Βασίλη Αποστόλου
Δασκάλου του Αου Δημοτικού Σχολείου Κοζάνης
Προτομές-Ανδριάντες –Μνημεία Κοζάνης
Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης
Κοζάνη 2006 σελίδες:238
ISBN:960-87195-6-9
Κεφάλαιο 5. ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ 1864-1936
Στήθηκε το Νοέμβριο του 1928 στο Μέγαρο Δρίζη σύμφωνα με τη διαθήκη του Κ.Δρίζη. Καταστράφηκε από αντιβενιζελικούς στις 7 Μαρτίου 1933.
Ο Βενιζέλος γεννήθηκε στο χωριό Μουρνιές Χανίων το 1864. Οι πρόγονοί του ζούσαν στο Μιστρά της Λακωνίας. Αναγκάστηκαν να εκπατριστούν μετά την ανάμιξή τους στο αποτυχημένο κίνημα του Ορλόφ το 1770.
Το 1866 η οικογένεια αναγκάσθηκε να καταφύγει στη Σύρο γιατί θεωρήθηκε υπεύθυνη της κρητικής επανάστασης. Το 1872 επανέρχεται στα Χανιά μετά τη δοθείσα αμνηστία. Τα πρώτα γράμματα τα διδάχτηκε στη Σύρο, Χανιά, Αθήνα. Το πτυχίο της νομικής Αθηνών το έλαβε το 1886.
Το 1887 εκλέγεται βουλευτής στην ημιαυτόνομη Κρήτη. Το 1891 νυμφεύεται τη συμπατριώτισσά του Μαρία Ελευθερίου κι αποκτούν δύο γιους τον Κυριάκο και το Σοφοκλή. Τρία χρόνια αργότερα πεθαίνει η σύζυγός του κι αναλαμβάνει την ανατροφή των παιδιών του.
Το 1897 οι 3000 επαναστάτες των Χανίων τον ανακηρύσσουν αρχηγό.
Συμπράττει με τους άλλους οπλαρχηγούς κι αμύνεται στο Ακρωτήρι. Χριστιανικά πλοία όμως τους βομβαρδίζουν υποβοηθώντας τους Τούρκους.
Το 1899 συμμετέχει στην πρώτη κυβέρνηση της Κρήτης ως υπουργός της Δικαιοσύνης με αρχηγό τον Ύπατο Αρμοστή πρίγκιπα Γεώργιο. Απολύεται το 1901.
Ως αρχηγός αντιπολίτευσης συνέρχεται με φίλους του στον Θέρισο το 1905 και κηρύσσουν την πολιτική ένωση της Κρήτης μετά της Ελλάδος.
Στην Αθήνα στις 15 Αυγούστου του 1909 Έλληνες αξιωματικοί μέλη του Στρατιωτικού Συνδέσμου παρεμβαίνουν στα πολιτικά πράγματα και ζητούν από τα κόμματα μεταρρυθμίσεις σε όλους τους τομείς του δημόσιου βίου. (εκκλησία, δημόσια διοίκηση, δικαιοσύνη, εκπαίδευση, οικονομία, ισχυροποίηση του στρατού.) Ο Βενιζέλος καλείται από το Στρατιωτικό Σύνδεσμο κι αναλαμβάνει με επιτυχία τη διαμεσολάβηση με τα κόμματα και τα ανάκτορα. Τάσσεται υπέρ της διατήρησης του βασιλικού θεσμού καθησυχάζοντας τα κόμματα και τις ξένες δυνάμεις.
Στις 15 Μαρτίου του 1910 ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος διαλύεται. Είχε ολοκληρωθεί η ψήφιση νόμων που ικανοποιούσαν τις επιδιώξεις του.
Το 1910 εκλέγεται από την Κρητική Συνέλευση πρωθυπουργός. Την ίδια περίοδο, τον Αύγουστο του 1910, στην ελεύθερη Ελλάδα πραγματοποιούνται εκλογές για Αναθεωρητική βουλή. Τα παλιά κόμματα καταλαμβάνουν 211 έδρες, οι ανεξάρτητοι 141. Μεταξύ των ανεξαρτήτων ο Βενιζέλος εκλέγεται βουλευτής Αττικο-Βοιωτίας χωρίς να συμμετάσχει στην προεκλογική εκστρατεία.(Την υποψηφιότητα την είχαν υποβάλει φίλοι του)
Στις 5 Σεπτεμβρίου 1910 επιστρέφει στην Αθήνα. Εκφωνεί τον πρώτο λόγο στον αθηναϊκό λαό. Επιμένει στην αναθεωρητική βουλή ερχόμενος σε αντίθεση με το λαϊκό αίσθημα που ζητούσε συντακτική βουλή.
Πρώτη πρωθυπουργία
Την πρώτη πρωθυπουργία της ελεύθερης Ελλάδας την αναλαμβάνει στις 6 Οκτωβρίου του 1910 μετά από παραίτηση του Στέφανου Δραγούμη.
Στις εκλογές της 28ης Νοεμβρίου του 1910 το κόμμα του εκλέγει 307 βουλευτές σε σύνολο 362. Τα παλιά κόμματα δεν πήραν μέρος στις εκλογές.
Ψηφίζεται το σύνταγμα του 1911 με το οποίο καθιερώνεται η μονιμότητα και το αμετάθετο των δημοσίων υπαλλήλων, η δωρεάν υποχρεωτική στοιχειώδη εκπαίδευση, οι απαλλοτριώσεις μεγάλων εκτάσεων.
Ακόμα με την ψήφιση 337 νέων νόμων θέτει τις βάσεις του εκσυγχρονισμού της χώρας, όπως ο διορισμός δημοσίων υπαλλήλων με δημόσιους διαγωνισμούς, διανομή γης στη Θεσσαλία.
Διορατικό μυαλό προβλέπει τους Βαλκανικούς πολέμους. Προσλαμβάνει γάλλους εκπαιδευτές για το στρατό και Άγγλους για το ναυτικό. Αναθέτει τη διοίκηση του ελληνικού στρατού στο διάδοχο Κωνσταντίνο.
