Σαρακήνα Γρεβενών

100.Σαρακήνα, η

Γράφει ο:   Βασίλης Αποστόλου

Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελιδες 386. Κοζάνη 2018. Αυτοέκδοση

Γενικά: Ο οικισμός είναι χτισμένος σε υψόμετρο 755 μέτρων με πλησιέστερους οικισμούς το Δίπορον, Νεοχώριον, Ιτέα, Παλαιοχώριον. Απελευθερώθηκε από τους Τούρκους στις 8 Οκτωβρίου 1912  από τα εθελοντικά σώματα του Δικόνυμου Μακρή και του Ιωάννου Καραβίτη.

“Έχει 25 οικογένειες, εκκλησία, βρύσες” (Σχινάς).

Με απόφαση του Νομάρχη στις 31 Δεκεμβρίου 1914 ορίσθηκε ως έδρα εκλογικού τμήματος: Το έκτον με έδραν το χωρίον Σαρακίνα  ένθα θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και οι των χωρίων Βέντζια (Κέντρον), Αγαλαίοι, Νησινίκος (Νησί), Χολένιστα (Δίπορο), Τουρνίκη (Παναγιά), Γουρουνάκι (Νεοχώρι), Μονή Ζάμπουρδας, Παλαιοχώρι, Βούρμποβον (Ιτέα), τόπον δε  ψηφοφορίας ορίζομεν την δημοτικήν Σχολήν.

Κοινοτικά: Στις 31-12-1918 ορίζεται  έδρα κοινότητος Σαρακίνας.Στις 4-12-1997 προσαρτάται στο δήμο Βεντζίου και στις 7-6-2010 στο Δήμο Γρεβενών. Στις κοινοτικές εκλογές του 1925 ψήφισαν 49 εκλογείς και εκλέχτηκαν: Μπουζιαλής Αργ. Νικ. 38, Τσίγκας Αθαν. 4, Κολτσίδας Γεώ. 4, Λωρίδας Ευάγ. 3,  Νταγκονίκος Ευθυμ. 2.

Στις 6 Νοεμβρίου 1928 ο Νομάρχης ζητά από τον Έπαρχο να υποβάλει η κοινότητα Σαρακίνης το Δελτίο μετονομασίας του οικισμού  εντός πέντε ημερών (60/1654).

 Πρόεδρος Β. Καραπατάκης. Μέλη Κων/νος Καπακιάρης, Κων/νος Γκοτζαμπασόπουλος, Ευθ. Νταγκονίκος αποφάσισαν να παραμείνει ως έχει το εκλογικό κέντρο στη Σαρακίνα (11-12-1931), (60/668).

Το κοινοτικό συμβούλιο συνελθών σε συνεδρίαση στις 27-3-32 υπό την προεδρία αυτού Κωνστ. Γκοτζαμπασοπούλου παρόντων και των μελών Κωνστ. Καπακιάρη, Βασ. Καραπατάκη, Ευθ. Νταγκονίκου στο κοινοτικό γραφείο μετά από διαταγή του Νομάρχη προχώρησαν σε διορισμό δύο εκ των μελών του ίνα συμμετάσχουν στην πρωτοβάθμιο επιτροπή καταρτίσεως κοινοτικού κτηματολογίου τους Κων/νο Γκοτσαμπασόπουλο και Ευθ. Νταγγονίκο.

Δια το δημοψήφισμα της 3^ης Νοεμβρίου 1935  οι χωροφύλακες των οικείων σταθμών  στις 28 Οκτωβρίου επέδωσαν το διορισμό των ως μελών των εφορευτικών επιτροπών τους Ιωάννη Καπακιάρη, Βασ. Καραπατάκη, Αθαν. Ντάγκα (60/687).

Πραγματοποιήθηκε έρανος υπέρ των οικοτροφείων και ορφανοτροφείων τη συγκεκριμένη ημερομηνία σε όλους τους οικισμούς σύμφωνα με απόφαση του Νομάρχη. Το προϊόν του εράνου ανήλθε στο ποσό των 139 δραχμών για Σαρακίνα 94, Δίπορο 20, Γουρνάκι 25  το οποίο παραδόθηκε στον πρόεδρο της κοινότητας Δημήτριο Λαγιώτη (25-3-37), (60/1632).

Το 1938 ψήφισε εισφορά δια τη ΔΕΘ για τη συμμετοχή του Ν. Κοζάνης 100 δρχ., (60/1976).

Απογραφικά τμήματα πληθυσμού  για την απογραφή της 16^ης Οκτωβρίου 1940: Καρακάσης Βασίλειος δημοδιδάσκαλος Σαρακίνης, Παπαδόπουλος Σάββας δημοδιδάσκαλος Διπόρου, Ντάγκας Βασίλειος γεωργός από Σαρακίνα και Παπαλάμπρος Ντάγκας ιερέας (60/1743). 

Κοινότητα Σαρακίνης,100 δραχμές υπέρ του Εθνικού Οικοτροφείου Αρρένων  Γρεβενών, 200 δρχ. υπέρ του Κρατικού Νοοκομείου Γρεβενών (25-4-40), υπέρ σεισμοπαθών Τουρκίας 300 δραχμές (14-5-1940).

Τα αρχεία της Κοινότητας Σαρακίνης κατεστράφησαν τελείως το Φεβρουάριο του 1943 παρά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ

Σαρακίνα, περιπέτειαι κοινοτ. αρχόντων: «Οι πρόεδροι και γραμματείς των Κοινοτήτων Κέντρου,Σαρακίνης και Παλαιοχωρίου επιβάντες επί τρακτέρ κατευθύνθησαν την προηγ. Εβδομάδα εκ Βεντζίων εις Κοζάνην ίνα συμμετάσχωσι του Παγκοινοτικού Συνεδρίου, επί ολόκληρον δε ημέραν (11 ώρες) επάλαιον με την φύσιν λόγω του ψυχρού ανέμου και της ανωμαλίας του δρόμου. Δυστυχώς η περιοχή Βεντζίων αν και αποτελείται από πολλά χωριά, δεν εστάθη τυχερή να ολοκληρωθή ο δρόμος της ώστε να επισκέπτονται οι χωρικοί την Κοζάνην και να προμηθεύονται τα είδη των ΕΝΩΣΙΣ 29-1-1961»

Δελτίο κοινοτικής απογραφής: Το κοινοτικό Συμβούλιο με πρόεδρο τον Αθανάσιο Ντάγκα και μέλη τους Ιωάννη Γκουτζαμπασόπουλο  στο Δελτίο κοινοτικής απογραφής που συνέταξαν τον Ιούλιο του 1945  αναφέρουν ότι οι οικίες ήταν 125, οι κάτοικοι 756, τα σπίτια που κατεστράφησαν ολοσχερώς από Γερμανούς στις 10 Αυγούστου 1943 ήταν 47. Ενδημική νόσος η ελονοσία. Τα θύματα από το 1940 και μετά άνδρες 11 και 1 (ένα) παιδί.

Ο Έπαρχος Γρεβενών  αναφέρει στις 9-1-52 προς τον πρόεδρο της κοινότητας Σαρακίνας ότι νομίμως ελήφθησαν τα δια της υπ’αριθμ. 12/7-1-52  τα υποβληθέντα πρακτικά εκλογής αναδείξεως Προέδρου και Αντιπροέδρου με τα οποία Πρόεδρος εξελέγη δια 5 ψήφων ο Ευθύμιος Ντάγκας. Αντιπρόεδρος δια 5 ψήφων ο Βασίλειος Καλόγηρος. Ο νεωστί εκλεγείς πρόεδρος παρακαλείται όπως υποβάλει εις τον κ Νομάρχη Κοζάνης εφ’ απλού χάρτου δείγμα της υπογραφής του ως και του Αντιπροέδρου.

To Εθνικό Ίδρυμα προστασίας απόρων παίδων «Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ»

με έδρα τη Θεσ\νίκη με κύριο σκοπό την περίθαλψη των αναξιοπαθούντων παίδων για την επίτευξη των στόχων πραγματοποιεί έρανος κατ’ έτος τη Μ. Παρασκευή. Κατά τον έρανο του 1960 συγκεντρώθηκαν τα παρακάτω ποσά: Σαρακίνα 138, Μυρσίνα 160, Μ.Σειρήνι 212, Γρεβενά 2347.

Εκπαίδευση: Έχει 205 κατοίκους, υπάρχει κοινός δάσκαλος με μισθό 200 γροσίων, αμείβεται από την εκκλησία και από τους μαθητές, οι οποίοι είναι γύρω στους 30. Εδώ λόγω της κεντρικής θέσης του χωριού είναι ανάγκη να συσταθεί τακτικό αλληλοδιδακτικό σχολείο. Η  Ιερή Μονή Ζάβορδας μπορεί να αναλάβει την πληρωμή του δασκάλου. (1873-74. Πηγή Ηλίας Γάγαλης greveniotiς.gr βλέπε Βιβλιογραφία).

Το έτος 1866 το σχολείο δέχθηκε 100 γρόσια μαζί με την εκκλησία από τη διαθήκη Θεόφιλου, αρχιμανδρίτη Ζάμπορδας (Σεργίου Σιγάλα. Ιερά Μονή Οσίου Νιάνορος και το κειμηλιοφυλάκιο αυτής. Γρεβενά 1991. σ. 69-70).

