Άγιος Δημήτριος, ο (Τοπτσιλάρ) Δήμου Κοζάνης

 

Άγιος Δημήτριος, ο  (Τοπτσιλάρ)

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου “Οικισμοί Δήμου Κοζάνης”

Σελίδες 226 Έτος έκδοσης 2022

 

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 780 μέτρων, με πλούσια κοιτάσματα λιγνίτη, όπου λειτουργεί ο ομώνυμος ατμοηλεκτρικός Σταθμός Αγίου Δημητρίου. Απέχει από την Κοζάνη 22 χιλιόμετρα. Πλησιέστεροι οικισμοί: Ρυάκι, Κλείτος, Ακρινή. Βρίσκεται στη διαδρομή Κοζάνη, Δρέπανο, Κοιλάδα, Τετράλοφο, Ρυάκι, Άγιος Δημήτριος. Προσφυγικός οικισμός, αρχικά εγκαταστάθηκαν από τη Θράκη 40 οικογένειες. Ακολούθησαν 278 οικογένειες από τον Πόντο (Ματσούκα, Αργυρούπολη, Αδάπαζαρ) κι από τη Μ.Ασία 3 οικογένειες. Ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Ελλησπόντου. Μαζί με το Άγιον Πνεύμα (ένας κάτοικος) αποτελούν την τοπική κοινότητα Αγίου Δημητρίου.

Σύμφωνα με τον Κ.Γουναρόπουλο το 1872 στον οικισμό κατοικούσαν 80 τουρκικές οικογένειες.

Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 71 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν  στο Δήμο Κοζάνης ο Άγιος Δημήτριος ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στην 14^η θέση.

Σύμφωνα με οθωμανικό κατάστιχο του έτους 1528 ο οικισμός κατοικούνταν από Μουσουλμάνους, 11 εστίες γιουρούκων (Τσότσος Ελιμειακά 64).

Αρχαιολογικά: Ο Δημήτριος Χασάπης, δημοτικός υπάλληλος με αναφορά στο δήμαρχο Κοζάνης Τέρπου στις 6-9-38 αναφέρει ότι μετέβη το παρελθόν έτος με τον Κων. Τσιτσελίκη, πρόεδρο της Εταιρείας Επιστημονικών Ερευνών και τον Αμερικανό αρχαιολόγο GH. EDSON  ότι παρά την οδό Κοζάνης-Βεροίας και επί της κοινοτικής οδού προς Άγιον Δημήτριον εντός του αγρού του κληρούχου Κων. Γαβρίδη, παρά τη θέση  Μεγάλη Τούμπα, σε απόσταση 300 μέτρων από τη δημόσια οδό και ισαρίθμων από τη λίμνη Σαρή Γκιολ προς ανατολάς βρίσκεται κεχωσμένος σπόνδυλος λείος εκ λευκού μαρμάρου διαμέτρου 0,50 εκατοστόμετρων κατακορύφως στημένος. Το ύψος ανέρχεται στα 80 εκατοστόμετρα.

Εκλογικά: Στις πρώτες βουλευτικές εκλογές 30-5-1915 οι άρρενες εκλογείς ψήφισαν στο 5^ο εκλογικό κέντρο με τόπο ψηφοφορίας το Μουσουλμανικό τέμενος Δρεπάνου. Το πέμπτον με έδραν το χωρίο Καρατζηλάρ (Δρέπανον), ένθα θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς του χωρίου τούτου και των χωρίων Μορανλή (Ρυάκιον), Σαρμουσαλάρ (Πτελέα), Ιλεσλή (Οινόη), Ραχμανλή (Γαλιάνα), Τσακιρλλή (Γαλάνιον), Τοπτσιλάρ (Ά. Δημήτριος), Ισκιουλέρ (Κοιλάς), Χατζιλάρ (Άνυδρον), Καραμανλή (Κρεμαστή) και Σαϊνλάρ (διαλυμένος οικισμός περιοχής Καπνοχωρίου), τόπον δε ψηφοφορίας ορίζομεν το Μουσουλμανικόν τέμενος (Αποστόλου Δ.Μ 1912-15).

