Λαγκαδάκια Γρεβενών

Λαγκαδάκια Γρεβενών

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου 

Δημοσιεύτηκε στο 6ο τεύχος του περιοδικού ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ του Ε.Ε.Ε Σύλλόγου Εξάρχου Γρεβενών

Γενικά: Βρίσκεται  στο μέσο της διαδρομής Πόρου -Μικροκλεισούρας. Κοντά στο χωριό υπάρχει πηγή με διαυγέστατον ύδωρ, η οποία πιθανόν να έδωσε το όνομα. Λούτσεσμα τουρκιστί σημαίνει βρύση.

Στις εκλογές που διεξήχθησαν στις 31 Μαΐου 1915 και 6 Δεκεμβρίου 1915 ψήφισαν στο έβδομον (σύνολο 19)  με έδραν το χωρίον Κοπρίβα  (Κνίδη) ένθα θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και οι των χωρίων Τόριστα (Ποντινή), Σφίλτσι (Χρώμιο), Πυλωροί, Βάρεσσα (Βάρη), Έξαρχος, Βαΐπες (Δαφνερό), Παλαιόκαστρον, Λουτσίσινο (Λαγκαδάκια), Γκουστώμη (Πόρος) και Πισκόν  (Πιστικόν) τόπον δε  ψηφοφορίας ορίζομεν την δημοτικήν Σχολήν.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενώντου 1915  ήταν γραμμένοι 9 άρρενες εκλογείς.

Αρχαιολογικά: Στην περιοχή «Πουρούν» υπήρξε νεολιθικός οικισμός.[1]

Εκπαιδευτικά: 25-10-26: Ο Επιθεωρητής Δημοτικών Σχολείων Ανασελίτσας προτείνει την ίδρυση δημοτικού σχολείου καθότι το Λουτσίσινο αποτελείται  από 20-25 οικογένειες, το ίδιο επαναλαμβάνεται στις 12 Ιουλίου 1927.

17-3-31: Το σχολείο δε λειτούργησε καθόλου μέχρι σήμερα. Κατά το τρέχον έτος συγκεντρώνει 7-8 μαθητές στην Α΄τάξη. Δεν έχει διδακτήριο ούτε δωμάτιο δια κατοικία του διδασκάλου. Ζήτησε από τους κατοίκους να χορηγήσουν ολόκληρο οικίσκο προσφυγικό για την εγκατάσταση του σχολείου, ώστε να μην υπάρχει δίπλα οικογένεια.

11-6-31: Το σχολείο έμεινε κλειστό, όλο  το χρονικό διάστημα μέχρι του τελευταίου δεκαημέρου του Απριλίου ε.έ, οπότε διορίσθη νηπιαγωγός εις το νηπιαγωγείο Μικροκλεισούρας. Η ορκισθείσα νηπιαγωγός Βενετία Χατζοπούλου δεν εστάλη εις Μικροκλεισούρα αλλά στο σχολείο Λαγκαδακιων για  το υπολειπόμενο διάστημα,  προκειμένου να προπαρασκευάσει γλωσσικώς τους μαθητές. Συγκέντρωσε το όλον εις εν μικρό δωμάτιο προσφυγικού οικίσκου όπου και η κατοικία της περί τα 11 νήπια και μαθητάς δημ. σχολείου και ησχολήθη με την συνδιάλεξιν, τα τραγούδια και τα παιχνίδια για να τους καταρτίσει γλωσσικώς. Δεικνύει όρεξιν εις το έργο της αλλά δεν έχει διαθέσιμο χρόνο προς δράσιν. Αύτη κατάγεται εκ Γραμματικού του Νομού Κοζάνης, ετών 20, άγαμος, υγιής με πτυχίον Διδασκαλείου Νηπιαγωγών.

29-1-39: Το κ.σ Κνίδης με πρόεδρο το Δημήτριο Κωνσταντινίδη και μέλη τους Γεώργιο Σαράντη, Γεώργιο Κωνσταντινίδη, Ευθύμιο Τζιμόπουλο, Θεόδωρο Μαυρίδη, Ανδρέα Δαλαμήσιο ψήφισαν πίστωση 2000 δραχμών υπέρ της ιδιωτικής διδασκαλίσσης  Λαγκαδακίων δια συμπλήρωμα του υπό των κατοίκων παρεχομένου μισθού της.

            2-3-39: Ο επαρχών της Επαρχίας Γρεβενών Αθ. Τσοπουλάκος δεν εγκρίνει το μισθό της ιδιωτικής διδασκαλίσσης, γιατί δεν κρίνει σκόπιμο να διατίθενται τα έσοδα της κοινότητας δια μη καθαρώς κοινοτικούς σκοπούς.  

5-5-39: Οι κάτοικοι Λαγκαδακίων με υπόμνημα στο Νομάρχη αναφέρουν ότι τυγχάνουν κάτοικοι συνοικισμού Λαγκαδακίων ο οποίος αποτελείται εκ 14 οικογενειών πτωχών οι οποίες από την εγκατάστασή των μέχρι σήμερα διατηρούν ιδιωτικό διδάσκαλο για να μη μένουν τα τέκνα στο σκότος της αμαθείας, διότι το κράτος λόγω του μικρού αριθμού των μαθητών δεν ήταν δυνατό να διαθέσει στο χωρίο διδάσκαλο.

            Και κατά το τρέχον σχολικό έτος διόρισαν στο σχολείο ιδιωτική διδασκάλισσα τη Γεωργία Παπαμάνου με την ελπίδα ότι η κοινότητα θα ερχόταν να τους βοηθήσει για την καταβολή μέρους της αντιμισθίας της διδασκαλίσσης, και ήτις δια της υπ’ αριθμ. 5/1939 αποφάσεώς της ψήφισε πίστωση δραχμών 2000 δια μισθό της ιδιωτικής διδασκαλίσσης του χωρίου, αλλά ο κ. Έπαρχος δεν ενέκρινε την απόφαση της κοινότητας, ισχυριζόμενος ότι εκφεύγει η απόφαση τούτη του κύκλου των υποχρεώσεων της κοινότητας.