Στις εκλογές του Μαρτίου του 1912 ο Βενιζέλος ως αρχηγός του κόμματος των Φιλελευθέρων εκλέγει 145 βουλευτές από τους 181. Το Μάιο του 1912 με παρότρυνση της Αγγλίας υπογράφει στρατιωτική συμφωνία με τη Βουλγαρία, η οποία προέβλεπε την αλληλοϋποστήριξη σε περίπτωση πολέμου με την Τουρκία. Στις 17 Σεπτεμβρίου του 1912 αρχίζει η επιστράτευση των Ελλήνων. Στις 4 Οκτωβρίου 1912 κηρύσσει τον πόλεμο εναντίον των Τούρκων. Την επομένη η Ελληνική βουλή αποφασίζει την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
Ο Βενιζέλος ως πρωθυπουργός και υπουργός των Στρατιωτικών διατάσσει τον αρχιστράτηγο, διάδοχο Κωνσταντίνο να κινηθεί με το στρατό προς Θεσσαλονίκη για κατάληψή της, πριν την καταλάβει ο βουλγαρικός στρατός. Ο Κωνσταντίνος επιδίωκε ο στρατός να κινηθεί προς το Μοναστήρι. Τελικά η Θεσσαλονίκη παραδίδεται από τους
Τούρκους στους Έλληνες την 26η Οκτωβρίου, ενώ οι Βούλγαροι ήταν έτοιμοι να εισέλθουν στην πόλη.
Παρατίθενται τα τηλεγραφήματα: Βενιζέλος προς Κωνσταντίνο 13-10-1912. «Αναμένω να μοι γνωρίσετε την περαιτέρω διεύθυνσιν, ην θα ακολουθήσει η προέλασις του στρατού Θεσσαλίας. Παρακαλώ μόνον να έχετε υπ’ όψιν ότι σπουδαίοι πολιτικοί λόγοι επιβάλλουσιν να ευρεθώμεν μίαν ώραν ταχύτερον εις την Θεσσαλονίκην».
Κωνσταντίνος προς Βενιζέλο. «Ο στρατός δεν θα οδεύσει κατά της Θεσσαλονίκης. Εγώ έχω καθήκον να στραφώ κατά του Μοναστηρίου, εκτός αν μου το απαγορεύεται».
Βενιζέλος προς Κωνσταντίνο. « Σας το απαγορεύω».
Στις 5 Μαρτίου 1913 δολοφονείται στη Θεσσαλονίκη ο βασιλιάς Γεώργιος από τον Αλέξανδρο Σχινά για αγνώστους λόγους. Βασιλεύς ορκίζεται ο διάδοχος Κωνσταντίνος που η γυναίκα του Σοφία ήταν αδελφή του αυτοκράτορα της Γερμανίας Γουλιέλμου του Β΄.
Με τη συνθήκη του Λονδίνου της 17 ης Μαΐου 1913 λήγει ο Α΄ Βαλκανικός πόλεμος. Η Τουρκία παραιτείται των ευρωπαϊκών κτίσεων.
Οι βαλκανικοί σύμμαχοι δεν κατόρθωσαν να συμφωνήσουν στη διανομή των απελευθερωθέντων εδαφών. Η Βουλγαρία ζητούσε να συμπεριλάβει τη Θράκη, την Ανατολική Μακεδονία, τη Θεσσαλονίκη, το Μοναστήρι. Μπροστά σ’ αυτό το πρόβλημα βλέποντας την αδιαλλαξία της Βουλγαρίας η Σερβία και η Ελλάδα συνάπτουν αμυντική συμμαχία και στρατιωτική συμφωνία σε περίπτωση πολέμου με Βουλγαρία και Τουρκία καθορίζοντας συγχρόνως τα σύνορα των δύο κρατών.
Τον Ιούνιο του 1913 οι Βούλγαροι επιτίθενται εναντίον των Ελλήνων στη Νιγρίτα Σερρών και των Σέρβων στη Γευγελή. Ξεσπά ο Β! Βαλκανικός πόλεμος, με τον οποίο ηττάται η Βουλγαρία. Με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου, 28 Ιουλίου 1913, και τη βοήθεια του αυτοκράτορα της Γερμανίας Κάιζερ παραχωρείται στην Ελλάδα η Ανατολική Μακεδονία που την κατείχαν οι Βούλγαροι.
Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος. Αρχή ελληνικού διχασμού
Στις 28 Ιουνίου 1914, δολοφονείται στο Σεράγεβο της Σερβίας από ένα Σέρβο εθνικιστή ο διάδοχος του αυστροουγκρικού θρόνου. Υπήρξε η αφορμή της κήρυξης του Α΄ Παγκόσμιου πολέμου. Στην Ευρώπη δύο συνασπισμοί βρίσκονται αντιμέτωποι.
Από το ένα μέρος οι Κεντρικές δυνάμεις, Γερμανία, Αυστροουγκαρία κι από τ’ άλλο η Εγκάρδια ή Τριπλή Συνεννόηση (Αντάντ) με μέλη της την Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία. Τον Μάιο του 1915 προστίθεται και η Ιταλία. Η Τουρκία εκδηλώνεται υπέρ της Γερμανίας. Η Μεγάλη Βρετανία αποφασίζει αποκλεισμό των Δαρδανελίων και ζητά τη συνδρομή της Ελλάδας. Προσφέρει στην Ελλάδα εδάφη στα παράλια της Μικράς Ασίας, την Κύπρο. Παράλληλα παραχωρεί στη Βουλγαρία την Καβάλα, προκειμένου να ταχθεί με το μέρος της. Ο Βενιζέλος συμφωνεί με την παραχώρηση της Καβάλας στους Βουλγάρους με αντάλλαγμα εδάφη της Μικράς Ασίας στην Ελλάδα.