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Κοζάνης του 1915 ήταν εγγεγραμμένοι 251 άρρενες εκλογείς μουσουλμάνοι και 15 άρρενες χριστιανοί.

Εκπαιδευτικά: Το διδακτήριο πρώην τουρκικό είναι ακατάλληλο. Πρόκειται ήδη να επισκευασθεί και μεταρρυθμισθεί το τζαμίον, το οποίον είναι κεντρικότερο και καταλληλότερο. Η επίπλωσις πενιχρά. Κάτοικοι 855 πρόσφυγες. Μαθητές 72 άρρενες και 37 θήλεις (4-10 ως 18/12/1926  ΑΒΕ 70 ΣΑΕ73).

Το διδακτήριο είναι παλαιόν τουρκικό τζαμί, το οποίο έχει επιδιορθωθεί και χωρισθεί σε δύο αίθουσες. Το ανώτερο τμήμα στεγάζεται στο κοινοτικό κατάστημα το οποίο διαθέτει μία αίθουσα. Έχει ανάγκη 30 θρανίων ακόμη. Μαθητές  Α΄94, 39, 45, 33, 23,16. Απουσίαζον μερικοί λόγω της καταπεσούσης χιόνος και του ψύχους. Διδάσκαλοι Κωνσταντίνος Ματσαρίδης εκ Δρεπάνου, Ελένη Θεοδωρίδου εκ Κάρς Καυκάσου. Ευανθία Τζίτσα, η οποία λόγω της χιόνος έχει αποκλεισθεί εις Κοζάνη όπου μετέβη προς λήψιν του μισθού της (30/11/37).

Το διδακτήριο νεόδμητο, τύπου μονοταξίου κατασκευασθέν υπό της Ε.Α.Π. Μαθητές 90. Σχολικός κήπος δεν υπάρχει, ψήφισε η σχολική εφορεία 2000 δρχ. για περίφραξη (24/2/1938).

Διδάσκαλοι: Ματσαρίδης Κων/νος εκ Δρεπάνου, 1913, πτυχιούχος 5/ξίου διδασκαλείου (Α.Δημήτριος 37).

Σαντετσίδης Γεώργιος προσωρινός διευθυντής του δημοτικού σχολείου Τοπτσιλάρ (Άγιος Δημήτριος). 21/1/1924 με μηνιαίο διευθυντικό επίδομα δραχ.20. (Α.Δημήτριος 36).

Τζίτσα Ευανθία  (Άγιος Δημήτριος 37).

Δημητριάδης Χαράλαμπος εκ Τραπεζούντος1901, απολυτήριο γυμνασίου Τραπεζούντος (Α.Χαράλαμπος 37, Α.Δημήτριος 39).

Θεοδωρίδου Ελένη, εκ Καρς του Καυκάσου,1908,  πτυχιούχος 3/ξίου διδασκαλείου (Α.Δημήτριος 37).

Έρανος: Ο πρόεδρος της κοινότητας Αγίου Δημητρίου στις 5-11-1928 διαβιβάζει  προς τη Δ/ση Ελλην. Ερυθρού Σταυρού (Αθήνα) εκατό  (100) δραχμές  προϊόν ετησίου εράνου της κοινότητος υπέρ του ελληνικού Ερυθρού Σταυρού και ζητά να τους αποσταλεί η σχετική απόδειξη παραλαβής.

Για τον έρανο του Παναγίου Τάφου Άγιος Δημήτριος 250 δρχ. Το ποσόν απεστάλη στο υπουργείο Εξωτερικών στις 25-5-1929.

Για τον έρανο του Παναγίου Τάφου Άγιος Δημήτριος 1257,80 και μισή λίρα χρυσή Ρωσική (Β.Ε 1-10-39).

