Προτομές Ανδριάντες Μνημεία Κοζάνης "Των εκτελεσθέντων 24/26 Ιανουαρίου 1944"

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Το μνημείο αρχικά Φωτογραφία

                                                                         Το μνημείο σήμερα.

Βασίλη Αποστόλου

Δασκάλου του Αου Δημοτικού Σχολείου Κοζάνης

Προτομές-Ανδριάντες –Μνημεία Κοζάνης

Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης

Κοζάνη 2006 σελίδες:238

ISBN:960-87195-6-9

 

Κεφάλαιο 6ο ΤΩΝ ΕΚΤΕΛΕΣΘΕΝΤΩΝ 24/26 Ιανουαρίου 1944

 

ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

 

            Στις 24 Ιανουαρίου 1944, ημέρα Δευτέρα, Γερμανός στρατιωτικός γιατρός, συνοδεία γερμανού στρατιώτου επιβιβάζεται σε αυτοκίνητο για να μεταβεί στη Σιάτιστα και Γαλατινή, προκειμένου να εξετάσει ασθενείς της περιφέρειας σύμφωνα με το καθορισμένο πρόγραμμά του. Ο γιατρός, αν και κατακτητής, πιστός στον όρκο του Ιπποκράτη υπηρετούσε τον ασθενή, τον ανήμπορο χωρίς διακρίσεις. Στο 5^ο Δημοτικό σχολείο Κοζάνης λειτουργούσε χειρουργείο. Πολλοί κάτοικοι της Κοζάνης και της περιφέρειας τον επισκεπτόταν και τους χειρουργούσε δωρεά.

Στην δρόμο του χωριού Βατερού- Καλαμιάς, ακριβώς στα σύνορα στην τοποθεσία «Γιαρμά» ομάδα ανταρτών μετά από ενέδρα χτυπά το γιατρό με το συνοδό του. Ο γιατρός βαριά τραυματισμένος μεταφέρεται στο Στρατιωτκό Νοσοκομείο Κοζάνης. Ζει λίγες ώρες. Πριν ξεψυχήσει  ομολογεί ότι «το Βατερό δε φταίει για την ενέδρα».

            Οι Γερμανοί αποφασισμένοι έρχονται στην περιοχή να προβούν σε αντίποινα. Περικυκλώνουν το χωριό. Εκτελούν όλα τα σκυλιά του χωριού για να μην τους δημιουργήσουν πρόβλημα κατά την ώρα των εκτελέσεων. Οι κάτοικοι ανύποπτοι πηγαίνουν στις δουλειές τους. Οι ποιμένες βγάζουν τα πρόβατα για βοσκή. Στα βοσκοτόπια οι Γερμανοί χωρίς δισταγμό εκτελούν τους Βατεριώτες ποιμένες Μπιλιώνη Κωνσταντίνο και το Σισμάνη Απόστολο. Την ίδια τύχη κι ο Σκαφιδιώτης Βίσμαρκ. Ο πρόεδρος της κοινότητας Νέας Νικόπολης στις 4-2-1959 με έγγραφο προς το Νομάρχη Κοζάνης αναφέρει. Ο Μαμουζή Βίσμαρκ του Ιωάννου, ποιμένας, εξετελέστη υπό Γερμανών στρατιωτών στη θέση Αρηνταγά στις 24-1-1944.

            Το ίδιο γίνεται και στο δάσος του Βατερού. Έτσι εκείνη την ηλιόλουστη μέρα ο Χατζησαββαΐδης Πέτρος από το Βατερό, ο Ζυμπίδης Αλέξης από τον Άργιλο κι ο κυνηγημένος από τους Βουλγάρους Πετράκης από τη Δράμα αμέριμνοι κόβουν ξύλα στο δάσος. Η παρουσία των Γερμανών δεν τους δημιουργεί υποψία. Άλλωστε συχνά οι Γερμανοί χρησιμοποιούσαν την περιοχή του Βατερού ως πεδίο βολής.

            Δεν ήταν όμως έτσι, οι Γερμανοί τους εκτελούν, έτσι απλά.

                        Στο χωριό πραγματοποιείται έρευνα για εύρεση οπλισμού. Οι γυναίκες προνοητικές από νωρίς εξαφανίζουν το κάθε τι που μπορεί να οδηγήσει στην πυρπόληση του χωριού. Μητέρα εξαφάνισε τη φυσιγγιοθήκη κυνηγετικού όπλου του γιου της που ήταν κρεμασμένη στον τοίχο. Μια άλλη σύζυγος ενός χωρικού γνωρίζοντας ότι ο σύζυγός της είχε κρυμμένο το πιστόλι σε μία κάσα με σιτάρι, πρόλαβε να το πάρει και να το πετάξει στα σκουπίδια. Κι όταν ακολούθησε η έρευνα ο Γερμανός στρατιώτης το πρώτο που έκανε ήταν να χώσει το χέρι του στην κάσα με το σιτάρι. Αυτές οι προνοητικές γυναίκες όπως κι άλλες έσωσαν το χωριό από μεγαλύτερη καταστροφή.

            Ο δάσκαλος του χωριού Ι. Αβραμάντης αυτόπτης μάρτυρας, το έτος 1974, στα 85 του χρόνια  γράφει για το χρονικό της τραγωδίας του Βατερού: (58\167) « Ξεκινώ να πάγω στο σχολείο, που τότε βρισκόταν στον απέναντι συνοικισμό. Στη θέση «Αλώνια» διακρίνω, σε απόσταση 2 περίπου χλμ. επί της δημοσίας οδού και ακριβώς απέναντι του χωριού Καλαμιά, Γερμανούς να πολυβολούν κατά το βουνό.

            Ερωτώ τον πρώτο χωρικό που συνάντησα, αν συνέβη κανένα επεισόδιο. Η αρνητική του απάντηση δεν με καθησυχάζει, επιταχύνω το βήμα και φθάνω στη δημοσία οδό, όπου η βρύση και το κεντρικό καφενείο. Η παρουσία εκεί δύο, τριών χωρικών με ενθαρρύνει κάπως. Με αποθαρρύνει όμως η στάθμευση Γερμανικών αυτοκινήτων στην είσοδο προς το χωριό και ακριβώς απέναντι του σχολείου και η συνεχής άφιξη και άλλων. Σπεύδω τότε στο σχολείο και βρίσκω τη συνάδελφο με πολλά παιδιά να παρατηρούν την κίνηση εκείνη. Λαμβάνω και εγώ μέρος στη θέα αυτή. Ένας κτηνοτρόφος με το κοπάδι του γυρίζει πίσω στο σπίτι του. Άσκηση βολής, λέγει, πρόκειται να γίνει. Ένας στρατιώτης έρχεται και διατάσσει να μπούμε στο σχολείο. Υπακούμε. Κάνομε την προσευχή μας. Αλλά δια μάθημα πού διάθεση.

