Προτομές-Ανδριάντες -Μνημεία Κοζάνης "Πρόλογος του βιβλίου"

 

 

Βασίλη Αποστόλου

Δασκάλου του Αου Δημοτικού Σχολείου Κοζάνης

Προτομές-Ανδριάντες –Μνημεία Κοζάνης

Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης

Κοζάνη 2006 σελίδες:238

ISBN:960-87195-6-9

 

 

 Προλογικά

            Η ανάπτυξη ενός τόπου έχει σχέση με ένα πλήθος παραγόντων. Η γονιμότητα του εδάφους, οι επαρκείς υδάτινοι πόροι, οι προσπελάσιμοι βοσκότοποι, οι ήπιες κλιματολογικές συνθήκες αποτελούν τα θεμέλια δημιουργίας βιώσιμου οικισμού. Εκτός από τους φυσικούς παράγοντες που συντελούν στην οικονομική αυτάρκεια κι εξυπηρετούν τις βιολογικές ανάγκες των μελών, καταλυτικό ρόλο στην πληθυσμιακή διατήρηση κι αύξηση παίζει ο ανθρώπινος παράγοντας.

Η δημιουργία θεσμών κοινά αποδεκτούς από την ολότητα, ο σεβασμός της προσωπικότητας, της περιουσίας, της ελευθερίας των μελών αποτελούν το συνεκτικό δεσμό που προάγουν τις σχέσεις κι οδηγούν τον οικισμό στην πρόοδο, στη δημιουργία, στην ανάπτυξη.

             Το 1354 οι Τούρκοι πατούν το πόδι τους στην Ευρώπη. Κατακτούν το φρούριο της Καλλίπολης επί των στενών του Ελλησπόντου. Με τη νικηφόρα μάχη του Κοσσυφοπεδίου το έτος 1389 κρίθηκε και η τύχη της Βαλκανικής χερσονήσου.

Οι γηγενείς κάτοικοι της Κοζάνης κατοικούντες στην περιοχή Καλύβια Σιόποτου, ειρηνόφιλοι, ανοιχτά μυαλά, συμπονετικοί και φιλόξενοι αποδέχονται τους πρώτους Ηπειρώτες εποίκους το έτος 1390 από την Κόσδιανη της Πρεμετής. Αρχικά οι Ηπειρώτες είχαν εγκατασταθεί στη σημερινή Εράτυρα στην περιοχή Παλιοκόζιανη όπως σώζεται σήμερα σχετικό τοπωνύμιο.

Βέβαια η περιοχή της Κοζάνης λόγω γεωγραφικής θέσης κατοικήθηκε από αρχαιοτάτων χρόνων. Τα αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή Τρίδεντρου (Αγίου Κωνσταντίνου), στην περιοχή Μπίλιως τα Νημόρια (πλατεία 25^ης Μαρτίου, Αλώνια), περιοχή Αγίου Αθανασίου, της οδού Φιλίππου νότια του σημερινού νεκροταφείου, όπως και σ’ άλλες περιοχές δείχνουν ότι η πόλη έχει μια οικιστική συνέχεια και μία διαρκή παρουσία στο συγκεκριμένο τόπο που ενισχύθηκε με σοβαρές μετοικεσίες κατά την έναρξη της Τουρκοκρατίας

            Με την κατάληψη του κάστρου των Σερβίων στο τέλος του 14^ου αιώνα οι Τούρκοι εγκαθίστανται στα γύρω ακμάζοντα ελληνοχώρια. Η Κόσδιανη, η οποία μετονομάζεται σε Κόζιανη και Κοζάνη αργότερα  κι η γειτονική Σιάτιστα λειτουργούν ως τόποι εγκατάστασης αδούλωτων, ανήσυχων Ελλήνων. Στην οχυρή Σιάτιστα εγκαθίστανται κάτοικοι από τα χωριά Έξαρχος, Σαρακίνα, Τσιαρούσινο, Παλιόκαστρο, Σαμαρίνα, Σισάνι, Γιάνκοβη, Πέλκα, Πέτροβο. Το ίδιο και στην Κοζάνη χριστιανοί από τα Σέρβια, Δρέπανο κι από τα γύρω χωριά βρίσκουν καταφύγιο στον ασφαλή οικισμό.

         Ο εποικισμός της πόλης συνεχίζεται με αμείωτο ρυθμό. Οι κάτοικοι ανεκτικοί. Δέχονται τους κυνηγημένους Έλληνες, αυτούς που θέλανε να ζουν λεύτεροι. Τούτο το βλέπουμε στο πλήθος αφιερωτών  προσκυνητών  στον κώδικα της ιεράς μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (Ζάμπουρντα). Οι αφιερωτές προς το μοναστήρι από το 1534 ως το 1692 από το χωρίον Κόζιανη ήταν 92, από το 1692 ως το 1915 ανήλθαν στους 192.

            Το 1611 η επανάσταση του επισκόπου Διονυσίου του φιλόσοφου στην Ήπειρο και Θεσσαλία αποτυγχάνει. Οι επαναστάτες κυνηγημένοι για να γλιτώσουν τα αντίποινα του κατακτητή, έρχονται με τις οικογένειές τους κι εγκαθίστανται στην πόλη το 1612. Αρχικά μένουν στα κελιά του Αγίου Δημητρίου. Σε ανάμνηση του γεγονότος τελούν κατ’ έτος αγρυπνία στις 14 Σεπτεμβρίου στον ιερό ναό της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, χαμηλός Αϊ-Λιάς. Την επομένη τελούν θεία λειτουργία. Με την εγκατάστασή τους αναπτύσσουν έντονη βιοτεχνική δραστηριότητα. Γνωρίζουν άριστα την τεχνική της βαφής και της εριουργίας.

         Το 1646 οι πρόγονοι του ιατροφιλόσοφου Σακελλάριου από το Χόρμοβο της Ηπείρου, κοντά στα Ακροκεραύνια όρη, με οικιστή τον   Παπαγκίκα και πενήντα οικογένειες  εγκαθίστανται στην πολυπληθή πια κωμόπολη.

            Το 1649 Αλβανοί λεηλατούν και καταστρέφουν το γειτονικό Χτένι. Εκατόν είκοσι οικογένειες του χωριού με πρωτοβουλία του ισχυρού άντρα Ιωάννη Τράντα επιλέγουν για τόπο κατοικίας την Κόζιανη.

         Εκείνος όμως που έπαιξε κυρίαρχο ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη, πνευματική άνθιση, στην αυτονομία της πόλης ήταν ο γιος του Χαρίσιος. Διπλωμάτης και οικονομικά ισχυρός κατάφερε το ακατόρθωτο. Η πόλη με σουλτανικό διάταγμα, μαλικιανέ, έγινε πόλη ελεύθερη, ελληνική, χριστιανική. Κανένας Τούρκος, κανένας στρατιώτης, κανένα τζαμί, κανένα αλλόγλωσσο σχολείο.

Οι Κοζανίτες απαλλαγμένοι από τον κατακτητή πλουτίζουν, λειτουργούν και συντηρούν σχολεία. Κατά το Χαρίσιο Μεγδάνη  (Αγγελία σ. 46) πρώτος δάσκαλος της «Ελληνικής Σχολής» Κοζάνης υπήρξε ο Γεώργιος Κονταρής από το 1668-1671. Επιφανείς δάσκαλοι, όπως ο Ευγένιος Βούλγαρης που  δίδαξε το 1746-1750 στη σχολή με τη νέα επωνυμία «Στοά ή Ανωτέρα Σχολή», ο Στέφανος Σταμκίδης (1805-1810 με χορηγία των αδελφών Τακιατζή) καλούνται να διδάξουν στα φημισμένα σχολεία.

         Μ’ αυτές τις ευνοϊκές συνθήκες η πόλη καθίσταται ακμαίο, οικονομικό, εμπορικό κέντρο. Σε ιδιαίτερη άνθιση βρίσκεται η νηματουργία, η κεραμοποιία, η χαλκουργία, η βυρσοδεψία, η σαπωνοποιία, η υποδηματοποιία, η βαρελοποιία.

          Τα κοζανίτικα καραβάνια μεταφέρουν τα προϊόντα στις ακμάζουσες πόλεις της Ευρώπης, Βιέννη, Οδησσό, Βουκουρέστι, Βελιγράδι, Λειψία  εκεί που οι Κοζανίτες διευθύνουν αξιόλογους εμπορικούς οίκους.

         Παράλληλα με τον κερδώο Ερμή δίδουν βαρύτητα και στο λόγιο Ερμή. Σπουδάζουν στα πανεπιστήμια της Ευρώπης, ασχολούνται με παντός είδους επιστήμες, με τα πνευματικά τους έργα φωτίζουν το υπόδουλο γένος. Οι μορφωμένοι γράφουν, οι πλούσιοι χρηματοδοτούν τις εκδόσεις (σήμερα δεν υπάρχουν Τακιατζήδες), ιδρύουν και συντηρούν σχολεία στη γενέτειρα πόλη.

         Δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι καθοριστικό ρόλο στην ανάδειξη, στην πρόοδο, στην αναβάθμιση μιας περιοχής παίζουν τα μέλη της. Ωστόσο μεταξύ των μελών υπάρχουν προσωπικότητες που καταβάλλουν ιδιαίτερες προσπάθειες στην οικονομική ανάπτυξη, στην πνευματική άνθηση, στην κοινωνική συνοχή, στην καλυτέρευση των συνθηκών διαβίωσης. Μερικές απ’ αυτές τιμήθηκαν από τους πολίτες της Κοζάνης στήνοντας τα ηρώα τους σε περίοπτες θέσεις.

         Ο Ιωάννης Τράντας θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους οικιστές της πόλης.

          Ο Χαρίσιος Μεγδάνης κι ο γαμβρός του Γεώργιος Σακελλάριος εκπρόσωποι του νεοελληνικού διαφωτισμού με τα γραπτά τους στήριξαν, παρηγόρησαν, ενθάρρυναν την ελληνική ψυχή στα σκοτεινά χρόνια της σκλαβιάς.

         Ο έμπορος και λόγιος Γεώργιος Ρουσιάδης πλούτισε με πλήθος συγγράμματα τη βιβλιοθήκη της πόλης.

         Ο Γεώργιος Λασσάνης με τα θεατρικά του έργα, με τη συγγραφή της ελληνικής ιστορίας, με δημοσιεύσεις πατριωτικού περιεχομένου στον ευρωπαϊκό τύπο, με πρωταγωνιστικό ρόλο στη συγκρότηση της φιλικής εταιρείας  επιτάχυνε το χρόνο έκρηξης της επανάστασης του Γένους. Αφιέρωσε τη ζωή του στην προετοιμασία της επανάστασης, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους δασκάλους του Γένους.

          Οι αδελφοί Βαλταδώροι θωράκισαν πνευματικά την πόλη κτίζοντας και λειτουργώντας γυμνασιακό ίδρυμα.

         Ο Ίωνας Δραγούμης, ο Μακεδόνας πολιτικός, με τις πράξεις του οργάνωσε τον υπόδουλο ελληνισμό της Μακεδονίας κι απέτρεψε την ενσωμάτωσή του στη Βουλγαρική Εξαρχία.

         Ο Κωνσταντίνος Δρίζης, με τη διαθήκη του, ίδρυσε ίδρυμα με σκοπό την αποκατάσταση απόρων κορασίδων.

         Ο Παύλος Μελάς ο πρωτομάρτυρας του Μακεδονικού Αγώνα κατά τη δευτέρα έξοδό του στη Μακεδονία επισκέφθηκε αποκλειστικά την Κοζάνη με σκοπό την οργάνωση ανταρτικού σώματος.

         Ο λογοτέχνης, ο πολιτικός, ο διαπρεπής δικηγόρος Τσιτσελίκης βοήθησε στην ανάπτυξη της πόλης συμμετέχοντας ενεργά σε πλήθος επιτροπών.

         Ο Αναστάσιος Στάμκος κι ο Κωνσταντίνος Μαμάτσιος ευεργέτησαν την πόλη ανεγείροντας σύγχρονο νοσοκομείο.

         Ο Ελευθέριος Βενιζέλος  με την πολιτική του ιδιοφυΐα διπλασίασε την Ελλάδα. Ο πρώτος ανδριάντας που στήθηκε επί ελληνικού εδάφους ήταν αυτός της Κοζάνης.

  Ο Μητροπολίτης Ιωακείμ λαμβάνει μέρος στην Εθνική Αντίσταση, 1941-44, κατά της τριπλής κατοχής.

         Ο πολιτικός, ο λογοτέχνης, ο γιατρός Μανέντης στάθηκε κοντά στον ανήμπορο, στον αγρότη προσφέροντας τις ιατρικές και πολιτικές υπηρεσίες του.

         Ο Μέγας Αλέξανδρος, ο μέγας στρατηλάτης, διέδωσε τον ελληνικό πολιτισμό στα πέρατα της οικουμένης.

         Οι θυσιασθέντες Κοζανίτες στα πεδία των μαχών λαμπρύνουν την τοπική ιστορία, τιμήθηκαν με  μνημείο στην πλατεία Συντάγματος.

         Η ομαδική εκτέλεση των 43 πατριωτών από τους Γερμανούς κατακτητές κατά την περίοδο της κατοχής που φανερώνει το απάνθρωπο πρόσωπο του φασισμού, τιμήθηκε με λαμπρό μνημείο.

 

Γιατί ασχολήθηκα.

 

         Διορίστηκα δάσκαλος το έτος 1978 στην Προφύλια της Ρόδου. Διδάσκοντας το μάθημα της Ιστορίας διαπίστωσα ότι δε γινόταν καμιά αναφορά στους Μακεδόνες αγωνιστές του ’21. Όταν ζεις  μακριά από το γενέθλιο τόπο η σκέψη σου ταξιδεύει στα πατρογονικά σου. Έτσι στη γιορτή της 25^ης Μαρτίου έπρεπε να παρουσιάσω κάτι σχετικό από τη Μακεδονία. Ετοίμασα τις βιογραφίες, του Λασσάνη, του Φαρμάκη, του Κασομούλη, του Γεωργάκη Ολύμπιου τις οποίες διάβασαν οι μαθητές. Παράλληλα δίδαξα και το τραγούδι «Εσείς παιδιά Κλεφτόπουλα», τους αγωνιστές της Σαμαρίνας

που αντιτάχθηκαν στον κατακτητή. Έκτοτε σε κάθε γιορτή παρουσιάζω και την προσφορά της περιοχής στην Επανάσταση του Γένους.

         Το 1998 παρακολούθησα το πρόγραμμα της εξομοίωσης του Παιδαγωγικού Τμήματος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Στο μάθημα της Λειτουργικής χρήσης της Γλώσσας ο καθηγητής μας κ. Σωφρόνιος Χατζησσαβίδης μας ανέθεσε να παρουσιάσουμε μία εργασία. διδασκαλίας της γλώσσας. Ετοιμάσθηκα να παρουσιάσω τα επαγγέλματα.

Μεταβαίνοντας από την οικία μου προς το Τ.Ε.Ι της Κοζάνης περνώ από την πλατεία. Τα μάτια μου πέσανε στις προτομές του Λασσάνη, του Σακελλάριου, στον ανδριάντα του Μητροπολίτη Ιωακείμ. Σκέφτηκα ότι είναι το καλύτερο θέμα παρουσίασης. Επίσκεψη με τους μαθητές, βιογραφία, συνέντευξη με κατοίκους, ερωτηματολόγιο, γραπτό κείμενο, αποστολή του  με τους λογαριασμούς της  ΔΕΗ.

          Το Σεπτέμβριο του 2002 με την έναρξη του σχολικού έτους στα πλαίσια του προγράμματος «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση» αποφασίσαμε με τους μαθητές ν’ ασχοληθούμε με την ιστορία του τόπου μας. Ξεκινήσαμε από τη βιβλιοθήκη. Η προϊσταμένη της δημοτικής βιβλιοθήκης κ. Γιάννα  Στεργιοπούλου μας μίλησε για την ιστορία της, μας έδειξε παλιά βιβλία, χειρόγραφα, τη χάρτα του Ρήγα. Με τους μαθητές καθίσαμε στο αναγνωστήριο, δανεισθήκαμε βιβλία, μελετήσαμε, εξοικειωθήκαμε με το χώρο.

         Μέσα στο Νοέμβριο η προσοχή μας στράφηκε προς τις προτομές της πόλης. Το παρελθόν ξαναζωντάνεψε. Κάναμε επισκέψεις, μάθαμε τη βιογραφία των ηρώων, γράψανε οι μαθητές ποιήματα. Συντάξαμε ερωτηματολόγιο, το θέσαμε υπόψη στους εργαζομένους του Δήμου, των Δικαστηρίων, της Νομαρχίας. Οι εργαζόμενοι με ενδιαφέρον μελετούσαν και απαντούσαν στις ερωτήσεις. Πολλοί νιώθανε ντροπή για την ιστορική άγνοιά τους. Άλλοι μας παρότρυναν να δημοσιεύσουμε τα πορίσματα.

         Θέλαμε να το συνεχίσουμε και το επόμενο έτος. Να κάνουμε κι άλλες επισκέψεις. Τούτο δεν κατέστη δυνατό. Το σχολείο μας για πρώτη φορά λειτούργησε τμήματα ολοήμερα. Ο αριθμός των μαθητών υπερβολικός. Πάνω από 70 μαθητές. Αντιπροσώπευε το 45 % της δύναμης. Ανέλαβα υποδιευθυντής του ολοήμερου.

         Από κει και πέρα συνέχισα μόνος. Θέλησα να παρουσιάσω κάτι ολοκληρωμένο. Να αναδείξω την τοπική ιστορία. Τις πρωινές ώρες επισκεπτόμουν τη βιβλιοθήκη. Άνοιξα, μελέτησα φακέλους του ιστορικού αρχείου σχετικούς με τους τιμηθέντες ήρωες. Το καλοκαίρι του 2004 μελέτησα τον τοπικό τύπο, «Ηχώ της Μακεδονίας», «Βόρειος Ελλάς». Ώρες ατέλειωτες. Από κει πήρα αρκετά στοιχεία. Αρκετό υλικό του παρόντος βιβλίου είναι ανέκδοτο.

 

Τι επιδιώκω.

 

         Η ιστορία της πόλης πρέπει να γίνει ευρύτερα γνωστή. Οι μαθητές μελετώντας τις βιογραφίες των προσωπικοτήτων σίγουρα θα νιώσουν περηφάνια για τους προγόνους των. Θα επιδιώκουν να συνδέσουν το όνομά τους με την πόλη. ΄Εχοντας ως πρότυπο τους Κοζανίτες λογίους, τους εκπροσώπους του νεοελληνικού διαφωτισμού, θα θελήσουν να συνεχίσουν το έργο τους κληροδοτώντας στην πόλη και το κοινό της πνευματικά δημιουργήματα, που θα στοχεύουν στην επικράτηση ενός πνευματικού πολιτισμού, που θα ρυθμίζει τις διαπροσωπικές σχέσεις των πολιτών βιώνοντας τις διαχρονικά αναλλοίωτες αξίες της αγάπης, της ειρήνης, της ελευθερίας, της ισότητας, της αλληλεγγύης, του σεβασμού της ανθρώπινης ύπαρξης, της προσφοράς.

         Θα αποκτήσουν ιστορική συνείδηση, θα κατανοήσουν καλύτερα την εθνική ιστορία γνωρίζοντας την τοπική ιστορία, όπως τη σχέση του Λασσάνη, του Κασομούλη, των φιλικών της περιοχής, την προσφορά των λογίων προς την επανάσταση του Γένους. Τη σχέση των εποίκων της πόλης με τα προεπαναστατικά κινήματα. Τον Παύλο Μελά, την αποκλειστική επίσκεψή του στην Κοζάνη με σκοπό τη συγκρότηση ανταρτικών σωμάτων και συμμετοχή τους στον ένοπλο Μακεδονικό Αγώνα. Τη σχέση του Ρήγα Φεραίου με το Γεώργιο Σακελλάριο και τους Σιατιστινούς Μαρκίδες Πούλιου, Τουρούντζια, Δούκα.

Την οικονομική ακμή της περιοχής με τα τόσα αρχοντικά, την ίδρυση σχολείων και τόσα άλλα που ο ευρηματικός δάσκαλος μπορεί να αναδείξει  κατά τη διδασκαλία του μαθήματος της εθνικής ιστορίας. Τους ευεργέτες, τους Τακιατζήδες που με τη γενναιοδωρία τους και την υπέρμετρη αγάπη προς το γενέθλιο τόπο συντήρησαν σχολεία, χρηματοδότησαν εκδόσεις βιβλίων Κοζανιτών.

          Ακόμα οι νέοι με τις επιτυχημένες οικονομικές δραστηριότητες οφείλουν να έχουν υπόψη τις θέσεις του αξιόλογου τέκνου της πόλης Γ. Λασσάνη. « Ότι τον πλούτο δεν πρέπει να τον χρησιμοποιούν ως όργανο αισχρών και μυσαρών επιθυμιών κι όργανο αδικίας και πλεονεξίας αλλά προς ωφέλεια του γένους και της ανθρωπότητος». Κι η πόλη ανέδειξε τέτοιους πολλούς μα πάρα πολλούς που βοήθησαν ποικιλότροπα την πόλη. Έχτισαν και συντήρησαν σχολεία, βιβλιοθήκες, νοσοκομεία, εξωράισαν τον τόπο, έχτισαν το καμπαναριό σύμβολο της εθνικής ενότητας και θρησκευτικής πίστης, σημείο αναφοράς της πόλης, συνέδεσαν το όνομά τους με την αιωνιότητα.

         Θεωρώ ότι αυτές οι προτομές, οι ανδριάντες, τα μνημεία λειτουργούν ως ανοιχτές σελίδες της ιστορίας. Το περιεχόμενο των σελίδων είναι οι πράξεις τους, τα έργα τους. Με τη μελέτη των βιογραφιών οι πολίτες της πόλης θα είναι σε θέση να ενημερώνουν τους επισκέπτες της πόλης για την αιτιότητα της ύπαρξης των προτομών. Αντίθετα οι ίδιοι επισκεπτόμενοι άλλες περιοχές με σεβασμό και δέος θα πλησιάζουν τα μνημεία και θα θέλουν να μάθουν την προσφορά των αναπαριστώμενων στην τοπική κοινωνία.

         Το Μάιο του 2003  το σχολείο μας πραγματοποίησε εκδρομή στην Έδεσσα. Όταν επισκεφτήκαμε το δημοτικό κήπο, αβίαστα και χωρίς τη δική μου παρότρυνση οι μαθητές μου πλησίασαν τις εκεί προτομές και ζήτησαν να μάθουν για την προσφορά τους στον τόπο.

          Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι η ύπαρξή μας οφείλει να συνδυαστεί με την προσφορά στο κοινωνικό σύνολο είτε με έργα πνευματικά είτε με υλικά που θα υπηρετούν το κοινωνικό σύνολο.

Ένας συνδυασμός οικονομικής και πνευματικής δραστηριότητας των πολιτών με σκοπό την πολύπλευρη ανάπτυξη της πόλης κρίνεται απαραίτητος.

 Καλό είναι να έχουμε υπόψη τη ρήση του ιατροφιλόσοφου Γ. Σακελλάριου που μαζί με την προτομή του Λασσάνη αποτελούν το δίδυμο στο οποίο καταθέτουμε στεφάνια και ψάλλουμε επιμνημόσυνες δεήσεις κατά τις εθνικές επετείους: «Τα δώρα του Ερμή δεν είναι σταθερά καθ’ ότι έχουν σχέση σφαίρας, ενώ τα καλά που δίδει ο Απόλλων και η Αθηνά είναι στερεά με βάση κύβου».

 

Ευχαριστίες

 

Ευχαριστώ θερμά το Νομάρχη Κοζάνης κ. Ιορδάνη Ανδρεάδη και τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση που ενέταξαν το βιβλίο μου στο εκδοτικό πρόγραμμα της Νομαρχίας. Είναι μία πράξη που δείχνει την υψίστη προτεραιότητα για ανάδειξη της τοπικής ιστορίας.

Ευχαριστώ το  προσωπικό της δημοτικής βιβλιοθήκης Κοζάνης κ. Γιάννα Στεργιοπούλου, Αργυροπούλου Ευαγγελία, Χατζηαναστασίου Αρσινόη, Χαρσώνη Ιωάννη, Μητράγκα Ιωάννα που με διευκόλυναν στο να έχω πρόσβαση στη βιβλιογραφία και στις αρχειακές πηγές.

Ευχαριστώ την υπάλληλο του Ληξιαρχείου του Δήμου Κοζάνης Παπαδοπούλου Βασιλική και την υπάλληλο της γραμματείας του Δημαρχείου Κοζάνης Κάβουρα Μαριάνθη.

 

Κοζάνη, 19 Νοεμβρίου 2004

 

Δυτική Μακεδονία 1916-17 "Οπισθόφυλλο"

 

 

 

ΔΥΤΙΚΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 1916-17

ΔΑΣΚΑΛΟΥ ΤΟΥ Αου Δημοτικού Σχολείου Κοζάνης

Κεφάλαια 219 σελίδες 160

ΓΡΕΒΕΝΑ 2009

Προτομές Ανδριάντες Μνημεία Κοζάνης "Κτιστός τάφος-Μνημείο του 1ου αι. μ.Χ"

 

Κτιστός τάφος- ηρώο του 1^ου  αι. μ.Χ. Φωτογραφία (45\31)

 

 

 

Βασίλη Αποστόλου

Δασκάλου του Αου Δημοτικού Σχολείου Κοζάνης

Προτομές-Ανδριάντες –Μνημεία Κοζάνης

Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης

Κοζάνη 2006 σελίδες:238

ISBN:960-87195-6-9

 

 

1.ΚΤΙΣΤΟΣ ΤΑΦΟΣ . ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΟΥ 1^ΟΥ ΑΙΩΝΑ μ.Χ.

 

 

               

              Το έτος 1991 κατά τη διάνοιξη αγωγού στην οδό Αρκαδίου, κοντά στην εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου, αποκαλύφτηκε ο παραπάνω οικογενειακός τάφος. Κατά την αρχαιότητα είχε συληθεί από τυμβωρύχους. Στον εσωτερικό χώρο του τάφου βρέθηκαν τα παρακάτω, τα οποία φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Κοζάνης.

            α) Μαρμάρινη σαρκοφάγος.

Σήμερα βρίσκεται στον αύλειο χώρο του αρχαιολογικού μουσείου λόγω του μεγάλου βάρους, δεξιά της εισόδου ορατής από την οδό Δημοκρατίας.

Στο βάθος υπάρχει μία μεγαλύτερη σαρκοφάγος η οποία αποκαλύφτηκε στο χωριό Κέντρο, του Δήμου Βεντζίων Γρεβενών στο προαύλιο του δημοτικού σχολείου το έτος 1935. Μεταφέρθηκε στην Κοζάνη  με την επίβλεψη του δικηγόρου Κ. Τσιτσελίκη τον Ιούλιο του 1937. Το βάρος της ανέρχεται στα 2000 κιλά.

 

 

 

H σαρκοφάγος που βρέθηκε στην οδό Αρκαδίου στις 10-10-1991, όπου υπάρχει νεκρόπολη ρωμαϊκών χρόνων.(Φωτογραφία 51\150)

 

β) Μαρμάρινο πορτραίτο γυναικείας μορφής μεγάλης ηλικίας. γ) δύο κεφάλια γυναικείων αγαλμάτων. δ) ένα κεφάλι αγοριού.

            Τα ευρήματα φιλοτεχνήθηκαν από αξιόλογους γλύπτες  κατά τον 1^ο και 2^ο αιώνα.

Το μνημείο της οδού Αρκαδίου σήμερα είναι σκεπασμένο με σκέπαστρο, προκειμένου να προστατεύεται από βροχές και χιονοπτώσεις. Περιβάλλεται για λόγους προστασίας  και ασφάλειας από συρματόπλεγμα. Σήμερα πρέπει να γίνει επισκέψιμο, πρέπει να αναδειχτεί.

            Η αρχαιολόγος Γεωργία Καραμήτρου-Μεντεσίδη που τόσα πολλά προσέφερε

και προσφέρει στον τόπο γράφει για το συγκεκριμένο θέμα.( 45\32)

«Για το χώρο αυτό εκκρεμεί η μελέτη διαμόρφωσης, ώστε ο μεγάλος τάφος-ηρώο, που ανασκάφηκε πρόσφατα, να αναδειχτεί με την τοποθέτηση στην αρχική θέση εκμαγείων των αγαλμάτων και να καταστεί επισκέψιμο μνημείο-μαρτυρία της ανθηρής οικονομικά και καλλιτεχνικής πόλης».

            Ακόμα μία μαρμάρινη στήλη που να δίδει σαφείς πληροφορίες στους επισκέπτες κρίνεται απαραίτητη. Η ανάδειξη αυτού του χώρου όπως κι άλλων αρχαιολογικών τόπων της πόλης θα συνδέσει το παρόν με το παρελθόν και θα φανεί έτσι η διαχρονικότητα της πόλης, γιατί η Κοζάνη δεν είναι πόλη του 1300 μ.Χ όπως πάει να καθιερωθεί, αλλά είναι πόλη αρχαία. Γραπτές πηγές είναι τα πλούσια ευρήματα, που όλως τυχαία αποκαλύφτηκαν, όπως  του 1000 π.Χ, του 400 π.Χ, του 2^ου αιώνος μ.Χ., της Βυζαντινής περιόδου.

            Μ’ αυτόν τον τρόπο οι μαθητές θα αποκτήσουν ιστορική συνείδηση θα συνειδητοποιήσουν  ότι ζουν σ’ έναν τόπο που μεγαλούργησε από την περίοδο των μυκηναϊκών χρόνων. Πολλά από τα αρχαιολογικά ευρήματα  είναι ενεπίγραφα με  γραφή ελληνική.

Αρχαιολογικοί χώροι της πόλης Κοζάνης.

 

1.Οδός Αρκαδίου, Τριπόταμος, Τρίδεντρο, περιοχή Αγίου Κωνσταντίνου, σιδηροδρομικός   σταθμός. Ευρήματα: α) Ενεπίγραφο επιτύμβιο κιονόκρανο του 2^ου αιώνος μ.Χ. Το αρχαίο αντικείμενο μεταφέρθηκε το 1817 από τον Άγγλο στρατιωτικό W.Leake στην Ευρώπη απ’ όπου επέστρεψε το 1848 με συνδρομή των Κοζανιτών που διέμεναν στη Βιέννη και τοποθετήθηκε στη βιβλιοθήκη. Φέρει επιγραφή στις τρεις πλευρές β) Το 1930 αποκαλύφτηκαν τάφοι με κτερίσματα κατά τις εργασίες κατασκευής της σιδηροδρομικής γραμμής, όπως πήλινα αγγεία και επιτύμβια στήλη με ανάγλυφη γυναικεία μορφή του 2ου αιώνα μ.Χ με την επιγραφή Εαρίνη\ Ηρακλίδου. γ)Το 1968 κατά τις εργασίες ισοπέδωσης του αύλειου χώρου του Αγίου Κωνσταντίνου για κατασκευή του Γκέρτσειου ιδρύματος αποκαλύφτηκε κιβωτιόσχημος τάφος που περιείχε χάλκινη κυλινδρική πυξίδα, αργυρό κουταλάκι, σιδερένιο αντικείμενο, δύο πήλινους αμφορείς και δύο γυάλινα αγγεία. δ) Το 1991 στην οδό Αρκαδίου κτιστός οικογενειακός τάφος.

                         2. Της Μπίλιως τα Νημόρια (πλατεία 25^ης Μαρτίου, Αλώνια.)

Ευρήματα: α)Το 1930 πήλινο αγγείο κλασικών χρόνων. β)Το 1970 πήλινα χειροποίητα αγγεία πρώιμης εποχής του σιδήρου. γ) Το 1972 τάφος ρωμαϊκών, βυζαντινών χρόνων, μυκηναϊκά όστρακα της περιόδου 1300-1200 π.Χ.

3. Οδός Ακροπολίτου, κοντά στο μέγαρο της Νομαρχιακής αυτοδιοίκησης. Το 1963 κατά την εκτέλεση δημοτικών έργων βρέθηκε πήλινο πινάκιο. Ανάγλυφος αμφορέας ελληνιστικών χρόνων.

4.Κεντρική πλατεία Το έτος 1931 μία μαρμάρινη στήλη με επιγραφή στα ελληνικά της ρωμαϊκής περιόδου.

5.Μεταξύ των ναών Αγίου Δημητρίου και Αγίων Αναργύρων το έτος 1938 βρέθηκε στήλη με ανάγλυφη παράσταση του Δία.

6. Οδός Φιλίππου, νότια του σημερινού νεκροταφείου. Κατά τη διάνοιξη της οδού βρέθηκαν 21 λακκοειδείς τάφοι και  2 κιβωτιόσχημοι. Μερικά από τα κτερίσματα είναι πήλινα αγγεία, όπλα, κοσμήματα,  μεταλλικά αγγεία, αργυρή φιάλη με επιγραφή του 4^ου αιώνος π.Χ. Αθαναίας: ιαρά:τας Μhεγαροί., διάτρητος λίθινος πέλεκυς προϊστορικών χρόνων, 22 όστρακα μυκηναϊκών αγγείων, αργυρό νόμισμα με παραστάσεις του Ηρακλή και του Δία καθισμένο σε θρόνο με σκήπτρο και κεραυνό. Επίσης βρέθηκε υδρία που παριστάνει τον Ηρακλή να παλεύει με το λιοντάρι της Νεμέας και την Αθηνά να συμπαρίσταται.

7.Ύψωμα Αγίου Αθανασίου. Το έτος 1930 βρέθηκαν 30 πήλινα χειροποίητα αγγεία της Πρώιμης εποχής του σιδήρου και 22 μικρά γυάλινα αγγεία ρωμαϊκών χρόνων.

8.Σιόποτο. Σύμφωνα με δημοσίευμα του τοπικού τύπου (44\28-1-1937) οι εργάτες του δήμου κατά την εκτέλεση χωματουργικών εργασιών για την κατασκευή λεκάνης ποτίσματος των ζώων βρήκαν τεμάχιο αγάλματος 30 εκατοστών που παρίστανε το κάτω μέρος του ανθρώπου. Ο εργοδηγός του δήμου κ. Καραβάς το παρέδωσε στο τοπικό μουσείο του Δήμου.

            Δεν πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι στο Νομό Κοζάνης και συγκεκριμένα στο χωριό Παλιόκαστρο Βοΐου (κοντά στα χωριά Έξαρχος και Δαφνερό) βρέθηκε το 1963 το αρχαιότερο παλαιολιθικό εργαλείο της Ελλάδας ηλικίας 100.000 χρόνων, ένας λίθινος χειροπέλεκυς, ο οποίος εκτίθεται στο αρχαιολογικό Μουσείο της Κοζάνης. Το εύρημα δεν αναφέρεται στα διδακτικά βιβλία της ιστορίας.

 

 

 

            Ο λίθινος χειροπέλεκυς  του Παλαιοκάστρου ηλικίας 100.000 χρόνων. Φωτογραφία (45\59)

 

Περισσότερες πληροφορίες υπάρχουν στο βιβλίο: «Κοζάνη, πόλη Ελιμειώτιδος, Αρχαιολογικός οδηγός» της Καραμήτρου Μεντεσίδη που εκδόθηκε με χορηγία του Δήμου Κοζάνης.

 

 

Μπούρινος 5 ,"Το ημερολόγιοτου Τρικώμου Γρεβενών"

 

7. ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΤΡΙΚΩΜΟΥ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

Ο Φιλοπροοδευτικός Σύλλογος Απανταχού Τρικωμιωτών «Ο ΑΓΙΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ» με έτος ιδρύσεως το 1978 κυκλοφόρησε πολυσέλιδο ημερολόγιο τοίχου για το έτος 2013 με τίτλο Αναμνήσεις από το παρελθόν. Στην πρώτη σελίδα προβάλλεται η  φωτογραφία του Αγίου Αθανασίου προστάτης  του χωριού και του συλλόγου (φωτογράφιση Γιώργου Φειδία).

Εντυπωσιάζει το πλήθος των χορηγών, όλοι τους Γρεβενιώτες με ρίζες από το Τρίκωμο, είκοσι επτά (αρ.27),οι οποίοι  παρουσιάζονται στη δεύτερη σελίδα με έγχρωμη αποτύπωση. Συνεχίζοντας το φυλλορρόημα σταματάμε στο χαιρετισμό του προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου κ. Γεώργιου Δασκαλόπουλου. Με το λιτό κείμενο αλλά πλήρες κατατοπιστικό ενημερωνόμαστε ότι είναι το πρώτο ημερολόγιο που εκδίδει ο σύλλογος, πλαισιωμένο με φωτογραφίες συναισθηματικής και ιστορικής αξίας  και είναι αφιερωμένο στους απανταχού Τρικωμιώτες.

Από το ιστορικό του χωριού λαμβάνουμε πληροφορίες για την ίδρυση του οικισμού, πρώην Ζάλοβο, νυν Τρίκωμο (τρεις κώμες), για την αμπελουργία, για τους ξενώνες, για τους τόπους εστίασης. Δε λείπουν και οι αναφορές για τα στολίδια, τα καμάρια του χωριού και των Γρεβενών, τα δύο γεφύρια του Αζίζ Αγά, ο οποίος έγινε και γραμματόσημο το 1997, και τα Καγκέλια.

Οι φωτογραφίες του ημερολογίου με ενημερωτικό τίτλο προέρχονται από την καθημερινότητα του χωριού, τα λουκατσάρια 1959, τη μαθητική ζωή, τους χορούς, τα γιορτάσια, τα πασχαλόγιορτα, τη θρησκευτική ζωή.

Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στο Διοικητικό Συμβούλιο του συλλόγου για το πλήθος των δραστηριοτήτων, με κορυφαία εκδήλωση τη Γιορτή του κρασιού η οποία γίνεται για τριάντα συναπτά έτη.

Εκτός από τις εξωραϊστικές δραστηριότητες, προβολή της παράδοσης και εθιμικής ζωής που με αγάπη και επιτυχία υλοποιεί ο σύλλογος εκείνο που εντυπωσιάζει είναι η ιστοσελίδα του συλλόγου:htt://trikomogredenon.blogspot.gr. Στα τρία χρόνια λειτουργίας έχουμε 267 αναρτήσεις (2010=19, 2011=79, 2012=166 ) με θέματα ιστορίας, παράδοσης, πολιτισμού με συντακτική ομάδα τους Γεώργιο Κ.Καράντζιο, Ιωάννη Γ.Τσακνάκη. Πολύ ενδιαφέροντα τα κείμενα του πολυγραφότατου Χρήστου Ζτάλιου. Καλή συνέχεια.

 

 

Περιοδικό "Ο Μπούρινος". Ετήσια έκδοση του Επιμορφωτικού- Εξωραϊστικού-Εκπολιτιστικού Συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών  "Ο ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ".

Έτος έκδοσης 2013,  σελίδες 160, κεφάλαια 86.

5o Τεύχος. Έτος 5^ο.

Η επικαιρότητα που παρατίθεται στο παρόν τεύχος αφορά το 2012.

Επιμελητής έκδοσης: Βασίλης Αποστόλου

ISSN:2241-0805

Σύνολο τευχών έξι (αρ.6):

2009=σελ.64

2010= σελ.80

2011= σελ.80

2012= σελ.96

2013= σελ.160

2014= σελ. 96.