Συνεχίζοντας αναφέρουν ότι η παρούσα Εθνική Κυβέρνηση καταπολεμεί την αγραμματοσύνη και ίδρυσε νυκτερινές σχολές για τους αγράμματους την αντιμισθία δε των διδασκάλων των νυκτερινών σχολείων καταβάλουν οι κοινότητες, ζητούν από το Νομάρχη να ενδιαφερθεί για τα τέκνα των προσφύγων και να διατάξει την έγκριση της απόφασης της κοινότητας, για να μη μείνουν στο σκότος της αγραμματοσύνης, διότι μόνοι των δε δύναται να διατηρήσουν διδάσκαλο. Ευανάγνωστες υπογραφές είναι οι  Αντώνιος Σπυρίδης, Σαλώμη Σπυρίδου, Παρθένα Ξενίδου, Ανδρέας Μποναχίδης, Νικόλαος Ξενίδης, Κων. Αναστασιάδης, Παύλος Ξενίδης. (β.4)

30-6-39: Προσφυγικός συνοικισμός Λαγκαδακίων. Σύγκειται από 15 οικογένειες με 17 μαθητές προς φοίτηση. Το σχολείο τους καταργήθηκε στις 10-10-32 από έλλειψη του απαιτουμένου αριθμού μαθητών. Οι κάτοικοι πρόσφυγες δεν ομιλούν πάντες την ελληνική αλλά τη Λαζική και Τουρκική. Ζήτησαν από το Υπουργείο και τη Νομαρχία την επανίδρυση του σχολείου. Οι μαθητές διδάσκονται από ιδιωτική διδασκάλισσα σε οικία. Δεν υπάρχει κατάλληλο οίκημα για τη στέγαση σχολείου. Προτείνει την ίδρυση δημοτικού σχολείου. Κατά την άποψή του διεπράχθη σφάλμα σοβαρότατο με τη δημιουργία του ατροφικού συνοικισμού εν σμικρογραφία, ενώ ήταν δυνατό να συμπτύσσονταν σε πληρέστερη κοινότητα. Ωστόσο εισηγείται την ίδρυση σχολείου.

 10-7-39: Ο επιθεωρητής Δημοτικών Σχολείων Σιατίστης Παπαϊωάννου με έγγραφο προς το Νομάρχη Κοζάνη τονίζει ότι επί δύο έτη οι κάτοικοι του χωριού Λαγκαδάκια προσέλαβαν ιδιωτική δασκάλα η οποία μανθάνει στα παιδιά γλώσσα, ανάγνωση, γραφή, αριθμητική στα παιδιά στερούμενου δημοτικού σχολείου. Ο επιθεωρητής προτείνει να εγκριθεί πίστωση για αμοιβή της δασκάλας και μ’ αυτό τον τρόπο θα ενθαρρύνουμε τις άξιες προσπάθειες των κατοίκων που κατέχονται από ζήλο για μόρφωση των παιδιών των.

            26-6-39: Ο Νομάρχης Κοζάνης με έγγραφο προς τον Επιθεωρητή Δημοτικών σχολείων ζητά να γνωμοδοτήσει αν κατά τη γνώμη του πρέπει να εγκριθεί η πίστωση προς τη διδασκάλισσα Λαγκαδακίων.

            Ο Επιθεωρητής Δημοτικών Σχολείων στις 10-7-39 προς τη Σεβαστή Νομαρχία:

            «Λαμβάνομεν την τιμή ν’ αναφέρωμεν υμίν, εις εκτέλεσιν της συνυποβαλομένης υπ’ αριθμ. 17270 ε.έ Υμετέρας διαταγής, ότι κατά το παρ. έτος επεσκέφθημεν την διδασκάλισσαν ταύτην εργαζομένην εις τινα οικίαν ιδιωτικήν, εφέτος όμως λόγω του ότι διήλθομεν νύκτα εκ Λαγκαδακίων δεν ηδυνήθημεν να παραμείνωμεν καθόσον μάλιστα δεν υπήρχε τοιούτος λόγος δι’ ημάς.

            Γνωρίζομεν όμως και εκ της επισκέψεως του παρελθόντος έτους και εκ πληροφοριών των εν λόγω κατοίκων, ότι διατηρούσιν διδασκάλισσα ιδιωτικήν, την οποία μόνοι των οι κάτοικοι εξεύρον και συνεφώνησαν και η οποία μανθάνει γλώσσαν, ανάγνωσιν, γραφήν και αριθμητικήν εις τα παιδιά στερούμενα δημοτικού σχολείου και ότι δέον κατά την γνώμη μας να εγκριθεί η πίστωσις αύτη, διότι τυγχάνουσιν άξιοι προσοχής και εκτιμήσεως οι κάτοικοι ούτοι μεθ’ ων και κατά τα δύο προηγούμενα έτη και εφέτος έχομεν έλθει εις επαφήν και  διαπνέονται υπό ζήλου προς την μόρφωσιν. Ημείς εν τη αρμοδιότητί μας εισηγήθημεν και κατά το παρελθόν έτος και φέτος επίσης θα επαναλάβωμεν πρότασίν μας δια την ίδρυσιν δημοτικού σχολείου εις τον συνοικισμόν τούτον. Μέχρις όμως της επιτεύξεως τούτου είναι ανάγκη να ενθαρρύνονται παντοιοτρόπως οι κάτοικοι ούτοι και να ενισχύηται και τοιούτου είδους αξιαίπαινος προσπάθεια μορφώσεως των τέκνων των».

1953:Η σχολική εφορεία απαρτιζόταν από τους Χρ. Σπυρίδη και Γεώργιο Ξενίδη.