            Μερικά αυτοκίνητα κατέλαβαν επίκαιρα σημεία του χωριού. Ένας άλλος στρατιώτης έρχεται και μου λέγει «κομ». Τον ακολουθώ. Το ίδιο κάνει και στο χωρικό του γειτονικού σπιτιού. Αυτός επιχειρεί να αντιδράσει. Το συμβουλεύω να συγκρατηθεί…

            Η συνοδεία απ’ εκεί οδηγείται στη χαράδρα μεταξύ του σχολείου και της δημοσίας οδού, γεμάτη από κρατουμένους χωρικούς, άνω των 180. Μερικοί απ’ αυτούς ήταν από το χωριό Μεταμόρφωση που πήγαιναν λίγα καυσόξυλα να πουλήσουν στην Κοζάνη. Ήταν και η εργασία αυτή ένας πόρος ζωής.

            Ερωτώ, αν συνέβη τίποτε απευκταίο και ακούω μετά φρίκης, πώς τη χαραυγή αντάρτες πυροβόλησαν το Γερμανικό αυτοκίνητο με επιβάτη το στρατιωτικό ιατρό που κατευθύνονταν από Κοζάνη στη Σιάτιστα. Τι κι αν ο ιατρός αυτός πρόσφερε δωρεά την περίθαλψη σε όλο τον κόσμο αδιακρίτως! Αυτό το επεισόδιο έλαβε χώρα απέναντι της Καλαμιάς, που δικαιολογημένα το χαρακτήρισα ως κλήση του Χάρου προς κληρωτούς! Αλλά ποίοι θα ήσαν οι κληρωτοί. Αναρωτιέμαι, αν θα είναι ο τελευταίος από κάθε τριάδα, πεντάδα ή δεκάδα… Το ξεκίνημα των 150 ειλώτων δια την Κοζάνη ακολούθησα λίγα λεπτά αργότερα και η ομάδα των «κληρωτών» από 17 πρόσωπα του χωριού. …Όταν εμείς κατηφορίζαμε προς την Κοζάνη, η ομάδα των «κληρωτών» ανέβαινε τον ανήφορο του μαρτυρίου, στον Γολγοθά, πλησίον του διασέλου στην απότομη στροφή. Ακούαμε ριπές πολυβόλων και δεν καταλαβαίναμε ότι εκείνη την ώρα ο αιμοβόρος και απαίσιος ναζισμός απεκάλυπτε όλη την τερατώδη και ειδεχθή μορφή του, τυφεκίζοντας αθώους και πτωχούς οικογενειάρχες».

            Οι όμηροι μετά από πεζοπορία στις 3 το μεσημέρι φτάνουν στους στρατώνες όπου περιορίζονται σε περιφραγμένο χώρο. Το βράδυ οι Γερμανοί τους αποφυλακίζουν και με ανάμικτα συναισθήματα γυρίζουν στο λαβωμένο Βατερό. Οι εναπομείναντες γέροι με πόνο ψυχής μετέφεραν με κάρα τους νεκρούς στα σπίτια τους. Την άλλη μέρα του Γρηγορίου του Θεολόγου όλο το χωριό συμμετέχει στην εκφορά των νεκρών. Ενταφιάζονται στο κεντρικό νεκροταφείο. Ο ιερέας του χωριού Σπυρίδων Μαγαρίτης μας ενημερώνει ότι ανεγείραμε ένα μικρό εκκλησάκι του Αγίου Γρηγορίου προς τιμή όλων των εκτελεσθέντων και ενταφιασθέντων στις 25-1-44. Την ίδια μέρα κάθε χρόνο τελείται μνημόσυνο στη μνήμη των άδικα εκτελεσθέντων.

            Την αποφυλάκιση ο δάσκαλος του χωριού, όμηρος κι αυτός, την αποδίδει σε τρεις παράγοντες, στον Φρούραρχο, στην Εθνική Οργάνωση και στο Δήμαρχο Κοζάνης. Βέβαια δεν παραλείπει να τονίσει το γεγονός στη διορατικότητα των γυναικών να εξαφανίσουν τον οπλισμό που υπήρχε στα σπίτια των Βατεριωτών.

            Η κοινότητα τους τίμησε με ηρώο στον περίβολο του κοινοτικού καταστήματος. Στο μαρμάρινο ηρώο προτάσσονται τα ονόματά τους. Τα πατρώνυμα δεν είναι γραμμένα στο μνημείο. Τα συμπλήρωσα από την κατάσταση των εκτελεσθέντων από τους Γερμανούς που έστειλε η κοινότητα προς το Νομάρχη στις 2 Ιουνίου 1958 με την επισήμανση ότι εκτελέστηκαν στις 24 Ιανουαρίου 1944.[1] Στην κατάσταση δεν αναφέρεται το όνομα Ιωαννίδης Θωμάς.