Ιερά: Το 1924 οι πρόσφυγες μετέτρεψαν το τζαμί σε ναό, που τον ονόμασαν Άγιο Δημήτριο, όπως ήταν η εκκλησιά τους στον πόντο (Λαπαρίδης). Ενοριακός ναός του Αγίου Δημητρίου που πανηγυρίζει την 26^η Οκτωβρίου. Το 1940-41 λειτούργησε ως αποθήκη τροφίμων δια τον ελληνικό στρατό (Γνωριμία με το Νομό Κοζάνης).  Ιερός ναός Αγίας Παρασκευής, πανηγυρίζει την 26^η Ιουλίου.  Ο νεόκτιστος ιερός ναός του Αγίου Παντελεήμονος (πανηγυρίζει 27 Ιουλίου) κείται ύπερθεν του χωρίου εις μαγευτική θέση με κρυστάλλινο νερό και δεντρόφυτο έδαφος, εκεί που είχαν οι Μακεδόνες Έλληνες Βασιλείς  θερινή έπαυλη με ναόν  (Β.Ε 25-7-37).  Άγιος Ελευθέριος, ανηγέρθη το 1970. Εξωκλήσι Αγίας Παρασκευής 1964.

Ιερά Μονή Βαζελώνα, βρίσκεται στις παρυφές του Βερμίου όρους σε απόσταση 5 χιλιομέτρων από τον οικισμό, ανιστορήθηκε το 1970 από το σωματείο «Βαζελών». Η παλιά μονή ήταν κοντά στα χωριά της Ματσούκας, 40 περίπου χιλιόμετρα νότια της Τραπεζούντας. Πανηγυρίζει την εορτή του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου στις 24 Ιουνίου κάθε χρόνο.

Κατοχή: Ο Γεώργιος Στρατόγλου του Ευστρατίου πρόσφυγας των Βουλγαροκρατουμένων περιοχών (Ανατολικής Μακεδονίας) διέμενε στα Σέρβια στην οικία του πεθερού του μέχρι τον Απρίλιο του 1943 όπου και η οικία εκάη με  όλα τα είδη αυτής. Σήμερα διαμένει στον Άγιο Δημήτριο Κοζάνης και με αίτησή του με ημερομηνία 25-1-44 ζητά βοήθεια από το τμήμα περιθάλψεως πυροπαθών προσφύγων.

   Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας στις 31/12/1918  με έδρα τον οικισμό Τοπτσιλάρ. Στις 1/12/1927 μετονομάζεται σε Άγιος Δημήτριος. Στις 4/12/1997 προσαρτάται στο δήμο Ελλησπόντου και στις 7/6/2010 στο δήμο Κοζάνης.

Στις κοινοτικές εκλογές της 25-10-1925 έλαβαν ψήφους οι Παναγιωτίδης Ιωάννης 113, Ιωάννης Εντεσίδης 105, Χαράλαμπος Μαυροματίδης 93, Χαράλαμπος Δημητριάδης 86, Ιωάννης Αραμπαντζής 84, Αθανάσιος Τριανταφύλλου 82.

 Κατά τη δημοπρασία του βοσκήσιμου τόπου στον Άγιο Δημήτριο στις 16-5-27 τελευταίος πλειοδότης ήταν ο Γεώργιος Ι. Κυργιάνης από τον Πολύγυρο του Ν. Χαλκιδικής με το ποσό των 70.000 δρχ.