Ο Μητροπολίτης Γρεβενών Κύριλλος αναφέρει ότι το 1873 επισκέφθηκε την Ιερά και Πατριαρχική Μονή Ζάβορδας και παρότρυνε τον Ηγούμενο να ανεγείρουν Σχολή αλληλοδιδακτική στο κεντρικότερο χωρίο του τμήματος Βεντσίων Σαρακίνα. Πράγματι τη λειτούργησαν, προσέλαβαν ως διδάσκαλο τον εκ Σαμαρίνης Μύλωνα Σακελλαρίου με ετήσιο μισθό τέσσερις χιλιάδες γρόσια[1]. 1894-95 λειτουργούσε γραμματοδιδασκαλείο με 20 μαθητές και δαπάνη 276 φράγκα[2].

Μετά την απελευθέρωση δίδασκε ο Βασίλειος Γεωργ. Νταγκόπουλος, 25 ετών, με μισθό 10 λίρες, 10 κοιλά σίτου. Στις υποχρεώσεις του ήταν να ψάλλει στην εκκλησία. Ο μοναχός Ευγένιος της Ιεράς Μονής Οσίου Νικάνορα προσέφερε 3 λίρες το χρόνο για την αμοιβή του δασκάλου (Γούση).

Για την εθνική γιορτή της 25^ης Μαρτίου οι μαθητές από το πρωί διέσχισαν τις κεντρικές οδούς άδοντες εθνικά τραγούδια. Δοξολογία στον ιερό ναό με ομιλητή το γραμματέα της κοινότητας. Στο σχολείο τελετή με άσματα και χορούς. Παρέλαση εθνικής νεολαίας. Το απόγευμα εθνικοί χοροί, το βράδυ λαμπαδηφορία (Β.Ε 4-4-37).

«Μαθητές: 40, 45, 50, 42, 48, 48, 56[3].

Διδακτήριο: Διδακτήριο παμμέγεθες, απεριποίητο, αποτελείται από μεγάλη αίθουσα παραδόσεων, γραφείο κοινότητας, γραφείο σχολείου (31/3/1927). Κατάσταση ελεεινή. Οι κάτοικοι προσπαθούν να ανεγείρουν νέο διτάξιο (14/3/1931). Η κατάσταση κατόπιν επισκευής έγινε ανεκτή (2/6/1933). Στεγάζεται σε κοινοτικό οίκημα κακής καταστάσεως, παλιό διδακτήριο ετοιμόρροπο, καταβάλλονται προσπάθειες ανεγέρσεως 2ταξίου  (25/6/1937). Στεγάζεται σε ακατάλληλο και ανθυγιεινό εκκλησιαστικό οίκημα, του παλαιού διδακτηρίου εγκαταλειφθέντος ως επικινδύνως ετοιμόρροπου. Εγκληματική η αδιαφορία των κατοίκων και κοινοταρχών (19/5/1939).

Υλικό: 14 θρανία πολύεδρα, 2 μαυροπίνακες, τραπέζι, καρέκλα, 10 εικόνες Κ.Δ και 17 εικόνες Π.Δ, 3 χάρτες ανθρωπολογίας, χάρτης γεωγραφικών όρων, χάρτης των 5 φυλών, εικών Χριστού, θερμάστρα, χάρτης Ευρώπης, Ελλάδος, εικών Πατριάρχου (14/3/1931). Προσετέθησαν 4 χάρτες και εν ερμάριο (2/6/1933). Υπάρχουν παλιά ακατάλληλα ελλιπή θρανία, πίναξ, 2 χάρτες, τίποτε άλλο (25/6/1937). Ελλιπέστατο, θρανία παλιά ακατάλληλα, ικριώματα. Εποπτικά μέσα μηδέν εξαιρέσει ενός πίνακος και μιας καινουργούς αρχειοθήκης (19/5/1939).

Υπηρεσιακά βιβλία-Σχολική βιβλιοθήκη: Σχολική βιβλιοθήκη δεν υφίσταται (24/5/1932). Πλουτίσθηκε με 24 τόμους βοηθημάτων διδασκάλου και μαθητών (2/6/1933). Πλουτίσθηκε με 5 τόμους εγκυκλοπαιδικής ύλης (15/3/1934). Βιβλιοθήκη αναξία λόγου, ελάχιστα βιβλία προς χρήση του διδασκάλου (25/6/1937).

Σχολικός κήπος: Καλλιεργήθηκε (24/5/1932). Συνεστήθη και καλλιεργήθηκε με μεγάλη όρεξη (15/3/1934). Ο ήδη υπάρχον είναι σκιαγραφία κήπου (19/5/1939).

Φοίτηση: Όχι τακτική (31/3/1927), απόντες 5 στις 14/3/1931, απόντες 8 στις 24/5/1932, χαλαρή, απόντες 10,  λόγω γεωργοκτηνοτροφικών ασχολιών.  Από 1ης Οκτωβρίου μέχρι 20 Δεκεμβρίου 1936 λειτούργησε ανωμάλως στο ετοιμόρροπο διδακτήριο εκ διαλειμμάτων λόγω της αναρρωτικής αδείας του διδασκάλου. Από 8/1 μέχρι 15/3 1937 κλειστό ελλείψει οικήματος του διδασκάλου αποσπασθέντος στο κλειστό 1ξιον Πλατανιάς (25/6/1937).

Διδάσκαλοι: Λεύδης, Αρμένης Δημ., Παπακωνσταντίνου Μιλτιάδης, Γιαννάκος Δημ., Ζιώγας Νέστωρ, Ηλιάδης Κυριάκος, Καρακάσης Βασίλειος»[4].

Ιατρείο: Ο νομάρχης Κοζάνης εγκρίνει τη μίσθωση οικήματος του Ντάγκα Κων\νου για στέγαση κοινοτικού ιατρείου το Μάρτιο του 1962. Το μίσθωμα ορίσθηκε σε 500 δραχ. κατά μήνα.

Ιερά: Ενοριακός ναός Αγίου Νικολάου,  τρίκλιτη βασιλική του 1858. Με το σεισμό  του 1995 έπαθε σημαντικές καταστροφές οι οποίες αποκαταστάθηκαν την περίοδο 1999-2002.

Στον ιερό ναό υπάρχουν εκκλησιαστικά βιβλία όπως το Πεντηκοστάριον με έτος εκδόσεως 1759. Ευαγγέλιον 1768. Μηναίο 1775 και 1777 όπου υπάρχουν πλήθος ενθυμήσεων μερικές από αυτές:

1830 σεπτέβριος 22 ταν έβαλαν δασκάλους

Τον καιρόν όπου ήμαν δάσκαλος εγω Βασίλειος Αναγνώστης από χωρίον Σαρακινης Της 5 Ιαν.1913

Το καιρόν …έβαλαν δάσκαλον ης την σαρακήνα του κοσταντης λουζυνιώτης  1865 ιούνιος 12

Εν Σαρακίνη τη 1 7/βρίου 1885 ο επιχρηματίσας Διδάσκαλος Ζήσης Οικονόμου Χατζη Παππά Γεωργίου Σιατιστεύς

Εικόνα «Δια συνδρομής και δαπάνης των αυταδέλφων Γεωργίου και Τάσιου Νταγγοπούλου έστω εις μνημόσυνον αιώνιον 1844 Νοεμβρίου:20.

Τωδε ηγοράσθη δαπάναις του κ. Αθανασίου Λάμπρου Ντάγγα εν έτει 1917 και παρεδόθη την 15^ην Μαρτίου ιδίου έτους εις ιερόν Ναόν Αγίου Νικολάου εις ένδειξιν προς την Χριστιανικήν θρησκείαν αγάπης.

 Αγίου Αθανασίου. Ιωάννου Προδρόμου, κοιμητηριακός,  όπου και πανηγυρίζει στις 29 Αυγούστου. Υπάρχουν πλήθος εικονοστασίων  στις περιοχές Ακόντζμα, Σταυροδρόμι, Φτέρη, Βυρούς  και Πουρνάρια, δύο στη θέση “Αγία Τριάδα”, του Αγίου Νικάνωρα στην αυλή του σπιτιού του Γιάννη Λαζάρου [5].

Αργύριος Πετρακάς εφημέριος του 5ωρον απέχοντος χωρίου Σαρακίνα. Γεννηθείς το έτος 1855 εχειροτονήθη το 1888 υπό του αειμνήστου Γρεβενών Κυρίλλου. Διαρκούντος του έτους 1907 κατ’ επανάληψιν εδάρη, επί τη ανυποστάτω φήμη, ότι ο υιός αυτού διαμένων εν Ελλάδι επρομήθευεν όπλα εις αντάρτες  (28-8-1919)[6]

Εκτίθεται σε πλειοδοτική δημοπρασία εκποιήσεως ενεργηθησομένη δι’ ανοικτών προσφορών των αγροκτημάτων 32 στρεμμάτων στη Σαρακίνα και 62 στο Δίπορο της Ιεράς Μονής του Αγίου Νικάνορος. Η δημοπρασία θα πραγματοποιηθεί στη Σαρακίνα στις 25-2-34.