   Ασημάκης Σταύρος του Παύλου, ετών 29, γεωργός

   Δαβιδόπουλος Δαμιανός του Ιερεμία, ετών 35, γεωργός

   Ελευθεριάδης Άνθιμος του Περικλή, ετών 17

   Ιωαννίδης Θωμάς[2]

   Κεντεποζίδης Τριαντάφυλλος του Χαραλάμπους, ετών 37, γεωργός

   Κεντεποζίδης Ηλίας του Μιλτιάδη, ετών 17

   Μαυρίκος Μιχαήλ του Χρίστου, ετών 41

   Μισιρλής Φώτιος του Γεωργίου, ετών 27, γεωργός

   Μισιρλής Αναστάσιος του Γεωργίου, ετών 25, γεωργός

   Μπακλατζής Αθανάσιος του Παναγιώτη

   Μπιλιώνης Κωνσταντίνος του Μιχαήλ

   Περτσινίδης Σάββας του Ευστρατίου, ετών 38, γεωργός

   Ραφαηλίδης Κυριάκος του Ευσταθίου, ετών 17

   Σισμάνης Ασπόστολος του Κων\νου, ετών 16

   Σπανδώνης Αντώνιος του Κων\νου, ετών31

   Τσαρδακλίδης Ευλάμπιος του Τριανταφύλλου, ετών 40

   Χατζησαββαΐδης Πέτρος του Νικολάου, ετών 22

Η στήλη των εκτελεσθέντων πρέπει να συμπληρωθεί με τον Πετράκη από τη Δράμα, όπως μου δήλωσαν οι κάτοικοι κατά την επίσκεψη, έρευνα στο Βατερό στις 15-4-2006. Επίσης με το όνομα του εκτελεσθέντος στο Βατερό Κουμεντζετζίδη ή Κεμεντζεντζίδη Σταύρου του Ιωάννη από τη Λυγερή.Ήταν 41 χρονών. Ακόμα κι ο Ζυμπίδης Αλέξανδρος του Κωνσταντίνου από τον Άργιλο ηλικίας 41 έτους.

 

ΑΝΔΡΩΝ ΕΠΙΦΑΝΩΝ ΠΑΣΑ ΓΗ ΤΑΦΟΣ[3]

           

Στις δηλώσεις ζημιών της κοινότητας Βατερού, εκ πολέμου προς το Υπουργείο οικονομικών οι συγγενείς γράφουν στις 31 Μαρτίου 1945 (53\ ΑΒΕ 60.ΣΑΕ 683)

 

1. Φωτεινή χήρα Σταύρου Ασημάκη. Εσκότωσαν τον άντρα μου Σταύρο Ασημάκη του Παύλου την 24 η Ιανουαρίου 1944 εις αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου υπό των ανταρτών

2. Φώτιος Μπακλατζής του Αθανασίου. Ο πατήρ μου Αθανάσιος Μπακλατζής του Παναγιώτου εσκοτώθη υπό Γερμανών στρατιωτών εις αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου υπό των ανταρτών

3. Παναγιώτα χήρα Σπανδώνη Αντωνίου. Εσκοτώθη ο ανήρ μου Αντώνιος Σπανδώνης του Κων\νου υπό Γερμανών την 24^η Ιανουαρίου 1944 ως αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου

4. Ελένη χήρα Δαβιδοπούλου Δαμιανού. Εσκοτώθη ο ανήρ μου Δαμιανός Δαβιδόπουλος του Ιερεμία την 24^η Ιανουαρίου ως αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου.

5. Ελένη χήρα Σάββα Περτσινίδη. Εσκοτώθη ο σύζυγός μου Σάββας Περτσινίδης την 24^η Ιανουαρίου 1944 εις αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου υπό ανταρτών.

6. Μεταξία χήρα Σπανδώνη Κων\νου. Εσκοτώθη ο υιός μου Αντώνιος Σπανδώνης την 24^η Ιανουαρίου 1944 ως αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου.

7. Σαββατή χήρα Τσαρδακλίδου του Ευλαμπίου. Εσκοτώθη ο ανήρ μου Ευλάμπιος Τσαρδακλίδης την 24^η Ιανουαρίου 1944 ως αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου.

8. Ελισάβετ Μουρατίδου του Αμανατίου. Εσκοτώθη ο γαμβρός μου την 24^η Ιανουαρίου ως αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου.

9. Μάρθα, χήρα Ραφαηλίδου του Ευσταθίου. Κυριάκος Ραφαηλίδης εσκοτώθη υπό Γερμανών την 24^η Ιανουαρίου 1944 δια αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου.

10. Δημήτριος Μπιλιώνης του Μιχαήλ. Εξετελέστθη την 24^η Ιανουαρίου 1944 ο αδελφός μου Κων\νος Μιχαήλ Μπιλιώνης ετών 28.

11-12 Γεώργιος Μυσιρλής του Μιχαήλ. Εξετελέσθησαν την 24^η Ιανουαρίου 1944 οι υιοί μου Φώτιος Γεωργίου Μυσιρλή ετών 27, Αναστάσιος Γεωργίου Μισυρλής ετών 25

13. Γεωργία Μαυρίκου Μιχαήλ του Χρίστου. Εξετελέστη ο σύζυγός μου Μιχαήλ του Χρίστου Μαυρίκιος ετών 41

14. Ζαφείρα χήρα Φωτίου Μυσιρλή. Εσκοτώθη ο άνδρας μου Φώτιος Μυσιρλής του Γεωργίου υπό των Γερμανών στρατιωτών εις αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου υπό των ανταρτών την 24^η Ιανουαρίου 1944.

15. Γεθσημανή χήρα Τριαντάφυλλου Κεντεποζίδη του Χαραλάμπους εξετελέσθη ο σύζυγός μου Τριαντάφυλλος Κρεντεποζίδης.

16. Μιλτιάδης Κεντεποζίδης εξετελέστη ο υιός μου Μιλτιάδης ετών 17

 

26 Ιανουαρίου 1944

 

Οι Γερμανοί συνεχίζουν τα αντίποινα για το θάνατο των δύο στρατιωτών των. Το πρωινό της 26^ης Ιανουαρίου επιλέγουν 43 Έλληνες πατριώτες φυλακισμένους στο στρατόπεδο, σημερινό στρατόπεδο Κοζάνης. Τους οδηγούν στα Λατομεία  κοντά στην Παναγία. Εκεί τους εκτελούν ομαδικά.

Ο Μ. Κουρκούτας γράφει στη Δ. Μακεδονία (7\30-1-2004) « Έτσι κι έγινε. Ο γιατρός σκοτώθηκε στην ενέδρα κι έκανε όλο τον κόσμο να κράξει, που έχανε τη μεγάλη του συμπαράσταση. Οι Γερμανοί όμως δεν έμειναν αδρανείς. Έβγαλαν σαράντα τρεις απ’ τις φυλακές και τους εκτέλεσαν στο γνωστό μέρος. Κατέβηκαν στο Βατερό και με βάση το Δημοτολόγιο πήραν είκοσι νεαρά παιδιά, που είχαν κι αυτά την ίδια τύχη. Κι όποιον στη διάρκεια της ημέρας τύχαιναν τον πυροβολούσαν αδιάκριτα…».