Στην Κοζάνη με πρωτοβουλία του δημάρχου Κων\νου Γκάγκαλη πραγματοποιούνται εκδηλώσεις διαμαρτυρίας για την παραχώρηση της Καβάλας στους Βουλγάρους. Ο Βενιζέλος υπέρμαχος της συμμετοχής στο συνασπισμό των Αγγλογάλλων έρχεται σε ρήξη με το βασιλέα και τελικά παραιτείται της πρωθυπουργίας. (Φεβρουάριος ’15)
Στις εκλογές του Μαΐου 1915 πλειοψηφεί ο Βενιζέλος. Το Σεπτέμβριο του 1915 η Βουλγαρία κηρύσσει επιστράτευση, τάσσεται στο πλευρό της Γερμανίας και κηρύσσει τον πόλεμο στη Σερβία. Σύμφωνα με τη Σερβοελληνική συνθήκη του 1913 ο Βενιζέλος επέμενε ότι η έξοδος στον πόλεμο ήταν υποχρεωτική. Νέα διάσταση απόψεων με το βασιλιά ο οποίος υποστήριζε την ουδετερότητα και νέα παραίτηση του Βενιζέλου στις 22 Σεπτεμβρίου 1915. Ο βασιλιάς δεν υπέγραψε το διάταγμα επιστράτευσης του πρωθυπουργού Βενιζέλου. Στις εκλογές του Δεκεμβρίου 1915 δε λαμβάνει μέρος.
Στη Θεσσαλονίκη οι δυνάμεις της Αντάντ τον Οκτώβριο του 1915 αποβιβάζουν στρατεύματα παραβιάζοντας την ελληνική ουδετερότητα. Η Θεσσαλονίκη επαναστατεί, τάσσεται με τους Αγγλογάλλους. Τον Ιανουάριο του 1916 οι Γάλλοι καταλαμβάνουν την Κέρκυρα χωρίς τη συγκατάθεση της ελληνικής κυβέρνησης. Ο ηττημένος σερβικός στρατός μεταφέρεται στη Μακεδονία, ενώ ο γερμανικός και βουλγαρικός στρατός καταλαμβάνει τα οχυρά Ρούπελ στη Μακεδονία. Στη συνέχεια οι Βούλγαροι καταλαμβάνουν την Ανατολική Μακεδονία και οι Αγγλογάλλοι τη Θάσο.
Στις 17 Αυγούστου 1916 εκδηλώνεται από φιλοβενιζελικούς αξιωματικούς στη Θεσσαλονίκη το κίνημα της Εθνικής Άμυνας με κύριο αίτημα την έξοδο της Ελλάδας στον πόλεμο με το μέρος της Αντάντ. Στις 27 Αυγούστου το Δ΄ Σώμα στρατού στην Καβάλα παραδίδεται στους Γερμανούς και μεταφέρεται στη Γερμανία.
Ο Βενιζέλος το Σεπτέμβριο του 1916 μεταβαίνει στην επαναστατημένη Κρήτη και σχηματίζει προσωρινή κυβέρνηση. Από εκεί μέσω των επαναστατημένων νήσων του Αρχιπελάγους, έρχεται στη Θεσσαλονίκη και σχηματίζει επαναστατική κυβέρνηση στις 26 Σεπτεμβρίου.
Ο χωρισμός της Ελλάδας στα δύο είναι γεγονός. Η Μακεδονία είναι κάτω από την κυριαρχία της Εθνικής Άμυνας, πολιτική κίνηση του Ε. Βεζινέλου. Στην πόλη της Κοζάνης εδρεύουν γαλλικά στρατεύματα.
Γράφει η ΗΧΩ στις 18-12-16 «Η επέτειος της ονομαστικής εορτής του Ελευθερίου Βενιζέλου γιορτάσθηκε στην αίθουσα του γυμνασίου. Από τις μαθήτριες εψάλησαν ο εθνικός γαλλικός και ο ελληνικός ύμνος, διάφορα πατριωτικά άσματα, προκαλέσαντα τον ενθουσιασμό των παρασταμένων. Στις 7 1\2 η ώρα διοργανώθηκε λαμπαδηφορία στην οποία έλαβαν μέρος ο ενταύθα στρατός της εθνικής Αμύνης, οι μαθητές του δημοτικού σχολείου ως και πλήθος λαού».
Στην Αθήνα οι Γάλλοι απαιτούν από την ελληνική κυβέρνηση την παράδοση των πολεμικών πλοίων, του λιμανιού του Πειραιά, των σιδηροδρόμων. Η κυβέρνηση αρνείται, οι Γάλλοι βομβαρδίζουν τα ανάκτορα, στρατός και οπλισμένοι πολίτες (επίστρατοι) αντιπαρατίθενται σε γαλλικό άγημα που βαδίζει προς κατάληψη της Αθήνας.
Οι Αγγλογάλλοι ζητούν την απομάκρυνση του βασιλιά, Κωνσταντίνου. Εγκαταλείπει την Ελλάδα στις 2 Ιουνίου 1917 και στο θρόνο ανεβαίνει ο γιος του Αλέξανδρος.
Ο Βενιζέλος μετά την απομάκρυνση του βασιλιά εγκαθίσταται στην Αθήνα και επαναφέρει τη Βουλή του 1915 που είχε διαλύσει ο βασιλιάς. Πρώτο μέλημα η κήρυξη του πολέμου (15 Ιουνίου 1917) εναντίον της Βουλγαρίας και Γερμανίας. Οι ελληνικές δυνάμεις έδωσαν νικηφόρα μάχη στο Σκρά του Κιλκίς εναντίον των Γερμανοβουλγάρων στις 17 Μαΐου του 1918.
Το Σεπτέμβριο η Βουλγαρία συνθηκολογεί και τον Οκτώβριο του 1918 η Τουρκία υπογράφει συνθήκη ανακωχής με τις δυνάμεις της Αντάντ. Άγημα του ελληνικού στρατού μαζί με Αγγλογάλλους εγκαθίστανται στην Κωνσταντινούπολη.