Ιερά: Ενοριακός ναός η Κοίμηση της Θεοτόκου (ο οποίος και πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου), υπάρχει και το εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής. Αφιερωτές στη  μονή αγίου Νικάνορος 6 στην Α΄ γραφή και 23 στη Β΄γραφή.

Κοινοτικά: Ο οικισμός Λουτσίσινο, με υψόμετρο 630 μέτρων,  αποτέλεσε το 1918 συνοικισμός της κοινότητας Κοπρίβας. Μετονομάσθηκε σε Λαγκαδάκια στις 20-1-1927.

Ο οικισμός  στις 30/10/64 αποσπάται από το νομό Κοζάνης και υπάγεται στο νομό Γρεβενών. Ο οικισμός καταργείται στις 5/4/1981.

Προσφυγικά: Στο αγροτικό ιατρείο Κριφτσίου (Κιβωτός) σύμφωνα με έγγραφο στις  11-6-1926 υπάγονταν οι συνοικισμοί  Κρύφτσι, Τσούρχλι (Α.Γεώργιος), Σούμπινο (Κοκκινιά), Δοβρούνιστα, Γιάγκοβη (Μεσοπόταμον), Δοβράτοβον, Λουτσίσινο, Κοντσικιώτη (60/1599).

Ο υποδιοικητής Γρεβενών στις 2 Σεπτεμβρίου 1926 υποβάλει στο Νομάρχη Κοζάνης κατάσταση διανομής επιδόματος 10.000 δραχμών στους απόρους πρόσφυγες συνοικισμών περιφερείας Γρεβενών, για το Λουτσίσινο ο αριθμός των προσφύγων ήταν 4 και το διανεμητέο ποσό κατά πρόσφυγα ήταν 13 δραχμές. Επιτροπή γεωργικής απογραφής που ορίστηκαν στις 10 Νοεμβρίου 1929  ήταν ο πάρεδρος Αριστείδης Χατζηιωαννίδης,  ο ιερεύς Παπαγεώργιος Κόγιας του Πόρου και ο  δημοδιδάσκαλος Ιωάννης Τζήμου.

Πληθυσμός: 1913=28. 1920=2. 1927=62. 1940=67. 1951=67. 1961=77. 1971=25

---

[1] Απόστολος Παπαδημητρίου. Σελίδες Ιστορίας Γρεβενών Τόμος Α΄ σ.2

Μικροκλεισούρα Γρεβενών

Μικροκλεισούρα, η (Σαδοβίτσα-προσφυγικός οικισμός)

 Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου. Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ.386.

Κοζάνη 2018

Γενικά: Ο οικισμός είναι κτισμένος  σε υψόμετρο 570 μέτρων, πολύ κοντά στον ποταμό Αλιάκμονα. Πλησιέστεροι οικισμοί Λαγκαδάκια, Ταξιάρχης, Παλιοκνίδη, Δαφνερό. Σύμφωνα με το πόνημα «ΕΠΕΤΗΡΙΣ ΤΟΥ ΕΝ ΚΩΝ/ΠΟΛΕΙ ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΥ ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΤΟΥ ΕΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΙ» του έτους 1873-1874 αναφέρει ότι η  Σατοβίτσα είναι  ακατοίκητη. Κατοικήθηκε από πρόσφυγες της περιφέρειας Εβτζή (από την ίδια περιφέρεια ανήκουν οι πρόσφυγες Δαφνερού, Κέντρου, Παλιοκνίδης…) το Μάιο του 1925, μετονομάσθηκε το 1927 αρχικά σε Ασπρόβαλτο και τελικά σε Μικροκλεισούρα. Με το ίδιο όνομα υπάρχει και στην Π.Ε  Δράμας. Αποτέλεσε συνοικισμός της κοινότητας Κνίδης. Οι κάτοικοι αποβιβάσθηκαν στη Θεσσαλονίκη τον Απρίλιο του 1924. Αρχικά επέλεξαν ως τόπο εγκατάστασης τα Κομνηνά  Πτολεμαΐδας, στη συνέχεια την Κιβωτό. Οριστική διανομή των αγρών πραγματοποιήθηκε το 1934[1]. Πολύ κοντά στον οικισμό, είχε στηθεί σταθμός της  σιδηροδρομικής  γραμμής  Κοζάνης-Καλαμπάκας.

Αλώνια: Ο σταθμάρχης Κνίδης στις 7-8-38 αναφέρει ότι ο αλωνισμός της Μικροκλεισούρας δύναται να γίνει έξωθι του χωρίου. Επιτράπηκε ο αλωνισμός σε 7 οικογένειες επί των παλιών αλωνίων καθ’ όσον αυτοί δεν είχαν προβεί στην κατασκευή νέων τοιούτων (60/1578).

Αρχαιολογικά: Νεολιθικός οικισμός στην περιοχή «Ξεροπόταμος»[2].

Διαμαρτυρία: α) «Άτυχο κι αδικημένο το χωριό μας με τους καλούς πατριώτες, ψηφοφόρους της ΕΡΕ (100%) διότι κανείς δεν έριξε μια ματιά εις αυτό. Γιατρό δε βλέπουμε, παπά δεν έχουμε. Οι γονείς μας διηγούνται όταν ήσαν στην Τουρκία με όλο το φόβο των Τούρκων, ουδέποτε έλειψε ο ιερεύς, ουδέποτε έμεινε κλειστό το σχολείον των. Χρόνια έχουμε να κάνουμε Πάσχα με παπά. Είναι και το χωριό μας μέσα στα 24 χωριά των εγκαταλελειμμένων Βεντζίων. Το λόγο έχει ο νέος Νομάρχης κ. Γαρέφης  που θα πρέπει  να επισκεφτεί πρώτα τα Βέντζια με τα χωριά που βρίσκονται άνευ ιατρού» (Δ.Μ 9-4-62).