Για το ίδιο γεγονός ο Γιάννης Μπομπόναρης17 χρόνων τότε καταθέτει τη μαρτυρία του στην εφημερίδα «Χρόνος».(62\ 10-2-95)

Στο δημοσίευμα αναφέρει  ότι εκείνο το διάστημα εγκαταστάθηκε στους στρατώνες της Κοζάνης ένα τάγμα των Ες-Ες. Μέσω του φρουράρχου ζήτησαν από το Δήμαρχο Κοζάνης τεχνίτες διαφόρων ειδικοτήτων. Ο πρόεδρος των ραφτεργατών Κοζάνης μεταξύ των τεσσάρων ραφτών, έναν για κάθε λόχο, προτείνει και το Μπομπόναρη. Ο ίδιος ζήτησε αντικατάσταση αλλά τούτο δεν ήταν εφικτό γιατί ήδη τα ονόματα είχαν δοθεί.

Συνεχίζοντας ο Μπομπόναρης αναφέρει: « Έτσι την παγωμένη και θλιβερή μέρα στις 26-1-44, φτάνοντας στους στρατώνες μπροστά στο χώρο του κτιρίου που δούλευα, είδα να είναι συντεταγμένος ο λόχος που εργαζόμουν, με πλήρη πολεμική εξάρτυση. Μόλις το είδα αυτό, ένιωσα ένα ρίγος να με διαπερνά. Γνώριζα ότι εκείνες τις ημέρες πιο πέρα από το Βατερό, οι αντάρτες είχαν σκοτώσει σε ενέδρα ένα Γερμανό γιατρό, έναν πραγματικό επιστήμονα και ανθρωπιστή, που χωρίς αμοιβή χειρούργησε πολλούς συμπατριώτες μου και μένα. Είχα κοίλη από μικρό παιδί και λόγω της ανέχειας περίμενα να πάω στρατιώτης να χειρουργηθώ. Τελικά με εγχείρησε ο γερμανός γιατρός για κοίλη και σκωληκοειδίτιδα. Το πρόχειρο χειρουργείο βρισκόταν στο δημοτικό σχολείο του Αγίου Κωνσταντίνου.

Ανέβηκα στα συνεργεία, εκεί ήταν μόνο ο γερμανός ράφτης. Ο τσαγκάρης ήταν κι αυτός στο λόχο με τους άλλους στρατιώτες. Ο Λάζος Τσέλιος πριν λίγο καιρό, είχε βγει αντάρτης.

Άρχισα τη δουλειά και μετά από καμιά ώρα γύρισε ο γερμανός τσαγκάρης από την αποστολή του. Η ερώτηση που του έκανε ο ράφτης ήταν τι «κάνατε». Απάντησε στα γερμανικά « Σέξον φίρτσιχ αλες καπούτ», δηλαδή σκοτώσαμε 46.»

 

Στήσιμο του μνημείου

 

Το 1944-45 η τοπική οργάνωση του Ε.Α.Μ και ο Δήμος Κοζάνης είχε κατασκευάσει απλό κενοτάφιο.

  Επί δημαρχίας Κυρατσού, 1964-1967, ανακατασκευάσθηκε. Το μνημείο βρίσκεται στην έξοδο της πόλης προς Αιανή στη δεξιά πλευρά του δρόμου.

            Το σημερινό ηρώο με απόφαση του Δήμου (69\αρ.απ.91 του 1990) εγκρίνει την κατασκευή μνημείου Εθνικής Αντίστασης. Δήμαρχος ήταν ο Ιωάννης Παγούνης. Πήρε την τελική του μορφή το έτος 1991, φέρει την παρακάτω επιγραφή.

ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ 1941-44  ΕΑΜ-ΕΠΟΝ

ΠΑΤΡΙΩΤΕΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ ΠΟΥ ΕΚΤΕΛΕΣΤΗΚΑΝ ΟΜΑΔΙΚΑ ΑΠΟ ΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΚΑΤΟΧΗΣ ΤΗΝ 26^η ΓΕΝΑΡΗ ΑΠΟ ΤΑ ΓΕΡΜΑΝΙΚΑ ΣΤΡΑΤΕΥΜΑΤΑ ΚΑΤΟΧΗΣ.

Στην μαρμάρινη στήλη αναγράφονται τα ονόματα των εκτελεσθέντων.

Ο τόπος της καταγωγής, το επάγγελμα, η ηλικία συμπληρώθηκαν από το γράφοντα μετά από έρευνα.

   

ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ	ΚΑΤΑΓΩΓΗ	Επάγγελμα	ηλ.
ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ Αθανάσιος[4]	Σέρβια	εργάτης	43
ΒΟΥΔΟΥΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Παναγιώτης[5]	Παλιόκαστρο	γεωργός	37
ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Κοσμάς[6]	Χαραυγή	δικηγόρος	45
ΓΚΟΥΛΙΩΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ  Γεώργιος[7]	Σέρβια	στρατιωτικός	40
ΓΚΟΥΤΖΑΜΑΝΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Βασίλειος[8]	Παλιόκαστρο	γεωργός	44
ΔΙΓΚΟΛΗΣ ΧΡΙΣΤΟΣ Γεώργιος[9]	Παλιόκαστρο	γεωργός	37
ΔΕΛΗΖΗΣΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Κων\νος[10]	Παλιόκαστρο	γεωργός	44
ΔΑΝΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ  Νικόλαος[11]	Παλιόκαστρο	γεωργός	33
ΖΗΓΡΑ ΜΑΤΙΝΑ του Αποστόλου[12]	Κοζάνη		21
ΖΗΓΡΑ ΕΛΕΝΗ του Αποστόλου	Κοζάνη		19
ΖΗΓΚΟΛΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
ΖΙΑΡΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Μάρκος[13]	Παλιόκαστρο	γεωργός	35
ΖΤΟΥΠΑΣ ΖΗΣΗΣ Χρίστος[14]	Παλιόκαστρο	γεωργός	28
ΖΗΓΚΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ζήνων[15]	Βελβεντός
ΖΗΓΚΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ζήνων[16]	Βελβεντός
ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ[17]	Θεσσαλονίκη	νομ. υπάλ.	56
ΚΑΡΑΜΟΥΖΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ[18]	Κοζάνη	καροποιός	18
ΚΑΡΑΝΑΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Γεώργιος[19]	Κρόκος	δάσκαλος	35
ΚΑΝΝΕΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Νικόλαος[20]	Βελβεντός	γεωργός	21
ΚΑΝΤΕΡΛΙΩΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ[21]	Κοζάνη	εργάτης	28
ΚΑΣΤΙΑΣ ΧΡΙΣΤΟΣ Κων\νος[22]	Παλιόκαστρο	γεωργός	45
ΚΑΛΑΜΠΟΥΚΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ
ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Ιωσήφ[23]	Άγιος Δημήτριος	ράφτης	48
ΜΙΣΑΗΛΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Μωυσής[24]	Καπνοχώρι	δ.εθν. τράπεζ	55
ΜΠΕΛΙΑΤΗΣ ΕΥΘΥΜΙΟΣ Νικόλαος[25]	Σέρβια	δάσκαλος	32
ΜΕΛΙΟΣ ΚΩΝ-ΝΟΣ [26]	Σέρβια	εφοριακός	35
ΜΑΛΟΥΤΑΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ  Kων\νος[27]	Σέρβια	γεωργός	45
ΜΠΟΥΡΑΤΖΗΣ ΗΛΙΑΣ [28]	Καστανιά		40
ΜΗΤΡΑΓΚΑΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ
ΝΙΩΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
ΞΥΝΑΔΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ του Ζήση[29]	Κοζάνη		40
ΠΑΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Ιωάννης[30]	Σέρβια		44
ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΚΩΝ-ΝΟΣ Ιωάννης[31]	Σέρβια	γεωργός	60
ΠΑΝΤΟΥΛΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Ηλίας[32]	Σέρβια		23
ΠΑΧΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ  Παναγιώτης[33]	Παλιόκαστρο	γεωργός	32
ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ-ΝΟΣ  Ιωάννης[34]	Κομνηνά	-	39
ΣΑΚΑΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ[35]	Κοζάνη
ΣΤΟΥΜΠΟΣ
ΣΑΒΒΙΔΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ[36]
ΤΑΦΑΡΛΗΣ ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ Δημητρίου[37]	Σιάτιστα	καπνεργάτης	50
ΤΖΙΦΟΠΟΥΛΟΣ ΠΟΛΥΝΙΚΗΣ Γεώργιος[38]	Σέρβια	Δ\ντής Ε.Γ.Σ	30
ΦΑΚΑΣ ΚΩΝ-ΝΟΣ Ιωάννης[39]	Σέρβια	καφεπώλης	45
ΦΡΑΓΚΙΩΤΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣΔημήτριος[40]	Σέρβια	καφεπώλης	44
ΖΟΡΜΠΑΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ Ιωάννης[41]	Βελβεντός	γεωργός	22

 

Δηλώσεις συγγενών-κοινοτήτων για τις εκτελέσεις των Γερμανών

 

            Ο Νομάρχης Κοζάνης στις 8-5-1958 με έγγραφο προς τους δημάρχους και προέδρους κοινοτήτων τους ζητά να  αποστείλουν πίνακα με τους εκτελεσθέντες πατριώτες κατά τη διάρκεια της κατοχής υπό των Γερμανικών αρχών. Ο Νομάρχης στις 9-12-58 στέλνει στη Διεύθυνση Οικονομικών του υπουργείου Εξωτερικών τον πίνακα των εκτελεσθέντων με την παρατήρηση ότι ο Δήμος Κοζάνης αδυνατεί να γνωρίζει πόσοι και ποίοι δημότες της πόλης εκτελέστηκαν υπό των Γερμανών. Ωστόσο με έγγραφο προς το Νομάρχη στις 16-8-45 αναφέρει ότι έστειλε εις διπλούν κατάσταση που δείχνει τους εκτελεσθέντας υπό του εχθρού κατά τη διάρκεια της κατοχής.

            Στις 26-1-1959 ο Νομάρχης ζητά από τις κοινότητες να ξαναστείλουν καταστάσεις στις οποίες να φαίνεται ο τόπος και ο χρόνος της εκτέλεσης υπό των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής.

            Μελετώντας τους πίνακες των κοινοτήτων εντοπίσαμε εκτελεσθέντες της περιόδου 26-1-44  που δεν αναφέρονται στο μνημείο των εκτελεσθέντων.

           

1.Κοινότητα Νέας Νικόπολης 4-2-1959

Ο Μαμουζή Βίσμαρκ του Ιωάννου, ποιμένας,  εξετελέστη υπό Γερμανών στρατιωτών στη θέση Αρηνταγά στις 24-1-1944.

 

2. Κοινότητα Αιανής 5-2-1959

Γιαννάκης ή Στάμος Ιωάννης του Γεωργίου εκτελέσθηκε στην Αιανή στις 25-1-1944.

 

3.Κοινότητα Μηλοχωρίου 2-2-1959

Κούσης Πέτρος Παύλου, Ευκαρπίδης Πολυχρόνιος του Αναστασίου, Καζαντζής Κυριάκος του Νικολάου. Εκτελεσθέντες στις 26-1-1944 στην Κοζάνη.

 

4.Κοινότης Σερβίων10-2-59

Στεφάνου Δημήτριος του Παναγιώτου. Εκτελέστηκε στις 24-1-44. Το ορθόν 26-1-44. Ο Δημήτριος Παναγιώτου Στεφάνου  κατά την εκτέλεση ήταν 57 ετών. Τα τέσσερα ορφανά ανήλικα τέκνα ήταν Αικατερίνη, Γλυκερία, Κων\νος, 16 ετών και Ιωάννης 14 ετών.

            Ακόμα στο κιβώτιο των αρχείων της Δημοτικής βιβλιοθήκης με αριθμό 129, Υποφάκελος Γ, υπάρχει κατάσταση με επεξεργασία δηλώσεων ζημιών πολέμου και εχθρικής κατοχής 1941-44. Σ’ αυτήν αναφέρεται ότι ο Φώτιος Ν. Μαντζιάρης ετών 18 εκτελέστηκε στις 24-1-44. Επίσης ο Δημήτριος Θωμά Παπαντωνίου εκτελέστηκε στις 25-1-44 στο Σιόποτο Κοζάνης.