Τέλος η Αυστροουγκαρία στις 3 Νοεμβρίου 1918 εγκαταλείπει τον αγώνα και η Γερμανία υπογράφει ανακωχή στις 11 Νοεμβρίου.
Επίσκεψη Βενιζέλου στην Κοζάνη
Στις 15 Αυγούστου 1918 ο Ελευθέριος Βενιζέλος επισκέπτεται την Κοζάνη. Στο διοικητήριο δέχεται τον υπαλληλικό κόσμο με πραγματικό πατρικό ενδιαφέρον. Στη συνέχεια δέχθηκε αντιπροσωπείες των σωματείων της πόλης, το προεδρείο της ενώσεως συντεχνιών και πλείστους πολίτες.
Επισκέφθηκε το Αναγνωστήριο της πόλης, όπου παρέμεινε επί μία ώρα περιεργαζόμενος διάφορα αρχεία και έγγραφα. (40\19-8-1818) Ο πρόεδρος θαύμασε τον πλούτο της βιβλιοθήκης και στραφείς προς τον πρόεδρο Δ. Μπλιούρα είπε. «Εκ των εις την διάθεσή μου χρημάτων, προσφέρω 1000 δρχ. δια τας ανάγκας του Αναγνωστηρίου» επιδόσας ταυτοχρόνως γραμμάτιο εκ της Τραπέζης Ανατολής.
Το σωματείο του Αναγνωστηρίου, σε έκτακτη συνεδρίαση ανακήρυξε τον κ. Βενιζέλο επίτιμο πρόεδρο και Μέγα ευεργέτη. Το ψήφισμα γράφτηκε σε μεμβράνη. Το κείμενο υπογράφουν. Ο προεδρεύων Δ. Ν. Μπλιούρας, Ο Γεν Γραμματεύς Κ. Τσιτσελίκης, τα μέλη Γεώργιος Παπακωνσταντίνου, Γεώργιος Βαρβούτης, Άνθος Παπαβασιλείου.
Κατά τη δεύτερη μέρα της παραμονής του μετέβη στα Καραγιάννια. Συγκεντρώθηκε όλος ο πληθυσμός των Καραγιαννίων και του ελληνοχωρίου Δραβουτάνιστα. Στήθηκε κιόσκι καλλιτεχνικό εκ κλάδων δέντρων. Σχηματίσθηκε λεωφόρος τεχνητή η οποία στρώθηκε με τάπητες. Προ της αψίδας τον υποδέχτηκαν οι ιμάμηδες, οι δάσκαλοι των Καραγιαννίων κι οι πρόκριτοι Δραβουτάνιστας (Μεταμόρφωση) μετά των ιερέων. Τους χαιρέτησε όλους με χειραψία. Τον προσφώνησε Τούρκος ιερωμένος δάσκαλος. Υποσχέθηκε ο Βενιζέλος ισονομία και ευνομία.
Ο στρατιωτικός διοικητής κ. Βαρδουλάκης παρουσιάζει γηραλέο Τούρκο του οποίου το πόδι κατέφαγε εκμανείς ίππος. Ο πρόεδρος έδωσε εντολή στον εκπρόσωπο Δυτικής Μακεδονίας κ. Ηλιάκη να αποστείλει τον παθόντα στην Αθήνα να νοσηλευθεί και να κατασκευασθεί τεχνητό πόδι. Οι Τούρκοι συγκινήθηκαν από την χειρονομία του προέδρου. Ο μουφτής ζήτησε να εισαχθεί και η ελληνική γλώσσα στα τουρκικά σχολεία.
Τα εδαφικά οφέλη της Ελλάδας με τη λήξη του Α΄Παγκόσμιου πολέμου.
Ο Βενιζέλος πιστός στους συμμάχους δέχεται να συμμετάσχει ελληνικός στρατός στην εκστρατεία που κάνανε στην Ουκρανία εναντίον του νέου σοβιετικού καθεστώτος το Φεβρουάριο και Μάρτιο του 1919, προκειμένου να πετύχει ευνοϊκή στάση των δυτικών στα ελληνικά αιτήματα.
Στις 2 Μαΐου 1919 ελληνικός στρατός με την άδεια των συμμάχων αποβιβάζεται στη Σμύρνη της Μικράς Ασίας. Ο Τούρκος στρατηγός Μουσταφά Κεμάλ διοργανώνει επαναστατικό στρατό και δημιουργεί προβλήματα στις ελληνικές στρατιωτικές δυνάμεις.
Με τη συνθήκη του Νεϋγή, στις 14 Νοεμβρίου 1919, η Βουλγαρία αποχωρεί από την Ανατολική Μακεδονία και παραδίδει τη Δυτική Θράκη στους συμμάχους, η οποία παραχωρείται με τη συνθήκη των Σεβρών, στις 10 Αυγούστου του 1920, στην Ελλάδα
Επίσης την ίδια μέρα στις Σέβρες της Γαλλίας με άλλη συνθήκη παραχωρούνται στην Ελλάδα η Ανατολική Θράκη μέχρι τα προάστια της Κωνσταντινούπολης, τα νησιά Ίμβρος, Τένεδος. Ακόμα ανατέθηκε στην Ελλάδα η προσωρινή διοίκηση της Σμύρνης. Ο πληθυσμός της μετά από πέντε χρόνια με δημοψήφισμα θα αποφάσιζε την ένωση με την Ελλάδα. Με τη συνθήκη των Σεβρών «Η Ελλάδα των δύο Ηπείρων και των πέντε θαλασσών», πλησίασε το όραμα της Μεγάλης Ιδέας.
Απόπειρα δολοφονίας Βενιζέλου. 40\2-8-1920
Στις 12 Αυγούστου 1920 πραγματοποιείται απόπειρα δολοφονίας του Βενιζέλου στο σταθμό Λυών του Παρισιού. Δράστες απότακτοι έλληνες αξιωματικοί. Ο πρόεδρος επέστρεφε στην Ελλάδα κομίζοντας τη συνθήκη ειρήνης με την Τουρκία.