Οι κάτοικοι της κοινότητος στις 20-5-28 με αίτησή τους στο Νομάρχη Κοζάνης αναφέρουν ότι το κοινοτικό συμβούλιο αποφάσισε να μην εκμισθώσει δια την τρέχουσα θερινή περίοδο τη θερινή βοσκή της κοινότητός μας, με τη δικαιολογία ότι δεν επαρκεί δια τη βοσκή μικρών και μεγάλων ζώων της κοινότητος. Η ως άνω δικαιολογία είναι τελείως αστήρικτος διότι τα ζώα της κοινότητος εκτός του ότι έχουν και άλλην βοσκή εξαιρετικώς δε εφέτος το χόρτο της κοινοτικής βοσκής είναι υπέρ αρκετόν και δια τα ζώα της κοινότητος και δια τον κτηνοτρόφο Γ. Κυργιάννη. Κατά την περυσινή κτηνοτροφική θερινή περίοδο οι κάτοικοι της κοινότητας πέρασαν χωρίς προστριβές μετά του κτηνοτρόφου χωρίς να ενοχληθούν ούτε εις την βοσκή και ούτε ζημιά τινα επροξένησεν εις τους αγρούς. Επειδή δια της εκμισθώσεώς της ως άνω βοσκής εισρέουν εις το ταμείο της κοινότητος αρκετές χιλιάδες δραχμών τις οποίες η κοινότης θα χρησιμοποιήσει δια διάφορα κοινοτικά έργα τελείως απαραίτητα δια τις ανάγκες των κατοίκων αυτής. Παρακαλούν τον κ. Νομάρχη όπως ενεργήσει ότι δει και ενοικιασθεί η ως άνω βοσκή υπερασπίζοντες τοιουτοτρόπως το πραγματικό της κοινότητος συμφέρον. Οι αιτούντες συνολικά 22. Ευδιάκριτα Θ. Κύρου, Θ. Παπαθεοφίλης, Πασχάλης Τσολάκης…(60/1700).

Επιβάλλει φόρο 25 δρχ. για κάθε οικογένεια στις 20-1-29.

Εισφορά της κοινότητας στις 24-4-1930 υπέρ του οικοτροφείου θηλέων Κοζάνης δρχ. 500.

         Το κ. σ Αγίου Δημητρίου στις 24-2-31 με πρόεδρο το Χαράλαμπο Μαυροματίδη ψήφισε πίστωση 12.000 δραχμών για την αγορά του «τεκέ» από την Εθνική Τράπεζα. Ο τουρκικός τεκές ήταν πάνω από το χωριό απέχον ¾ της ώρας, εκεί υπάρχουν οι πηγές της κοινότητας (60/1700).

   Η Υπεραστική Κοινή Διεύθυνση Λεωφορείων  στις 21-3-34 ζητά από το Νομάρχη οι κάτοικοι του Αγίου Δημητρίου και Τετραλόφου με προσωπική εργασία να διορθώσουν τμήμα της οδού 1000 μέτρων το οποίο δυσχεραίνει τη συγκοινωνία κατά τις βροχερές ημέρες (60/1643).

Στις  στις 7-7-1921 ψήφισε πίστωση 250 δραχμών για συντήρηση

του γραφείου Μουφτή Κοζάνης (Μουφτηλίκιο).

Οικονομικά: Ο δημαρχών Κοζάνης παραχωρεί  στις 25-10-1916 άδεια υλοτομίας εκ του Εθνικού δάσους Τοπτσιλάρ της περιφερείας του χωριού Τοπτσιλάρ υπέρ του υλοτόμου Στεργίου Τζήμου διαμένοντος στην Κοζάνη, ο οποίος φέρει πιστοποιητικό εγγραφής στον κατάλογο των επιτηδευματιών. Η άδεια της υλοτομίας είναι για 35 ημέρες μέχρι της 28 Νοεμβρίου 1916. Η άδεια δίδεται με απόφαση της Νομαρχίας, η δε ξυλεία (πεύκη ορεινή κατεργασμένη) θα χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή της γεφύρας Λειψίστης παρά τον Αλιάκμονα ποταμό (Αποστόλου 1912).

Ο  Έφορος Κοζάνης αναφέρει στο Νομάρχη στις 23-9-35 ότι οι κάτοικοι του Αγίου Δημητρίου αποφάσισαν να μην πειθαρχήσουν στις δίκαιες αποφάσεις των Αρχών περί κατανομής των αποξηρανθεισών γαιών καθ’ όσον καταλαβόντες οι κάτοικοι της κοινότητας έκταση 1000 στρεμμάτων νέμονται ταύτη από τετραετίας, μη προθυμοποιηθέντες να καταβάλουν το ανήκον δικαίωμα στο δημόσιο και αφ’ ετέρου μη θέλοντες να εννοήσουν ότι υπάρχουν και γεωργοί στις όμορες κοινότητες εντελώς ακτήμονες.

