Μπούρινος 5ο. "Του χάρου-Δημοτικά τραγούδια"

Κεφάλαιο 47. ΤΟΥ ΧΑΡΟΥ-ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ

 

 Γράφει ο Νικόλαος Αποστόλου (1922-2005)

 

         Ο λαός μας τραγούδησε όλες τις εκφάνσεις της ζωής, τον    αρραβώνα, το γάμο, τη γέννηση. Τραγούδησε και τον πόνο, την ξενιτιά, το χάρο.

       α) «Μου γελάσανε τα πουλιά      

           τρεις ώρες πριν να φέξει,                 

           παίρνω δίπλα τα βουνά                   

          δίπλα τα κορφοβούνια.

                                                         

       β) Σηκώνομαι πολλά πρωί                      

       ορέ της άνοιξης τα αηδόνια.

       ορέ ο χάρος δεν μου παίρνει

 

                            γ) Βλέπω το χάρο πούρχεται

                                 στο άλογο καβάλα.

                                                            -Καλήν ημέρα χάρε μου

                                                            -Ετοιμάσου να σε πάρω

                                                            -Χάρισέ μου τη ζωή μου».

 

 

 

Περιοδικό "Ο Μπούρινος". Ετήσια έκδοση του Επιμορφωτικού- Εξωραϊστικού-Εκπολιτιστικού Συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών  "Ο ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ".

Έτος έκδοσης 2013,  σελίδες 160, κεφάλαια 86.

5o Τεύχος. Έτος 5^ο.

Η επικαιρότητα που παρατίθεται στο παρόν τεύχος αφορά το 2012.

Επιμελητής έκδοσης: Βασίλης Αποστόλου

ISSN:2241-0805

Σύνολο τευχών έξι (αρ.6):

2009=σελ.64

2010= σελ.80

2011= σελ.80

2012= σελ.96

2013= σελ.160

2014= σελ. 96.

 

Μπούρινος 5ο τεύχος Πόρος Γρεβενών

 

 

 Πόρος Γρεβενών

 

Περισσότερα ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΒ  (Π,Ρ)

https://basileiosapostolou.blogspot.com/2014/03/blog-post_3446.html

Μπούρινος 5ο τεύχος Παναγιά Γρεβενών

Κεφάλαιο 49.  Παναγιά Γρεβενών

Βλέπε: Στην ενότητα  ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ (Π-Ρ)

 

ΠΑΛΗΤΟΎΡΚΟ (Παλητούρνικο), ΙΣΤΟΡΙΚΟ

    Επί Τουρκοκρατίας επεβλήθη υπό του κατακτητού Τούρκου η τσιφλικοποίηση του Παλητούρκου.  Μέρος των κατοίκων παρέμεινε στο χωριό και έζησαν ως υπόδουλοι. Όσοι όμως δε θέλησαν να ζουν υπό το ζυγό του κατακτητού, εγκατέλειψαν το πατρώο έδαφος και προστατεύτηκαν από το μοναστήρι Παναγιά που σώζεται μέχρι σήμερα και βρίσκεται εντός της περιοχής του χωριού άνευ όμως προσωπικού. Για να μη σβήσει το όνομα του Μοναστηριού το χωριό μετονομάσθηκε σε Παναγιά. Ο τότε ηγούμενος παραχώρησε την ημίσεια καλλιεργήσιμο γη προς συντήρηση των οικογενειών και κοινή χρήση των βοσκήσιμων εκτάσεων.  Οι ολίγοι άνθρωποι που παρέμειναν στο Παλητούρκο δεν άντεξαν τις ληστρικές επιδρομές των Κλεφτών με αποτέλεσμα να το εγκαταλείψουν και να εγκατασταθούν στο Τουρνίκι. Το Παλητούρκο παρέμεινε στον μπέη με όνομα ΧΑΜΖΑΣ. Με την ανταλλαγή των Τούρκων το 1922 ο Χαμζάς ήρθε στο χωριό και πούλησε το τσιφλίκι του Παλητούρκου αντί του ποσού των 45.000 δραχμών και δόθηκε από τους προεστούς προκαταβολή 10.000 δραχμών. Μόλις έμαθε ο Ηγούμενος της Ι.Μ.Ζάβορδας ότι ο Χαμζάς πούλησε το τσιφλίκι στο Τουρνίκι, έπιασε τον Χαμζά και του έδωσε 60.000 δρχ. Ο ηγούμενος με πολλά τεχνάσματα κατάφερε να πείσει τους προεστούς να παραιτηθούν της αγοράς, τους έταξε παραχώρηση μοναστηριακών κτημάτων  που υπήρχαν στο Τουρνίκι, τους υποσχέθηκε ότι οι κτηνοτρόφοι μικρών και μεγάλων ζώων θα βόσκουν ελεύθερα στο Παλητούρκο, η οποία συμφωνία ήταν εν ισχύ μέχρι το 1932. Το Παλητούρκο, μέρος αυτού, παρεχωρήθη στον  Ο.Δ.Ε.Π. θέσις Μουτσιάρα  και το υπόλοιπο Παλητούρκο ο Ηγούμενος το νοίκιαζε το χειμώνα σε διαφόρους κτηνοτρόφους, το δε καλοκαίρι το βοσκούσαν οι κτηνοτρόφοι Τουρνικίου με τα μικρά και μεγάλα ζώα ως το 1958. 