Στην Αθήνα πραγματοποιούνται ταραχές. Στρατιώτες εκτελούν τον πολιτικό αντίπαλο του Βενιζέλου Ίωνα Δραγούμη. Στην Κοζάνη οι πολιτικοί φίλοι του Βενιζέλου αγωνιούν για την τύχη του αρχηγού τους.
Γράφει η ΗΧΩ
«Κι ενώ ο λαός συμμετείχε στις γιορτές για τη συνθήκη ειρήνης με την Τουρκία ευρίσκετο στο ζενίθ του ενθουσιασμού και της εθνικής χαράς του αστραπιαία διαδίδεται η φήμη της ατίμου και ανάνδρου απόπειρας δολοφονίας κατά του Εθνάρχου μας κ. Βενιζέλου. Πολιορκούνται τα γραφεία μας από αγωνιώντας εκατοντάδας λαού. Κι αμέσως περί την 7η μ.μ κυκλοφόρησε σχετικό παράρτημά μας. Ο λαός Κοζάνης αυθόρμητα προσέρχεται στον ιερό ναό όπου ψάλλεται κατανυκτικότατη δέηση επί τη διασώσει του αρχηγού μας. Την 9ην ακριβώς ηγουμένης μουσικής εκκινεί η λαμπαδηφορία με ζητωκραυγές υπέρ του Εθνάρχου και με αράς (κατάρες) κατά των δολοφόνων».
Ο δήμαρχος Κοζάνης Νικόλαος Τσιμηνάκης στέλνει το παρακάτω τηλεγράφημα.
«Εξ ονόματος λαού Κοζάνης εκπροσωπούντος ολοκλήρου Νομού. Παρακαλώ δεχθείτε εγκάρδια συγχαρητήρια επί τη εκτελέσει Εθνικής αποκαταστάσεως και επί διασώσει της μυσαράς και αποτροπαίου εγκληματικής αποπείρας».
Πολιτική ήττα του Βενιζέλου
Τον Οκτώβριο του 1920 πεθαίνει ο βασιλιάς Αλέξανδρος και αντιβασιλεύς ορκίζεται ο ναύαρχος Κουντουριώτης. Οι οπαδοί του βασιλιά Κωνσταντίνου ζητούν επίμονα τη διενέργεια δημοψηφίσματος για λύση του προβλήματος.
Στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου του 1920 το κόμμα του γνωρίζει οδυνηρή ήττα. Φεύγει από την Ελλάδα και εγκαθίσταται στο Παρίσι. Η κυβέρνηση διενεργεί δημοψήφισμα κι ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επιστρέφει στην Ελλάδα στις 6 Δεκεμβρίου του 1920. Η Αγγλία, η Γαλλία και η Ιταλία διαμαρτύρονται για την επιστροφή του βασιλιά και παύουν να στηρίζουν το ελληνικό χαρτονόμισμα και την ελληνική στρατιωτική προσπάθεια υλοποίησης της συνθήκης των Σεβρών.
Το Σεπτέμβριο του 1921 τελεί γάμο με την Έλενα Σκυλίτση. Τον Αύγουστο του 1922 καταρρέει το ελληνικό μέτωπο στο Αφιόν Καρά Χισάρ της Μικράς Ασίας. Οι Τούρκοι μπαίνουν και πυρπολούν τη Σμύρνη στις 27 Αυγούστου του 1922.
Το Σεπτέμβριο του 1922 τα ελληνικά στρατεύματα που είχαν καταφύγει στη Χίο και Λέσβο υπό την ηγεσία του Πλαστήρα, Γονατά, Φωκά επαναστατούν και ζητούν την
απομάκρυνση του βασιλιά Κωνσταντίνου. Ο Κωνσταντίνος στις 14 Σεπτεμβρίου παραιτείται υπέρ του διαδόχου Γεωργίου. Αναχωρεί για την Ιταλία και πεθαίνει το Δεκέμβριο.
Στις 15 Νοεμβρίου του 1922 έκτακτο στρατοδικείο καταδικάζει σε θάνατο πέντε πολιτικούς και το στρατηγό Γεώργιο Χατζηανέστη θεωρηθέντες υπεύθυνους της μικρασιατικής καταστροφής. Η εκτέλεση πραγματοποιήθηκε αυθημερόν αν και ο Βενιζέλος προσπάθησε με τηλεγράφημα από το εξωτερικό να αποτρέψει την εκτέλεση.
Ο Βενιζέλος προτείνεται και δέχεται να αντιπροσωπεύσει την Ελλάδα στη Διάσκεψη της ειρήνης στη Λοζάννη της Ελβετίας. Η συνθήκη υπογράφτηκε στις 24 Ιουλίου του 1923. Σύμφωνα μ’ αυτή ορίστηκε ο ποταμός Έβρος σύνορο Ελλάδας- Τουρκίας κι αποφασίστηκε η ανταλλαγή των πληθυσμών.
Το Δεκέμβριο του 1923 δημιουργούνται εκλογές Συντακτικής Συνέλευσης. Ο Βενιζέλος εκλέγεται και ορίζεται πρόεδρος της Συνέλευσης. Το Φεβρουάριο του 1924 αναγκάζεται σε παραίτηση κι αναχωρεί για το Παρίσι. Στις 26 Μαρτίου 1924 ο πρωθυπουργός Α. Παπαναστασίου με την υποστήριξη στρατιωτικών κηρύσσει έκπτωτη τη βασιλική δυναστεία και καθιερώνει την αβασίλευτη δημοκρατία.