Ο Σταθμάρχης Χωροφυλακής Σαρακίνης στις 20-4-39 αναφέρει στο Νομάρχη σχετικά με τον εκκλησιασμό των κατοίκων: «Κατά τις εορτές του Πάσχα πλείστοι κάτοικοι δεν μετέβαιναν στην εκκλησία προς εκτέλεση των θρησκευτικών καθηκόντων αλλά παρεκάθονταν πέριξ αυτής συζητούντες ποικίλα ζητήματα. Οι εκκλησίες είναι ακάθαρτες. Υπάρχουν αντικείμενα ουδόλως έχοντα σχέση με την εκκλησία όπως άμμος, χώμα, πλακάκια τα οποία παρέμειναν μετά την επισκευή. Εικόνες Αγίων παραπεταμένες, κατεστραμμένες. Εκκλησιαστικά σκεύη, έπιπλα, βιβλία παραμελημένα και κατ’ ακολουθία άχρηστα. Ο γυναικωνίτης είναι ένας θάλαμος σκοτεινός όστις έχει δύο τρία παράθυρα ως αστήρες εν τω ουρανώ, χωρίς καν να έρχεται φως εντός αυτού. Έμπροσθεν δε τούτου και εις το σημείο του χωρισμού τούτου επί του ανδρικού μέρους υπάρχει τοίχος και επί του τοίχου καγκελώματα (καφάσια) άτινα δεν επιτρέπουν τους εκκλησιαζομένους να ίδωσιν ή να ακούσωσι τη θεία λειτουργία, αναγκαζόμενοι ούτω (εντός του δικαίου) να μη προσέρχονται στην εκκλησία και αν τυχόν έρχονται να πίπτωσιν εις διαφόρους συζητήσεις διαφόρου περιεχομένου ακόμη και της συζυγικής των, άλλαι δε να κοιμώνται, άλλαι να υβρίζονται άλλαι να κτυπώνται. Ταύτα βεβαίως γίνονται διότι δεν βλέπονται παρά των ανδρών αύται ή του ιερέως ή των αστυνομικών οργάνων της τάξεως. Ένεκεν τούτου ακριβώς επενέβην αυτοπροσώπως κατά τας ημέρας του Πάσχα επί της εν εκκλησίας τάξεως, αλλ’ έλαβον, την εξής απάντηση παρά των γυναικών, εξ ης και δικαιολογήθηκαν πλήρως «Τι να κάμωμεν, ημείς ούτε βλέπομεν ούτε ακούωμεν, ακούωμεν μόνον ένα α.α.α.α και τίποτε επιπλέον και συνεπώς συζητώμεν τα σπιτικά μας». Τα λόγια ταύτα δεν λέγονται υπό μιας αλλ’ υφ’ όλων των γυναικών, δι ο και βρίσκω ταύτας δικαιολογημένας». Αιτίους θεωρεί τον εαυτόν του, τους εκπαιδευτικούς, τους ιερείς, την εκκλησιαστική επιτροπή. Αναφέρει ότι το μέρος των ανδρών είναι ένας σκοτεινός θάλαμος όπως ο γυναικωνίτης. Ο ψάλτης δεν μπορεί να ψάλλει με το ηλιακό φως λόγω του σκότους, οι καθήμενοι δε διακρίνονται. Κατά τις ημέρες του Πάσχα, επειδή δεν υπήρχε ησυχία μεταξύ των γυναικών αναγκάσθηκε ο Σταθμάρχης τη Μ. Παρασκευή και εν καιρώ ημέρας να αφαιρέσει δυο κιγκλιδώματα (καφάσια) δια την επιβολή της τάξεως τα οποία τοποθέτησαν την Τρίτη μέρα του Πάσχα. Από τη Μ. Παρασκευή έως την ημέρα της τοποθετήσεως αυτών μεγάλη ησυχία επικράτει στο Ναό λόγω του ότι οι γυναίκες ήκουαν μετ’ ευλαβείας τη θεία λειτουργία και τα άγια Πάθη. Το κωδωνοστάσιο είναι ετοιμόρροπο. Κατά την κωδωνοκρουσία του κώδωνος είθισται να κτυπούν και ξύλο (σημαντήρι) λεγόμενο έθιμο τουτέστιν τουρκικόν ίσως. Ζητά να εκδοθούν διαταγές να αφαιρεθούν τα καφάσια, να ανοίξουν μεγάλα παράθυρα στις εκκλησίες(60/956).

Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 129 (1534-1692)  και στη Β΄ Γραφή 285 (από το 1692 και μετά).

         Καραπατάκης Κώστας (1906-2000): Γεννήθηκε το 1906 στη Σαρακίνα Γρεβενών, καταγωγή του πατέρα από Νιζισκό (Φρούριο) Σερβίων.  Το 1930 διορίστηκε δάσκαλος. Το 1936 πήρε έπαινο του Υπουργείου Παιδείας για ένα αρχαιολογικό Μουσείο που ίδρυσε στο Σύδεντρο Γρεβενών, όπου υπηρετούσε.

΄Εγραψε τα βιβλία: α) Λαογραφική μελέτη με τίτλο το «Παιδί» για την οποία του απονεμήθηκε ο Α΄  έπαινος από την Ακαδημία Αθηνών το 1940 β) Για το βιβλίο του ο «Γάμος του Παλιού Καιρού» Βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών το 1968 γ)  «Η μάνα και το παιδί τα παλιότερα χρόνια». δ) «Μάρτης και χελιδονίσματα». ε) «Ο δράκος του Θέρου». στ) «Τα κλήδονα στην περιοχή Γρεβενών». ζ) «Ραμπόζι, τσέτλες και μαντάνια». η) «Έθιμα της Θεσσαλίας».θ) «Το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων» Παλιά Χριστουγεννιάτικα ήθη και έθιμα». ι) «Ποντιακά ήθη και έθιμα». ια) « Ο Γιάγιανος στη Λίτσιστα του Ορτάκιοϊ της Αδριανούπολης»[7].

Πήρε μέρος στον Αλβανικό πόλεμο και σε συνέχεια στην Εθνική Αντίσταση. Κατά την 14ετή εξορία ασχολήθηκε συστηματικά με τη λαογραφία. 

Οικονομία:. Λειτουργούσε  μύλος εκκλησιαστικός. Οι κάτοικοι ασχολούνται με γεωργία, κτηνοτροφία. Παλιότερα ασχολούνταν στην εξόρυξη του χρωμίτη στην περιοχή Σκούμτσια. Σήμερα σημαντικός αριθμός κατοίκων διαμένει στην πόλη της Κοζάνης. Η προβλεπόμενη παραγωγή για καλλιέργειες το 1933  σύμφωνα με τον πρόεδρο της κοινότητας ήταν  σε οκάδες σταφυλές φαγητού 3000, ρόβη  800-1000 οκάδες.

Πεσόντες: Μπουκάλης Χρυσόστομος του Δημητρίου, Δημήτριος Θ.Τσίγκας, Βασίλειος Γ.Χαρμπής, Κωνσταντίνος Ε.Λωρίδας, Ιωάννης Κ.Σαράφας, Φίλιππος Α. Τσίγκας, Ευάγγελος Ι.Λάζαρος, Ευάγγελος Διλιάγκας, Αθανάσιος Γ.Γκοτζαμπασόπουλος, Ιωάννης Ν.Ντάγκας, Αθανάσιος Α.Μπουζαλής, Νικόλαος Κ.Παπαργύρης, Δημήτριος Κ.Παπαργύρης, Αναστάσιος Ν.Τασόπουλος, Ευάγγελος Γ.Ντάγκας, Νικόλαος Ε.Ντάγκας, Λάμπρος Δ.Νταγκονίκος, Γεώργιος Π.Τζιόλης, Πέτρος Α.Ντάγκας, Γεώργιος Ε.Παλούκας, Γεώργιος Α.Σαράφας, Γεώργιος Ν.Κλεισιάρης, Δημήτριος Ν.Τσάμπρας,Αθανάσιος Α.Γκαρέλας, Δημήτριος Ν. Κλεισιάρης[8]

Πληθυσμός: 1859=42 στεφάνια.1913=404.1920=362.1928=374. 1940=437. 1951=463. 1961=572. 1971=509. 1981=450 1991=372. 2001=313. 2011=177. (31^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011).

Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ήταν 102  κατοικίες και ο φόρος ήταν 10.300 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 111 κατοικίες και ο φόρος ήταν 6.600 άσπρα.

Συνεταιρισμός: Ο Σταθμός Χωροφυλακής Σαρακίνης σε πίνακα γνωστοποιεί ότι η σύνθεση του Γεωργικού Πιστωτικού Συνεταιρισμού αποτελούνταν οι Λάζαρος Ματθαίος του Ιωάννη, πρόεδρος. Κολτσίδας Θεοφάνης του Αθανασίου αντιπρόεδρος. Ντάγκας Ευθύμιος του Χρήστου ταμίας και μέλη τους Καλόγηρο Βασίλειο του Γεωργίου και Σιμόπουλος Γρηγόριος του Φιλίππου (7-7-51)  (60/1320).

Πολιτισμός: Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Σαρακήνας ιδρύθηκε στις 29 Αυγούστου 1979 με 68 ιδρυτικά μέλη. Διοργανώνει ποικίλες εκδηλώσεις, αναβιώνει έθιμα, οργανώνει το ετήσιο πανηγύρι στις 29 Αυγούστου εορτή του Ιωάννη του Προδρόμου, έχει καταγράψει σε CD «Χοροί και τραγούδια των Βεντζίων»[9].

Σαρακίνα Γρεβενών, Το ρωμαντικό χωριό,  όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Β.Ε στις 10-3-1929: «Στη νοτιοδυτική πλαγιά μιανής κατάφυτης ραχούλας, σε 610 μ. ύψος μια μάζα από όμορφα σπίτια τριγυρισμένα από ομορφότερα λιβάδια, σχηματίζει ένα πραγματικό Ελβετικό χωριαδάκι τη Σαρακίνα.

            Λουσμένο κάθε πρωί και κάθε βράδυ στις χρυσοκκόκκινες του ήλιου ακτίνες, μοιάζει με το στεφανωτό διάδημά του υπερκείμενου λόφου, τη χώρα των παραμυθιών.

            Πρώτο το πρωί χαιρετά τον ήλιο και τελευταίο τον ξεπροβοδά το απόβραδο. Δε σας φαίνεται όμως να τ΄ αδικεί αυτό το όνομα το χωριό αυτό με τα τόσα χαρίσματα;

            Κτισμένο, φυτευμένο μπορώ να πω όπως είναι επάνω σε πολλά υψωματάκια, δε θα μπορούσε να βαπτισθεί με το χαρακτηριστικό και ελληνοπρεπές όνομα «Πολύλοφος». Ένα τόσο γραφικό χωριό τ’ αξίζει ένα ρωμαντικότατο όνομα. Οι χωρικοί του γεροί και φιλόξενοι δουλευτάδες αξίζουν τον κόπο να τους αναφέρει κανείς και τους προσέξει.

            Θα μπορούσαν όμως τα παιδιά των τουλάχιστον να ανταποκριθούν καλύτερα στην ομορφάδα του χωριού των και αυτό είναι έργον των διδασκάλων των.

            Ευτυχώς η δραστηριότης η καλή διάθεσις και η πείρα του κ.Παπαγεωργίου πολλά μας εγγυάται. ΑΜΑΡΑΝΤΟΣ».

Η περιοχή μέσα από τις εφημερίδες: α) Ένας Βεντζιώτης από Σαρακίνα  επισημαίνει ότι διαβάζει στην εφημερίδα ψήφιση κονδυλίων για δρόμους χωρίς να γίνεται λόγος αντίστοιχα για τα Βέντζια Αναρωτιέται  μήπως το τμήμα αυτό στα Βέντζια  δεν αναγράφεται στο χάρτη της Ελλάδος! Αυτό όμως δεν ημπορεί να γίνει διότι οι βουλευτές μας επισκέπτονται προεκλογικώς και συνεπώς θάναι γραμμένο στο χάρτη (Βόρειος Ελλάς 10-3-1929)

β) Η πρωτεύουσα των μακρινών Βεντζίων (Σαρακίνα) θέλει και δια του τύπου να εκφράσει τις απείρους ευχαριστίες στους λαμπρούς υπαλλήλους και εξαιρετικούς επιστήμονες Γεωπόνους κ.κ. Αποστολίδην και Οδ.Ντινόπουλον, Δ/ντήν και Επιμελητή της Βασιλικής Προνοίας, οι οποίοι εργάζονται αόκνως και συμβάλλουν στην εθνική και ηθική διαπαιδαγώγηση των Βεντζίων τα μέγιστα. Η δράσις  των ανωτέρω δεν περιορίζεται μόνον εις λόγια, αλλά και εις έργα. Κατά το παρελθόν έτος κατασκευάσθηκαν στις περιοχές των Βεντζίων 13 ποτίστρες ζώων, συνολικού μήκους λεκανών 175 μέτρων περίπου, δια των οποίων αξιοποιήθηκε βοσκήσιμος έκταση  πλέον των 100000 στρεμμάτων. Ακόμη οι ως άνω υπάλληλοι προέβησαν στη δενδροφύτευση  δι’ αμυγδαλών οψίμου ανθίσεως 150 στρεμμάτων εγκατέστησαν εν πριστήριον εις το Νησί δια του οποίου εξυπηρετείται ολόκληρος η περιοχή. Εντός της ανοίξεως θα κατασκευάσουν το μοναδικό αρδευτικό έργο στη θέση “Μελανή” δια του οποίου θα καταστούν ποτιστικά 500 περίπου στρέμματα. (Δ.Μ 9-3-59 Σαρακινιώτης Κ.Μ)

γ)Αναφέρεται ότι οι  πρόεδροι και γραμματείς των κοινοτήτων Κέντρου, Σαρακίνης και Παλαιοχωρίου επιβάντες επί τρακτέρ  κατευθύνθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα εκ Βεντζίων εις Κοζάνη για να  συμμετάσχουν  στο  Παγκοινοτικό Συνέδριο. Επί ολόκληρο ημέρα  (11 ώρες) πάλευαν με την φύσιν λόγω του ψυχρού ανέμου και της ανωμαλίας του δρόμου. Ζητούν από το Νομάρχη να διαθέσει κονδύλιον για την ολοκλήρωση της κατασκευής του δρόμου ( Ένωσις 29-1-61)

δ) Εν μέσω προεκλογικής περιόδου επισημαίνεται  ότι τρεις χιλιάδες πεντακόσιοι άνθρωποι πατριώτες, φίλεργοι, νοικοκυραίοι, κατοικούν στα  χωριά Σαρακίνα, Κέντρον, Παλαιοχώρι, Ποντινή, Παναγιά στερούνται συγκοινωνίας, ιατρού. Κατά περιόδους έρχονται τρία φορτοεπιβατικά αυτοκίνητα των Καβούκα, Τοκατλίδη και Νταγκονίκου, κινούν το πρωί και φτάνουν το βράδυ εις Κοζάνη. Ζητούν τη συναντίληψη του Νομάρχη δια τις ανάγκες τους. Οι δε βουλευτές θα υποσχεθούν τα πάντα τα οποία θα λησμονήσουν την επομένη (Β.Ζαβουρδινός ΕΝΩΣΙΣ 26-1-64)

ε) Ο πρόεδρος της κοινότητας Γ.Τούπαλας εξ ονόματος των κατοίκων των ομόρων χωρίων Σαρακίνα, Παλαιοχώρι, Ποντινή, Παναγιά, Νεοχώρι, Δίπορον, Κέντρον, Νησί και Αγαλαίων, απευθύνει παράκληση προς το Νομάρχη όπως εισηγηθεί τα δέοντα εις το Νομαρχιακό Συμβούλιο και τοποθετηθεί εις Σαρακίνα νέος ιατρός κατόπιν της αποχωρήσεως προ μηνών του Ιατρού κ. Αντ. Σκούλιου.(εφ. Ένωσις)

Γλωσσικό ιδίωμα Σαρακήνας. Μεταπτυχιακή εργασία του Νικόλαου Ντάγκα στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Στο τέλος της εργασίας παρατίθενται τρεις συνεντεύξεις κατοίκων, προκειμένου να καταγραφεί το  γλωσσικό ιδίωμα του οικισμού.  Παραθέτουμε τη συνέντευξη της ΒΓ που παρουσιάζει και πολλά στοιχεία από την καθημερινότητα.

α΄ ερώτηση: Γιαγιά πόσες αδερφές ήσασταν.

“Πέντε, παιδί μου, πέντε αδερφές ήμασταν. Πρώτη ήμουν εγώ, ύστερα η Ρίνα,

 ύστερα η Θανάσω, ύστερα η Ευγενία και ύστερα η Λένω. Ξυπόλυτοι, νηστικοί,

 σκαλίζαμε, θερίζαμε, πηγαίναμε με την τσάπα στον ώμο και με τον τορβά και με το βουτσί δυο ώρες ... μακριά. Το βράδυ γυρίζαμε, δεν ορίζαμε πόδια και κορμί, φαΐ καθόλου.

β΄ ερώτηση - Δε μαθαίνατε γράμματα;

“Μα πού θα τους βρίσκαμε τους δασκάλους; Δεν έρχονταν δάσκαλοι τότε.

 Και ύστερα δε μας έστελναν κιόλας. Ποιος θα δούλευε; Ποιος θα σκάλιζε;

 Ποιος θα θέριζε; Ποιος θα βοσκούσε τα γίδια; Γελάδια, γίδια, απ’ όλα βοσκούσαμε.

 Πώς θα ζούσαμε; Απ’ όλα. Ο πατέρας μου ήταν ένας. Εμείς ήμασταν έξι γυναίκες.

 Άμα δεν τον βοηθούσαμε, τι θα έκανε; Θα πεθαίναμε από την πείνα. Και έτσι βοηθούσαμε κι εμείς λίγο, όσο μπορούσαμε. Αλλά τυράννια, όχι έτσι! Τιμωρία. Να πας δυο ώρες δρόμο, να φέρνεις το γάλα να φορτώνεις από εδώ τον καρπό, να πας στα γίδια από εκεί να φέρνεις ξύλα να καις να πας περπατώντας να έρχεσαι περπατώντας λάσπες έπεφτε το άλογο. Πώς να το φορτώσω; Έβαζα τη φούρκα στη μια μεριά, τα φόρτωνα απ’ την άλλη, έγερνε προς την άλλη μεριά. To χιόνι γινόταν σωρός δυο μέτρα πέρα στη Γκρεμίνα εκεί, το μάζευε ο αέρας.

γ΄ερώτηση-Πού είναι η Γκρεμίνα;

 “Να απ’ τον πλάτανο πάνω, πέρα όπου πηγαίνουν προς τα πουρνάρια κάτω.

Κι εκείνη τη στράτα να την περνάς δυο φορές την ημέρα να πας και να γυρνάς.

Να πας δυο φορές και να γυρνάς δυο φορές. Ίσα ίσα όλη μέρα στη στράτα.

Ο Ολυμπίσιος (άνεμος) το μάζευε έτσι μπροστά. Δεν έβλεπες καθόλου να περπατήσεις. Σου έφερνε το χιόνι. Καθόλου. Πάγωναν τα χέρια. Ερχόμουν στο σπίτι,

 δεν μπορούσα να ξεκλειδώσω την πόρτα. Τσάκωνα την ποδιά μου, βρεγμένη.

 Τσάκωνα παρακάτω τη φούστα, βρεγμένη. Τα χέρια ήταν σαν τσουγκράνες,

 δεν άνοιγαν καθόλου. Τι να τα κάνω; Τα φυσούσα, τα έβαζα έτσι, τα έτριβα, τα έκανα, για να ξεκλειδώσω την πόρτα. Τα μικρά ψοφούσαν απ’ το κρύο. Ερχόμουν.

Μπαμ μπουμ ύστερα. Μου έφταιγαν αυτά. Φωτιά καθόλου.

δ΄ερώτηση- Τις μάλωνες;

 “Τις μάλωνα και τις βαρούσα και... Να πας να πάρεις άχυρο, να ποτίσεις τα βόδια, να δώσεις (ταΐσεις) γουρούνι, κότες. Τα πόδια μούσκεμα. Μήπως είχαμε τα παπούτσια; Τσαρούχια. Λούτσα εντελώς τα πόδια τα δάχτυλα μουδιασμένα, πρησμένα. ‘Έπεφτες το βράδυ να κοιμηθείς, τι να τα κάνεις; Δεν μπορούσες ούτε να τα μαζέψεις, ούτε να τα απλώσεις. Τρεμούλιαζες απ’ το κρύο. Δε ζεσταινόσουν καθόλου.’ ‘Αυτά που τραβήξαμε εμείς...”

---

[1]  4 Σεπτεμβρίου 1874. Από το βιβλίο “Ο Κώδικας αλληλογραφίας του Μητροπολίτου Γρεβενών Κυρίλλου… σελ.34.

[2] Στατιστική των ελληνικών σχολείων εν τοις Βιλαετίοις Θεσσαλονίκης και Βιτωλίων της Μακεδονίας κατά το σχολικόν έτος 1894-1895. Θεσσαλονίκη, 1896

[3]Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως: 31/3/1927, 14/3/1931, 24/5/1932, 2/6/1933, 15/3/1934, 25/6/1937, 16/5/1938.

[4] Τάνια Αποστόλου Η εκπαίδευση στην επαρχία Βοϊου (Ανασελίτσης) στην περίοδο του μεσοπολέμου Μεταπτυχιακή εργασία ΠΔΜ 2015

[5] Ευάγγελου Ντάγγα . Εικονοστάσια Σαρακήνας. Περιοδικό “ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ” του E.E.E Συλλόγου Εξάρχου.

[6] Σεργίου Σιγάλα:Πρακτικά του Πνευματικού δικαστηρίου …(1898-1914). Σελ.705

[7] Σίμος Ζαγκανίκας.  Τιμητική εκδήλωση του Δήμου Γρεβενών και Δημόσιας Βιβλιοθήκης Γρεβενών στις 9 Δεκεμβρίου 2017.

[8] Αναθηματική στήλη στην πλατεία του χωριού με κεφαλαία γράμματα. Ανηγέρθη δαπάνη οικογένειας Κωνσταντίνου-Γιαννούλας Πα[αργύρη.

[9] Περισσότερα Δημήτρη Μπουκάλη. Περιοδικό ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ του  Επιμορφωτικού Εξωραϊστικού Εκπολιτιστικού Συλλόγου Εξάρχου.

Σαμαρίνα Γρεβενών

99.Σαμαρίνα,η 

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386 Κοζάνη 2018

Γενικά: Είναι ένα βλαχόφωνο χωριό χτισμένο στις παρυφές του Σμόλικα, ανάμεσα σε δάση πεύκου, οξιάς, πυξαριού, ρόμπολο, με άφθονα κρύα νερά,  σε υψόμετρο 1439 μέτρων, κοντά στο χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας. Το ψηλότερο χωριό της Ελλάδας και το μεγαλύτερο χωριό των Γρεβενών στα χρόνια της Τουρκοκρατίας σύμφωνα με τον εκλογικό κατάλογο του 1914 με 1737 εκλογείς, η πόλη των Γρεβενών αριθμούσε 653 χριστιανούς εκλογείς και 155 μουσουλμάνους.

Με απόφαση του Νομάρχη στις 31 Δεκεμβρίου 1914 ορίσθηκε ως έδρα εκλογικού τμήματος: Το δέκατον έκτον με έδραν την κωμόπολιν Σαμαρίναν Αον  ένθα θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς της κωμοπόλεως ταύτης των οποίων τα επώνυμα άρχονται από του αλφαβητικού στοιχείου Α μέχρι Μ, τόπον δε ψηφοφορίας ορίζομεν την δημοτικήν Σχολήν Μεγάλης Παναγίας.

Το δέκατον έβδομον με έδραν την κωμόπολιν Σαμαρίναν Βον  ένθα θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς της κωμοπόλεως ταύτης των οποίων τα επώνυμα άρχονται από του αλφαβητικού στοιχείου Ν μέχρι Ω, τόπον δε ψηφοφορίας ορίζομε την δημοτικήν Σχολήν Μικράς  Παναγίας. 

Κοινοτικά: Στις 31-12-1918 ορίζεται ως έδρα κοινότητας η οποία προσαρτάται στις 7-6-2010 στο δήμο Γρεβενών.

Ο Υποδιοικητής της Υποδιοικήσεως Γρεβενών μετά από επίσκεψή του στον οικισμό στις 5/7/1922 αναφέρει ότι από τα μέσα Μαΐου συγκεντρούται στη Σαμαρίνα οκτακόσιες οικογένειες περίπου τέσσερις χιλιάδες  κάτοικοι  προερχόμενοι από τις παραχειμάζουσες περιοχές Τρικάλων, Λαρίσης, Ελασσώνος, Δράμας, Κοζάνης και Γρεβενών.Εβδομαδιαία αγορά λειτουργεί καθ’ εκάστη Κυριακή.Με τα Γρεβενά επικοινωνούν μόνον δι’ ημιονικής οδού.

 Η κοινότης με έγγραφο στις 10-2-27 αναφέρει προς το Νομάρχη ότι απεστάλη εις τον Ταμία Γρεβενών το ποσό των 300 δραχμών προσφορά της κοινότητας δια δαπάνη μετονομασίας συνοικισμών. «Πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του τηλεφωνείου Σαμαρίνας παρουσία αρχών, σχολείων, προσκοπικής ομάδας. Στον πρώτο στύλο εσφάγη αρνίον ίνα στερεωθεί το τηλεφωνείον» (Β.Ε 16-9-1928).

Κοινοτικός γιατρός που υπηρετούσε στις 24-7-1938 ήταν Δημ. Αδαμαντίδης (60/1463). 

Διαβατήρια: α)  Μαρία Αδάμου Μπιτίρνα, ετών 48, διαβατήριο για Αλβανία προς παραχείμαση στις 16/10/1924. β) Ο Ιωάννης Ζήση Τσιόπα γεννηθείς το έτος 1904 ζητά στις 14-6-29 διαβατήριο για Ρουμανία. γ) Ο Νικόλαος Ζήση Τσιόπας από Σαμαρίνα στις 14-6-29 ζητά διαβατήριο για Ρουμανία. Γεννηθείς το 1898. δ) Μιχαήλ Χρίστου Μπέσιου στις 18-3-27 ζητά διαβατήριο για Αλβανία με έτος γεννήσεως 1905. ε) Σαπφώ, σύζυγος Κων/νου Μπέσιου το γένος Μιχαήλ Χατζίκου υπήκοος ελληνίς ετών 23 στις 29-3-26 ζητά διαβατήριο για Αλβανία για τον εκεί διαμένοντα σύζυγό της.

Εκπαίδευση: Έχει 3170 κατοίκους  και αυτοί το χειμώνα μεταβαίνουν σε άλλα μέρη να ξεχειμωνιάσουν. Διατηρούν ελληνικό σχολείο με 30 μαθητές  και δύο αλληλοδιδακτικά, στα οποία φοιτούν 400 μαθητές. Ο μισθός των δασκάλων είναι 45 λίρες οθωμανικές, από τα εισοδήματα των εκκλησιών και από συνεισφορά πολιτών. Σε δυο άλλες συνοικίες διορίζουν δύο γραμματοδιδασκάλους, οι οποίοι  διδάσκουν γύρω στους 200 μαθητές .Ο μισθός και των δυο δασκάλων είναι γύρω  στις15 λίρες από τα εισοδήματα των εκκλησιών και της κοινότητας (1873-74. Πηγή Ηλίας Γάγαλης greveniotiς.gr βλέπε Βιβλιογραφία).

«Στην πευκόφυτη  θέση “Κιούριστα” σε υψόμετρο 1620 μέτρων λειτουργεί για πρώτη φορά παιδική εξοχή με 25 τρόφιμους υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας. Στεγάζονται σε στρατιωτικές σκηνές. Αποτελέσματα θετικά όπως τελεία υποχώρηση της σπληνός, αύξηση βάρους κατά μέσο όρο 4 οκάδες, εύρυνση του στήθους κατά μέσο όρο τρία εκατοστά. Αφάνταστος πνευματική ζωηρότης και ευεξία»  (Μ.Β 6-8-33 και Μ.Β 29-4-34).

Η  Όλγα Τσάτσα ευχαριστεί τον πρόεδρο της κοινότητας Γ.Αγορουγιάννη δια την πίστωση την οποία διέθεσε και προσελήφθη ως διδασκάλισσα των χειροτεχνικών μαθημάτων στο θερινό δημοτικό σχολείο (Μ.Β 4-10-36).

Ο διευθυντής του ρουμανικού σχολείου Σαμαρίνης Κουστάνος Δ.Αράιας με έγγραφο στον πρόεδρο της κοινότητας Σαμαρίνας κ. Κωνσταντίνον Γ. Αγοραγιάννη στις 9/7/1937 αναφέρει ότι οι διδάσκαλοι τρέχουν στα σπίτια και λέγουν να μην  στείλουν  τα παιδιά εις το ρουμανικόν σχολείον και ζητά “να καταστήσετε προσεκτικούς τους διδασκάλους του ενταύθα ελληνικού σχολείου μηδέ του διευθυντή εξαιρουμένου όπως παύσουν να ενοχλούν τους κηδεμόνας των μαθητών μου και τους μικρούς μαθητάς τους οποίους φοβερίζουν  με ανόητους………….. διότι θα βρεθώ εις δυσάρεστον θέσιν να αναφερθώ και εγώ εις την προϊσταμένην μου αρχήν και θα δημιουργηθούν εκ του μηδενός ζητήματα μεγάλα και δυσάρεστα”(60/788).

Ο πρόεδρος της κοινότητας Σαμαρίνας στις 24-7-37 αναφέρει  στον Έπαρχο Γρεβενών την ψήφιση πιστώσεως 5.400 δραχμών προς καλλίτερη και αρτιότερη λειτουργία του Νηπιαγωγείου της κοινότητος (60/755).

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Στεγάζεται σε δημόσιο οίκημα. Αποτελείται το διδακτήριο από επτά δωμάτια μετά του γραφείου. Αίθουσα Αης τάξης 48 τ.μ με αριθμό μαθητών 110 ανεπαρκές. Βα τάξη 48 τ.μ με αριθμό μαθητών εξήκοντα. Γη τάξη 50 τ.μ με αριθμό μαθητών 45. Δη τάξη 40 τ.μ με 45 μαθητές. Εη τάξη 48 τ.μ με 25 μαθητές. Στ΄τάξη 40 τ.μ με 20 μαθητές. Στο διδακτήριο στεγάζεται και το διτάξιο νηπιαγωγείο και στους διαδρόμους αυτού ελλείψει οικήματος. Οι μαθητές της Α΄ τάξης λόγω του μεγάλου αριθμού χωρίσθηκε σε δύο τμήματα, το δεύτερο τμήμα στεγάζεται στην Ε΄ τάξη η οποία Ε΄ τάξη συνδιδάσκεται μετά της Στ΄ τάξης. Σχετικώς με την ανεπάρκεια της αιθούσης της Αης τάξεως ελήφθησαν τα κάτωθι μέτρα. Επειδή ο αριθμός των μαθητών της ρηθείσης τάξεως είναι μεγάλος εγένετο χωρισμός αυτής εις δύο τμήματα, του ανωτέρου στεγαζομένου εις την αίθουσα της Εης τάξεως και ταύτης συνδιδασκομένης μετά της Στ΄ τάξεως (60/619).

Ο επιθεωρητής αποσπά για τη λειτουργία του θερινού σχολείου το Χρήστο Τζημουράκα του 2/ταξίου Ροδιάς ως διευθυντής από 17^η Ιουνίου μέχρι 30 Σεπτεμβρίου, το Θωμά Τζήρο του 1/ταξίου Εκκλησιάς από 16^ης Ιουνίου μέχρι 30 Σεπτεμβρίου, το Γεώργιο Μπιζάκη του 1/ταξίου Β΄ Κοκκινιάς από 16^ης Ιουνίου μέχρι 30 Σεπτεμβρίου, το Δημήτριο Παπαγεωργίου του 2/ταξίου Κοσματίου από 13^ης Ιουνίου μέχρι 15 Σεπτεμβρίου, το Βασίλειο Γκανάτσιο του 2/ταξίου Ζιάκας από 29 Ιουνίου μέχρι 15 Σεπτεμβρίου, την Αναστασία Δεμσερή του 2/ταξίου Κηπουργίου από 8^ης Ιουνίου μέχρι 15 Σεπτεμβρίου. Στο νηπιαγωγείο Σαμαρίνης η Ιφιγένεια Μαλίτσα του 2/ταξίου νηπιαγωγείου Γρεβενών από 15^ης Ιουνίου μέχρι 30 Σεπτεμβρίου και η Κατερίνα Κατσάλη του νηπιαγωγείου Αγίου Γεωργίου από 6^ης Ιουνίου μέχρι 30 Σεπτεμβρίου (30-6-1938 ΑΒΕ70 ΣΑΕ 49).

Αίτησις Ίριδος Β.  Νηπιαγωγού κατοίκου Κοζάνης στις 17-6-39 προς το Νομάρχη Κοζάνης για εργασία ως κοινοτικής νηπιαγωγού στη Σαμαρίνα ή Περιβόλι κατά τους θερινούς μήνες.

Το 1962 η σχολική εφορεία αποτελούμενη από τους Αθαν. Κοψαχείλη πρόεδρο, Γεώργιο Παζούλη ταμία αποφάσισαν να αγοράσουν το οικόπεδο των ιδιοκτητών Διονυσίου και Χαριλάου Μπατζή  εκτάσεως 1500 τ. μ αντί του ποσού των 3500 δραχμών τις οποίες διέθεσε το κοινοτικό συμβούλιο προκειμένου να κτιστεί νέο διδακτήριο.

Ο Επιθεωρητής Κων/νος Ρίζος αναφέρει στο Ιστορικό Αρχείο Κοζάνης ότι τα τελευταία πέντε έτη (1960-1065)  στο θερινό Δημοτικό Σχολείο Σαμαρίνας φοιτούσαν αντίστοιχα 82, 88, 77, 63, 59 μαθητές και μαθήτριες με αριθμό διδασκάλων για κάθε έτος δύο (αρ.2) (11-8-65)

Επισιτιστική βοήθεια: Αίτησις επιτροπής Διανομών Σαμαρίνης στις 29-1-46 προς την επιτροπή Γεν. Διανομών ΧΙΙ Διαμερίσματος αναφέρουν ότι οι κάτοικοι της κοινότητας Σαμαρίνης στερούνται τροφίμων των μηνών Μαΐου, Ιουνίου (60/1789).

Ιερά: Ο οικισμός είναι χωρισμένος σε τέσσερις συνοικίες, η  κάθε συνοικία έχει τη δική της εκκλησία α) Κοίμησις της Θεοτόκου (Μεγάλη Παναγιά) ανηγέρθη το έτος 1800 χαρακτηριστικό το πεύκο που είναι φυτρωμένο στον τρούλο του ιερού ενοριακός ναός β) Άγιος Αθανάσιος (1700) γ) Προφήτης Ηλίας (1800) δ) Γέννησις της Θεοτόκου 1864 (Μικρή Παναγιά), πανηγυρίζει 8 Σεπτεμβρίου. Άλλες εκκλησίες ε)Στην είσοδο της Βάλια Κίρνα ή αλλιώς της κοιλάδας του διαβόλου το Μοναστήρι Αγίας Παρασκευής (1713). Η Μονή απέχει 4 χιλιόμετρα νότια του σημερινού οικισμού της Σαμαρίνας, στο δρόμο προς Δίστρατο Ιωαννίνων, και σήμερα σώζεται ακέραιο μόνο το καθολικό της στην ανατολική πλευρά της αυλής (Τόζιου) Λειτουργούσε σχολή αγιογραφίας. στ) η Μεταμόρφωση Σωτήρος (1813), ζ) Άγιος Κοσμάς (1943), η)Αρχάγγελος Μιχαήλ(1975), θ)Άγιος Δημήτριος ο νεομάρτυρας (1957). Ο νεομάρτυς Δημήτριος εκ Σαμαρίνης, μοναχός στο μοναστήρι της Σαμαρίνας ακολούθησε τον παπα-Θύμιο Βλαχάβα στο επαναστατικό κίνημα της Θεσσαλίας το 1808. Ο Δημήτριος συλληφθείς στη Μονή οδηγήθηκε στα Ιωάννινα όπου μαρτύρησε στις 18 Αυγούστου 1808. Ανακηρυχθείς άγιος τιμάται την ημερομηνία του μαρτυριου του.

Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 99 (1534-1692)  και στη Β΄ Γραφή 12 (από το 1692 και μετά).

Κατάληψη Σαμαρίνας: α). Ο Διοικητής της Διοικήσεως Χωροφυλακής Γρεβενών Δημ. Γραφανάκης, ταγματάρχης προς την Ανωτέρα Δ.Χ. Δυτ. Μακεδονίας (6-11-40).

 «Περί καταλήψεως του χωρίου Σαμαρίνης υπό του εχθρού και ανακαταλήψεώς της υπό των ημετέρων.

            Λαμβάνω την τιμήν εις εκτέλεσιν της υπ’αριθμ. 4/25 κρυπτογραφικής διαταγής, ν’ αναφέρω ότι, όπως μου ανέφερε από τηλεφώνου ο Διοικητής της Υποδιοικήσεως Χωρ/κής Πολυνερίου, όστις σημειωτέον από εβδομάδος ευρίσκεται εγγύς μαχομένων ημετέρων Τμημάτων, εξυπηρετών ταύτα, το χωρίον Σαμαρίνα εγκατελείφθη υπό των ημετέρων αποσυρθέντων κατά την 2αν τρέχοντος μηνός και ανεκατελήφθη υφ’ ημών την 4^ην ιδίου μηνός.

            Εν τω χωρίω τούτω είχον εναπομείνη ελάχισται οικογένειαι.

            Κατά το διάστημα της εγκαταλείψεως του χωρίου τούτου εισήλθον εις αυτό τμήμα Ιταλικού στρατού το οποίο παραβίασαν τας θύρας των οικιών του, ελεηλάτησε ταύτας αφαιρέσαν και αποκομίσαν μάλλινα είδη ρουχισμού υπολογιζομένων εις τρεις χιλιάδας οκάδας.

            Την εγκατάλειψιν και ανακατάληψιν υπό των ημετέρων δεν ανέφερεν Υμίν εγκαίρως, καθόσον είχε διακοπή η τηλεφωνική συγκοινωνία Σαμαρίνης και ουδέν το ακριβώς και βέβαιον γνώριζε η υπηρεσία μου.

            Το αρχείον του εν τω χωρίω τούτω φυλακείου Χωρ/κής εκάη υπό των ανδρών τούτου».

β) Η υποδιοίκησις Ασφαλείας προς τη Διοίκηση Χωροφυλακής Γρεβενών-Γραφείον Δημοσίας Ασφαλείας. Περί των γενομένων λεηλασιών και εμπρησμών εις τα χωριά Σαμαρίνα, Αβδέλλα, Περιβόλι και Σμίξη (14-11-40).

«Λαμβάνω την τιμήν να αναφέρω ότι τας απογευματινάς ώρας της 1^ης Νοεμβρίου ε.έ κατελήφη παρά του Ιταλικού στρατού το χωρίον Σαμαρίνα παραμείναντος εις το χωρίον Σαμαρίνα μέχρι των μεσημβρινών ωρών της 3^ης ιδίου, οπότε ανεκατελήφθη παρά του Στρατού μας. Από της πρώτης στιγμής της καταλήψεως ο ιταλικός στρατός επιδόθη εις την λεηλασία των οικιών και καταστημάτων, παραβιασθέντων απάντων πλην ελαχίστων οικιών (5-6). Κατά την αποχώρησήν των παρέλαβε διάφορα είδη ιδίως ρουχισμού τα οποία φόρτωσε εις τα μεταγωγικά του υπολογιζόμενα εις ογδοήκοντα και πλέον φορτία.

            Γενικώς αι προξενηθείσαι ζημίαι εις τας λεηλατηθείσας οικίας και τα καταστήματα υπολογίζοντα εις δύο εκατομμύρια δραχμάς.

            Ανακαταληφθέντος του χωρίου τούτου υπό του στρατού μας κατέστη το κέντρον κινήσεως των προωθημένων εις την γραμμήν (τουτουρί) μονάδων και λόγω των καιρικών συνθηκών και της εξαιρετικής συσσωρεύσεως στρατού, οι ηγήτορες τούτου ηναγκάσθησαν να επιτρέψουν τον στρατωνισμό εις τας λεηλατηθείσας οικίας και ούτω εξ αμελείας των στρατιωτών μας ενεπρήσθησαν οι κατωτέρω οικίαι: Τη νύκτα της 5-6 Νοεμβρίου η οικία των αδελφών Τζότζιου αξίας 60.000 δραχμών. Την 9^ην Νοεμβρίου η οικία του Ιωάννη Πινέτα αξίας 30.000 δραχμών 3) Την 10^ην Νοεμβρίου η οικία των Ζήση Τσακνάκη αξίας 60.000 δραχμών, των αδελφών Τασιά αξίας 70.000 δραχμών, του Γεωργίου Δουζένη αξίας 60.000 δραχμών και την 11^ην Νοεμβρίου αι οικίαι των Γεωργίου Γκουλιάνα αξίας 35.000 δραχμών και των αδελφών Καραθάνου αξίας 60.000 δραχμών.

            Την 5^ην Νοεμβρίου ότε απετεφρώθη η οικία των αδελφών Τζότζιου εστρατοπέδευεν εις Σαμαρίναν τμήμα της ταξιαρχίας Δημαράτου και το τάγμα Πανταζή. Κατά την 9^ην, 10^ην και 11^ην Νοεμβρίου ότε απετεφρώθησαν αι υπόλοιπαι οικίαι εστρατοπέδευεν εκείσε η ταξιαρχία Δημαράτου και το 66^ον Σύνταγμα Πεζικού.

            Ομοίως την εσπέραν της 7^ης Νοεμβρίου μετέβη εις Σμίξην επίσης η επιλαρχία Μέξα και επειδή από 2ημέρου ως μοι εγνώρισεν ο Διοικητής ταύτης επίλαρχος Μέξας οι ίπποι ήσαν νήστες  προσεκάλεσε τον αγροφύλακα Κ.Ν. όπως του υποδείξη τας οικίας ή αποθήκας εις ας εφυλάσσετο χόρτο και τούτου αρνηθέντος ηναγκάσθη ο εν λόγω επίλαρχος να επιτρέψη την παραβίαση διαφόρων οικιών προς εξεύρεσιν χόρτου πράγμα όπερ επετεύχθη κατ’ αυτόν τον τρόπον, άλλως θα ετίθετο εν αχρηστεία λόγω νηστείας οι ίπποι της επιλαρχίας του. Εκ της αιτίας ταύτης έχουσιν παραβιασθεί πλείσται όσαι οικίαι του χωριού Σμίξης χωρίς όμως να σημειωθεί λεηλασία εις αυτάς, πάντως υπαίτιος είναι ο προαναφερθείς αγροφύλαξ.

            Επίσης την 7^ην ιδίου μηνός μετέβη εις Αβδέλλαν ο ουλαμός της ταξιαρχίας ιππικού υπό του Ανθυπασπιστού Μαρ. όστις ελλείψει τροφίμων και νομής δια τα κτήνη και επειδή ο αγροφύλαξ του χωριού Θωμάς Καλιάκος απουσιάζον … προφανώς ηναγκάσθη να παραβιάση οικίας και καταστήματα προς εξεύρεσιν τροφών δια τους άντρας του και νομής για τα κτήνη, το αυτό δε συνέβη την επομένη ότε μετέβη εις το εν λόγω χωρίον η επιλαρχία Μέξα και εις λόχος μεθ’ ενός ουλαμού πυροβολικού υπό τον Συνταγματάρχη κ. Γιαννακόπουλον των οποίων τα τμήματα εστερούντο παντελώς τροφής και νομής και λόγω των δυσμενών καιρικών συνθηκών και της υπερκοπώσεως των ανδρών και κτηνών ηναγκάσθησαν να επιτρέψουν την στρατοπέδευσιν εντός του χωρίου καθ’ ην παρεβιάσθησαν και αι υπόλοιπαι οικίαι των αδελφών Νικολάου και Αθανασίου Τσιάνα προξενηθείσας ζημίας 100.000 περίπου δραχμών εξ αμελείας του ιππέως Νικολάου Αλεξάνδρου της επιλαρχίας Μέξα, όστις είχεν ανάψει πυρά εις το τζάκι προς θέρμανσιν, του πυρός μεταδοθέντος εις την στέγην εκ της καπνοδόχου μη καταστάσης εφικτής της κατασβέσεως της πυράς παρά τας καταβληθείσας προσπαθείας των προς συνδρομήν χωροφυλάκων και στρατιωτών.

            Επίσης εις Περιβόλι αφίχθη την 8^ην Νοεμβρίου η ίλη του 5^ου Συντάγματος Ιππικού υπό τον ίλαρχον Αραβίδην, ήτις ελλείψει τροφής ηναγκάσθη να παραβιάση  καταστήματα και οικίας  προς εξεύρεσιν των ειδών τούτων και στρατωνισμόν των ανδρών λόγω των εξαιρετικών δυσμενών καιρικών συνθηκών.

            Τας απογευματινάς ώρας της επομένης 9^ης τρέχοντος αφίχθη εις το αυτό χωρίον το Ιον τάγμα του 38^ου Πεζικού Συντάγματος και σχεδόν αμέσως αναχώρησεν εκείθεν η προαναφερθείσα … αλλά μετά παρέλευσιν ολίγες ώρες προ της αναχωρήσεως εξερράγησαν πυρκαϊά εις τας οικίας των Σωτηρίου Ζ. και Αικατερίνης χήρας Δημητρίου Σδρούλα  προκληθείσαι καταφανώς από αφεθείσας αναμμένας πυράς εις τας εστίας παρά των στρατωνισθέντων ιππέων και αι οποίαι οικίαι απετεφρώθησαν παρά τας καταβληθείσας προσπαθείας.

            Αρπαγαί εις τα χωρία ταύτα εξαιρέσει τροφίμων και νομής δεν εσημειώθησαν πλην ελαχίστων εξαιρέσεων από στρατιώτας έχοντας απολέσει κατά τας πορείας τα κλινοσκεπάσματά τους οίτινες κατά την αναχώρησήν των ήθελαν να παραλάβουν εγχώρια σκεπάσματα προς χρήσιν των καίτοι τούτο απαγορεύεται παρά των Διοικητών των Μονάδων… όμως μερικοί εξ αυτών να διέλθουν την προσοχήν των αξιωματικών των και της χωροφυλακής. Κατά την διαμονήν όμως του στρατού εις τα άνω χωριά πολλοί στρατιώται ελάμβανον σκεπάσματα εκ της μιας οικίας και εκοιμώντο εις άλλην ένθα είχον σταυλίσει και τους ίππους των  και κατά την αναχώρησίν των άφησαν ταύτα εις ας οικίας είχον διανυκτερεύσει και ούτως έχει επέλθει ανάμιξις των ειδών ρουχισμού απάντων των κατοίκων εκάστου εκ των ανωτέρω χωρίων.

            Κατόπιν τούτου εγκατέστησα δύναμη χωροφυλακής εις έκαστον εκ των χωρίων τούτων προς πρόληψιν διαρπαγής παρά των κατοίκων των γειτονικών χωριών  δεδομένου ότι ουδείς κάτοικος μένει εις τα χωριά τούτα και απηγόρευσα την μεταφορά ειδών ρουχισμού και λοιπών ειδών παρά των τυχόν αφιχθησομένων κατοίκων προς πρόληψιν διαρπαγής παρ’ αυτών…»

Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής:  Το κοινοτικό συμβούλιο στις 10-12-45 με πρόεδρο τον Ιωάννη Νίκζα αναφέρει ότι εκ των 500 οικιών κατεστράφησαν 50 υπό των Ιταλών και Γερμανών τον Οκτώβριο και Νοέμβριο του 1940 και το θέρος του 1944. Θύματα 50.

Μακεδονομάχοι: Πλείστοι Σαμαρινιώτες ήταν στην πρώτη γραμμή του Μακεδονικού Αγώνα. Μεταξύ αυτών ο καπετάν Αρκούδας (Λεπεντάτος Γιώργος) αρχηγός ενόπλου ομάδας σκοτώθηκε από τούρκικο βόλι στις 6 Αυγούστου 1906.

Οδοποιία: Ο Επαρχών στις 16-10-33 με έγγραφο προς τους κ.κ Αστυνομικούς Σταθμάρχας Δοτσικού και Σαμαρίνης τους παρακαλεί όπως «γνωρίσουν τους εργάτες τους εργαζομένους επί της οδού Γρεβενών-Σαμαρίνης, ότι ο εργολήπτης αφικνούμενος επί τόπου αύριο θα καταβάλει το ήμισυ των δεδουλευμένων ημερομισθίων, του μηνός Σεπτεμβρίου ε.έ. Ανάγκη απόλυτος παρίσταται όπως πεισθούν ούτοι και συνεχίσουν τις εργασίες προς αποφυγή διακοπής των έργων, καθότι τα ημερομίσθια τυγχάνουν εξασφαλισμένα πλήρως, καταβληθησόμενα ευθύς ως ενισχυθεί εξ Αθηνών οικονομικώς το Ταμείον Επαρχιακής Οδοποιίας Νομού Κοζάνης. Σε περίπτωση που κάποιοι αποχωρήσουν για παραχείμαση  ο εργολάβος προτίθεται να αναλάβει την υποχρέωση ευθύς ως πληρωθεί, θα μεριμνήσει δια την παντελή εξόφλησιν οπουδήποτε και εάν ευρίσκονται».

Ο πρόεδρος της κοινότητας αναφέρει στονΈπαρχο στις 28-10-35 αναφέρει “ότι η γέφυρα Σαμαρίνης η περαιωθείσα  και παραληφθείσα το θέρος ε.έ παρεσύρθη υπό των υδάτων και δεν παρέμεινε παρά μόνον το επί της αριστερής όχθης λιθόκτιστον στήριγμα. Αι ζημίαι της ως άνω γέφυρας υπερβαίνουν τας εκατόν χιλιάδας δραχμών. Επειδή κατά την περίοδον ταύτην του φθινοπώρου ως και της ανοίξεως λόγω των πολλών υδάτων και των αποκρήμνων των οχθών του  ποταμού, η διάβασις καθίσταται αν όχι αδύνατος αλλά δύσκολο με κίνδυνο της ζωής των ανθρώπων και ζώων, παρακαλούμεν όπως ευαρεστηθείτε και μεριμνήσετε ίνα ψηφισθή πίστωσις δραχ. τεσσαράκοντα χιλιάδων (αρ. 40.000) τουλάχιστον, ποσόν όπερ απαιτείται δια την κατασκευή μιας προσωρινής ξυλίνης γεφύρας, ήτις ήθελε εξυπηρετήσει καλώς τους κατοίκους της ημετέρας κοινότητος”.            

Οικονομία: Στις αρχές του 20^ου αιώνα λειτουργούσαν 12 νερόμυλοι εκ των οποίων  4 εκκλησιαστικοί, 10 ντριστέλες και 27 μαντάνια (Παπαδημητρίου. Σελίδες ιστορίας  Γ΄ σελ. 38). Καθιερώνεται με διάταγμα της 14/1/1928 εβδομαδιαία αγορά για κάθε Δευτέρα (Β.Ε 20-5-1928). Πολλοί Σαμαριναίοι  ζωγράφοι αγιογράφησαν ναούς των Γρεβενών και ανά την επικράτεια. Φημισμένοι μαχαιροποιοί, κυρατζήδες (αγωγιάτες). Κύρια πηγή εσόδων η κοπαδιάρικη αιγοπροβατοτροφία, η υλοτομία. Αποτελεί τουριστικό προορισμό. Λειτουργούν ξενώνες, ταβέρνες με παραδοσιακά εδέσματα. Στις 30-8-1962 στη θέση Βούρτοπες Σμόλικα περιοχής Σαμαρίνας φονεύθηκαν από πτώση κεραυνού 111 πρόβατα ιδιοκτησίας Ταμπούκου Ιωάννου.

Πεσόντες: α)Στρ. Κιάκας Νικόλαος του Ιωάννη, 1918, 53 ΣΠ, Σέγουλα Μόροβας 14-11-40. β)Λοχίας Ταμπουκάς Δημήτριος του Γεωργίου, 1905, 53 ΣΠ, τραυματίστηκε στη μάχη της Μόροβας και πέθανε στο  Γ1 Πεδινό Χειρουργείο στις 20-11-40. γ)Χατζημπύρος Νικόλαος του Δημητρίου, 1910, 53 ΣΠ, Σέγγουλα Μόροβα στις 14-11-40 δ)Χελιδώνης Μιχαήλ του Ιωάννη ,1906,53 ΣΠ,Υψ. Χότσιστα  Μόροβα στις 21-11-40 (ΔΙΣ).

Πληθυσμός:1859=600 στεφάνια. 1913=4198. 1920=76. 1928=603. 1940=1142. 1951=4. 1961=5. 1971=10. 1981=605. 1991=285. 2001=701. 2011=378. (11^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ήταν 128  κατοικίες και ο φόρος ήταν 4.695 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 99 κατοικίες και ο φόρος ήταν 3.000 άσπρα.

Σύλλογοι: α)Ανήμερα της πανήγυρης  μετά την εκκλησία στο μεγάλο περίβολο της εκκλησίας –Κοίμησις της Θεοτόκου- πραγματοποιήθηκε ο χορός “Τσιάτσιος”[1]. Πίσω από το χορό των ανδρών ήταν ο χορός των γυναικών εκ 150 και πλέον γυναικών. Θεατρικές  παραστάσεις από το σύλλογο “Σμόλικα” με τα έργα  ο “Διάκος”  “Σακατούρας”  (το Βόιον αρ. φύλλου 22,  27-9-1931). β)Σύλλογος βοσκών και μικροκτηνοτρόφων αιγοπροβάτων Σαμαρίνης ο «Σμόλικας». Σκοπός: Η προστασία και προαγωγή των οικονομικών και επαγγελματικών συμφερόντων των μελών. Η ηθική, η πνευματική κοινωνική και οικονομική μόρφωσις των επαγγελματιών βοσκών (12-10-35). γ)Σύλλογος Σαμαριναίων Ελασσώνας. δ)Σύλλογος Σαμαριναίων Καστοριάς και Άργους Ορεστικού ε) Σύλλογος Σαμαριναίων Τρικάλων στ) Σύνδεσμος Σαμαριναίων Θεσσαλονίκης “Ο Σμόλικας”.ζ) Σύνδεσμος Σαμαριναίων Λάρισας & Περιχώρων "Η Αγία Παρασκευή”. η) Σύλλογος Σαμαριναίων Κοζάνης "Η Αγία Παρασκευή”, έτος ιδρύσεως 1925.θ) Εκπολιτιστικός  Σύλλογος  Σαμαρίνας ιδρύθηκε το 1983 από τη σπουδάζουσα νεολαία του χωριού και γι’ αυτό έμεινε γνωστός ως «Νεολαία Σαμαρίνας». ι) Φιλοπροοδευτικός-Εξωραϊστικός Σύλλογος Σαμαρίνας. Στο κτήριο της κοινότητας στεγάζεται το αρχαιολογικό-λαογραφικό μουσείο. Από τις εκδηλώσεις ξεχωρίζει το έθιμο του κλήδονα στις 23 και 24 Ιουνίου «Το απόγευμα τις 23ης Ιουνίου οι Σαμαριναίες στολίζουν ένα γκιούμι με λουλούδια και τοποθετούν μέσα τα δαχτυλίδια τους. Γεμίζουν το γκιούμι με νερό στη βρύση της Μεγάλης Παναγιάς και τραγουδώντας κάνουν κύκλο τις βρύσες του χωριού, καταλήγοντας στην πλατεία, όπου συνεχίζουν το χορό. Την επομένη [24 lουνίου] το απόγευμα, ξεκινούν από το ίδιο σημείο και τραγουδώντας καταλήγουν στην πλατεία. Αδειάζουν το νερό από το γκιούμι και βγάζουν τα δαχτυλίδια τους κάνοντας ευχές Ακολουθεί γλέντι και χορός με τη συμμετοχή μόνο γυναικών www.samarina.gr/”.

---

[1] Στο χορό δεν παίρνουν μέρες οι άγαμες γυναίκες.Τα τραγούδια που χορεύονται είναι έξι.