ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

36.ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου(Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ"  σελ.386. ΚΟΖΑΝΗ 2018

Γενικά: Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 656 μέτρων χίλια μέτρα πριν του παλιού οικισμού Ελεύθερον (Κοντσικιότι). Είναι νέος οικισμός και δημιουργήθηκε από Έλληνες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας το 1924, οι οποίοι στις αλησμόνητες πατρίδες κατοικούσαν στο Ακ-Νταγ-Μαδέν (Εβτζί, Γαράπιρ, Κουλίκ, Χάλκατζι), Σεβάστεια, Σαμψούντα. Η οδική  επικοινωνία μεταξύ των δύο οικισμών ήταν προβληματική λόγω του χειμάρρου που βρισκόταν μεταξύ των δύο χωριών και την έλλειψη γεφυριού. Πλησιέστεροι οικισμοί Μηλέα, Βατόλακκος, Αμυγδαλέαι, Άγιος Γεώργιος. Αναγνωρίζεται ως  οικισμός στις 19/3/1961 και προσαρτάται στην κοινότητα Ελευθέρου. Ονομάζεται Ελεύθερον Β΄ και  σήμερα Ελεύθερον προσφύγων. Στις 4-12-1997  προσαρτάται στο Δήμο Γρεβενών.

Εκπαίδευση: Ελευθέρου Β΄ Δημοτικό Σχολείο Γρεβενών: Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937:  Στεγάζεται σε ιδιωτικό οίκημα. Ετήσιο μίσθωμα 6.000 δραχμές. Έκαστος όροφος έχει δύο δωμάτια. Μαθητές 74. Νήπια 40 (60/619).

Με απόφαση του Επιθεωρητή στις 1-1-41 αποσπάται ο διδάσκαλος Αθανάσιος Καραμίντζας από το διτάξιο δημ. σχολείο στο μονοτάξιο Αιμιλιανού (31-1-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

Ιερά: Ενοριακός ναός Παμμεγίστων Ταξιαρχών. Ο Διευθυντής της Νομαρχίας  το 1959 προς το Υπουργείο Βορείου Ελλάδος, Υπηρεσία Παραμεθορίων. Περί οικονομικής αρωγής προς ανέγερση ιερού ναού του Β΄ Συνοικισμού Προσφύγων της κοινότητος Ελευθέρου. Αναφέρει ότι το χωρίο  Ελεύθερο έχει 2 συνοικισμούς απέχοντας μεταξύ των άνω του χιλιομέτρου. Ο υπάρχων ναός είναι ετοιμόρροπος και δια λόγους ασφαλείας και ατυχημάτων αντενδείκνυται ο εκκλησιασμός. Επιβάλλεται  η κατεδάφιση του ναού και ανέγερση νέου. Δια την ανέγερση του ναού οι κάτοικοι προσφέρουν προσωπική εργασία δια τις βοηθητικές εργασίες και σίτο 2000 οκάδες (20 οκάδες κατά οικογένεια). Προς ανέγερση του ναού απαιτείται πίστωση 50.000 τουλάχιστον. Η ανέγερση νέου Ιερού Ναού εις την υπόψη κοινότητα είναι επιβεβλημένη.

Πληθυσμός: 1961=359. 1971=189. 1981=171. 1991=331. 2001=188. 2011=172. (33^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011).

Σύλλογοι: Σύλλογος γυναικών Ελευθέρου “Οι Άγιοι Ταξιάρχες”.

ΕΛΕΥΘΕΡΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

35. Ελεύθερον,το  (Κοντσικιότι)

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου(Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386 ΚΟΖΑΝΗ 2018

Γενικά: Το Ελεύθερον είναι χτισμένο σε υψόμετρο 659 μέτρων σε πανοραμική θέση, με θέα το πανέμορφο δρυοδάσος. Απέχει ένα χιλιόμετρο από τον ομώνυμο οικισμό των προσφύγων. Σύμφωνα με μαρτυρίες το χωριό βρισκόταν στη θέση που είναι σήμερα το Ελεύθερο προσφύγων. Μετακινήθηκε στην τωρινή θέση, μετά από συγχώνευση με τους οικισμούς Τσαρκοβίτσα, Γκομπλίτσα, Μηλιά (Μπαδέμας σ. 9.). Το μεγαλύτερο πρόβλημα του οικισμού ήταν η οδική πρόσβαση με τον οικισμό Ελεύθερον Προσφύγων ένεκα του ρέματος που υπήρχε μεταξύ των χωριών και την έλλειψη γέφυρας η οποία στήθηκε τη δεκαετία του 1970.

Κοινοτικά: Οικισμός Κουτσικιότι στις 31/12/1918 προσαρτάται στην κοινότητα Τσουρχλίου. Το όνομα του οικισμού στις 17/10/1919  διορθώνεται από Κουτσικιότι σε Κοντσικότι. Στις 1/2/1927 μετονομάζεται σε Ελεύθερον.  Έλαβε και τις ονομασίες Ελεύθερον Γηγενών, Ελεύθερον Α΄. Στις 4/12/1997 προσαρτάται στο Δήμο Γρεβενών. Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του έτους 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 33 άρρενες εκλογείς.

Ο Έπαρχος στις 28-11-34 ζητά από τον Επιστάτην του Ειδικού Ταμείου Επαρχιακής Οδοποιίας Γρεβενών να προβεί στην καταμέτρηση του αγροκηπίου του Θεοδ. Κουρτίδου, εκτελούντος την υπ’αριθμ 7913/13-11-34 εντολή του Γραφείου Γεωργικής Περιφερείας Κοζάνης.

Υπέρ της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης  στις 14-8-36 η κοινότης κατέβαλε το ποσό των 200 δρχ. (60/1735).

            Ο Διοικητής του Σταθμού Χωροφυλακής Αγίου Γεωργίου αναφέρει στο Νομάρχη στις 5 Απριλίου 1939 ότι «οι κάτοικοι Ελευθέρου έχουν μέρος να κατασκευάσουν αλώνια όχι μόνο στο παραχωρηθέν μέρος υπό της επιτροπής αλλά και σε άλλη. Επειδή όμως είναι οκνηροί συνήθισαν να υποβάλλουν αναφορά και να ζητούν τον αλωνισμό εντός των παλαιών αλωνίων. Άλλα χωριά και ιδίως γηγενών οι οποίοι δεν έχουν αλωνοτόπους κατασκεύασαν αλώνια εις πολύ χειρότερα μέρη. Η γνώμη μου είναι να κατασκευάσουν νέα αλώνια».

Οι κάτοικοι Ελευθέρου (γηγενών) στις 22-4-39  αναφέρουν ότι η διαταγή προς το συνεταιρισμό περί εξαγωγής των αλωνίων εκ του Συνοικισμού και ότι τα λεχθέντα περί υπάρξεως  αλωνοτόπων στο Συνοικισμό είναι τελείως ανακριβείς δια τον λόγον ότι αφ’ ενός μεν μέχρι τούδε ουδείς υπηρεσιακός υπάλληλος ήλθε προς εξέταση των αλωνοτόπων, αφ’ ετέρου δε και το Συνεργείο Διανομών λόγω του μη υπάρχοντος καταλλήλου μέρους δι’ αλωνοτόπους δεν μας καθόρισε τοιούτους, επομένως δε γνωρίζουμε σε ποιό ακριβώς μέρος να μεταβούμε δια τον αλωνισμό. Χρήστος Μπαντέμας, Αργύριος Μιχαλόπουλος, Α.Ντίνας, Σίμος Αλέξανδρος, Γεώργιος Ντόλιας….».