β) Τα χωρία Μικροκλεισούρα και Λαγκαδάκι μας στέλλουν παράπονα, διότι αγνοούνται από την πολιτεία. Οι βουλευτές των τα επισκέπτονται μόνο δια την ψήφο των. Θέλουν δρόμο να συνδεθούν με τον Πόρο χωριό των Γρεβενών. Απ’ εκεί έπειτα έχει δρόμο για τα Γρεβενά. Προχθές μας γράφουν πήρανε τα τρόφιμα από την Ένωση Συνεταιρισμών Γρεβενών και τα φόρτωσαν στα ζώα. Δύο ζώα των έπεσαν, κατρακύλησαν, χύθηκε το λάδι των, λάσπωσαν  τα τρόφιμα, κινδύνευσαν ζώα και άνθρωποι. Επικαλούνται το ενδιαφέρον του Νομάρχου Γρεβενών, να τα προσέξει τα χωριά αυτά. Υπογράφουν τα παράπονα αυτά οι χωρικοί Αναστ. Κερζίδης, Χαράλ. Κωνσταντινίδης και Παναγ. Σαριανίδης (ΕΝΩΣΙΣ 7-2-65).

Εγκατάσταση: Ο Προϊστάμενος της Γεωργικής Υπηρεσίας Κοζάνης Χ. Τσαγανός με έγγραφο στο Υπουργείο Γεωργίας, Γραφείον Εποικισμού  στις 23-7-37 δίδει τις παρακάτω πληροφορίες (ΓΑΚ: 60/1558).

1. Με απόφαση του 1926 το αγρόκτημα Μικροκλεισούρας  ιδιοκτησίας του Καπλάν Μπέη κηρύχτηκε απαλλοτριωτέο από την τέως Ε.Α.Π και αποκατεστάθησαν πρόσφυγες.

2. Η Επιτροπή Απαλλοτριώσεων Γρεβενών εξεδίκασε το κτήμα και εξέδωσε την απόφαση  υπ’ αριθ. 1930 με την όλη απαλλοτριωμένη έκταση αναβιβάζεται σε στρέμματα  9.710. Εκ της εκτάσεως ταύτης εξαιρέθηκαν της απαλλοτριώσεως 3090 στρέμματα υπέρ του ιδιοκτήτου και του Δημοσίου. Τα υπόλοιπα 6520 στρέμματα περιέρχονται στην προσφυγική ομάδα.

3. Στη γενομένη οριστική διανομή του κτήματος η αρμοδία Επιτροπή διανομών αφήκε εκτός διανομής έκταση 1000 στρεμμάτων ως διεκδικουμένη υπό του ιδιοκτήτου του ομόρου κτήματος Λαγκαδακίων  Παναγ. Κατρανά όστις και κατέχει και νέμεται ταύτην κατ’ ομολογία των εγκατασταθέντων στο κτήμα προσφύγων από του 1923.

Εκπαίδευση: Προτείνεται από τον Επιθεωρητή Ανασελίτσης η ίδρυση σχολείου στον  Ασπρόκαμπον ή Σαδοβίτσαν, 30 οικογενειών, ομοίως απεχόντων πέριξ συνοικισμών πλέον της ώρας (25-10-26).

Στις 19-3-29 ο επιθεωρητής με εισήγησή του  στο εποπτικό συμβούλιο αναφέρει  ότι ο προσφυγικός συνοικισμός Μικροκλεισούρας, καίτοι έχει ναόν, στερείται ιερέως οι δε κάτοικοι ανέφεραν, ότι επί διετία δε μετέλαβαν των Αχράντων Μυστηρίων και ότι θάπτουσι τους νεκρούς άνευ της θείας Μεταλήψεως. Ακόμη ότι εις τον παρακείμενο συνοικισμό Βάρις ο νεοδιορισθείς δημοδιδάσκαλος Παναγιώτης Κ. Μπέντας είναι και ιερεύς, ότι εις αμφότερα τα σχολεία Μικροκλεισούρας και Βάρις ανέλαβαν υπηρεσία οι διορισθέντες δημοδιδάσκαλοι και ότι οι συνοικισμοί δεν απέχουν αλλήλων. Προτείνει ν’ αποσπασθούν αμοιβαίως οι δημοδιδάσκαλοι Παναγιώτης Κ. Μπέντας εκ του σχολείου Βάρις στο δημοτικό σχολείο Μικροκλεισούρας και ο  Ανδρέας Παπαζαχαρίου εκ του τοιούτου Μικροκλεισούρας εις το τοιούτον Βάρις μέχρι λήξεως του σχολικού έτους 1928-29. Πάρθηκε απόφαση για  εναλλάξ απόσπαση (107/16).

Ο επιθεωρητής αποσπά το διδάσκαλο Γεώργιο Κατρανά στο δημοτικό σχολείο Φιλιππαίων διότι έχει μεγαλύτερες ανάγκες με δαπάνες δημοσίου δρχ. 600, ακόμη στους Φιλιππαίους πρόκειται να ιδρυθεί λαϊκό συσσίτιο (22-2-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Το σχολείο στεγάζεται σε οίκημα του συνοικισμού κατασκευασθέν υπό των κατοίκων δια προσωπικής εργασίας και με εισφορά της κοινότητας Κνίδης εκ δραχμών 2500 κατά το έτος 1933-34, αλλά τούτο δύναται να χαρακτηριστεί τρώγλη παρά διδακτήριο. Είναι ισόγειο, ανθυγιεινό. Ο αριθμός των μαθητευομένων μαθητών ανέρχεται στους 25. Αποτελείται από δωμάτιο παραδόσεως 14 τ.μ., σάλα, και γραφείο.  Το οίκημα δεν είναι κατάλληλον δια την μελλοντική στέγαση του σχολείου διότι δεν εκπληρεί ουδένα όρον υγιεινής χαρακτηρισθέν  και παρά της επιθεωρήσεως τρώγλη. Διευθυντής ο Κατρανάς (12-10-37) (60/619).

