό του πυρός τα ξύλινα διαζώματα των λασποκτιστών τοιχωμάτων. Με μελέτη του προβλέπεται η κατεδάφιση του ναού και ανέγερση νέου.

Αρχαιότητες: Ακέφαλο γυναικείο άγαλμα εκ λευκού μαρμάρου σε φυσικό μέγεθος φέρον την επιγραφή “ΑΡΡΑΒΑΙΟΥ ΘΥΓΑΤΕΡΑ ΜΕ”. Ανάγεται στους χρόνους 432-413 π.Χ. Προ της κατοχής ευρίσκετο στο διάδρομο του κοινοτικού καταστήματος, λαφυραγωγηθέν κατόπιν υπό των Γερμανών ( Α.Ράχου σελ.20).

Εκπαίδευση: Το 1901-1902 λειτουργούσε Γραμματοδιδασκαλείο με 6 μαθητές (Αδάμου).

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Στεγάζεται σε δημόσιο οίκημα. Στην αίθουσα διδασκαλίας 54 τετρ. μέτρων φοιτούν 56 μαθητές. Το σήμερον κατεχόμενο οίκημα είναι κατάλληλο και δια μελλοντική στέγαση του σχολείου (60/619).

Μετά από ενθουσιώδη λόγο του διδασκάλου Δημ. Γκαραβέλη συνεστήθη τριμελής επιτροπή η οποία πραγματοποίησε έρανο υπέρ της Αεροπορίας ο οποίος απέφερε το ποσό των 325 δραχμών. Άλλες 100 δραχμές διέθεσε ο Συνεταιρισμός (Β.Ε 1-1-38).

Ο επιθεωρητής αποσπά το διδάσκαλο Δημήτριο Γκαραβέλη εκ του δημοτικού σχολείου Καλαμητσίου στο δημοτικό σχολείο Λειψίου (20-9-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

Ιερά: To  Δημοτικό Συμβούλιο στις 15 Οκτωβρίου 1954 ψηφίζει πίστωση 3000 δραχμών υπέρ της εκκλησιαστικής επιτροπής Καλαμιτσίου για αποπεράτωση του ιερού ναού Αγίου Αθανασίου, ενοριακός ναός. 

Πληθυσμός:1859=14 στεφάνια. 1913=252. 1920=50. 1928=146. 1940=224. 1951=181. 1961=188. 1971=123. 1981=91. 1991=67. 2001=58. 2011=29. Ως προς το δήμο έχει 79^η σειρά (από τους 97) και ως προς την Π.Ε Γρεβενών 91^η (από τους 112). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 17 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 2245 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 31 κατοικίες και ο φόρος ήταν 2500 άσπρα.

Σύλλογοι: Εκπολιτιστικός Σύλλογος Καλαμιτσίου "Αγιος Αθανάσιος" (1996).