Ο πρόεδρος της κοινότητας  στις 20-3-55 αναφέρει στο Νομάρχη Γρεβενών ότι από της ελεύσεως εκάστου Φθινοπώρου και επί οκτώ συναπτούς μήνας λόγω των βροχών, της χιόνος και εν γένει της κακοκαιρίας άπαντες οι κάτοικοι της κοινότητάς μας αδυνατούν  να επικοινωνήσουν μετά της πόλεως Γρεβενών.Ζητούν τη χορήγηση δανείου 130.000 δρχ. δια την κατασκευή παρακαμπτηρίου οδού μήκους 3.500 χιλιομέτρων

Η κοινότητα  ενημερώνει το νομάρχη το έτος 1959 ότι δεν μπόρεσε να απορροφήσει το  δάνειο 60.000 δραχμών και τη δωρεά 50.000 δραχμών υπέρ της κατασκευής του υδραγωγείου των γηγενών και προσφύγων κατοίκων του χωριού. Το έδαφος είναι πηλώδες και με τις πρώτες βροχές του Σεπτεμβρίου τα χαντάκια γεμίζουν και θέλουν διάνοιξη από την αρχή γιατί οι σωλήνες δεν τοποθετήθηκαν το έτος 1959.

Αρχαιότητες: Σε απόσταση ενός χιλιομέτρου βορειοδυτικά του οικισμού στο ύψωμα Άγιος Δημήτριος υπάρχουν θεμέλια αρχαίου ορθογώνιου κτηρίου, μαρμάρινοι κίονες. Σε απόσταση 200 μέτρων, στο ξωκλήσι της Αγίας Τριάδας, αποκαλύφθηκαν κεραμοσκεπείς τάφοι (Σαμσάρης).

            Έκθεση Σακελάρη 1941: “…Εις το συνοικισμόν γηγενών σχολικόν κτίριον ανηγέρθη το 1918, ελειτούργει όμως τοιούτον και κατά τα παλαιότερα έτη. Η εκκλησία ανηγέρθη το 1834. Το παρακείμενον κωδονοστάσιο φέρει χρονολογία 1880”.

Οδοποιία: Οι πρόεδροι  κοινοτήτων Αγίου Γεωργίου, Κιβωτού, Κληματακίου υποβάλλουν στις 13-4-33 προς τον πρόεδρον του Επαρχιακού Ταμείου διάγραμμα γεφύρας κειμένης στη θέση «Καρυδιά» του συνοικισμού Ελευθέρου της κοινότητος Αγ. Γεωργίου και ζητούν «τη χορήγηση ανάλογου χρηματικού ποσού για την αγορά των απαραιτήτων υλικών για την κατασκευή της καθόσον τα ημερομίσθια και η μεταφορά των υλικών θα γίνουν με την προσωπική εργασία των κατοίκων. Από τη γέφυρα εξυπηρετούνται τα συμφέροντα των πλείστων κατοίκων των κοινοτήτων της επαρχίας Γρεβενών αλλά και Βοΐου, διότι από τη γέφυρα είναι υποχρεωμένοι να διέλθουν οι μεταφορείς προϊόντων δια την αγορά Γρεβενών, Τσοτυλίου αλλά και εκ ταύτης μεταφέρουν  τα προς πώληση προϊόντα και εκ των απομεμακρυσμένων αγορών, Καστοριάς (ιδίως ιχθείς) και Καλαμπάκας δια τις παραπάνω αγορές. Επίσης οι κάτοικοι των κοινοτήτων δεν μπορούν να μεταφέρουν τα λίγα προϊόντα των με τα ζώα με αποτέλεσμα να καταδικάζονται σε οικονομικό μαρασμό αφ’ ενός και πολλάκις και εις αυτήν τη στέρηση του επιουσίου των, ως μη έχοντες άλλην εργασία».

Οι κάτοικοι του Ελευθέρου Γρεβενών (γηγενών) αναφέρουν στις 6-6-35  στην επιτροπή οδοποιίας Γρεβενών τα παρακάτω: «Το χωρίο μας διασχίζει εις χείμαρρος. Απέναντι δε του χωρίου μας και πέραν του ρηθέντος χειμάρρου βρίσκεται η μόνη βρύση μας. Η επί του χειμάρρου γέφυρα είναι σχεδόν κατεστραμμένη και πάσα συγκοινωνία δια ζώων είναι αδύνατος και επικίνδυνος ιδία το χειμώνα με την πλημμύρα του χειμώνα είναι τελείως αδιάβατος…». Για τούτο προκειμένου να μην υπάρξει δυστύχημα και για να τους διευκολύνει τη συγκοινωνία με τη βρύση παρακαλούν να τους χορηγήσουν 4000 δραχμές για να επισκευάσουν τη γέφυρα. Υπογράφεται από 21 κατοίκους.

Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 24-5-36 αναφέρει στον Έπαρχο ότι η γέφυρα επί της οδού Αγίου Γεωργίου-Γρεβενών έχει καταστραφεί. Η  συγκοινωνία διεκόπη και οι διαβάτες διέρχονται δια μέσου των σπαρμένων αγρών. Λόγω των συνεχών βροχών ο λάκκος τυγχάνει αδιάβατος. Η οδός θεωρείται κεντρικοτέρα του επαρχιακού δικτύου, συνδέει την έδρα της επαρχίας με την κοινότητα του Αγίου Γεωργίου, Κιβωτού, Κληματακίου, Πολυδέντρου ως και την επαρχία Βοΐου. Ζητούν από το μηχανικό  Μ.Υ.Κ να ενεργήσει σχετικά για μελέτη για αποκατάσταση της γέφυρας.

Οικονομία: Λειτουργούσαν δύο νερόμυλοι στη θέση «Γκομπλίτσα». Ο τόπος καλλιεργείται με αμπέλια που δίδουν αρίστης ποιότητος κρασιά. Λειτουργεί σύγχρονο οινοποιείο της «Γρεβενών Γη Ο.Ε».

Εκκλησίες: Άγιος Αθανάσιος με έτος κτήσης 1834, ενοριακός ναός. Αγία Τριάς, Γενέθλιον της Θεοτόκου.

Κώδικας αρ.201 της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ζάβορδας: Αναφέρεται ως Κονισκιότη χωρίον. Αφιερωτές 20 από 1534 ως 1692, Α΄ Γραφής. Από το 1692 και εντεύθεν 31 αφιερωτές είναι οι λεγόμενοι  Β΄ Γραφής.