Ο ανδριάς του Βενιζέλου (40\25-11-28)
« Εστήθη εν μέσω του προαυλίου του μεγάρου Δρίζη, νυν οικοτροφείο θηλέων, υπό του καλλιτέχνου λιθοξόου Θωμοπούλου φιλοτεχνηθείς ανδριάς του Ελευθερίου Βενιζέλου, εις παραγγελία του οποίου είχε προβεί ζων έτι ο μακαρίτης Δρίζης. Τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντος τελεσθήσονται ίσως κατά την ημέρα της ονομαστικής εορτής του κ. Βενιζέλου».
Ο πρώτος ανδριάντας που στήθηκε προς τιμή του έλληνα πολιτικού Βενιζέλου σε όλη την επικράτεια, ήταν αυτός της Κοζάνης. Φαινόταν ως τη μέση, έβλεπε στην Ανατολή και στα χέρια κρατούσε το χάρτη της Μεγάλης Ελλάδας.
Εγκαίνια ανδριάντα Βενιζέλου
Η φωτογραφία λήφθηκε από το βιβλίο του Κοζανίτη πολιτικού και λογοτέχνη Μιχάλη Παπακωνσταντίνου « Η πέτρινη πόλη» Η φωτογράφηση έγινε κατά την ημέρα των αποκαλυπτηρίων.
Κατά την ημέρα των αποκαλυπτηρίων ο δικηγόρος Κοζύρης από την Κρήτη απάγγειλε ένα ποίημα. Παραθέτουμε τους δύο τελευταίους στίχους.
« …Το δοξαστό σου όνομα θα υμνολογούν, Λευτέρη,
που σκόρπισες τη λευτεριά στα σκλαβωμένα μέρη …» (47\117)
Στο Παρίσι ο Βενιζέλος ασχολείται με τη μετάφραση του Θουκυδίδη, την οποία περατώνει το 1928. Ερχόμενος στην Ελλάδα αναλαμβάνει το σχηματισμό κυβέρνησης τον
Ιούλιο του 1928. Εκτιμώντας ορθά το λαϊκό αίσθημα προκηρύσσει εκλογές με το πλειοψηφικό σύστημα. Από τις 250 έδρες κατέλαβε 223.
Στη νέα διακυβέρνηση δίδει βαρύτητα στα εσωτερικά προβλήματα του τόπου, στην καθημερινότητα, στην οικονομική ανάπτυξη. Ασχολήθηκε με την πάταξη της ληστείας, υπέγραψε ελληνοτουρκική φιλία, ίδρυσε την Αγροτική Τράπεζα, τον Ελληνικό Οργανικό Τουρισμού, το Συμβούλιο Επικρατείας, δρομολόγησε την ύδρευση της Αθήνας από το Μαραθώνα, καθιέρωσε το εξαετές υποχρεωτικό δημοτικό και την εξαετή Μέση Εκπαίδευση.
Στις 21 Μαΐου 1932 παραιτείται η κυβέρνηση Βενιζέλου μετά από δύσκολες οικονομικές συνθήκες. Στις εκλογές της 25ης Σεπτεμβρίου πλειοψηφεί σχετικά ο Βενιζέλος. Ωστόσο δίδει ψήφο ανοχής στον Π. Τσαλδάρη την οποία κακώς αποσύρει τον Ιανουάριο του 1933.
Ο Βενιζέλος σχηματίζει νέα κυβέρνηση και προκηρύσσει εκλογές.
Χρονικό καταστροφής του ανδριάντος (4\12-3-1933)
Στις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1933 το λαϊκό κόμμα με αρχηγό τον Παναγή Τσαλδάρη καταλαμβάνει 130 έδρες επί συνόλου 248. Ο κυβερνητικός συνασπισμός των Φιλελευθέρων 111 έδρες.
6 Μαρτίου. Μεσημέρι. Ενώ τα αποτελέσματα των εκλογών δεν είχαν ανακοινωθεί ο στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας προβαίνει σε πραξικόπημα. Ο Βενιζέλος δε φέρει αντίδραση. Η κυβέρνηση παραιτείται. Προκήρυξη Β΄ Σώματος Στρατού Λαρίσης δια της οποίας γινόταν γνωστό ότι μέχρι του σχηματισμού της νομίμου Δημοκρατικής κυβερνήσεως την τήρηση της εννόμου τάξεως ανελάμβαναν οι διωκτικές αρχές κι ότι απαγορευόταν η έκδοση εφημερίδων και οι συγκεντρώσεις σε κλειστό ή ανοιχτό χώρο.
Απόγευμα. Διάγγελμα Πλαστήρα. Κήρυξη δικτατορίας από τον στρατηγό Πλαστήρα με τη δικαιολογία ότι η κατάληψη της εξουσίας από τα αντιβενιζελικά κόμματα θα φέρει την κατάργηση του Δημοκρατικού πολιτεύματος. Το διάγγελμα τοιχοκολλήθηκε σε ορισμένα σημεία της πόλης. Εντός ολίγου οι οπαδοί της αντικυβερνητικής παρατάξεως καλούμενοι δια κωδωνοκρουσιών συγκεντρώθηκαν στη δημοτική πλατεία όπου μίλησαν πολλοί πολιτευτές κατά του διαγγέλματος. Οι μεν λαϊκοί παράγοντες και οι πολιτευτές έσπευδαν στη Μεραρχία να πληροφορηθούν τα της κηρύξεως της δικτατορίας, οι δε κυβερνητικοί πολιτευτές και παράγοντες εις τη Νομαρχία δια τον ίδιο λόγο.
Επιστρέφοντες από τη Μεραρχία κομματικοί, ζωηροί παράγοντες πληροφόρησαν τον αναμένοντα στην κεντρική πλατεία λαό τη νίκη του λαϊκού κόμματος και την επέμβαση του Πλαστήρα. Παροτρύνουν το λαό να σπεύσει στη Νομαρχία να καθαιρέσουν το Νομάρχη.