 «Μαθητές: 15, 22, 25, 29[3].

Διδακτήριο: Άρχισε η ανέγερση διδακτηρίου, ο συνοικισμός είναι προσφυγικός, νεόκτιστος, μπορούν να συγκεντρωθούν 20 μαθητές για φοίτηση (3/4/1927). Κατάσταση ελεεινοτάτη, είναι εγκατεστημένο σε ένα αχυρόπλεκτο οικίσκο και με οικογένεια στο έτερο δωμάτιο (18/3/1931). Κατάσταση χειροτέρα της κακής, αθλιέστατος ξυλόκτιστος οικίσκος. Στα μέσα Ιανουαρίου μετετράπη το δημ. Σχολείο Μικροκλεισούρας σε νηπιαγωγείο καίτοι οι μαθητές είναι των τριών κατωτέρω τάξεων δημ. Σχολείου. Ο επιθεωρητής έκρινε σκόπιμο να το κρατήσει ως το τέλος σε δημοτικό σχολείο προκειμένου να αποπερατώσουν τη δημοτική εκπαίδευση. Η διδαχθείσα ύλη είναι παρμένη από μικρά εγχειρίδια, οι μαθητές δια της απομνημονεύσεως την κατέστησαν εν πολλοίς κτήμα των (26/6/1937). Ουδεμία προώθηση δια την ανέγερση νέου (18/5/1938). Αθλιεστάτη εικών διδακτηριακής καταστάσεως. Μετά από κοινή σύσκεψη με πρόεδρο κοινότητας Κνίδης, σχολική εφορεία ο επιθεωρητής ζήτησε: άμεσο παράδοση και παραλαβή παλιάς και νέας Σχολ. Εφορείας, εκποίηση σχ. περιουσίας πλην γηπέδου, επιβολή προσωπικής εργασίας, κατασκευή θρανίων, προμήθεια πίνακος στοιχειωδών επίπλων (17/5/1939).

Υλικό: 2 πολύεδρα θρανία, θερμάστρα, 2 καθίσματα, τραπέζι, ένα κομμάτι λαμαρίνα για μαυροπίνακα και χάρτης Ελλάδος μικρός (18/3/1931). Θρανία σαθρά, ανθυγιεινά, ελλιπή, πίναξ λευκοσιδηρούς, τίποτε άλλο (26/6/1937). Θρανία ελλιπή, ακατάλληλα, 1 πίναξ λευκοσιδηρούς, λίγοι χάρτες μικροί (18/5/1938). Θρανία 2 ακατάλληλα, ανεπαρκή, κάθονται 12 μαθητές. Οι μισοί μαθητές κάθονται οκλαδόν. Πίναξ λευκοσιδηρούς. Δεν κατέστη δυνατό να μεταφερθεί εκ Γρεβενών ο κατασκευασθείς εξ εκπαιδευτικών ενσήμων  προ πολλού πίναξ. Γυμνό, ελλιπέστατο (17/5/1939).

Υπηρεσιακά βιβλία-Βιβλιοθήκη: Ανύπαρκτος, ελάχιστα βιβλία προς χρήση του διδασκάλου. Τα διοικητικά βιβλία σχολείου και σχ. Εφορείας είναι σε μεγάλη αταξία και ακαταστασία (17/5/1939).

Σχολικός κήπος: Δεν καλλιεργείται.

Φοίτηση: Τακτική (18/3/1931), άτακτη απόντες 6 (17/5/1939).

Διδάσκαλοι: Μπέντας Λάζαρος, Κατρανάς Γεώργιος»[4].

Ιατρείο: Ο οικισμός στις 11-6-1926 υπαγόταν  στο  αγροτικό ιατρείο Τορίστης μαζί με τους οικισμούς Τόριστα, Βέντζια, Νησηνίκος, Αγαλαίοι, Κολοκυθάκι, Βάϊπες, Δημηνίτσα, Φιλί, Πλέσσα (60/1599).

Ιερά: Ο ενοριακός ιερός ναός της Αγίας Τριάδας είναι και πολιούχος του χωριού ανεγερθείς με μέριμνα του παπα Βασίλη Μανταλά από Παναγία Γρεβενών το 1986 ο οποίος ναός εγκαινιάσθηκε στις 27-5-1991.

Κοινοτικά: Επιτροπή γεωργικής απογραφής που ορίστηκε στις 10 Νοεμβρίου 1929 ορίστηκαν  οι Δημήτριος Κωνσταντινίδης πάρεδρος, Παπαναγιώτης Μπέντας ιερεύς παπαδάσκαλος.

Η Υπηρεσία Πληροφοριών Τσώρτσιλ 4, Αθήναι προς Νομάρχη  στις 11-11-52 υποβάλλει κατάλογο με τα ονόματα χωρίων τα οποία ειδοποίησαν από 28-10-52 μέχρι 3-11-52 ότι τα ραδιόφωνά των τα εγκατασταθέντα υπό της Αμερικανικής Αποστολής έχουν υποστεί βλάβη. Ο ραδιοτεχνίτης της Αμερικανικής Αποστολής ο υπηρετών στην περιφέρειά σας ειδοποιήθη αμέσως και έλαβε οδηγίες όπως επισκεφθεί το ταχύτερο τα χωριά αναφερόμενα εις τον κατάλογο  Τρίκωμο, Μικροκλεισούρα (60/1367).

Οικονομία: Στις 14-9-1929 ο οδηγός καπνοκαλλιεργητή Βιργίλιος Βλαχόπουλος σε κατάσταση αναφέρει ότι στη Σαδοβίτσα στη θέση Κολούρη υπάρχουν 20 θέσεις κατοικίας ακρίδας. Οι κάτοικοι με αίτησή τους στη Νομαρχία Κοζάνης στις 19/7/39  αναφέρουν ότι δεν υπάρχει δυνατότητα κατασκευής νέων αλωνιών και ζητούν να χρησιμοποιήσουν τα παλαιά.