Πεσόντες: Μάχη του Σκρά Μάιος 1918: Αθανάσιος Καρακίτσιος. Μικρασιατικός πόλεμος: Παναγιώτης Καραγκούνης. Ελληνοϊταλικός πόλεμος: α)Στρ. Ιωαννίδης Άνθιμος του Ιωάννη, γεν.1917, 27 ΣΠ, Φονεύτηκε στην Κορομηλιά Καστοριάς,14-4-41. β)Κλεισιάρης Θεόδωρος του Αναστασίου,1916, 27ΣΠ, Υψ.1548 Μόραβα, 28-11-40. γ)Μηνασίδης Ιωάννης του Γεωργίου, 1916, 27 ΣΠ, Κορομηλιά Καστοριάς. 14-11-40. δ)Ντόλιας Ευθύμιος του Βασιλείου, γεννήθηκε το 1918, του 27^ου ΣΠ. Φονεύτηκε στο ύψωμα 1548 (Μόροβα) στις 28-11-40. ε)Πετρίδης Παύλος του Ιακώβ, 1916, 53 ΣΠ, πέθανε στο ΧΙ ορεινό χειρουργείο Σόβιανη 8-1-41(ΔΙΣ). Κατοχή: Αντρέας Γ.Ντόλιας. Εμφύλιος: Ανδρέας Σιόλας και άλλοι 17[1].

Πληθυσμός: 1859=30 στεφάνια.1913=107. 1920=132. 1928=442. 1940=392. 1951=278. 1961=310. 1971=170. 1981=187. 1991=182. 2001=81. 2011=57. (72^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 40 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 7.501 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 70 κατοικίες και ο φόρος ήταν 9.200 άσπρα.

Σύλλογοι: Εκπολιτιστικός Σύλλογος Ελευθέρου Α. (1979). Αθλητικό σωματείο “Μέγας Αλέξανδρος Ελευθέρου”.

---

[1] Στέργιου Μπαδέμα:Ελεύθερον Γρεβενών σ.52.

ΕΛΑΤΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

34. Ελατος, ο (Δόβρανη-μεικτός οικισμός)

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου  (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386 ΚΟΖΑΝΗ 2018

Γενικά: Χτισμένος  σε υψόμετρο 730 μέτρων  βρίσκεται πολύ κοντά στην πόλη των Γρεβενών μεταξύ των οικισμών Δοξαρά και Καληράχη. Έδρα της κοινότητος Δόβρανης από 31-12-1918. Διορθώνεται από Δόβρανι σε Δόβρανη στις 17-10-1919. Μετονομάζεται σε Έλατος στις 4-12-1927. Προσαρτάται στο Δήμο Γρεβενών στις 4/12/1997. Αναθηματική στήλη  υπήρχε στις 2-7-36 (60/1975). Είναι πατρίδα του  δασκάλου Θεόδωρου Θεοδωρίδη (1894-1977) ο οποίος δημιούργησε αλσύλλια στο Κολοκυθάκι, Καστράκι Γρεβενών.

           Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 120 χριστιανοί και 59 μουσουλμάνοι οι οποίοι αναχώρησαν από τον ΄Ελατο σύμφωνα με το  άρθρο 3 της σύμβασης της Λοζάνης που υπογράφτηκε στις 30-1-1923 περί ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών  στις 9-4-1924.

         “Εχει 20 χριστιανικές και 20 οθωμανικές οικογένειες, εκκλησία, τέμενος” (Σχινάς 1866).

Εκκλησίες: Ενοριακός ναός Αγίου Αθανασίου, Προφήτης Ηλίας.

Η Εκκλησιαστική επιτροπή του Αγίου Αθανασίου δηλώνει το 1945 ότι κατά τη διάρκεια της κατοχής εκάησαν ολόκληρος ο τέμπλος της εκκλησίας ζωγραφισμένος. Πολυέλαιοι 3, μανουάλια 5, ψαλτικά βιβλία και δισκοπότηρα επίχρυσα, μία κολυμβήθρα, στασίδια (Κερασίδης, Διδόπουλος).

Κώδικας αρ.201 της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ζάβορδας: Ο οικισμός αναφέρεται ως Τόβριανη. Αφιερωτές από 1534 ως 1692  ήταν 162 σημαντικά μεγάλος σε σχέση με τους 20 της Β΄ Γραφής από το 1692 και μετά, λόγω αλλαγής θρησκεύματος μέρους των κατοίκων.

Εκπαίδευση: Λειτούργησε για πρώτη φορά σχολείο το 1840 (Γούση  σ. 125).

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: «Στεγάζεται από το έτος 1930 σε τελείως ακατάλληλο κοινοτικό κτίριο. Μαθητές 130. Αποτελείται από εν δωμάτιο 28 τ.μ. Ο αριθμός των μαθητευομένων μαθητών ανέρχεται σε 139 και πλέον μαθητές. Το προσωρινό κατεχόμενο σήμερον κοινοτικό οίκημα είναι τελείως ακατάλληλο δια τη μελλοντική στέγαση του σχολείου, διότι είναι στενότατο. Αναφέρει ακόμη ότι ένεκεν του ανθυγιεινού κτηρίου οι μαθητές πολλάκις προσεβλήθησαν εκ παντοίων μεταδοτικών νόσων και έθανον μάλιστα το 1932 και 13 μαθητές εκ διφθερίτιδας ως γνωρίζουν τούτο οι ιατροί Γρεβενών Αντώνιος Μαργαρίτης και Βασίλειος Χριστάκης. Βρίσκεται κτίριο υπό κατασκευή ημιτελές από το 1930 και είναι ανάγκη να αποπερατωθεί τούτο δι’ αρωγής του κράτους». 

Σημείωμα ιατρού Προκόπιου Διογένη  « Γρεβενά 28-4-1937»

«Κύριε επιθεωρητά

Είχα προ καιρού μεταβεί εις το χωρίον Έλατος προς δαμαλισμόν των παιδιών και επιτρέψατέ μου να διαμαρτυρηθώ προς υμάς του προϊστάμενου της Δημοτικής Εκπαιδεύσεως, για ότι είδα εις τα δύο σπίτια που χρησιμεύουν ως σχολεία της κοινότητος εκείνης. Δεν θέλω με λόγια και πομπώδεις φράσεις να κάμω φανταστικήν περιγραφήν. Ένα έχω μόνο να τονίσω. Ως άνθρωπος ελυπήθηκα κατάκαρδα τα δυστυχισμένα εκείνα παιδιά όταν τα είδα να συσσωρεύονται σε ερειπωμένα κτίρια-καλύβες για να μάθουν γράμματα, όπως τον παλαιόν καιρόν έμπαιναν μυστικά στα υπόγεια-κατακόμβες που εχρησίμευαν ως κρυφά σχολεία.

            Διαμαρτύρομαι ως ιατρός, διότι εις το σχολείον Ελάτου, τα μικρά παιδιά που στέλνουν οι γονείς των να διαπλασθούν εις καλούς και υγιείς ανθρώπους, θα καταντήσουν καχεκτικά, αναιμικά, φυματικά από την έλλειψιν θρανίων, φωτός και οξυγόνου.