 

Χρησιμοποιήθηκαν ως πηγές τα ΓΑΚ-Ιστορικά Αρχεία Κοζάνης, Δημοτική βιβλιοθήκη, Ληξιαρχείο Δήμου Κοζάνης.

           

 

Εκτελέσεις Γερμανών στο Νομό Κοζάνης την περίοδο 1941-44

 

            Το 1958 ο μόνιμος υφυπουργός Εξωτερικών κ. Π. ΣΚΕΦΕΡΙΣ ζητά από τους νομάρχες του κράτους ονομαστικές καταστάσεις με τους εκτελεσθέντες υπό των γερμανικών στρατευμάτων.  Ο Νομάρχης συντάσσει ονομαστική κατάσταση με 1548 εκτελεσθέντες που περιλαμβάνει ονοματεπώνυμο, δήμος ή κοινότητα καταγωγής, χρονολογία συμβάντος και τόπος που έλαβε χώρα το συμβάν. Σ’ αυτή συμπεριλαμβάνεται και η επαρχία Γρεβενών, τότε ανήκε στο Νομό Κοζάνης. Απουσιάζει ο δήμος Κοζάνης γιατί αδυνατεί να συντάξει κατάλογο εκτελεσθέντων.

            Μετά από επεξεργασία του πίνακα παρουσιάζω αθροιστικά κατά οικισμό τους εκτελεσθέντες ως και την ημερομηνία εκτέλεσης όταν οι εκτελέσεις πραγματοποιήθηκαν την ίδια μέρα. Ο ιταλικός στρατός κατοχής από το 1941 ως τις 8 Σεπτεμβρίου 1943 που συνθηκολόγησαν με τους συμμάχους εκτέλεσαν στο Νομό Κοζάνης-Γρεβενών 176 Έλληνες πατριώτες[42]

 

Οικισμός	Σύν	Γυναίκες	ημερομηνία
Α.Δημήτριος	2	-	42-44
Α. Ηλίας	4	-	1942
Α.Χαράλαμπος	1	-	1943
Αιανή	2	-	43-44
Ακρινή	2	-	1943
Αμύγδαλα	3		43-44
Αναρράχη	2	-	7-2-44
Ανατολικόν	9	-	43-44
Ανθούσα	2	-	6-7-44
Ανθοχώριον	12	8	1943
Αξιόκαστρον	1	-	4-12-43
Άργιλος	1	-
Άρδασσα	1		8-6-43
Ασβεστόπετρα	3		43
Αυγερινός	7	-	43
Αυλές	9	1	44
Βατερό	16	-	24-1-44
Βελανιδιά	1	-	14-7-44
Βελβεντός	33	6	43-44
Βλάστη	20	3	43-44
Βυθός	2	-	44
Γαλατινή	6	-	43-44
Γούλες	5	2	4-9-44
Δάφνη	3	-	5-7-44
Διαλεκτό	3	-	43-44
Δρέπανον	1	-	18-4-41
Δρυόβουνο	5	-	43-44
Ελάτη	1		10-2-44
Ερμακιά	39	6	44
Ζώνη	6	-	44
Καισαριά	2	-	44
Καλαμιά	2	-	19-7-43
Καλονέριον	4	-	43-44
Καπνοχώριον	2	-	26-1-44
Καρδιά	1	-	12-4-44
Καρυοχώριον	1	-	12-10-44
Καστανέα	16	1	44
Κερασιά	7	-	43-44
Κλείτος	1	-	2-1-44
Κοιλάδα	1	-	18-4-44
Κομνηνά	1	-	27-1-44
Κορυφή	2	-	1944
Κοσκινιά	2	-	2-2-44
Κριμήνιον	1	-	1944
Κρόκος	3	-	43-44
Λάβα	16	4	43
Λαζαράδες	1	-	10-2-44
Λειβαδερό	3	-	43-44
Λευκόβρυση	2	-	13-4-41
Λευκοθέα	5	-	44
Λιβερά	11	-	3-2-44
Λούβρη	9	1	43-44
Λυγερή	1	-	27-1-44
Μαυροπηγή	1	-	13-4-44
Μεσόβουνον	221	57	41-44
Μεταξά	11	-	42-44
Μηλοχώριον	3	-	26-1-44
Μικρόβαλτον	13	-	43
Μικρόκαστρον	2	-	43
Μόρφη	3	1	44
Νάματα	6	-	1943
Νεάπολις	18	-	43-44
Νόστιμον	1	-	4-8-43
Ξηρολίμνη	2	-	8-7-43
Οινόη	4		3-2-44
Ολυμπιάδα	2	-	43-44
Ομαλή	6	2	43-44
Παλαιόκαστρον	12	2	43-44
Πελαργόν	3	-	22-4-44
Πελεκάνος	3	1	43-44
Πεντάλοφος	11	1	43-44
Πετρανά	1	-	15-6-44
Πλατανόρευμα	4	1	43-44
Πολύλακκος	20	3	43
Πολύρραχο	6	2	41-44
Πολύφυτο	5	-	43-44
Ποντοκώμη	12	-	43
Προάστειο	1	-	10-10-44
Πτολεμαΐς	15	1	43
Πυλώριον	1	-	8-7-43
Πύργοι	320	184	23-4-1944
Ροδιανή	2	-	23-7-43
Ρυάκιον	1	-	30-4-44
Ρύμνιον	4	-	43-44
Σέρβια	22	-	43-44
Σιάτιστα	41	1	42-43-44
Σιδερά	4	-	3-2-44
Σισάνιον	2	-	43-44
Σκαλοχώριον	14	2	43-44
Σκάφη	2	-	1942 -43
Σκούλιαρη	7	2	1942
Σπήλιος	1	-	43
Σταυροδρόμιον	1	-	4-7-44
Τρανόβαλτο	22	4	43-44
Τριγωνικό	4	-	43-44
Τσοτύλιο	4	-	43-44
Χειμερινόν	2	-	41-43
Χρώμιον	1	-	1-2-44

---

[1] Ευχαριστώ θερμά την υπάλληλο του Ληξιαρχείου του Δήμου Κοζάνης κ. Παπαδοπούλου Βασιλική που βοήθησε να συμπληρωθούν οι ηλικίες και τα επαγγέλματα των εκτελεσθέντων Βατεριωτών ως κι αυτών της πόλης της Κοζάνης.