Στην περιοχή λειτουργεί λατομείο αδρανών υλικών.

Πληθυσμός: 1928=98. 1940=133. 1951=107. 1961=151. 1971=74. 1981=63. 1991=51. 2001=133. 2011=63. (68^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 14 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 500 άσπρα.

Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος Μικροκλεισούρας Γρεβενών «Αγία Τριάς». Δραστηριότητες: Αναβίωση αποκριάτικου φανού, γιορτή τσιγαρίδας, ετήσιος χορός, λειτουργία αίθουσας εκδηλώσεων.

---

[1] Βασίλειος Κωνσταντινίδης www. Mikrokleisooura.gr.

[2] Απόστολος Παπαδημητρίου. Σελίδες Ιστορίας Γρεβενών Τόμος Α΄ σ.2.

[3]Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως:18/3/1931, 12/6/1937, 18/5/1938, 17/5/1939.

[4] Τάνια Αποστόλου: Η εκπαίδευση στην επαρχία Βοΐου (Ανασελίτσης) στην περίοδο του μεσοπολέμου Μεταπτυχιακή εργασία  ΠΔΜ 2015

Νησίον Γρεβενών

 Νησίον, το (προσφυγικός οικισμός)

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" Σ.386

Αυτοέκδοση

Γενικά: Ο οικισμός Νασηνίκος, με υψόμετρο 627 μέτρων, αποτέλεσε το 1918 μαζί με τους οικισμούς  Βέντζια, Αγαλαίοι την κοινότητα Βεντζίων. Μετονομάσθηκε το 1928 σε Νησί και το 1940 το συναντάμε ως Νησίον. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι κάτοικοι ασπάσθηκαν τον ισλαμισμό με αποτέλεσμα το 1924 με την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών να εγκαταλείψουν το χωριό και να εγκατασταθούν στην Τουρκία. Σύμφωνα με πίνακα που συντάχθηκε στις 21 Οκτωβρίου 1926 από την κοινότητα Βεντζίων (πέντε από το Νησηνίκο και ένας από Βέντζια) με γεννηθέντες το 1907 άπαντες καταγόταν εκ του χωρίου Σεκή-κασή της Υποδιοικήσεως Ακ-δαγ του Νομού Αγκύρας Μ. Ασίας. Ωστόσο στις 4-4-1924 ο ιερέας Τερ –Οχανές Χαρουτουνιάν πρόσφυγας Αρμένιος αναφέρει στο Νομάρχη ότι είναι εγκαταστημένος στο συνοικισμό Νησινίκο της επιστασίας Βεντζίων. Αναφέρει ότι η οικογένειά του είναι εγκαταστημένη στη Χίο και ζητά τη μετακίνηση της οικογένειας στο συνοικισμό Νησινίκο. Ο Διευθύνων Τμηματάρχης του υπουργείου υγιεινής και αντιλήψεως Δ. Φικιώρης απαντά στο Νομάρχη ότι είναι αδύνατος η μετακίνηση της οικογενείας Οχανές Χαρουτουνιάν (60/1599). Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 54 μουσουλμάνοι οι οποίοι αναχώρησαν από το Νησί σύμφωνα με το  άρθρο 3 της σύμβασης της Λοζάνης που υπογράφτηκε στις 30-1-1923 περί ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών  στις 31-3-1924.

Αρχαιολογικά: Αρχαιολογικός οικισμός στη θέση «Μεσάρια». Οικισμός κλασικής εποχής εντοπίσθηκε στο «Τρανό Βέντζι» Νησίου[1].

Εκκλησία: Ιερός ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ενοριακός. Αφιερωτές στη Μονή Αγίου Νικάνορος: Σύνολο αφιερωτών 23 εκ των οποίων 19 της Α΄ Γραφής (1534-1692), 4 της Β΄ Γραφής (1692 και εντεύθεν).

Εκπαίδευση: «Μαθητές: 17, 17, 17, 41, 44, 58[2].

Διδακτήριο: Κατάσταση υποφερτή (13/3/1931). Κακή κατάσταση μετριασθείσα εκ των γενομένων επισκευών συντηρήσεως. Ανάγκη ανεγέρσεως νέου, πόροι μηδαμινοί (24/6/1937). Κακή κατάσταση, επιβάλλουσα την ταχεία ανέγερση νέου. Ελλιπέστατοι οι τοπικοί πόροι, λόγω και της μη οριστικής διανομής των γαιών. Η παραχώρηση του σχολικού κλήρου θα επιταχύνει τη λύση του ζητήματος (20/5/1939).

Υλικό: 4 θρανία πολύεδρα, θερμάστρα, τραπέζι, μαυροπίναξ, 2 ξύλινα ημικατεστραμμένα θρανία (13/3/1931). Λείπουν θρανία, τα υπάρχοντα ακατάλληλα, υπάρχει 1 πίναξ και 2-3 χάρτες, τίποτε άλλο (24/6/1937). Συνεπληρώθησαν θρανία εκ χορηγήσεως εξ ενσήμων αλλά λείπουν κι άλλα. Ελλιπέστατο σε λοιπά έπιπλα, εποπτικά μέσα και όργανα (15/5/1938).

Σχολική βιβλιοθήκη: Ανύπαρκτος σχεδόν (20/5/1939).

Σχολικός κήπος: Ιδρύθη και καλώς καλλιεργήθηκε φέτος (15/5/1938). Υπάρχει και καλώς και αποδοτικώς καλλιεργείται (20/5/1939).

Φοίτηση: Απόντες 7 (13/3/1931). Το σχολείο λειτούργησε με Αην και Δην τάξη. Εκ των 14 μαθητών της Αης μόνο 2 είναι πάνω των 10 ετών (10/6/1931). Απόντες 9 (6/11/1931). Εκ των 17 εγγεγραμμένων βρέθηκαν παρόντες τα νήπια (25/5/1932).