Πάρκο ελαφιών και ζαρκαδιών στο ξωκλήσι του Αγίου Παντελεήμονος στους πρόποδες του Βερμίου (σε απόσταση περίπου 150 μ. από την Ι. Μ. Αγίου Ιωάννου Βαζελώνος), που φιλοξενεί περισσότερα από πενήντα (50) πανέμορφα ελάφια και ζαρκάδια σε ένα περιφραγμένο χώρο 60 στρεμμάτων. Απέχει 30 χλμ. από την Κοζάνη, 3,5 χλμ. ΒΑ της κοινότητας του Αγίου Δημητρίου. Είσοδος ελεύθερη. Τα ζώα τα φροντίζουν οι κάτοικοι, η εκκλησιαστική επιτροπή, η τοπική κοινότητα και οι πολυάριθμοι επισκέπτες.

Παρχάρια: Πρόκειται για οροπέδιο του Βερμίου σε υψόμετρο 1500 μ. που αποτελείται από ηλεκτροδοτούμενες κτηνοτροφικές καλύβες και μάντρες. Εδώ ανεβάζουν οι κτηνοτρόφοι το καλοκαίρι ως το Φθινόπωρο τα ζώα, τις αγελάδες. Την Πεντηκοστή γίνεται πολιτιστική εκδήλωση η οποία διοργανώνεται από την «Ένωση Ποντίων της Ματσούκας» με έδρα τη Θεσσαλονίκη.

Πεσόντες: Στις 23 Μαρτίου 1944, αντάρτες του ΕΛΑΣ πυρπόλησαν τον Άγιο Δημήτριο με 18 θύματα εκ των οποίων 3 γυναίκες. Στον εμφύλιο πόλεμο 46-49 σκοτώθηκαν υπηρετούντες τη στρατιωτική τους θητεία οι Παναγιωτίδης Σωτήριος, Πασχαλίδης Κων/νος κι από τον ΕΛΑΣ οι Τσακαλίδης Θεόδωρος, Αποστολίδης Σταύρος. Στον πόλεμο του 1940 έπεσαν στα πεδία των μαχών οι Παυλίδης Αναστάσιος, Σαλματωνίδης Τριαντάφυλλος (Λαπαρίδης).

   Προσφυγικά:  Ο πρόεδρος της κοινότητας συνέταξε στις 12-1-24 κατάλογο με τις οικογένειες που δικαιούνται κλινοσκεπάσματα:  Οικογένειες 146. Άτομα 454. Οι σύμβουλοι Δημ. Παναγιωτίδης, Χαρ. Μαυρομάτης, Χ. Ράπτης.

Ο Επιθεωρητής Εποικισμού στις 19-2-24 αναφέρει προς το Νομάρχη Κοζάνης ότι στο Συνοικισμό Τοπτσιλάρ περιφερείας Κοζάνης «υπάρχουν αποθήκες άχυρου οι οποίες ανήκουν εις ολιγάριθμους Μουσουλμάνους υποκειμένους εις ανταλλαγή.

Οι πρόσφυγες του ιδίου Συνοικισμού και των περιχώρων εξαντλήσαντες τα αποθέματά των εις νομήν κινδυνεύουν να χάσουν  τα ζώα των, των οποίων  η αντικατάσταση καθίσταται όχι μόνον δαπανηρά αλλά και ουσιαστικώς αδύνατος. Προ της καταστάσεως ταύτης ζητήσαμε ν’ αγοράσουμε την υπάρχουσα εκεί ποσότητα αχύρου προσενεγκόντες εις τους κατόχους των 35 λεπτά κατ’ οκάν. Ατυχώς διεπιστώθη ότι οι ειρημένοι κάτοχοι ως και οι λοιποί συγχώριοί των πνεόμενοι υπό αισθημάτων εχθρικών προς τους πρόσφυγας φθάνουν μέχρι του σημείου ώστε να καύσουν τούτο εις τους κλιβάνους των αντί να το πωλήσουν.