[2] Σύμφωνα με τους κατοίκους του Βατερού  ήταν παντρεμένος με την Παρθένα Αμανατίδου.

[3]  Ευχαριστώ τους Δαβιδόπουλο Στυλιανό του Γαβριήλ, ετών 78, που στις 24-1-44 οδηγήθηκε ως όμηρος στο στρατόπεδο Κοζάνης, τον Εύμορφο Κεντεποζίδη του Σοφρωνίου για τις πληροφορίες που μου δώσανε.  

[4] Σύμφωνα με έγγραφο της κοινότητας Σερβίων στις 10-2-1959 εκτελέστηκε στις 24-1-1944. Το ορθόν 26-1όπως στη δήλωση ζημιών εκ πολέμου της συζύγου του Αμαλίας στις 3 Μαΐου 1945. Τότε η σύζυγός του  Αμαλία, ήταν 32 ετών,  η Μαρίτσα (Μαρία) ετών11 και Μίνα (Αλκμήνη) ετών 7

[5] Εκτελέστηκε 26-1-44. Κοινότητα Παλαιοκάστρου 3-2-1959

[6] Κατά τις εκλογές της 26^ης Ιανουαρίου 1936 εξελέγη βουλευτής του κόμματος των Φιλελευθέρων Ν. Κοζάνης με ψήφους 6565. Εκτελέστηκε στις 27-1-44 υπό Γερμανών. Εθνική Αλληλεγκύη. Τομεακή Επιτοπή Κοζάνης. Κοζάνη 20-12-44. Ή οικογένειά του έμενε στην πόλη της Κοζάνης με αριθμό μελών 2 στη συνοικία Βασιλ. Αλεξ. και στην οικία με αριθ. 1942. Αρχεία Δημοτικής βιβλιοθήκης Κοζάνης ΚΤ 129 Αρ. υποφ. Β. Σύμφωνα με την κοινότητα Αμυγδάλων εκτελέστηκε στις 6-6-54 (ο γερμανικός στρατός κατοχής εγκατέλειψε την περιοχή και την Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1944) στο Στρατόπεδο Π.Μελά στη Θεσσαλονίκη. Κοινότητα Αμυγδάλων 29-1-1959. 

[7] Εκτελέστηκε στις 24-1-44. Κοιν. Σερβίων 10-2-54. Το ορθόν 26-1-44. Σύμφωνα με την Εθνική Αλληλεγκύη, τομεακή επιτροπή Κοζάνης η οικογένεια του Γκουλιώνη με αριθμό μελών 5 εφονεύθη κατά την ομαδική εκτέλεση στο στρατόπεδο Κοζάνης 1944. ΚΤ.129 Δημοτική Βιβλιοθήκη.

[8] Λέγεται και Πανταζής. Εκτελέστηκε στις 26-1-44. Κοιν. Παλαιοκάστρου 3-2-59

[9] Λέγεται και Ντιγκόλης. Εκτελέστηκε 26-1-44. Κοιν. Παλαιοκάστρου 3-2-59. Δήλωση της χήρας Ρήνας στις 22-4-44. Συνελήφθη όμηρος υπό των Γερμανών στις 4-12-44, κλείστηκε στις φυλακές Κοζάνης.

[10] Εκτελέστηκε στις 26-1-44. Κοιν. Παλαιοκάστρου  3-2-59. Δήλωση της χήρας Ιωάννας στις 28-4-45 ότι εκτελέστηκε στις 26-1-44.

[11] Εκτελέστηγκε στις 26-1-44. Κοιν. Παλαιοκάστρου  3-2-59

[12] Σύμφωνα με την Εθνική Αλληλεγκύη, τομεακή επιτροπή Κοζάνης η οικογένεια Ζήγρα με αριθμό μελών 3 κατοικούσε στη συνοικία Αγ. Νικολάου κι αναφέρει ότι δύο κορίτσια  εφονεύθησαν, εσφάγησαν στις 14-9-44. Η κατάσταση έχει ημερομηνία 20-12-1944.

[13] Εκτελέστηκε στη Θεσσαλονίκη στις 20-2-44. Κοιν. Παλαιοκάστρου 3-2-59

[14] Εκτελέστηκε στις 26-1-44. Κοιν. Παλαιοκάστρου 3-2-59

[15] Εκτελέστηκε 28-1-44. Κοιν. Βελβεντού 11-2-59. Το ορθόν 26-1-44

[16] Εκτελέστηκε 28-1-44 στην Κοζάνη. Κοιν. Βελβεντού 11-2-59. Το ορθόν 26-1-44

[17] Εκτελέστηκε 26-1-44. Πηγή Δαρδανός. Ο Στράτος Ν. Δορδανάς εκπόνησε διδακτορική διατριβή με θέμα «Αντίποινα των Γερμανικών Αρχών κατοχής στη Μακλεδονία» (1941-44) με επιβλέποντα καθηγητή τον κ. Ιωάννη Σ. Κολιόπουλο καθηγητή της Ιστορίας των Νεωτέρων χρόνων.

[18] Εκτελέστηκε 26-1-44. Πηγή Δορδανός

[19] Εκτελέστηκε 26-1-44. Κοιν. Κρόκου 1-2-59

[20] Εκτελέστηκε 28-1-44. Κοιν. Βελβεντού  11-2-59. Το ορθόν 26-1-44

[21] Εκτελέστηκε 26-1-44. Πηγή Δορδανός

[22] Εκτελέστηκε 26-1-44. Κοιν. Παλαιοκάστρου 3-2-59.

[23] Εκτελέστηκε 26-1-44. Κοιν. Αγίου Δημητρίου 12-7-58. Σύμφωνα με την Εθνική Αλληλεγκύη ,Τομεακή Επιτροπή Κοζάνης  η οικογένεια του Λαζαρίδη Θεοδώρου κατοικούσε στην Κοζάνη στο συνοικισμό με αριθμό μελών 5 αρ. οικ. 1143 εφονεύθη υπό Γερμανών στις 27 Ιανουαρίου 1944. ΚΤ 129. Αρ. φακέλου 129. Αρ. υποφακέλου Β.

[24] Εκτελέστηκε 26-1-44. Κοιν. Καπνοχωρίου 5-2-59.

[25] Εκτελέστηκε 24-1-44. Κοιν. Σερβίων 10-2-59. Το ορθόν 26-1-44.  Ο Ευθύμιος Νικολάου Μπελιάτης ετών 32 διορίσθηκε δημοδιδάσκαλος στο Δημοτικό σχολείο Παληαλώνων Κοζάνης το 1934 εκτελέστηκε στις 26 Ιανουαρίου παρά τη θέση «Μαντέμια» Κοζάνης εις αντίποινα για το φόνο ενός Γερμανού ιατρού υπό των ανταρτών του ΕΛΑΣ. Η σύζυγός του Θεοδώρα ήταν 24 ετών κι ο  υιός Ευθύμιος έλαβε το όνομα του εκτελεσθέντος πατέρα.

[26] Εκτελέστηκε 26-1-44. Πηγή Δορδανός

[27] Εκτελέστηκε 24-1-44. Κοιν. Σερβίων 10-2-59. Το ορθόν 26-1-44. Ο Μαλούτας Ευάγγελος του Κων\νου ετών 45 συλληφθείς υπό των Γερμανών μετ’ άλλων ιδιωτών κατοίκων Κοζάνης το Δεκέμβριο του 1943 εξετελέστη την 26^η Ιανουαρίου 1944 υπό των Γερμανών εις αντίποινα γενομένων σαμποτάζ εν τη περιοχή Κοζάνης σύμφωνα με δήλωση της Χαρίλειας  χήρας Ευαγγέλου Μαλούτα  Η Χαρίκλεια ήταν  44 ετών, η  θυγατέρα της Αναστασία 3 ετών και η Ευαγγελία η οποία πήρε το όνομα του πατέρα της.

[28] Υπάρχει Μποτσατζής Ηλίας του Γεωργίου που εκτελέστηκε στις 15-6-44, ηλικίας τότε 40 ετών. Κοινότητα Καστανιάς 31-5-1958

[29] Εκτελέστηκε στις 26-4-1944. Πηγή Ληξιαρχείο Κοζάνης.

[30] Εκτελέστηκε το Σεπτέμβριο του 1944. Κοιν. Σερβίων 10-2-54. Σύμφωνα με δήλωση της Ευρυδίκης χήρας Δημητρίου Παυλού στις 25 Σεπτεμβρίου 1944 οι Γερμανοί συνέλαβαν το σύζυγό της στις 30-4-1945  και τον εξετέλεσαν στην Κοζάνη. Τον εκτέλεσαν  διότι ήταν σύνδεσμος των ανταρτών του ΕΛΑΣ. Τότε η σύζυγός του Ευριδίκη ήταν 33 ετών, μητέρα τεσσάρων ανήλικων τέκνων.

[31] Εκτελέστηκε 24-1-44. Κοιν. Σερβίων 10-2-59. Το ορθόν 26-1-44. Ο Παυλίδης Κων\νος  ήταν παντρεμένος με την Καλλιόπη τότε 42 ετών και κατά το χρόνο της εκτέλεσης 26 Ιανουαρίου 1944 τα παιδιά του ήταν ο Ευάγγελος 18 ετών, ο Ζαφείρης 14, ο Νικόλαος 12, ο Ιωάννης 9, ο Κων\νος 7 κι ο Ευθύμιος 4 ετών.

[32] Εκτελέστηκε 24-1-44. Κοιν. Σερβίων 10-2-59. Το ορθόν 26-1-44. Ο Ηλίας Παντούλης του Ιωάννου με δήλωσή του στις 30 Μΐου 1945 δηλώνει ότι ο υιός του ηλικίας 23 ετών μόνος προστάτης της οικογένειας εξετελέσθη υπό των Γερμανών στις 26-1-44

[33] Εκτελέστηκε  26-1-44. Πηγή. Κοιν. Παλαιοκάστρου 3-2-59

[34] Εκτελέστηκε  27-1-44. Κοιν. Κομνηνών 7-2-59. Το ορθόν 26-1-44

[35] Η οικογένεια Σακαλή με αριθμό μελών 3 έμενε στο συνοικισμό Αγίου Κων\νου. Εφονεύθη υπό Γερμανών ως αντάρτης τον Ιούνιο του 1943. Εθνική Αλληλεγκύη. Τομεακή επιτροπή Κοζάνης. ΚΤ 129 Αρ. υποφακέλου Β. Κοζάνη, 20-12-1944

[36] Σαβίδης Παντελής του Αναστασίου. Εκτελέστηκε 26-1-44. Κοιν.Σερβίων 10-2-59.Η Αθηνά χήρα Κοσμά Σαββίδου με δήλωση στις 30-5-1945 αναφέρει ότι στις 26-1-1944 εξετελέστη ο υιός της Παντελής 22 ετών.

[37] Εκτελέσθηκε στις 10-7-1944. Δήμος Σιατίστης 8-4-1959

[38] Δ\ντής Ενώσεως Γεωργικών Συνεταιρισμών Κοζάνης. Εκτελέσθηκε στις 24-1-44. Κοιν. Σερβίων 10-2-59. Το ορθόν 26-1-44

[39] Εκτελέστηκε 24-1-44. Κοιν.Σερβίων 10-2-59. Το ορθόν 26-1-44. Η οικογένεια του Φάκα Κωνσταντίνου με αριθμό μελών 4 κατοικούσε στη συνοικία  Αγίου Δημητρίου με αριθ. οικίας 712. Εφονεύθη κατά την ομαδική εκτέλεση στο στρατόπεδο Κοζάνης το 1944. Εθνική Αλληλεγκύη. Τομεακή Επιτροπή Κοζάνης 20-12-1944 ΚΤ 129. Αρ υποφακέλου Β.

[40] Εκτελέστηκε 24-1-44. Κοιν. Σερβίων 10-2-59. Το ορθόν 26-1-44. Σύμφωνα με τη δήλωση της γυναίκας του τότε 27 ετών εξετελέσθη στις 26-1-44.

[41] Εκτελέστηκε στην Κοζάνη στις 28-1-44. Κοιν. Βελβεντού 11-2-59

[42] Πηγή. Καλλιανιώτης Αθανάσιος . Υποψήφιος διδάκτωρ Ιστορίας.