Διδάσκαλοι: Πούπη Μαρία, Τσιάρας Χρίστος»[3].

Κοινοτικά: Με την προσωπική εργασία των κατοίκων και την ακούραστο δράση του νέου προέδρου Ι.Χασπερίδου στις 10-6-34 βρέθηκε στο Νησί νερό που δεν το χωρεί σωλήνας 5 εκατοστών διαμέτρου σε μέρος όπου δεν υπήρχε τίποτε. Ένα μεγάλο εύγε αρμόζει σ’ όλους τους εργασθέντες.

Η Επιτροπή Περιθάλψεως Προσφύγων Γρεβενών σύμφωνα με έγγραφο με ημερομηνία 13-8-1926, αποτελουμένη εκ του Υποδιοικητού Γρεβενών Δημητρίου Ξεπουλιά, ως προέδρου 2) του Ειρηνοδίκου Γρεβενών 3) Μηνά Τιφτικτσόγλου 4) Ιωάννου Κουπτσίδου και Κωνσταντίνου Τσογκάλη η οποία επιτροπή συστάθηκε στις 17-12-25 με απόφαση του Νομάρχου Κοζάνης μετά από συνεδρίαση  στις 13-8-26 καθόρισε το διανεμητέο επίδομα για κάθε άπορο πρόσφυγα. Συνολικά το ποσό ήταν 10.000 δρχ. και η επιτροπή καθόρισε δια έκαστο άτομο διανεμητέο ποσό εκ του ανωτέρου ποσού δρχ. δεκατρείς. Ο αριθμός των προσφύγων για κάθε χωριό ήταν: Αράπη 22, Βάϊπες 23, Βράστινον 8, Γκομπλάρ 2, Γκρέους 27, Γρεβενά 13, Δημηνίτσα 39, Δοβράνη (Έλατος) 17, Δοβράτοβον 11,  Δοβρούνιστα 4, Καλαμίτσι 7, Κολοκυθάκι 30,  Κοντσικιώτη (Ελεύθερον) 17, Κρίφτσι 46, Κυρακαλή 10, Λουτσίσινον (Λαγκαδάκια) 4, Μεγάλο Σειρήνιον 6, Νισινίκος 39, Παλαιοκόπριβα 23, Πηγαδίτσα 28, Πινάρ (Ελάφι Καρπερού) 30, Πλέσσα (Μελίσσι) 20, Σαδοβίτσα (Μικροκλεισούρα) 9,  Σούμπινον (Κοκκινιά) 8, Τόριστα (Ποντινή) 81, Τριβένιον 5 (ΓΑΚ: 60/1599).

Πραγματοποιείται  στις 25-3-37 έρανος, με ερανική επιτροπή τον ιερέα Ιωακείμ Παπαδόπουλο, το δημοδιδάσκαλο Χρήστο Τσιάρα και κοινοτικό σύμβουλο το Σάββα Εταιρίδη, υπέρ ορφανοτροφείου, οικοτροφείου κι αποδίδει δρχ. 161,20.

Η Επιτροπή Δήμων και κοινοτήτων γνωστοποιεί τον Απρίλιο του 1956 την Εθνική Τράπεζα ότι ενέκρινε τη χορήγηση ατόκου δεκαετούς εκ δραχμών 42.000 για την κατασκευή του έργου υδρεύσεως.

Οικονομικά:  Γεωργία, κτηνοτροφία, αμπελουργία.

Ο Αναγκαστικός δασικός Συνεταιρισμός καυσοξυλεύσεως Σιατίστης στις 9 Ιουλίου 1957 με έγγραφο στο δασάρχη Κοζάνης γνωστοποιεί τα παρακάτω: Εγκρίθηκε η απόληψη 2000 ζυγίων καυσόξυλων δρυός από τη δασική θέση «Λογκάς-Τζαφέρ-Ράχη» εκ του δημοσίου δάσους Νησίου επί καταβολή μισθώματος δραχμών 11 κατά ζυγίο καυσοξύλων. Ο συνεταιρισμός θεωρεί το μίσθωμα υψηλό για τους παρακάτω λόγους και ζητεί όπως μειωθεί στις 8,40 δραχμές. Η θέση του δάσους είναι απομακρυσμένη και ανώμαλος. Απέχει από το πλησιέστερο σημείο που μπορεί να πλησιάσει αυτοκίνητο, στην Ποντινή, όπου μπορούν να μεταφερθούν τα καυσόξυλα με ζώα τρεις ώρες και δια επιστροφή απαιτούνται άλλες τρεις ώρες. Τα προς υλοτομία δέντρα είναι χοντρά και ως εκ τούτου η αξία των καυσοξύλων μικροτέρα.

 Στην 14^η  Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης  (1939) ο Νικόλαος Εταιρίδης βραβεύτηκε για την καλλιέργεια και έκθεση ρεβιθιών με εύφημο μνεία (60/1460).