Καθ’ οδόν συνάντησαν το Νομάρχη μετά του πολιτευτού Βαρβούτη (κόμμα φιλελευθέρων-Βενιζέλου) κατερχομένους δι’ αυτοκινήτου. Ο λαός μόλις αντίκρισε το αυτοκίνητο του Νομάρχη έσπασε τους υάλους δια λίθων και άρχισαν να τους κακοποιούν.
Ο νομάρχης λιπόθυμος, ημιθανής μεταφέρθηκε στο στρατιωτικό νοσοκομείο. Οι έμποροι πανικόβλητοι έκλεισαν τα καταστήματά τους.
7 Μαρτίου 1933. Βράδυ. Προκήρυξη της κυβερνήσεως των Αντιστρατήγων ότι σχηματίστηκε κυβέρνηση υπό τον αντιστράτηγο Οθωναίο κι ότι ο Πλαστήρας παρέδωσε την εξουσία. Τη νύκτα διεπράχθησαν βανδαλισμοί ατιμάζοντες τον πολιτισμό της πόλεως. Ομάδες λαού εισήλθαν εντός του κήπου του Εθνικού οικοτροφείου (μέγαρο Δρίζη) και παρά την αντίσταση των χωροφυλάκων κατόρθωσαν «το μέγα κατόρθωμα» να γκρεμίσουν δια σχοινιού τον ανδριάντα του Βενιζέλου τον οποίο κατακερμάτισαν. Κατόπιν προσέδεσαν την κεφαλή εις το άκρον μακράς ράβδου και την περιέφεραν ανά τας οδούς αλαλάζοντας. Λέγεται ότι τη μαρμάρινη κεφαλή την έρριψαν εντός της αυλής του κ. Βαρβούτη.
Τελικά σχηματίστηκε κυβέρνηση Τσαλδάρη νικητή των εκλογών της 5ης Μαρτίου.
Στη βουλή συζητιέται η παραπομπή του Βενιζέλου στο ειδικό δικαστήριο. Κατηγορείται για
ηθική αυτουργία στο κίνημα της 6ης Μαρτίου, μία ημέρα μετά τις εκλογές, κατά το οποίο ο στρατηγός Πλαστήρας κατέλαβε το υπουργείο Στρατιωτικών και κήρυξε δικτατορία.
Δεύτερη απόπειρα δολοφονίας Βενιζέλου
Στις 6 Ιουνίου 1933 εκδηλώνεται απόπειρα δολοφονίας κατά του Βενιζέλου στην Κηφισιά. Τραυματίζεται η γυναίκα του Έλενα και φονεύεται ο ακόλουθός του.
Ο Βενιζελικοί αξιωματικοί με την έγκριση του Βενιζέλου προβαίνουν σε κίνημα την 1η Μαρτίου 1935. Καταλαμβάνουν το Ναύσταθμο, τη σχολή Ευελπίδων, στρέφονται κατά της κυβέρνησης Τσαλδάρη. Ο υπουργός των Στρατιωτικών Γεώργιος Κονδύλης χωρίς δυσκολία καταπνίγει το κίνημα κι αποστρατεύει 1000 αξιωματικούς. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ευρισκόμενος στα Χανιά, μετά την αποτυχία του κινήματος εγκαταλείπει τη χώρα και εγκαθίσταται στο Παρίσι.
Στις 9 Ιουνίου 1935 διενεργούνται εκλογές με αποχή των βενιζελικών κομμάτων.
Ο κυβερνητικός συνασπισμός Τσαλδάρη-Κονδύλη λαμβάνει το 65% των ψήφων, η «Ένωσις Βασιλοφρόνων» του Ι.Μεταξά το 15% των ψήφων και το «Ενιαίο Μέτωπο»
του Κ.Κ.Ε το 10% των ψήφων.
Στις 10 Οκτωβρίου 1935 ο Κονδύλης με τη βοήθεια του στρατηγού Παπάγου ανατρέπει την κυβέρνηση Τσαλδάρη, καταργεί το πολίτευμα της αβασίλευτης δημοκρατίας και θέτει σε ισχύ το σύνταγμα του 1911. Με το δημοψήφισμα της 3ης Νοεμβρίου 1935 επανέρχεται η βασιλεία με ποσοστό 97,80%. Ο βασιλιάς Γεώργιος ο Β΄ επιστρέφει στην Ελλάδα στις 25 Νοεμβρίου 1935.
Στις εκλογές της 26ης Ιανουαρίου 1936 τα αντιβενιζελικά κόμματα καταλαμβάνουν 143 έδρες, τα βενιζελόφρονα 142 έδρες, το « Παλαϊκό Μέτωπο» 15 έδρες.
Ο θάνατός του
Μετά από διαβουλεύσεις σχηματίζεται υπηρεσιακή κυβέρνηση στις 14 Μαρτίου 1936 με πρωθυπουργό τον Κων\νο Δεμερτζή και τον Ιωάννη Μεταξά αντιπρόεδρο και υπουργό των στρατιωτικών. Ο θάνατος του Βενιζέλου ματαίωσε τη σύγκλιση της βουλής για συζήτηση πάνω στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης. Την ίδια μέρα ο βασιλιάς ορκίζει πρωθυπουργό τον Ιωάννη Μεταξά, ο οποίος λαμβάνει ψήφο εμπιστοσύνης από τα δύο μεγάλα κόμματα στις 27 Απριλίου 1936.
Στις 29 Απριλίου οι καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης με γενική απεργία αντιδρούν στην ανάληψη της πρωθυπουργίας υπό τον Ιωάννη Μεταξά. Η κυβέρνηση χρησιμοποιεί βία.
Αποτέλεσμα 30 εργάτες νεκροί και 300 τραυματίες. Τα δύο μεγάλα κόμματα Φιλελεύθεροι και Λαϊκό συνομιλούν για κυβέρνηση συνασπισμού. Στην κρίσιμη στιγμή πεθαίνει ο αρχηγός του λαϊκού κόμματος Παναγής Τσαλδάρης στις 17 Μαΐου. Ωστόσο τα δύο κόμματα συνεχίζουν τις διαβουλεύσεις και καταλήγουν σε προσχέδιο συμφωνίας. Ο Μεταξάς όμως τους πρόλαβε. Έρχεται σε συμφωνία με το βασιλιά, καταργεί το Σύνταγμα, επιβάλλει τη διδακτορία της 4ης Αυγούστου.