            Κύριε επιθεωρητά όταν πάτε εκεί θα τα αντιληφθείτε όλα μόνοι σας. Και έχω πεποίθησιν με όλην την ψυχήν σας θα ενδιαφερθείτε να ανεγερθεί το από πολλών ετών θεμελιωθέν νέον διδακτήριον για να προλάβετε τον ψυχικόν και σωματικόν μαρασμόν των αθώων εκείνων βλασταριών του χωρίου Ελάτου, που έχουν την ατυχίαν να μαθαίνουν γράμματα σε δύο καλύβες, που δεν ταιριάζουν ούτε για στάβλισμα ζώων.

Με εκτίμησιν Προκόπιος Διογένης ιατρός Γρεβενών» (60/619).

Ο επιθεωρητής ζητά την ίδρυση νηπιαγωγείου καθ’ ότι οι μαθητές υπόχρεοι προς φοίτηση ήταν 34 (15/7/1938 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 49).

Ο Διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου Ελάτου στις 21-12-39 προς το Νομάρχη αναφέρει ότι «το σχολείο έχει σχολικό κήπο από πενταετίας εκτάσεως 10.600 τ.μ φυτεμένο με αμυγδαλιές, πεύκα, κυπαρίσσια, ακακίες πέριξ πέριξ του φράκτου, ο οποίος αποτελείται από  πέντε (αριθ.5) σειρές συρματόπλεγμα σε καλή κατάσταση. Δια να καλλιεργηθούν στον κήπο  σπορεία με δασικά και καρποφόρα δέντρα πρέπει να γίνει ποτιστικός. Δια να καταστεί όμως ποτιστικός πρέπει να μεταφερθεί  ύδωρ εκ της κεντρικής πηγής του χωρίου οπότε απαιτούνται 10 τουλάχιστον χιλιάδες δραχμές (αριθμ. 10.000). Υπάρχει προθυμία και γνώσεις για την καλλιέργεια δένδρων και φυτών και αν γίνει ποτιστικός θα δημιουργηθεί σε αυτόν μελισσοκομείο, ορνιθοτροφείο και κονικλοτροφείο».

            Ο επιθεωρητής προτείνει την προαγωγή του διταξίου δημοτικού σχολείου σε τριτάξιο καθ’ ότι τα προηγούμενα τρία χρόνια ο αριθμός των μαθητών ανερχόταν σε 96, 114, 113 αντίστοιχα  (18-7-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

Πραγματοποίηση διημέρου εκδρομής στις 6 και 7 Ιουνίου 1962 στη Βέροια με τους μαθητές των σχολείων Ελάτου (14), Μέγα Σειρήνιο (30), Καληράχης (15), Κάστρου (7), Μικρό Σειρήνι (7).

Σήμερα, 2017, λειτουργεί βρεφονηπιακός σταθμός.

Θεοδωρίδης Θεόδωρος:[1] Από Έλατο Γρεβενών, φίλεργος, καλαίσθητος, αποτελεσματικώς διδάσκων όχι με μέθοδο. Υποκινεί τους χωρικούς να παύσουν τις διενέξεις των μετά των γειτόνων και τις δικαστικές περιπέτειες, να χρησιμοποιήσουν το προϊόν της βοσκής δια ανέγερση διδακτηρίου και ίδρυση σχολικού κήπου ευπρεπούς. Στην πατρίδα του συνέταξε γεωργικό σύλλογο, δενδροφύτευσε μεγάλη έκταση (20/10/1926)…Υπηρεσία 15ετή, παρουσιάζει βελτίωση (28/3/1927). Ακόλουθος. Ηλικία 35 ετών, έγγαμος, ενδεικτικό β΄ τάξεως γυμνασίου και πτυχίο 1ξιου φροντιστηρίου. Έγγαμος 5 τέκνα, έτη προϋπηρεσίας 22 εδώ από 14 ετίας[2]. Γενική και ειδική μόρφωση περιορισμένη, μετρία, προσπαθεί και θέλει να βελτιωθεί, φιλότιμος. Διδακτική ικανότης μέτριος, σχεδόν επαρκής, κοινωνική εμφάνιση και δράση πολύ καλή, μετατέθηκε εκ του 1ταξίου Εξάρχου (18/5/1939)[3].

Κοινοτικά: Το κ.σ με πρόεδρο το Θεόδωρο Κώττα και μέλη Ιωάννη Ευθυμιάδη, Ιωάννη Τσανακίδη, Κων/νο Κερασίδη και Χριστόφορο Χριστοφορίδη, αποφάσισαν στις 10-2-35  όπως μεταφερθεί η κοινότης και ο συνοικισμός Κάστρου από το εκλογικό τμήμα Μεγάρου στο εκλογικό τμήμα Γρεβενών καθ’ ότι οι εκλογείς αδυνατούν να μεταβαίνουν στο εκλογικό τμήμα Μεγάρου λόγω μακρινής απόστασης.

Ο πρόεδρος της κοινότητος Ελάτου στις 2-7-39 αναφέρει στο Νομάρχη Κοζάνης να επιτρέψει τους κατοίκους της κοινότητος γηγενείς και πρόσφυγες τον αλωνισμό εντός αλωνίων κειμένων εντός του χωρίου.

Το κ.σ  Ελάτου  στις 5-3-40 ψηφίζει πίστωση 100 δρχ. υπέρ του Εθνικού Οικοτροφείου Αρρένων Γρεβενών ως και 150 δρχ. για έξοδα συμμετοχής του Νομού Κοζάνης στην 14^η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης (60/1964).

Το 1957 ο ομογενής Γεώργιος Καρανάσιος από Αμερική διέθεσε το ποσό των 7000 δολαρίων για τον εξωραϊσμό του γύρω χώρου του Ιερού Ναού Άγιος Αθανάσιος της κοινότητας, της πλατείας του χωριού, της διαμορφώσεως του γηπέδου.

Πρόταση για βράβευση για το έτος 1958 στο Νικόλαο Αθ. Λαμπρόπουλο  που πρόσφερε 11.000 δολάρια. Με το ποσό αυτό αγοράσθηκαν σωλήνες για την κατασκευή του υδραγωγείου και ενίσχυσε ενδεείς και συγγενείς.

Το έτος 1958 κατασκευάσθηκε η σιταποθήκη μετά του τυροκομείου. Δαπανήθηκαν από την ελβετική βοήθεια 85.000 δρχ. κι από δάνειο της κοινότητας 40.000 δρχ.

Το έτος 1959 ψηφίζεται πίστωση υπέρ της σχολικής εφορείας 500 δραχμών, υπέρ της επισκευής της γέφυρας του συνοικισμού Κάστρου 1500 δρχ. Η κεντρική οδός του χωριού έλαβε την ονομασία Νίκης 1940.

Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής: Πρόεδρος Ιάκωβος Κλαζίδης. Συνεδρίαση 14-7-1945. Κατοικίες 108. Πληθυσμός 510. Κατεστράφησαν κατοικίες ολοσχερώς 104, μερικώς 1 δια πυρπολήσεως υπό των Γερμανών στις 8-9-43. Νόσος ελονοσία και λόγω του πολέμου ο κόσμος έχει εξαντληθεί σωματικώς και έχει ανάγκη ενισχύσεως κινίνης και άλλων μέσων. Θύματα 3 το ένα εκ εκτελέσεως υπό Γερμανών τα  δε έτερα δύο από χειροβομβίδα.

Οικονομία: Κύρια ενασχόληση είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία. Λειτουργούσε ένας νερόμυλος. Η προβλεπόμενη παραγωγή για καλλιέργειες το 1933  ήταν  σε οκάδες  μποστάνια 500 στρέμματα 5, σταφυλών φαγητού 150.000 στρέμματα 300, κρεμμύδια 500, καπνός 1000 στρέμματα 25, φακή 1200 οκάδες 20 στρ., ρόβη 20.000 στρέμματα 200, ερέβινθοι 2000 στρέμματα 20, αραβόσιτος στρέμματα 1500.

Ο παραγωγός Ντινόπουλος Ευθύμιος κάτοικος Ελάτου επαρχίας Γρεβενών, Νομού Κοζάνης  με υπεύθυνη δήλωση αναφέρει ότι κατά την εσοδεία του 1940 παρήγαγε εξακόσιες οκάδες σίτο (3-9-1940).

Πληθυσμός: 1859=17 στεφάνια. 1913=453. 1920=461. 1928=417. 1940=516. 1951=361. 1961=375. 1971=260. 1981=273. 1991=230. 2001=233.  2011=164. (35^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 27 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 10.009 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 44 κατοικίες και ο φόρος ήταν 10.100 άσπρα.

Σύλλογοι: Επιμορφωτικός και Εκπολιτιστικός Σύλλογος Ελάτου. Αθλητικός Σύλλογος Ηρακλής Ελάτου Γρεβενών.

---

[1]Τάνια Αποστόλου: Η εκπαίδευση στην επαρχία Βοΐου (Ανασελίτσης) στην περίοδο του μεσοπολέμου. Μεταπτυχιακή εργασία ΠΔΜ 2015.

[2]Δημοτικό Σχολείο Εξάρχου.

[3]Δημοτικό Σχολείο Κολοκυθακίου.

Δοτσικόν Γρεβενών

32.Δοτσικόν, το (Ντουτσκό)

 Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου ( Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386. Κοζανη 2018

Γενικά: Το Δοτσικόν (Δούτσικον, Ντουσκό, Ντουτσκό), ονομαστό μαστοροχώρι, παραδοσιακό χωριό με λιθόκτιστα σπίτια και πέτρινα καλντερίμια, απέχει από τα Γρεβενά 32 χιλιόμετρα. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1048 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας, στον ανατολικό ορεινό όγκο της Πίνδου. Τα όριά του φτάνουν ως την κορυφή Σκούρτζια με υψόμετρο 1800 μέτρα. Το χωριό αποτελείται από δύο μαχαλάδες τους οποίους χωρίζει ο Δοτσικιότης παραπόταμος του Βενέτικου ποταμού δίδοντας απαράμιλλη ομορφιά στο χωριό. Oι  μαχαλάδες μεταξύ τους επικοινωνούν με πέτρινο γεφύρι το οποίο κτίστηκε το έτος 1804 από Γιαννιώτες μαστόρους. Σε μικρή απόσταση από το χωριό υπάρχουν ερείπια παλιότερων οικισμών στις θέσεις «Κιάφα», «Ζιάκα» και «Τσέρος». Κατοικείται κυρίως το καλοκαίρι από κτηνοτρόφους και παραθεριστές. Ο σκηνοθέτης Θ. Αγγελόπουλος γύρισε την ταινία «Μεγαλέξανδρος» στην τοποθεσία «Ογλάς» σε απόσταση 200 μέτρα από το χωριό, μια περιοχή γεμάτη με απολιθωμένα όστρακα. Εντυπωσιάζουν οι θέσεις: «Το μελίσσι» μια μικρογραφία των Μετεώρων, το «Βαένι» όπου υπάρχει ένας μικρός καταρράκτης. Στον Κώδικα της Ζάβορδας της Μονής Αγίου Νικάνορος, γράφεται ως Ντουτζουκό με αφιερωτές 14. Επί Τουρκοκρατίας η κοινοτική έκταση ιδιοκτησιακά ανήκε σε Μπέηδες της Νεάπολης  οι οποίοι την πούλησαν στους Δοτσικιότες το 1859.

“Το χωρίον τούτο διαιρούμενο δια χαράδρας σε δύο συνοικίες, κατοικείται υπό 50 οικογενειών, των οποίων οι άνδρες είναι κτίστες και ποιμένες” (Σχινάς 1866).

«Μόλις πλησιάσει ο Νοέμβριος οι κάτοικοι (κτηνοτρόφοι, αγωγιάτες) αναχωρούν οικογενειακώς για τα χειμαδιά λόγω του πολλού ψύχους και της αφθόνου χιόνος με ύψος δύο μέτρων. Το χειμώνα μένει ο αιδεσιμότατος Παπανικόλαος, ο αστυνομικός σταθμάρχης με δύο χωροφύλακες και λίγοι φύλακες. Τα μαθήματα του σχολείου διακόπτονται από 1^η Νοεμβρίου ως 1^η Μαΐου. Διδάσκαλος ο Βραζιώτης από Καλλονή. Πρόεδρος κοινότητας ο Γκισάκης» (Μ.Β 15-3-33).

Κοινοτικά: Στοιχεία αρχικής αναγνωρίσεως ως Κοινότης Δουτσίκου, Β.Δ.31 -12-1918. Στις 16-10-1940 το όνομα του οικισμού Δούτσικον της κοινότητας διορθώνεται σε Δοτσικόν. Η κοινότητα στις 1-11-1962 αποσπάται από την επαρχία Βοΐου του νομού Κοζάνης και υπάγεται στην επαρχία Γρεβενών του νομού Κοζάνης. Ο οικισμός Δοτσικόν στις 7-6-2010 προσαρτάται στο δήμο Γρεβενών. Η κοινότητα καταργείται.

Το κ.σ στις 14/5/1925 με πρόεδρο το Θωμά Παυλίκα αποφασίζει το διορισμό του διδασκάλου Χρ.Κοσμοπούλου ως Γραμματέως της κοινότητος με μηνιαίο μισθό δρχ. 150.

Έρανος υπέρ του Ερυθρού σταυρού στις 12-12-28 ο πρόεδρος Δοτσικού  Κ. Χόβας αναφέρει ότι οι κάτοικοι από Νοέμβριο μέχρι 15 Μαΐου απουσιάζουν σε διάφορα μέρη της Θεσσαλίας δια ατομικά συμφέροντα.

Το κοινοτικό Συμβούλιο στις 25-9-1929 με πρόεδρο το Λεωνίδα Γκισάκη, του γραμματέα Θωμά Παπαβασιλείου, του αντιπροέδρου Κων/νου Χοβά και των συμβούλων  Νικολάου Μπατζή, Δημ. Καρεντζά και Χρήστου Χαρμαντά ψήφισαν το ποσό των δώδεκα χιλιάδων δραχμών εκ του αποθεματικού για έξοδα των απαιτουμένων για τη διοίκηση ήτοι εξόδων παραστάσεως προέδρου, αντιμισθία γραμματέως, έξοδα δικαστικά, δαμαλισμό κατοίκων, αγορά διοικητικών και ληξιαρχικών βιβλίων, γραφική ύλη, φωτισμό, θέρμανση γραφείου, βοηθήματα ενδεών, συντήρηση υπαρχόντων έργων υδρεύσεως, αγοράν συγγραμμάτων, έξοδα μνημοσύνου υπέρ των εν πολέμω πεσόντων (60/1647).

Ο Νομάρχης με έγγραφο προς το Σταθμάρχη Χωροφυλακής Δοτσικού στις 27-6-30 ζητά να έλθει σε συνεννόηση με τον πρόεδρο της κοινότητας και να προβεί σε μήνυση των κατοίκων της κοινότητας οι οποίοι παραχειμάζοντες εις διαφόρους Κοινότητας της Θεσσαλίας δεν προσήγαγον τα υποζύγιά των προς απογραφήν εις τας οικείας επιτροπάς ταξινομήσεως (60/1647).

Το κ.σ με πρόεδρο το Λεων. Γκισάκη. Μέλη Νικ. Σανίδας, Χρ. Χαρμανδάς, Νικ. Σανίδας αποφάσισαν όπως το χωρίον Δοτσικόν αποσπασθεί εκ του εκλογικού τμήματος Πενταλόφου και μεταφερθεί στο τοιούτον της Καλλονής (2-12-31).

Το κ.σ με πρόεδρο το Λεωνίδα Γκισάκη με απόφασή του ορίζει ως κοινοτικό ιατρό τον Ανδρέα Κόκκινο εκ Πενταλόφου Βοϊου, ίνα επισκέπτεται τους ασθενείς κατοίκους της κοινότητος άπαξ της κοινότητος από 1^ης Νοεμβρίου ε.έ μέχρι τέλους Μαρτίου 1935

Πρόεδρος και αντιπρόεδρος για την γ΄ κοινοτική περίοδο εξελέγησαν οι Δημήτριος Λάιος και Χρήστος Βέρρος. Με την επιβολή φόρων αποβλέπουν στην ανέγερση δημοτικού σχολείου καθ’ ότι το υπάρχον στεγάζεται σε εν δωμάτιο στο οποίο εγκλείονται 100 μαθητές (Β.Ε 14-6-36).

Υπέρ της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης  στις 14-8-36 η κοινότης κατέβαλε το ποσό των 50  δρχ. (60/1735).

Το έτος 1955 εγκρίνεται η εκμίσθωση δάσους 1200 εκταρίων στο κοινοτικό δάσος Δοτσικού για την απόληψη 200 κ.μ στρογγύλης ξυλείας πεύκης και 50 κ.μ δρυός στη δασική θέση Χριστοφόρου εκ των οποίων τα μισά ανήκουν στο Δημόσιο για τα δέντρα που κατέπεσαν τη χειμερινή περίοδο και για τα σεσηπότα.(1955).

Το κοινοτικό συμβούλιο επιβάλλει προσωπική εργασία στις θήλεις κατοίκους μιας ημέρας για το οικονομικό έτος 1955-56.

Η επιτροπή κατάρτισης δημοτολογίου απαρτίσθηκε από το Νικόλαο Πούλιο κοινοτικό σύμβουλο, τον Αθανάσιο Αντωνόπουλο γραμματέα, τον Παντελή Πετρόπουλο γραμματέα και το Βασίλειο Λάιο εφημέριο (έτος 1955).

Το κοινοτικό συμβούλιο καθορίζει το έτος 1959 συγκεκριμένο τόπο διέλευσης και διανυκτέρευσης των διερχομένων νομαδικών ποιμνίων των κτηνοτρόφων Σαμαρίνας και Αετομηλίτσας εκάστη άνοιξη από τα χειμερινά λιβάδια.

Το κοινοτικό συμβούλιο απαρτιζόμενο από το Δημήτριο Γκισάκη, πρόεδρο και μέλη τους Χαράλαμπο Σανίδα, Δημήτριο Παπαιωάννου, Γεώργιο Μπαρμπαγιάννη και Νικ. Πούλιο αποφάσισαν την ενίσχυση της εκκλησίας με το ποσό των 3.500 δραχμών. Με το ίδιο ποσό ενισχύθηκε και η σχολική εφορεία το έτος 1959 για να προβεί στην αγορά οικοπέδου, προκειμένου να ανεγείρει διδακτήριο.

Ψηφίζουν πίστωση 1500 δραχμών για ενοίκιο του σταθμού Χωροφυλακής για το διάστημα από 11ης Μαΐου μέχρι της 20 Οκτωβρίου 1959 και 100 δραχμές για εισφορά υπέρ της Διεθνούς Έκθεσης Θεσ\νίκης.

Τον Ιούνιο του 1959 η κοινότητα αναφέρει ότι στερείται κοινοτικού καταστήματος και στεγάζεται σε αίθουσα του δημοτικού σχολείου.

Εκκλησίες: Εκκλησιαστικά ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Σισανίου και Σιατίστης.  Ιερός ναός Αγίου Αθανασίου (1865) διατηρητέο μνημείο με αξιόλογες αγιογραφίες Σαμαρινιωτών αγιογράφων. Στη θέση “Κιάφα” υπάρχει μία άλλη εκκλησία του Αγίου Αθανασίου σε καλή κατάσταση. Εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής, μεταγενέστερη του Αγίου Αθανασίου,  όπου και πανηγυρίζει για τρεις μέρες 26,27,28 Ιουλίου. «Μετά τη θεία λειτουργία ακολουθεί μέγας χορός με τη συμμετοχή γερόντων και νέων με το τραγούδι “Ισμαήλ Αγά”» (M.Β 2-8-1936). «Μετά την πανηγυρική λειτουργία  της Αγίας Παρασκευής οι εκκλησιασθέντες παρεκάθησαν σε  κοινό γεύμα κάτω από τις σκιές των δέντρων» (Μ.Β 6-8-33).

Εκπαίδευση: Δοτσικόν έχει 450 ψυχάς Ελληνικάς, σχολήν μικτήν τερατάξιον, εν η διδάσκονται 39 μαθηταί και 15 μαθήτριαι υπό ενός διδασκάλου, ιερέα 1 (Μακεδονικόν Ημερολόγιον 1913 σελ.211).

Το εποπτικό συμβούλιο Κοζάνης αφού έλαβε υπόψη την πρόταση του επιθεωρητή διόρισε στο μονοτάξιο δημοτικό σχολείο του Δοτσικού της επαρχίας Ανασελίτσης στις 1-10-27 το δημοδιδάσκαλο Θωμά Παπαβασιλείου  με μισθό 140 δραχμές.

Το κοινοτικό συμβούλιο Δοτσικού συνήλθε στις 30-6-34  σε συνεδρίαση μετά από πρόσκληση του προέδρου Λεωνίδα Γκισάκη παρόντων και των κοινοτικών συμβούλων Νικ. Σανίδα, Χρ. Χαρμανδά και Δημ. Πούλιου στην οποία ο πρόεδρος ανέφερε: «Η στενότης του χώρου και ο ελλιπής φωτισμός του Διδακτηρίου μας  πιέζει υπερβολικώς εις βαθμό αφάνταστο την πληθώρα των μαθητών, όχι μόνον εγκυμονεί σοβαρώς για την υγεία των τέκνων μας κινδύνους αλλά καθίσταται προβληματική η κατά το θέρος παραμονή και λειτουργία υπό τοιούτους ανθυγιεινούς όρους. Δέον να ευρεθεί λύσις τινά ανάλογος προς την υφισταμένη κατάσταση ήτις θα εξαγάγει τα τέκνα μας εκ του μαρασμού και της εξαθλιώσεως εις ην τα περιήγαγεν η δημιουργηθείσα εκ της ελλείψεως υγιεινού Διδακτηρίου κατάστασις. Προτείνω την ανέγερσην διταξίου διδακτηρίου δι αρωγής του κράτους και της Κοινότητος». Το κοινοτικόν συμβούλιον αποφάσισε να ανεγερθεί διτάξιο Διδακτήριο δια της χορηγήσεως κρατικής αρωγής και κοινοτικής τοιαύτης. Η κοινότης χορηγεί 1) την απαιτουμένην οικοδομήσιμη ξυλεία  2) τριακόσια ημερομίσθια εις προσωπικήν εργασίαν των υποχρέων μετά των υποζυγίων και 3) μελέτη της απαιτουμένης δαπάνης (60/1934).    

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: «Οίκημα δημόσιον. Η αίθουσα διδασκαλίας έχει 37 τ.μ. επιφάνεια. Ο αριθμός των μαθητευομένων μαθητών ανέρχεται στους 97 εις χώρον ανεπαρκέστατον. Το σήμερον κατεχόμενο οίκημα είναι ακατάλληλο και δια τη μελλοντική στέγαση του σχολείου λόγω της στενότητος του χώρου» (60/619).

Αίτησις κατοίκων Δοτσικού, στις 21-7-39 προς το Νομάρχη Κοζάνης: «Λαμβάνομεν την τιμήν να αναφέρωμεν υμίν ότι, η κατά την θερινήν περίοδον σταλείσα εις την ημετέρα κοινότητα διδασκάλισσα Α.Γ όχι μόνο δεν τηρεί την απαιτουμένην ηθικήν υπόστασιν την οποίαν επιβάλλει να τηρήσει το υψηλόν λειτούργημά της, αλλά έχει παρεγκλίνη τόσον από αυτήν, που τα παιδιά μας δεν έχουν τίποτε άλλο να είπουν και έμπροσθέν μας ακόμη παρά μόνον τα κατορθώματά της εις το χαρτοπαίγνιον το οποίον δεν λαμβάνει χώραν μόνο εις τα ειδικά καταστήματα αλλά και εις τον Σταθμόν Χωροφυλακής με φωνάς και αστεία  τα οποία δεν είναι και τόσον αρμόζοντα ως εκπαιδευτικόν λειτουργόν και δη εις δεσποινίδα.

            Ως αναφορά δε την ασέβειαν την οποίαν τηρεί απέναντι γερόντων και μεσηλίκων με τους οποίους ουζάρει και καπνίζει, θα έπρεπε να είμεθα πολύ δυνατοί εις την πένναν δια να δυνηθώμεν να την περιγράψωμεν. Μη θέλοντες να επεκταθώμεν και περισσότερον νομίζοντες ότι και αυτά αρκούν  δια να λάβητε γνώσιν των συμβαινόντων, τελειώνομεν αναμένοντες την πρέπουσαν χειρονομίαν δια να τεθή τέρμα εις τας διαρκώς συζητήσεις των παιδιών μας περί της διαγωγής της, τα οποία δια πρώτην φοράν παρίστανται προ ενός τοιούτου θεάματος Ευπειθέστατοι .Οι  αιτούντες». Συνολικά  είκοσι ένας.

Ο δάσκαλος Δοτσικού Δημήτριος Βραζιώτης αναφέρει στο Νομάρχη ότι από κηρύξεως πολέμου, 28-10-40,  χρησιμοποιήθηκε παρά των στρατιωτικών μονάδων Δοτσικού ως οδηγός των στη ζώνη των επιχειρήσεων, ελλείψει κατοίκων του χωριού[1].

Ο επιθεωρητής προτείνει την προαγωγή του μονοταξίου δημοτικού σχολείου σε διτάξιο καθ’ ότι τα προηγούμενα τρία χρόνια ο αριθμός των μαθητών ανερχόταν σε 85, 93, 98 αντίστοιχα  (18-7-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής 1945: Πρόεδρος Χρ. Παπαϊωάννου. Κατοικίες 105. Πληθυσμός 650. Καταστραφείσαι οικίαι ολοσχερώς 1, μερικώς 15. Νόσοι ελονοσία. Υπάρχει γιατρός παθολόγος. Θύματα 20.

Οικονομικά: Χωριό ποιμενικό με μετακινούμενα τα κοπάδια στη Θεσσαλία, Βόρειο Ήπειρο. Ονομαστοί ήταν και οι μαστόροι. Για την αλευροποίηση των δημητριακών λειτουργούσαν δύο νερόμυλοι. Οι αγωγιάτες εξυπηρετούσαν όχι μόνο το Δοτσικό αλλά και την ευρύτερη περιοχή μεταφέροντας εμπορεύματα στις παραδουνάβιες χώρες, αλάτι από τις αλυκές, τα υλοτομικά προϊόντα από τα δάση. Σήμερα στα παραδοσιακά καφενεία προσφέρεται σουγλιμάδα (κεμπάπ) με πρόβειο κρέας.

«Και από το ορεινό χωριό μας κίνησαν οι νέοι δια την ξενητειά.Αφήνουν τα ποίμνια, τας δασικάς εγασίας, το βουνό και φεύγουν ομαδικώς δια την Γαλλία αυτοί. Έλαβον τα διαβατήριά των οι Νικ. Τσιαπάρας, Δημ. Πούλιος, Δημοσθ.Παπαϊάννου, Ιωάν. Τσανάκας, Γεώργ. Τσότσας, Χρήστος Καραμίτσιος. Επίσης μετ’ αυτών αναχωρούν και οι εκ Μεσολουρίου Θωμάς Λιάκος και Νικ. Μιχούλας  … Ένωσις 29-9-63»

Πεσόντες: Με μέριμνα του Πολιτιστικού Συλλόγου “Η Αγία Παρασκευή” με έδρα την Αθήνα τοποθετήθηκε αναθηματική στήλη με πεσόντες σε χώρο του Αγίου Αθανασίου. 

Σμαήλ Αγάς: Ο Ισμαήλ Αγάς  το 1775 ερχόταν με το τσούρμο του από την Κόνιτσα, προκειμένου να καταπνίξει τις τοπικές εξεγέρσεις. Κοντά στο Δοτσικό στην περιοχή  «Σκάλα» οι Δοτσικιότες, 100 ντουφέκια,  του στήσανε ενέδρα  με αποτέλεσμα να τον σκοτώσουν τον ίδιο και τους συντρόφους του.

Φορολογικά: Το κ.σ Δοτσικού στις 23-4-20 με πρόεδρο τον Κων/νο Παπαϊωάννου  και μέλη τους Αθανάσιο Γκαντάλη, Βασίλειο Χαρμαντά, Ηλία Βέρρα και Αχιλλέα Μπαρμπαγιάννη αποφάσισαν πρόσθετη φορολογία επί του αντιστοίχου δημοσίου φόρου. Επί των αιγοπροβάτων 25 %, επί των χοίρων 50 %. Επί πάντων των ειδών δεκάτης  ως του σίτου, κριθής, σικάλεως, βρώμης, ρόβης, φασολίων, φακής, πατατών 20 %. Επί των επιτηδευμάτων 15 %. Την απόφαση της κοινότητας τοιχοκόλλησε ο αγροφύλαξ της κοινότητος Δοτσικού  Στέργιος Κοκοτάλης στο ιδιαίτερο παράρτημα του σχολείου το οποίο χρησιμεύει ως κοινοτικό Γραφείο και εις το κατάστημα του κ. Αθανασίου Παπαϊωάννου. Τα έσοδα θα διατεθούν δια τη λειτουργία του σχολείου κατά τη θερινή περίοδο και προς αγοράν σχολικών οργάνων. Για τη διοίκηση της κοινότητας (ΓΑΚ ΑΒΕ: 60/482).

Το κ.σ Δοτσικού στις 20-9-1920 αποφάσισαν την παρακάτω φορολογία: 1) Επί των βοών, αγελάδων των μη αροτριώντων δρχ. 3 κατά κεφαλή. 2) Επί των λοιπών αγελαίων κτηνών μη φορτηγών ως ίππων, όνων, ημιόνων, φορβάδων, όνων και των πώλων αυτών των άνω του ενός έτους εις ηλικίαν 3 δρχ. κατά κεφαλή. 3) Επί των αροτριώντων μεγάλων ζώων και φορτηγών ως βοών, αγελάδων, ίππων, φορβάδων, ημιόνων και όνων δρχ. μία κατά κεφαλή. 4) Επί όλων των παραπάνω εις μη κατοίκους της κοινότητας 7 δρχ. κατά κεφαλή (ΓΑΚ ΑΒΕ: 60/482).

Το κ.σ με πρόεδρο το Νικόλαο Μπατζή αποφασίζει  στις 19/11/1922 φορολογία επί των αιγοπροβάτων,επί των μεγάλων ζώων φορβάδων κλπ εξαιρουμένων των αροτριόντων ζώων.

Αίτησις κατοίκων κοινότητας Δοτσικού  στις 8-6-36 προς το Νομάρχη Κοζάνης: «Το κοινοτικό συμβούλιο συνεδρίασε την 18^ην Μαΐου και εν ισοψηφία παρόντων τεσσάρων κοινοτικών συμβούλων, επέβαλε δια δικαίωμα βοσκής δια την τρέχουσα θερινή περίοδο 1936 δια μεν τους έχοντας μέχρι των 150 αιγοπροβάτων δραχμές τέσσαρις (4) κατά κεφαλήν δια δε τις επί πλέον των 150 δραχμές 20 κατά κεφαλή». Οι κάτοικοι θεωρούν ότι η απόφαση ταύτη πάρθηκε για εκδικητικούς μόνο σκοπούς. Τονίζουν ακόμη ότι η περιφέρεια είναι τελείως ανεπαρκής δια να θρέψει τα αιγοπρόβατα δια ολόκληρο τη θερινή περίοδο γι’ αυτό αναγκάζονται να ενοικιάζουν ξένες βοσκές με συνέπεια να υποβάλλονται σε μεγάλες δαπάνες. Ζητούν η φορολογία να είναι ενιαία και να μη γίνεται η διάκριση μεγαλοκτηνοτρόφων και μικρών τοιούτων διότι ουδείς έχει πάνω από 400 αιγοπρόβατα. Υπογράφεται η αίτηση  από 46 κτηνοτρόφους.

Πληθυσμός: Με την απογραφή του Προξενείου Ελασσώνος το 1904 οι κάτοικοι ήταν 250.1913= 515.  1920 =140. 1928 =443. 1940 =444. 1951=3. 1961=6. 1971=1. 1981=86. 1991=70. 2001=187. 2011=39. (83^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011).

Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 19 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 3.600 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 42 κατοικίες και ο φόρος ήταν 7.000 άσπρα.

Σύλλογοι: Μορφωτικός σύλλογος των απανταχού Δοτσικιωτών «Η  Σκούρτζια». 

Δηλώσεις ζημιών πολέμου 1941-44: α)Βέρρος Δ. Χρίστος: 50 πρόβατα από Γερμανούς και 100 αιγοπρόβατα υπό ΕΛΑΣ  β) Γκισάκη Ελευθερία: Την 8^η Ιουλίου 1944 εφονεύθη ο σύζυγός μου Βασίλειος παρά των Γερμανών γ)Ζήδρος Ν. Κων/νος: Εις ίππος από Γερμ. δ) Κουκουτσέλης Σ. Νικόλαος: Εις ημίονος, εις όνος, 5 πρόβατα υπό Ιταλών και 10 πρόβατα υπό Γερμανών ε)Μπολούμπασης Β. Χρίστος: Εις ημίονος υπό Γερμανών στ) Νασιούλας Χ.Αθανάσιος: Έξοδα ημεραργίας 200 ημερών από τον αποτεφρωθέντα υδρόμυλον ζ)Νιτσόπουλος Β. Κων/νος:6 πρόβατα, ζημία εκ βομβαρδισμού, φονευθέν εκ βομβαρδισμού ένα βόδι  υπό Ιταλών. Από Γερμανούς αιχμαλωσία ενός ημίονος η)Πασιάς Κ.Γεώργιος: 15 πρόβατα, εις όνος από Ιταλούς θ)Πάτσης Ι Δημήτριος: 20 πρόβατα από Ιταλούς ι) Πέιου Καλιόπη: 150 πρόβατα, 1 ίππος, 60 πρόβατα μικρά, ο θάνατος του συζύγου μου επήλθε την 13^ην Μαΐου 1943 υπό Ελλήνων ανταρτών ονομαζόμενος Κων. Γ. Πέιος ια) Πούλιος Βασίλειος: 50 πρόβατα ιβ)Τσιαπάρας Δημήτριος: 40 πρόβατα από Ιταλούς ιγ) Τσότσα Πανάγιω:20 πρόβατα, εις ημίονος από Γερμανούς. ιδ)Τσότσος Κ. Ευάγγελος: 150 αιγοπρόβατα από Γερμανούς. ιε)Χαρμανδά Μαρία: Καταστροφή υδρομύλου, λεηλασία οικίας από Ιταλούς.

---

[1] Σύμφωνα με έγγραφο του Αστυνομικού σταθμού Δοτσικού της 28-10-1940 παρακαλείται ούτος όπως παραμείνει στη θέση του για να χρησιμεύσει ως οδηγός στρατιωτικών μονάδων στη ζώνη των επιχειρήσεων, ελλείψει ιδιωτών και ανδρών της δυνάμεως του στρατού.