Ο οικισμός το 1932: Επιστολή του Α.Κ  στην εφημερίδα Μ.Β στις 27-7-32: «Στο συνοικισμό Νησί Γρεβενών τα βάσανα των ατυχών προσφύγων έφθασαν εις σημείο που δεν μπορεί κανένας να το χαρακτηρίσει, δηλαδή όπως το 1923 ήτανε αιχμάλωτοι στον Κεμάλ και τους βασάνιζε έτσι και χειρότερα είμαστε τώρα στο χωριό. Επί οκτώ ολόκληρα χρόνια βαζανιζόμεθα για να αποφύγουμε την πείνα και εστάθη αδύνατο τούτο. Στο συνοικισμό αυτό κατοικούσαν μόνο 17 οικογένειες γεωργικές και ζούσαν πολύ καλά, ήσαν δε καλοί νοικοκυραίοι. Κάθε αγάς είχε 300 γιδοπρόβατα και με αυτά περνούσαν θαυμάσια και το χωρίο Κέντρο (Βέντσιον) ήταν το πρώτο χωριό. Τώρα όμως αντί 17 οικογένειες γίναμε 48 και κάθε προσφυγικός κλήρος έχει μόνο 18 στρέμματα χωράφια και αυτά άχρηστα διότι το σπέρνουμε κάθε χρόνο και διότι  δεν έχουμε πρόβατα δια να κοπρίσουμε, έτσι η παραγωγή μας  είναι χαμένη, πολύ δε περισσότερο φέτος, μη γνωρίζοντες τι να κάμωμε διότι θα πεινάσουμε όλοι και θα πεθάνουμε. Κάποιος δε σα γεωπόνος που πέρασε πέρυσι μια φορά και του δείξαμε  τα χωράφια μας είπε ότι σε πολλά απ’ αυτά μόνο λαμπογυάλια μπορεί να γίνουν και όχι στάρια. Προ έτους κάμαμε αίτηση και τη στείλαμε στο πολιτικό γραφείο στην Αθήνα φαίνεται ότι διετάχθη το Γεωργικό Γραφείο Κοζάνης αν είναι δίκαια τα παράπονά μας και έστειλε ένα υπάλληλο ο οποίος αντί να έλθει στο Νησί, πήγε στο συνοικισμό «Σαρακίνα» και ρωτούσε από εκεί για την κατάστασή μας. Και τώρα παρακαλούμε το Σεβαστό υπουργείο Γεωργίας και τη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας και πάλι με αιτήσεις δια να μας ακούσουν και μας λυπηθούν, διότι αν δεν ακουσθούμε, θα πάρουμε τα δυστυχισμένα μικρά μας παιδιά, και θα γυρίσουμε στα χωριά ως ζητιάνοι, δια να μην πεθάνουμε από την πείνα».

Ο οικισμός το 1952: Οι κάτοικοι του χωρίου με υπόμνημα στον υπουργό Εσωτερικών  στις 3-5-52 αναφέρουν ότι «άπαντες οι κάτοικοι, του χωρίου Νησίου (αριθμούντες περί τις 50 οικογένειες) υπέστημεν παντοίας καταστροφάς υπό των Γερμανών.  Εκτός των 18-20 στρεμμάτων αγρών τα οποία έχει έκαστος εξ ημών και όντων κατά το πλείστον αχρήστων λόγω της ορεινότητος και του πετρώδους του εδάφους, ουδέν άλλο κατέχομε και ούτω είμεθα αναγκασμένοι να βαζανιζόμεθα παντοιοτρόπως δια πορισμό των προς των ζην αναγκαίων. Τα λίγα πρόβατα τα οποία  η Γεωργική υπηρεσία μας χορήγησε ένεκα των ανωτέρω λόγων των βράχων και χαραδρών του χωρίου μας έθανον  και ως εκ τούτου η μόνη μας ελπίς είναι 2-5 αίγες, τις οποίες έκαστος εξ ημών μπόρεσε  να προμηθευθεί, των οποίων το έσοδό μας είναι η μοναδική τροφή και η ζωή μας. Παρά ταύτα όμως το Δασονομείο Σιατίστης δια του δασοφύλακος μας κοινοποίησε ότι απαγορεύεται  στην  περιοχή του χωρίου μας η αιγοβοσκή, ενώ στην περιοχή ταύτη δεν υπάρχουν δάση οπωσδήποτε εκμεταλλεύσιμα, αλλά κέδρα, γαύροι και άχρηστα ξύλα, μη θιγόμενα ποσώς υπό των αιγών.

            Υποβάλλοντες το παρόν υπόμνημά μας ευελπιστούμε ότι το Κράτος δε θα θελήσει να εξοντώσει τα ολιγάριθμα ταύτα οικόσιτα ζώα μας καθόσον ταύτα αποτελούν δια μας την μόνη τροφή και το μόνο έσοδό  μας δια την αντιμετώπιση του κινδύνου του εκ της πείνης θανάτου.

                                                   Δια ταύτα

Παρακαλούμε ευσεβάστως όπως διατάξτε και αρθεί εκ του χωρίου μας  πάσα τυχόν απαγόρευση δια τη βοσκή των αιγών μας τούτων, λαμβανομένου μάλιστα υπόψη ότι στο χωρίο μας δε δύναται να διατηρηθούν ούτε πρόβατα ούτε αγελάδες λόγω της ορεινότητας του εδάφους, διαβεβαιούντες δε ότι ούτω θέλετε εξυπηρετήσει και σώσει ημάς τους πτωχούς και κατεστραμμένους οικογενειάρχες». 

Πληθυσμός: 1913=189. 1920=199. 1928=182. 1940=228. 1951=192. 1961=250. 1971=128. 1981=130. 1991=105. 2001=120. 2011=83. (59^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της 5.000 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 129 κατοικίες και ο φόρος ήταν 5.100 άσπρα.

Σύλλογοι: Εκπολιτιστικός Σύλλογος Νησίου Γρεβενών «Τα οχτώ Βράχια».

Ο Φυσιολατρικός Σύλλογος Γρεβενών  διοργανώνει κατ’ έτος, από το 2002, παραποτάμιες εκδηλώσεις (ψάρεμα, πεζοπορία, κολύμπι)  τα “Γιαγκούλεια” δίπλα από τις όχθες του ποταμού Αλιάκμονα σε ένα τοπίο απαράμιλλης ομορφιάς και αισθητικής

---

[1] Απόστολος Παπαδημητρίου. Σελίδες Ιστορίας Γρεβενών. Τόμος Α΄.

[2]Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως: 13/3/1931, 6/11/1931, 25/5/1932, 24/6/1937, 15/5/1938, 20/5/1939.

[3] Τάνια Αποστόλου. Η εκπαίδευση στην επαρχία Βοΐου (Ανασελίτσης) στην περίοδο του μεσοπολέμου. Μεταπτυχιακή εργασία ΠΔΜ 2015.