Ο θάνατος του Βενιζέλου μέσα από τον τοπικό τύπο
Ο Βενιζέλος απεβίωσε στο Παρίσι στις 18-3-1936. Η εφημερίδα της Κοζάνης η «ΒΟΡΕΙΟΣ ΕΛΛΑΣ» γράφει: «Ο γίγας Ελευθέριος, ο μεγάλος κυβερνήτης, ο μεγάλος
δημιουργός δεν υπάρχει εν ζωή. Έπεσε το περήφανο της Κρήτης δέντρο το σκιάσαν επί μία εικοσιπενταετία το Πανελλήνιο.
Ο ΄Ηλιος της Ελλάδας έδυσε. Επί πολλά έτη φώτισε την Ελλάδα, ο οραματιστής των εθνικών ονείρων, ο δημιουργός της νεωτέρας Ελλάδας, ο παιδαγωγός, ο πολιτικός».
Ο πολιτευτής της Κοζάνης Βαρβούτης με τηλεγράφημά προς την εφημερίδα Βόρειο Ελλάς αναγγέλλει τη θλιβερή είδηση. «Κακή μοίρα, απορφάνισε Ελλάδα μεγάλου αρχηγού της ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ. Ήλιος έδυσε. Θρηνήσουμε ανεπανόρθωτο συμφορά. Συσπειρωθώμεν ευλαβώς μεγάλη ιερά μνήμη του, φωτίζουσα επιζώσας και επερχομένας γενεάς». (22-3-1936)
Την Παρασκευή κατά την ώρα που γινόταν η κηδεία στα Χανιά της Κρήτης στην Κοζάνη κλείσανε τα καταστήματα, πάντα τα δημόσια και ιδιωτικά καταστήματα είχαν αναρτημένη τη σημαία μεσίστια. Τα σχολεία, τα γραφεία, ο δήμος δε λειτούργησαν.
Ο Διονύσιος Μανέντης στην εφημερίδα Βόρειος Ελλάς γράφει για το Βενιζέλο. (22-3-1936) «Ελευθερώνει τη Μακεδονία, τα νησιά και το κράτος ζητιάνος των ισχυρών γίνεται ένδοξον. Εσωτερικά ο τόπος ληστών, λαθρεμπόρων και καφενόβιων γίνεται χώρα δικαιοσύνης, οργανώσεως προόδου. Όμως ο αετός δεν μπορούσε να αρκεστεί στα σύνορα της Φλώρινας και της Καβάλας. Ο ευρωπαϊκός πόλεμος του δίδει την ευκαιρία. Το 1920 με τη συνθήκη των Σεβρών κάνει το όνειρο της φυλής πραγματικότητα. Ενσωματώνει στην Ελλάδα τη Θράκη με τους κάμπους και τους σιτοβολώνες, τη Σμύρνη με τις ομορφιές και τα πλούτη. Όμως εμείς γνήσιοι απόγονοι εκείνων που έδιωξαν το δίκαιο Αριστείδη τον διώξαμε εκείνη την αναθεματισμένη 1η Νοεμβρίου 1920. Και δεν πέρασαν παρά δύο δωδεκάδες μήνες για να καταστραφεί η μεγάλη Ελλάς». Καταλήγοντας αναφέρει ότι θα έπρεπε να μην τον σκεπάσουν με κρητικό χώμα, αλλά με χώμα από τη Μακεδονία, Σμύρνη, Θράκη, Πόντο.
Σε πολλά προσφυγικά χωριά τελούνται μνημόσυνα όπως στην ακρόπολη του Βενιζελισμού Νεάπολη Βοϊου, στην Ασπρούλα Βοϊου, στα Γρεβενά με πρωτοβουλία της Λέσχης των Φιλελευθέρων.
Σήμερα επιβάλλεται να στήσουμε ξανά τον ανδριάντα του Βενιζέλου, για να εκπληρώσουμε την επιθυμία του ευπατρίδη Κ.Δρίζη.
Η ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΗΣ με διευθυντή τον Παναγιώτη Τσαούση στις 3 Μαΐου 1936 δημοσιεύει το παρακάτω ποίημα με την ευκαιρία του 40θήμερου μνημοσύνου του Ελ. Βενιζέλου.
Του Μεγάλου Νεκρού.
Πάει ο πατέρας της φυλής
ο μέγας πατριώτης
του κράτους μας το στήριγμα
η ξακουστή οντότης.
Κείνος που διπλασίασε
το Έθνος την Ελλάδα
αυτός που έδωσε ζωή
και κάθε του ικμάδα
Πάει η δόξα της φυλής
ο μέγας Βενιζέλος
π’ αλύπητα τον πλήγωσε
ο χάρος με το βέλος.
Πάει για πάντα χάθηκε
μια προσωπικότης
κι έσβησε ο ήλιος ο λαμπρός
κι έμεινε η πενιχρότης.
Έσβησε ο ήλιος ο λαμπρός
το φωτεινό αστέρι
εκείνος που έλαμπε
νύκτα και μεσημέρι.
Έσβησε ο νους ο υψηλός
ο ήλιος των αιώνων
ο μαχητής της λευτεριάς
των ιερών αγώνων.
Πάει ο αετός ο ένδοξος
εις του ουρανού τα πλάτη
πάει η γλυκιά του η μορφή
γιατί έσβησε και χάθη.
Πάει της Κρήτης η Χαρά
του κράτους το λιοντάρι
πέθανε ο Βενιζέλος μας
του κόσμου το καμάρι.
Κι όμως το μέγα έργο του
αθάνατο θα μείνει
και γενεαί θα εύχονται
αιωνία του η μνήμη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου