Μπούρινος 6ο "Αρχαιότητες-Ιστορία Γρεβενών Κοζάνης.

 

 

 

Κςεφάλαιο 19. ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ

 

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

 

Πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 18 Φεβρουαρίου 2013 και ώρα 19.00 στην αίθουσα εκδηλώσεων του Σωκράτειου Μπλιούρειου Μεγάρου της Κοζάνης  εκδήλωση, ομιλία, προβολή διαφανειών με τίτλο ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΕΣ ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΚΟΖΑΝΗΣ με ομιλήτρια την Δρ αρχαιολόγο κ. Γεωργία Καραμήτρου Μεντεσίδη και διοργανωτή το σύλλογο Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ”.

Την εκδήλωση άνοιξε ο πρόεδρος του συλλόγου κ. Δημήτριος Μπουκάλης ο οποίος τόνισε την αναγκαιότητα της εκδήλωσης για την προβολή και ανάδειξη των αρχαιοτήτων, της ιστορίας του τόπου μας ευχαριστώντας τους πολυπληθείς παρευρισκομένους για την παρουσία τους και πρωτίστως την ομιλήτρια για την αποδοχή του αιτήματος του συλλόγου για την πραγματοποίησή της. Ακολούθησε ο γράφων, γραμματέας του συλλόγου, παρουσιάζοντας την προσωπικότητα της αρχαιολόγου. Την εκδήλωση έκλεισε ο αντιδήμαρχος του διευρυμένου Δήμου Κοζάνης κ. Γιώργος Τζέλλος  με επαινετικά λόγια για την κ. Καραμήτρου που με την εργασία της και την επιμονή της ανέδειξε την ιστορία, τον πολιτισμό του τόπου και συνεχάρη το σύλλογο Γρεβενιωτών για την πρωτοβουλία να διοργανώσει την πετυχημένη εκδήλωση.

Βιογραφικό: Η Γεωργία Καραμήτρου γεννήθηκε στην Παναγίτσα Λοκρίδος, μια περιοχή με πλούσια αρχαιολογικά ευρήματα. Είναι πτυχιούχος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΑΠΘ. Συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές για την αρχαιολογία  (Scuola Nazionale di Archaeologia) στη Ρώμη. Είναι διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης. Αρχικά εργάσθηκε επί δύο έτη ως καθηγήτρια στη Μέση Εκπαίδευση. Το έτος 1981 μετά από εξετάσεις διορίστηκε στην αρχαιολογική υπηρεσία. Το 1983 αναλαμβάνει τη διεύθυνση αρχαιολογικής έρευνας και ανασκαφών στο Ν. Κοζάνης. Από το 2004 υπηρετεί τον πολιτισμό ως Διευθύντρια της Λ΄ (αρ.30) Εφορείας  Προϊστορικών και  Κλασικών Αρχαιοτήτων με έδρα την Αιανή με περιοχή ευθύνης τους Νομούς Κοζάνης και Γρεβενών μέχρι  το 2011 που τέθηκε σε προσυνταξιοδοτικό καθεστώς, εφεδρεία.

Προσφορά: Η κ.Καραμήτρου με την εργατικότητα, τη σοβαρότητα, την υπευθυνότητα και με εφόδιο την άρτια επιστημονική κατάρτιση πραγματοποίησε πλήθος ανασκαφών στις περιφέρειες Γρεβενών-Κοζάνης, ανέδειξε αρχαιολογικούς τόπους, έκανε γνωστή την ανερεύνητη περιοχή των Γρεβενών. Σημαντικές  οι σωστικές ανασκαφές που διεύθυνε με την κατασκευή της Εγνατίας οδού (Πολύμυλος, Ξηρολίμνη), του φράγματος του Ιλαρίωνα (Λογκά) ΓΕΩ ΕΛΛΑΣ στη Ματσούκα Κνίδης, Πριόνια, λιγνιτωρυχεία της ΔΕΗ.  Για προβολή των αρχαιοτήτων του τόπου μας χρησιμοποίησε όλα τα μέσα προβολής, με δημοσιεύσεις σε ελληνικά και ξενόγλωσσα περιοδικά, διαλέξεις, μικροταινίες, εκδόσεις εντύπων, βιβλίων, με την καθιέρωση πέντε ιππικών πορειών με αφετηρία την Αιανή εκ των οποίων η μία στο Σπήλαιο Γρεβενών, με εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές (15 συνολικά όπως διατροφή, νομίσματα, αθλητισμός), με αποκορύφωμα την ίδρυση του Αρχαιολογικού Μουσείου Αιανής 4500 τ.μ. Συγγραφέας πλήθους άρθρων και βιβλίων περί τα 130, σημαντικό το δίτομο έργο Βόιον-Νότια Ορεστίς, Αρχαιολογική Έρευνα και Ιστορική Τοπογραφία. Όλα αυτά είχαν ως φυσική συνέπεια την ανάδειξη, την προβολή της τοπικής ιστορίας, την επισκεψιμότητα της Αιανής που σε συνδυασμό με το Μουσείο του Μακεδονικού Αγώνα στον Μπούρινο, τον αρχαιολογικό τόπο Κτιο, Παναγιά Διπόρου, Παλιουριάς, τα μοναστήρια της Μονής Τουρνικίου, Μονής Αγίου Νικάνορα, Μπουνάσα, Δασοχωρίου και με τη διαμορφούμενη λίμνη του Ιλαρίωνα αποτελούν σημαντικό τουριστικό προορισμό.

Τι πρέπει να γίνει: Κοζάνη. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Κοζάνης ανακαινισμένο σήμερα, επί της οδού Δημοκρατίας, πρέπει να λειτουργήσει να γίνει επισκέψιμο. Έπαψε να λειτουργεί μετά το σεισμό του 1995. Εδώ φυλάσσονται πολλά αρχαιολογικά ευρήματα  μεταξύ άλλων το αρχαιότερο εργαλείο της Ελλάδας, 100.000 χρόνων, ο λίθινος πέλεκυς του Παλαιοκάστρου. Οι χιλιάδες επισκέπτες του Μουσείου του Συνδέσμου Γραμμάτων και Τεχνών θα γίνουν ακόμα περισσότεροι με τη λειτουργία της αρχαιολογικής συλλογής.

Γρεβενά: Να λειτουργήσει στα Γρεβενά αρχαιολογικό μουσείο με τα Γρεβενιώτικα εκθέματα που φυλάσσονται στο αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής τα οποία είναι πάρα πολλά. Κτήρια κατάλληλα υπάρχουν. Μπορεί να λειτουργήσει  σε ένα νεόδμητο δημαρχιακό κτήριο των καταργημένων δήμων π.χ στο περικαλλές κτήριο του πρώην Δήμου Βεντζίου.

Ευχαριστίες: α)Ευχαριστούμε θερμά την αρχαιολόγο Δρ κ. Γ.Κ.Μ που με το γλαφυρό, επιστημονικό λόγο και το πλήθος των διαφανειών, για τους αρχαιολογικούς τόπους στα Πριόνια, Δίπορο, Ματσούκα- Παλιόχωρα Κνίδης, Παλιουριά, Λογγά Ελάτης, Μαυροπηγή κράτησε αμείωτο το ενδιαφέρον για δύο ολόκληρες ώρες. Κι όλα αυτά τα προσφέρει εθελοντικά  γιατί νοιάζεται για την ανάδειξη του τόπου μας, τον πολιτισμό, την ιστορία μας. Ένας τόπος που τόσα χρόνια ήταν ξεχασμένος από τις προτεραιότητες του υπουργείου Πολιτισμού. Με το βιβλίο της “Η Τυμφαία και ο Νομός Γρεβενών” που διανεμήθηκε στους παραβρεθέντες λαμβάνουμε σημαντικές πληροφορίες για τις πρόσφατες ανασκαφές, όπως η ανασκαφική τεκμηρίωση  της μυκηναϊκής παρουσίας, η ύπαρξη μακεδονικών φύλων με την ανακαλυφθείσα μακεδονική αμαυρόχρωμη καραμεική, οι αρχαϊκές ταφές, οι 22 νεολιθικοί οικισμοί.

β)Ευχαριστούμε το βουλευτή Γρεβενών κ  Τιμολέοντα Κοψαχείλη για την αποστολή του παρακάτω χαιρετισμού «Καταρχάς θέλω να χαιρετίσω αυτήν τη σπουδαία εκδήλωση και να συγχαρώ το Σύλλογο Γρεβενιωτών Κοζάνης «ο Αιμιλιανός» ο οποίος με τις σημαντικές εκδηλώσεις και πρωτοβουλίες του, αναδεικνύει και προβάλλει την ιστορία, την παράδοση και τον αρχαιολογικό πλούτο της γενέθλιας γης, των Γρεβενών.  Ο Νομός Γρεβενών συνδυάζει τον παλαιοντολογικό, αρχαιολογικό και πολιτισμικό πλούτο, αυτά τα χαρακτηριστικά μπορούν και πρέπει να αποτελέσουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του τόπου μας για την ανάπτυξη του τουρισμού. Ευχαριστώ τη Διδάκτορα της αρχαιολογίας Γεωργία Καραμήτρου – Μεντεσίδη για την καθοριστική συμβολή της στη διάσωση και ανάδειξη της αρχαιολογικής κληρονομιάς μας. Εύχομαι να συνεχίσετε με εξίσου σπουδαίες εκδηλώσεις που προάγουν τον πολιτισμό και αναδεικνύουν την πλούσια κληρονομιά μας. Καλή συνέχεια».

γ) Ευχαριστούμε τον υποψήφιο αντιπεριφερειάρχη και περιφερειακό σύμβουλο Γρεβενών  κ. Δημήτρη Ψευτογκά για το μήνυμα που μας έστειλε: «Αγαπητοί συμπατριώτες. Eυχαριστώ για την πρόσκληση. Η συνεδρίαση του Π.Σ την ίδια ώρα με το φλέγον θέμα του σχεδίου Αθηνά για την Παιδεία και τα προβλήματα που δημιουργεί και στα Γρεβενά μου στερούν τη δυνατότητα να παρευρεθώ στη σημαντική και άξιας επαίνου εκδήλωση του συλλόγου. Παρακολουθώ το έργο σας και ελπίζω ότι θα συνεχίσετε με τον ίδιο ζήλο να προσφέρετε από την ψυχή σας για τον τόπο που όλοι αγαπούμε».

δ)Ευχαριστούμε  τα μέλη μας, τους φίλους του συλλόγου, που ανταποκρίθηκαν και παραβρέθηκαν στην εκδήλωση. Η αθρόα συμμετοχή τους μας δίδει κουράγιο να προγραμματίσουμε νέες δραστηριότητες.

ε)Ευχαριστούμε τα τηλεοπτικά, ηλεκτρονικά, έντυπα μέσα ενημέρωσης των Γρεβενών, Κοζάνης για την κάλυψη και προβολή των εκδηλώσεών μας.

Περιοδικό "Ο Μπούρινος". Ετήσια έκδοση του Επιμορφωτικού- Εξωραϊστικού-Εκπολιτιστικού Συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών  "Ο ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ".

Έτος έκδοσης 2014,  σελίδες 96, κεφάλαια 55.

6o Τεύχος. Έτος 6^ο.

Η επικαιρότητα που παρατίθεται στο παρόν τεύχος αφορά το 2013.

Επιμελητής έκδοσης: Βασίλης Αποστόλου

ISSN:2241-0805

Σύνολο τευχών έξι (αρ.6):

2009=σελ.64

2010= σελ.80

2011= σελ.80

2012= σελ.96

2013= σελ.160

2014= σελ. 96.

 

Μπύρινος 6ο "Φελλί Γρεβενών"

 

Αφιερωτές στη Μονή Αγίου Νιοκάνορος

Περιοδικό "Ο Μπούρινος". Ετήσια έκδοση του Επιμορφωτικού- Εξωραϊστικού-Εκπολιτιστικού Συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών  "Ο ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ".

Έτος έκδοσης 2014,  σελίδες 96, κεφάλαια 55.

6o Τεύχος. Έτος 6^ο.

Η επικαιρότητα που παρατίθεται στο παρόν τεύχος αφορά το 2013.

Επιμελητής έκδοσης: Βασίλης Αποστόλου

ISSN:2241-0805

Σύνολο τευχών έξι (αρ.6):

2009=σελ.64

2010= σελ.80

2011= σελ.80

2012= σελ.96

2013= σελ.160

2014= σελ. 96.

 

 

 

 

Κεφάλαιον 20. ΦΕΛΛΙ  ΓΡΕΒΕΝΩΝ-ΟΙΚΙΣΜΟΣ

 

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

 

Κοινοτικά: Ο οικισμός Φιλί χτισμένος σε υψόμετρο 630 μέτρων μαζί με τον οικισμό Ελευθεροχώρι αναγνωρίστηκαν ως κοινότητα  στις 31-12- 1918 με έδρα το Φιλί. Μετονομάσθηκε σε Φελλί στις 19-12-49, προσαρτάται στο Δήμο Γρεβενών στις 1 4-12-1997. Επικράτησε να λέγεται ως Φλί. Η Ελληνική Στατιστική Αρχή σε απογραφές το αναφέρει Φελλίον, το. Είναι χτισμένος στη συμβολή των ποταμών Αλιάκμονα και Βενέτικου.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών που συντάχθηκε το 1914 συμπεριελήφθησαν 104 άρρενες ψηφοφόροι μεταξύ των οποίων Μπλαχάβας Κων/νος του Αθανασίου (1864) διδάσκαλος, Μαραμής Παπαγρηγόριος του Ιωάννη (1860) ιερεύς, Παπάς Παπαευθύμιος του Ιωάννη (1868) ιερεύς.

Στις πρώτες βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 31 Μαΐου 1915 οι ψηφοφόροι του οικισμού ψήφισαν στο Βον εκλογικό κέντρο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών με τόπο ψηφοφορίας τα Γρεβενά μαζί με τους οικισμούς Βατόλακκο, Ασπρόκαμπο, Μυρσίνα, Καλαμήτσι, Μεσόλακκο, Καλόχι, Ελευθεροχώρι, Μελίσσι, Μαυραναίοι, Δοξαρά, Καληράχη, Έλατο, Κυρακαλή, Κάστρο, Μαυρονόρος, Αναβρυτά.

 Στις κοινοτικές εκλογές του 1925 έλαβαν από 28 ψήφους, όσοι και οι ψηφίσαντες, έκαστος των 5 υποψηφίων μη προταθέντων άλλων. Χρίστος Ματέρης, Κων/νος Γκουντούλης, Αθανάσιος Μποζοβίτης, Αθανάσιος Σαντίκας, Χρήστος Κουταλής. Το 1935 πρόεδρος της κοινότητας ήταν ο Κων/νος Γκουντούλας και αντιπρόεδρος ο Ιάκωβος Ασλανίδης. Το 1953 πρόεδρος ο Ι.Ντόκος και αντιπρόεδρος ο Αθ.Βαζούρας. Το 1926 εξυπηρετούνταν το Φιλί από το αγροτικό ιατρείο της Τόριστας (Ποντινή).

Πολιτισμός: Το χορευτικό του συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης καλεσμένο από τον πρόεδρο της τοπικής κοινότητας Φελλίου κ. Ευάγγελο Κουταλή Ρήγα στα πλαίσια του εορτασμού του παρεκκλησίου των Αγίων Αναργύρων έδωσε χορευτική παράσταση  τη Δευτέρα 1 Ιουλίου 2013 στην πλατεία του χωριού.

Αρχειακές πηγές: α) Νικόλαος Σχινάς Οδοιπορικαί  Σημειώσεις Αθήναι 1886. «Εντεύθεν η οδός διέρχεται του χωρίου Φιλί τσιφλικίου ανήκοντος τω εκ Γρεβενών Αχμέτ-αγά, οικουμένου υπό 240 χριστιανών και έχοντος εκκλησίαν και σχολείον. β) Γ.Σακελλάρης Επιθεωρητής Γρεβενών 10-12-1941: «Το χωρίον τούτο κατοικείται υπό ελλήνων και προσφύγων, ομιλούντων τη λαζικήν και ελληνικήν. Τα ήθη και τα έθιμά των είναι ελληνικότατα. Από αμνημονεύτων ετών υπήρχε το χωρίον. Ουδέν όμως τεκμήριον θετικό υπάρχει μαρτυρούν την ακριβή χρονολογία της ιδρύσεώς του. Η σωζόμενη εκκλησία φέρει χρονολογία 1883. Διδακτήριον δεν ανηγέρθη…». γ) Γούση Κυριακή: Η παιδεία στην περιφέρεια Γρεβενών κατά την ύστερη Τουρκοκρατία 1830-1912: «Κατά την απογραφή των σχολείων που έγινε το 1912-13, σημειώνεται η λειτουργία κοινού σχολείου στο χωριό δύο τάξεων και 1 προκαταρκτικής όπου φοιτούσαν συνολικά 10 μαθητές. Ειδικότερα φοιτούσαν στην προκαταρκτική 4, στην Α΄3 και Β΄3. Την ίδια χρονιά υπηρετούσε ως δάσκαλος στο χωριό ο Ευθύμιος Αθ. Μάρκου  από το Δεσπότη , 17 ετών, απόφοιτος της  Γ΄ τάξης του Σχολείου του Σνίχοβου, που είχε 4 ½ χρόνια προϋπηρεσία έναντι ετήσιου μισθού 10 λιρών. Τα έσοδα του σχολείου προέρχονταν από την εκκλησία και το δίσκο της εκκλησίας». δ) ΓΑΚ Κοζάνης: Το σχολείο το 1937 στεγάζεται σε οίκημα του Γ.Σ.Α.Α.Κ  Φιλής άνευ ετησίου μισθώματος. Είναι διώροφο. Ο κάθε όροφος αποτελείται από ένα δωμάτιο με 32 μαθητές το καθένα. Είναι κατάλληλο για μελλοντική στέγαση του σχολείου.

Πληθυσμός: Σύμφωνα με την απογραφή του 1859 οι χριστιανικές οικογένειες που συνεισέφεραν στην  Αρχιερατική και Πατριαρχική επιχορήγηση ήταν 14. Το 1910 στην απογραφή του Βιλαετίου Θεσσαλονίκης αναφέρεται ως Φυλή με πληθυσμό 237 κατοίκους. Τα έτη 1913=212, 1920=155, 1928=488, 1940=343, 1951=551, 1961=407, 1971=347, 1981=353, 1991=306, 2001=289, 2011=1035.

Αφιερωτές Ζάμπουρδας: Στην Ιερά Μονή Αγίου Νικάνορος καταγράφονται 21 αφιερωτές της περιόδου 1534-1692 (Α΄Γραφή)  και 13 της Β΄ Γραφής μεταξύ των οποίων τρεις ιερείς.

Εκκλησίες: Ενοριακός ναός ο Άγιος Νικόλαος. Εξωκλήσια των Αγίων Αναργύρων στην είσοδο του χωριού,  του Αγ.Αθανασίου και της Αγ.Παρασκευής.

Αρχαιότητες: Ονομαστά τα αρχαιολογικά ευρήματα του οικισμού όπως η  μαρμάρινη τεφροδόχος που βρέθηκε στην τοποθεσία Τσιάκαινα, όστρακα, ελληνιστικά αγγεία, αγνύθες στη θέση Στραβέλα, τα Κστράκια, σε συνδυασμό με την ελληνική ονομασία του χωριού, τον υδάτινο πλούτο (Αλιάκμονας, Βενέτικος), τα δρυοδάση με παροχή επαρκούς τροφής στους κατοίκους φανερώνουν ότι ο τόπος έχει μία ιστορική συνέχεια από την αρχαιότητα. Σημαντική η προσφορά της Μαρίας Ντόκου με τη συλλογή αντικειμένων του παρελθόντος (αργαλειός, νομίσματα, υφαντά, εργαλεία…).

Μακεδονικός Αγώνας: Ο λοχαγός Οικονομίδης, με έδρα την Καλαμπάκα, οργάνωσε ένα άρτιο δίκτυο οδηγών από τα γύρω χωριά μεταξύ των οποίων ήταν και ο  Νικόλαος (Κολούσης) Τασούλας από το Φελλίον.

Φυλακές: Σε απόσταση 2,5 χιλιομέτρων από το Φελλί και 20 χιλιόμετρα από Γρεβενά σε μια έκταση 104 στρεμμάτων και δομημένης επιφάνειας 18000 τ.μ λειτουργεί σωφρονιστικό κατάστημα 600 θέσεων. Εγκαινιάστηκε την Παρασκευή 7 Ιουνίου 2008 επί δημαρχίας Δήμου Γρεβενών κ. Γιώργου Νούτσου. Πρόκειται για ένα πρότυπο σωφρονιστικό κατάστημα το μοναδικό στη Δυτική Μακεδονία  με χώρους αθλοπαιδιών, βιβλιοθήκης, ιατρείου. 

Περισσότερα στο βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ"

 https://basileiosapostolou.blogspot.com/2014/04/blog-post_18.html

Προτομές Ανδριάντες Μνημεία Κοζάνης " Μνημείο πεσόντων"

 

 

 

Δασκάλου του Αου Δημοτικού Σχολείου Κοζάνης

Προτομές-Ανδριάντες –Μνημεία Κοζάνης

Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης

Κοζάνη 2006 σελίδες:238

ISBN:960-87195-6-9

 

Κεφάλαιο 16. ΜΝΗΜΕΙΟ ΠΕΣΟΝΤΩΝ

Μνημείο Πεσόντων στην πλατεία Συντάγματος

 

Στην αριστερή πλευρά του περιβόλου, διαβάζουμε.

31-10-82

Ο ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΦΕΔΡΩΝ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΩΝ Ν. ΚΟΖΑΝΗΣ

ΣΕ ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ

ΕΚΕΙΝΩΝ ΠΟΥ ΕΠΕΣΑΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΤΡΙΔΑ

ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

ΠΕΡΙΟΔΟΥ 1977-1982

 

  Στις δύο όψεις του μνημείου αναγράφεται

ΘΕΛΕΙ ΑΡΕΤΗΝ ΚΑΙ ΤΟΛΜΗ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

      

            Ο τοπικός τύπος επισημαίνει την ανάγκη ανεγέρσεως μνημείου Πεσόντων. Το 1963 συνιστάται ερανική επιτροπή. Συγκεντρώθηκε το ποσό των 4.488 δραχμών.

Το 1980 ο Σύλλογος Εφέδρων Αξιωματικών αναλαμβάνει τη δαπάνη ανέγερσης του μνημείου.

            Τον Ιανουάριο του 1982 κατά την κοπή της βασιλόπιτας των Εφέδρων Αξιωματικών το νόμισμα το τυχαίνει ο δήμαρχος. Υπόσχεται ότι ο δήμος αναλαμβάνει τις εργασίες πρασίνου στο χώρο του μνημείου.

            Το ποσό που δαπανήθηκε ανήλθε στο ποσό των 1.500.000 δραχμών. Το μνημείο αποτελείται από τρία βασικά στοιχεία. Το πρώτο συμβολίζει την ανάταση και το μεγαλείο του Έλληνος πολεμιστού. Το δεύτερο τη θυσία. Το τρίτο τη δύναμη και την αποφασιστικότητα του Έλληνος να υπερασπιστεί τα ιδανικά και τα δίκαια της φυλής.(4\159-173)

            Την Κυριακή  31 Οκτωβρίου 1982 έγιναν τα αποκαλυπτήρια  του Μνημείου Πεσόντων του 1940-1945.

            Το μνημείο αποκάλυψε ο Νομάρχης Κοζάνης Θεόδωρος Χαλάτσης. Κατατέθηκαν στεφάνια, τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή, ανεκρούσθη ο Εθνικός  Ύμνος. Δεξίωση δόθηκε στη Στρατιωτική Λέσχη. Πριν την αποκάλυψη εψάλη επιμνημόσυνη δέηση χοροστατούντος του Μητροπολίτη Διονυσίου. Ο δε πρόεδρος του Συνδέσμου Αλ. Βαχτσεβάνος στην ομιλία του μεταξύ άλλων τόνισε.

«Το μνημείο που ορθώνεται μπροστά μας στήθηκε από τους εφέδρους αξιωματικούς του Νομού Κοζάνης σε τιμή και δόξα όλων εκείνων των συμπατριωτών που ‘δωσαν στο βωμό της πατρίδας ότι πολυτιμότερο είχαν, τη ζωή τους για να αναπνέουμε εμείς και τα παιδιά μας από το ζωογόνο αέρα της ελευθερίας. Είναι ιερό το χρέος της κάθε γενιάς να τιμά τους νεκρούς της και ν’ αποθανατίζει τη μνήμη τους. Η μνήμη των νεκρών διδάσκει, παραδειγματίζει, φρονηματίζει εθνικά και υπενθυμίζει στον καθένα χωριστά αλλά και στις επερχόμενες γενιές γενικότερα το θνήσκειν υπέρ πατρίδος». (50\2-11-82) Στο τέλος της ομιλίας ανακοινώνει ότι το μνημείο οι έφεδροι αξιωματικοί το παραδίδουν στο Δήμο και τον παρακαλούν να το διαφυλάξει ως κόρη οφθαλμού.

            Το μνημείο των Πεσόντων βρίσκεται επί  της πλατείας Συντάγματος. Η σημερινή του κατάσταση δεν ταιριάζει με τον πολιτισμό και την ιστορία της πόλης μας.

             

 https://basileiosapostolou.blogspot.com/2021/05/1883-1962.html

Μπούρινος 6ο "Αμυγδαλιές Γρεβενών"

 

Περιοδικό "Ο Μπούρινος". Ετήσια έκδοση του Επιμορφωτικού- Εξωραϊστικού-Εκπολιτιστικού Συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών  "Ο ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ".

Έτος έκδοσης 2014,  σελίδες 96, κεφάλαια 55.

6o Τεύχος. Έτος 6^ο.

Η επικαιρότητα που παρατίθεται στο παρόν τεύχος αφορά το 2013.

Επιμελητής έκδοσης: Βασίλης Αποστόλου

ISSN:2241-0805

Σύνολο τευχών έξι (αρ.6):

2009=σελ.64

2010= σελ.80

2011= σελ.80

2012= σελ.96

2013= σελ.160

2014= σελ. 96.

 

 

 

21. ΑΜΥΓΔΑΛΕΑΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ, ΟΙΚΙΣΜΟΣ

 

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου          

 

            Ο οικισμός: Οι Αμυγαλέαι (Αμυγδαλιές πρώην Πικριβενίτσα) χτισμένες σε υψόμετρο 850 μέτρων, σε ένα λοφώδες  καταπράσινο τοπίο με καρποφόρα, εύφορα χώματα, χαρακτηρίζεται από την ενασχόληση των κατοίκων με τη δεντροκαλλιέργεια, την αμυγδαλιά παλιότερα, την κερασιά σήμερα όπου και γίνεται οικονομική εκμετάλλευση  με την παραγωγή αρίστης ποιότητας κερασιών. Πιθανόν να δημιουργήθηκε από εγκατάλειψη του διαλυμένου οικισμού του Αγίου Νικολάου στην περιοχή Αγίου Γεωργίου στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας[1]. Είναι ένα μεγάλο χωριό με 446 κατοίκους απογραφέντες το 2011 και μαζί με τους γειτονικούς οικισμούς Λόχμη, Αγία Τριάδα αποτελούν την Τοπική κοινότητα Αμυγδαλεών. Για πρώτη φορά μετά την απελευθέρωση ψήφισαν στις βουλευτικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στις 31 Μαΐου 1915 στο εκλογικό τμήμα του Α.Γεωργίου (Τσούρχλι) μαζί με τους εκλογείς των οικισμών Ροδιά, Κριθαράκια, Κληματάκιον, Λόχμη, Ελεύθερον. Το 1932 στο εκλογικό τμήμα Αμυγδαλιών ψήφισαν οι εκλογείς των χωριών Αμυγδαλιών, Λόχμης, Συδένδρου, Μεγάρου, Μικρού Σειρηνίου, Ροδιάς.

Κοινοτικά: Η κοινότητα Πρεβενίτσης συστάθηκε με Β.Δ στις 19-12-1918 με συνοικισμούς  την Πρεβενίτσα και από τον οικισμό Βίτσι ο οποίος μετονομάσθηκε σε Λόχμη (η) το έτος 1928. Το όνομα του συνοικισμού και της κοινότητας Πρεβενίτσης διορθώθηκε στο ορθό Πικρεβενίτσης στις 11-10-1919.

Η κοινότητα Πικρεβενίτσης ονομάσθηκε το 1928 σε Αμυγδαλιές και το 1940 σε Αμυγδαλέαι (αι). Σήμερα στην τοπική κοινότητα Αμυγδαλεών ανήκουν οι οικισμοί Αγία Τριάς (η), Αμυγδαλέαι (αι), Λόχμη (η). Στις κοινοτικές εκλογές της 25^ης Οκτωβρίου 1925 ψήφισαν 83 άρρενες και εκλέχτηκαν οι  Παπαζήσης Χρίστος ή Τσαρκαντζάς 66, Παπαζήσης Ιωάννης 55, Ζιμπίλης Θεοχάρης 52, Ζιμμπίλης Ζήσης 42, Κούρκας Γεώργιος 38, Ηλίας Ντινόπαπας 37, Κωνσταντίνος Μπαχτσεβάνος 34, Φώτιος Πισίκας 22, Σπυρίδων Δορβατζίκας 21. Σύμφωνα με πιστοποιητικό της κοινότητας στις 14 Ιανουαρίου 1927 πρόεδρος της κοινότητας ήταν ο Κ. Μπαχτσεβάνος. Μέλη της Επιτροπής γεωργικής απογραφής το Νοέμβριο του 1929 ορίσθηκαν ο πρόεδρος της κοινότητας Γιώργος Παπαλιούρας, ο ιερεύς Χρήστος Δαρβατζήκας, ο διδάσκαλος Ιωάννης Πολίτης και ο αγροφύλαξ Κυριάκος Οικονόμου. Στις 24-5-1932 πρόεδρος της κοινότητας ήταν ο Μ. Ξάνθος και εφημέριος ο Βασίλειος Τούλιας. Τον Ιούνιο του 1935 πρόεδρος κοινότητας ήταν ο Κουταλής Ιωάννης και αντιπρόεδρος ο Παπαλιούρας Γεώργιος (60/1378).

Πληθυσμός: 1913=655. 1920=629. 1928=754. 1940=1019. 1951=914. 1961=915. 1971=568. 1981=685. 1991=640. 2001=714. 2011=446.

Ιερά: Καμάρι του χωριού ο μεγαλοπρεπής νεόδμητος ενοριακός ναός του Αγίου Δημητρίου  ο οποίος ανηγέρθη στη θέση παλιότερου που καταστράφηκε προπολεμικά από πυρκαγιά με έτος κτήσης το 1735. Ήταν μία εκκλησία με γυναικωνίτη ο οποίος είχε ανακηρυχτεί αρχαιολογικό μνημείο, για τις αξιολογότατες τοιχογραφίες οι οποίες έπαθαν μικροζημίες (αλλοίωση χρωμάτων). Δόθηκε εντολή από το Επαρχείο Γρεβενών στον ενταύθα διαμένοντα φωτογράφο Ιωάννη Κατσάλη να φωτογραφίσει τις διασωθείσες αγιογραφίες (από το γυναικωνίτη είχαν καταστραφεί λόγω των παγετώνων).

Στην ιδία θέση χτίστηκε νέος ο οποίος λειτουργεί και ως κοιμητηριακός. Στην Ιερά Μονή Αγίας Τριάδος Βυθού Πενταλόφου οι κάτοικοι αφιέρωσαν γαίες οι οποίες στήριζαν οικονομικά σε ένα βαθμό τη λειτουργία της Μονής, ναός της Αγίας Τριάδας υφίσταται σήμερα στον ομώνυμο συνοικισμό, ο οποίος από παλιά ήταν μετόχι του μοναστηριού. Εξωκλήσια υπάρχουν του Αγίου Χριστοφόρου, Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Αγίας Παρασκευής, Αγίων Αναργύρων, του Αγίου Αθανασίου ο οποίος πανηγυρίζει.

Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 7 (1534-1692)  και στη Β΄ Γραφή 11 (από το 1692 και μετά).

Η εκκλησιαστική επιτροπή της κοινότητας Αμυγδαλιών με έγγραφο προς το Δασάρχη Γρεβενών στις 15-5-38 ζητά να του χορηγηθεί άδεια ιδρύσεως καμίνου εις τη θέση «Άγιος Αθανάσιος» περιφερείας Αμυγδαλιάς χωρητικότητας 20.000 οκάδων ασβέστου δια κοπή καυσίμου ύλης προερχομένης εξ αχρήστων και γηραιών δένδρων εκ διαφόρων εξωκλησιών περιφερείας Αμυγδαλιών για εξαγωγή ασβέστου δια την ανέγερση του ιερού ναού «Άγιος Δημήτριος».

Σχολείο: Σύμφωνα με το Φιλεκπαιδευτικό Σύλλογο του εν Κωνσταντινουπόλει Ηπειρωτικό το 1873-74  λειτουργούσε σχολείο με 20 μαθητές και 1 δάσκαλο. Με την απελευθέρωση λειτουργούσε σχολείο με προκαταρκτική τάξη 35 μαθητών, στην Α΄20, Β΄18, Γ΄15, Δ΄1 με δάσκαλο τον Ηλία Σ. Γιασόλογλου και με μισθό 24 λιρών.

«Εξατάξιον Γυμνάσιον Εν Γρεβενοίς. Σχολι. Έτος 1926-1927

Αποδεικτικόν: Πιστούται ότι ο εκ Πικρηβενίτσης Γρεβενών μαθητής Τούλιας Βασίλ. Γεώργιος, έτους γεννήσεως 1907, πατρός ιερέως, ενεγράφει εις την Πέμπτην τάξιν τούδε του Γυμνασίου κατά το τρέχον σχολ. έτος 1926-1927 και υπ’αύξ. Αριθμ. Μαθητολογίου 133  παρακολουθών μέχρι σήμερον ανελλιπώς τα μαθήματα της τάξεως. Η διαγωγή υπήρξε κοσμιοτάτη. Το παρόν δίδοται αυτώ τη αιτήσει του, προς χρήσιν στρατολογική. Ο Γυμνασιάρχης».

Διδακτηριακή κατάσταση των σχολείων το έτος 1937 (60/619): «Στεγάζεται σε δημόσιο οίκημα. Έχει δύο αίθουσες διδασκαλίας, εκάστη δε έχει επιφάνεια 54 τ.μ Στεγάζονται δε ανά 120 μαθητές εις εκάστην αίθουσα, ήτοι εν όλω 240. Δυστυχώς το σήμερον κατεχόμενο οίκημα, ιδρυθέν κατά το έτος 1925 δαπάνας εκκλησίας και αρωγής κατοίκων, τυγχάνει όλως ακατάλληλον. Καίτοι πολλάκις εζητήθη  η σχετική πίστωσις δια την επέκτασιν του ανεπαρκούς διδακτηρίου δυστυχώς όμως ουδαμού ηκούσθημεν μέχρι τούδε.

Έχοντες δε υπ’ όψιν ότι ο αριθμός των εις το ενταύθα Δημοτ. Σχολείον φοιτώντων μαθητών κατά τρέχον σχολικόν έτος έχει φτάσει τους 240 και πλέον και όστις θέλει αυξάνεται κατ’ έτος και εις διάστημα διετίας θέλει υπερβεί τους 300. Δια ταύτα παρακαλούμεν υμάς ευσεβάστως όπως ευαρεστούμενοι επιδείξητε τα ευγενή και υψηλά υμών αισθήματα υπέρ της αρτιωτέρας διαπαιδαγωγήσεως της μαθητιώσης Νεολαίας εις ην εναπόκειται η ισχύς και το μέλλον της πατρίδος ημών, ενεργήσητε δεόντως δια την χορήγησιν πιστώσεως δια την επέκτασιν του ανεπαρκούς διδακτηρίου υμών. Ευελπιστούντες ότι η παρούσα ημών θέλει γίνει θερμώς αποδεκτή».

Ο Επιθεωρητής Δημοτικών Σχολείων Γρεβενών Σακελλάρης σε έκθεση στις 10-12-41 αναφέρει: «Η ίδρυσις του χωρίου τούτου χρονολογείται από τα μέσα του 16^ου αιώνος. Μέχρι του 1938 εσώζετο ο καθεδρικός ναός του χωρίου, όστις έφερε χρονολογία ανεγέρσεως 1735. Ο ναός ούτος εκοσμείτο δι΄ ωραίων τοιχογραφιών, αίτινες αποσπασθείσαι του τοίχου μετά την πυρκαγιά φυλάσσονται ήδη εις αποθήκη της κοινότητος. Ελληνικό σχολείο ανηγέρθη και λειτούργησε ολίγον τι αργότερο του 1735. Οι κάτοικοι του χωρίου ομιλούν την ελληνική γλώσσα. Ουδέποτε κατώκησαν Βούλγαροι ενταύθα».

Εθνικοί Αγώνες: Στο Μικρασιατικό πόλεμο συμμετείχαν 21 Αμυγδαλιώτες εκ των οποίων σκοτώθηκαν έξι και τραυματίστηκαν τρεις. Στον ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 έπεσαν υπέρ πατρίδος τέσσερις. Στην Εθνική Αντίσταση 1941-44 για τον αγώνα της λευθεριάς έπεσαν πέντε μαχητές. Στις 14 Ιουλίου 1944 οι Γερμανοί πυρπολούν το χωριό καίγοντας και σκοτώνοντας οκτώ κατοίκους. Στον εμφύλιο πόλεμο σκοτώθηκαν τριάντα τρείς Αμυγδαλιώτες εκ των οποίων 12 από τον Εθνικό Στρατό και 21 από το Δημοκρατικό Στρατό.

Σύλλογοι: Λειτούργησαν ο Σύνδεσμος Νέων Αμυγδαλιών “ο Άγιος Δημήτριος” με έγκριση στου Πρωτοδικείου Γρεβενών με ημερομηνία 24 Ιουνίου 1930, ο Σύλλογος   Αμυγδαλιωτών Θεσσαλονίκης, ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος “Κουτσόραχος” το 1982. Σήμερα λειτουργούν ο Πολιτιστικός Σύλλογος Αμυγδαλιάς με πολλές και ποικίλες δραστηριότητες από το 1994 και με κεντρική διοργάνωση τη γιορτή κερασιού, το Αθλητικό Φίλαθλο Σωματείο Αμυγδαλιών από το1997, ο Αγροτικός Συνεταιρισμός από το 1930. Ο Σύλλογος Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο ΑΙΜΙΛΙΑΝΟΣ”  προσκεκλημένος από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Αμυγδαλιάς Γρεβενών συμμετείχε στην εκδήλωση “Αποχαιρετισμός  της Πασχαλιάς” με το χορευτικό τμήμα που πραγματοποιήθηκε στην κεντρική πλατεία την Κυριακή 12 Μαΐου 2013.

Πηγές

Γενικά Αρχεία Κράτους

Αργύρη Καραλιόλιου, Αμυγδαλιές Γρεβενών

Προσωπικό Αρχείο

 Παρεμφερές κείμενο στον παρακάτω σύνδεσμο

 https://basileiosapostolou.blogspot.com/2020/02/bog-post.html

ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ Α-Β

https://basileiosapostolou.blogspot.com/2020/02/blog-post.html

---

[1]              Απόστολου Παπαδημητρίου: Σελίδες Ιστορίας Γρεβενών.