Δεδομένων των σημερινών δυσκόλων περιστάσεων των μεταφορών και της απολύτου ανάγκης προς εξασφάλισιν της υπάρξεως τόσον πολυτίμων ζώων, έχομεν την τιμήν να προτείνουμε όπως επιταχτεί η υπάρχουσα ποσότης εφ’ όσον άμα τη παραλαβή της θα εξασφαλίσουμε την άμεσο και ικανοποιητική πληρωμή της και παρακαλούμε όπως εκδοθούν αι δέουσαι προς τούτο διαταγαί» (60/1228).

Ο Νομάρχης στις 25-8-25 αναφέρει προς τη Διεύθυνση Εποικισμού Δ. Μακεδονίας ότι κατά τη μετάβασή του εις Τοπτσιλάρ επισκέφθηκε οικία στην οποία διέμεναν  οι πρόσφυγες Γεώργιος Λαπαρίδης (άτομα 3) και Κωνσταντίνος Πασχαλίδης (άτομα 4) και αντελήφθη ότι δεν δύναται να διαμένουν δύο οικογένειες εις την αυτήν οικία  και παρακαλεί τον Εποικισμό  όπως ο εις μεταφερθεί εις άλλην οικία. Ομοίως εις την οικία στην οποία  διαμένουν οι Γεώργιος Παταρίδης (άτομα 3) και Γεώργιος Σαβουλίδης (άτομα 2) δεν δύναται να διαμένουν δύο οικογένειες και δέον να μεταφερθεί η μία εις άλλη οικία (60/1599).

Ο Ιωάννης Αραβόπουλος κάτοικος Τοπτσιλάρ στις 16-8-24  αναφέρει στο Νομάρχη ότι προ ημερών απεστάλησαν στο συνοικισμό νέοι αφιχθέντες πρόσφυγες προς εγκατάσταση. Ελλείψει οικημάτων διετάχθησαν όπως έκαστος κατά το δυνατόν παραχωρήσει δωμάτια. Ο παραπάνω παραχώρησε δύο δωμάτια αφήσας δια τον ίδιο δύο. Ο επιστάτης του Συνοικισμού απαίτησε να εκκενωθεί και τρίτο δωμάτιο. Ο ίδιος δεν πειθάρχησε καθότι ως γεωργός του χρειάζονται τα δύο δωμάτια. Ο επιστάτης διέταξε αμέσως τον εκεί ευρισκόμενο χωροφύλακα και τον ξυλοκόπησε ανηλεώς εν απουσία του Προέδρου και της Επιτροπής. Ζητά από το Νομάρχη να διατάξει την μη εκκένωση του δωματίου και την παραδειγματική τιμωρία του χωροφύλακα.

Ο προϊστάμενος του Εποικισμού Κοζάνης αναφέρει ότι οι  εγκατεστημένοι πρόσφυγες  στις 2/10/1928 ήταν  Θράκες 54,  Μικρασιάτες 3, πόντιοι 182 (ΔΑΠ ΣΑΕ 58, ΑΒΕ 22). Σύμφωνα με τον Προϊστάμενο Εποικισμού Κοζάνης 2-10-1928 εγκατεστημένοι πρόσφυγες συνολικά  είναι: Θράκες 447, Μικρασιάτες 1359, Πόντιοι 2058   (ΔΑΠ ΣΑΕ 58, ΑΒΕ 22).

Πληθυσμός:1913=846. 1920=852. 1928=850. 1940=1375. 1951=1247. 1961=1376. 1971=964. 1981=985. 1991=1034. 2001=1077. 2011=830.

Πυροπαθείς: Ο πρόεδρος της κοινότητας Αγίου Δημητρίου βεβαιώνει ότι ο Χριστόφορος Μαυροματίδης κάτοικος της κοινότητας είναι τελείως πυροπαθής καείσης της οικίας του με όλα τα είδη του ρουχισμού, επίπλων και σκευών και της αχυρώνος και του στάβλου (60/446).

Οι πυροπαθείς Γεώργιος Λογγινίδης, Ιωάννης Τσαβδαρίδης, Νικόλαος Σαχταρίδης (ως αντιπρόσωποι των τελείων πυροπαθών της κοινότητος) αναφέρουν ότι οι τελείως πυροπαθείς εις την κοινότητα ανέρχονται περί τις 85 οικογένειες και έχουν πολλές  ανάγκες τροφής υποδήσεως και ενδυμάτων. Ζητούν να εκλεγεί επιτροπή πυροπαθών για δικαιότερη κατανομή των ειδών του ερυθρού Σταυρού και  της κρατικής προνοίας ή να διαταχθεί η υπάρχουσα επιτροπή να κατανείμη εις κατηγορίας τους πυροπαθείς για να λάβουμε  περισσότερα διότι έχομεν και ανάγκες περισσότερες.

Ο Γεώργιος Τσακλίδης από Άγιο Δημήτριο με αίτηση στην Επιτροπή Διανομών Κοζάνης στις 10-4-46 διαμαρτύρεται για τη μη παροχή ιματισμού αν και τυγχάνει πατήρ υιού φονευθέντος υπό των Γερμανών.

Επίσης ο πρόεδρος της κοινότητας Θωμάς Παλατίου πιστοποιεί ότι ο Αναστάσιος Ιωάν. Κοτσαλίδης κάτοικος της κοινότητας τυγχάνει τελείως αποτεφρωμένος από την επιδρομή των ανταρτών την 25^η Μαρτίου του 1944, στερείται αροτριώντος ζώου για την καλλιέργεια των αγρών του, είναι εξαντλημένος από κάθε οικονομική άποψη (ρουχισμό, κλινοσκεπάσματα), τυγχάνει ανάπηρος Αλβανικού πολέμου. Η οικογένειά του αποτελείται από 7 μέλη.

Φιλοξενία απόρων: Το 1942 αφίχθησαν στον Άγιο Δημήτριο 13 άπορες οικογένειες από παλιά Ελλάδα (Πειραιάς) με 48 μέλη έχοντα ανάγκη περιθάλψεως. Στις 17-12-43 οι οικογένειες ζητούν από το Νομάρχη Κοζάνης εν όψει των εορτών των Χριστουγέννων  να λάβουν κάποιο βοήθημα προς αντιμετώπιση των αναγκών όπως ρουχισμός που παίρνουν οι άλλοι πρόσφυγες εκ διαφόρων Περιφερειών της Κοινότητας (60/841).

Σύλλογοι:  Με μέριμνα του Μορφωτικού Ποντιακού Συλλόγου Αγίου Δημητρίου – Ρυακίου, πραγματοποιούνται κάθε χρόνο: Τριήμερες εκδηλώσεις κατά τον πανηγυρικό εορτασμό του πολιούχου του χωριού Αγίου Δημητρίου από 26 – 28 Οκτωβρίου, στην κεντρική πλατεία. Ετήσιος χειμερινός χορός την 25 Δεκεμβρίου σε κατάστημα της περιοχής. Ετήσιος θερινός χορός την 27 Ιουλίου στον χώρο του εξωκκλησιού του Αγίου Παντελεήμονα. Εκδήλωση προς τιμήν των ατόμων τρίτης ηλικίας την Τσικνοπέμπτη.

Στην τοποθεσία «Παρχάρια» διοργανώνεται κάθε χρόνο η ετήσια εκδήλωση του Συλλόγου Ποντίων «Ματσούκας» την τελευταία Κυριακή του Ιουνίου. http://agiosdimitrioskoz.blogspot.com/

Το δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων αναβιώνουν τα Μωεμόρια, ομάδα φουστανελοφόρων, με χορό, θέατρο, μουσική προερχόμενο από την ορεινή Τραπεζούντα. Συνολικά οκτώ χωριά της Π.Ε Κοζάνης (Τετράλοφος, Άγιος Δημήτριος, Αλωνάκια, Σκήτη, Πρωτοχώρι, Κομνηνά, Ασβεστόπετρα, Καρυοχώρι) αναβιώνουν το έθιμο των μωμόερων. Το έθιμο εγγράφηκε στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 2013 και στον Κατάλογο Άυλης Κληρονομιάς της UNESKO το 2015.