Μπούρινος 5ο "Τα κόλιαντα όπως τα έζησα και τα θυμάμαι"

 

 

50. ΤΑ ΚΟΛΙΑΝΤΑ ΟΠΩΣ ΤΑ ΕΖΗΣΑ ΚΑΙ ΤΑ ΘΥΜΑΜΑΙ

Γράφει ο Δημήτρης Κοκόγιας

            Φαίνεται παράξενο στα σημερινά παιδιά, αλλά τα κόλιαντα ήταν για μας μια σημαντική μέρα που την περιμέναμε πώς και πώς. Βλέπετε πέρα από τα άλλα καλούδια (γλυκά, κάστανα κλπ) εξασφαλίζαμε κι ένα σημαντικό χαρτζιλίκι.

            Ήμουνα στην Τρίτη Δημοτικού όταν πρωτοείπα τα κόλιαντα με τους μεγάλους. Το χωριό ήταν κάτασπρο από το χιόνι και έκανε παγωνιά. Ήταν 3 το πρωί. Ντύθηκα καλά, έβαλα μια κουκούλα που κάλυπτε και το πρόσωπο με τρύπες μόνο στα μάτια, το στόμα και τη μύτη, φόρεσα τις μπότες (λαστιχένιες γαλότσες), πήρα τη τζιουμάκα που είχε φτιάξει ο πατέρας μου, κρέμασα και τον απαραίτητο τρουβά για τις κουλιαντίνες και τα άλλα καλούδια και πήγα να συναντήσω τους μεγάλους στην εκκλησία. Μετά από τις απαραίτητες συνεννοήσεις ξεκινήσαμε να τραγουδάμε τα κόλιαντα, διαφορετικά σε κάθε σπίτι, ανάλογα με την κατάσταση που υπήρχε (τσομπάνος, ξενιτεμένος, νέο κορίτσι, νέο παιδί κλπ.).

            Εκτός όμως από το τραγούδι που έπρεπε να είναι καλοτραγουδισμένο και βροντώδες, πολλές φορές έπρεπε να κάνουμε κι άλλα «χουσμέτια».π.χ Ανακατεύαμε τη φωτιά με το τσιμπίδι για να γεννήσουν οι κότες καλά πουλάκια, ή μας πετούσαν τα κάστανα κάτω κι έπρεπε να τα μαζέψουμε βελάζοντας για να έχουν υγεία τα γιδοπρόβατα! Η νοικοκυρά πέρα από την καθιερωμένη κουλιαντίνα (ένα ψωμάκι ήταν), μας έδιναν κάστανα, σύκα, γλυκά και 1-2 δραχμές τις οποίες φύλαγε ένας από τους μεγαλύτερους. Πώς να ξεχάσουμε το Γιωρίκα που μας έδινε και μέχρι 20άρικο! Ξημερώματα που τελειώναμε, μοιράζαμε τα χρήματα στα ίσια, αφού βγάζαμε και ίση μερίδα για την εκκλησία!

            Ανάλογα ήταν και τα έθιμα και στα σούρβα, τα κάλαντα δηλ. της πρωτοχρονιάς. Η διαφορά ήταν ότι στα σούρβα συγκεντρώναμε αλεύρι, τυρί, κρέας, λίγδα και κρασί. Μια γυναίκα αναλάμβανε να μας κάνει πίτες και τηγανιά με αυτά που μαζεύαμε.

            Τα ίδια κάλαντα με κάποιες παραλλαγές τα συναντάμε σε όλη τη Δυτική Μακεδονία, αλλά και σε άλλες γειτονικές περιοχές της Ελλάδας όπως την Ήπειρο και τη Θεσσαλία.

 

            Να λοιπόν τα κόλιαντα και τα υπόλοιπα που τραγουδούσαμε.

Κόλιαντα

-Κόλιαντα μπάμπου μ΄κόλιαντα

κι εμένα κουλιαντίνα

κι αν δε μου δίνεις κόλιαντα

δώσι μι του κουρίτσι σ’.

-Και τι του θέλεις  γάιδαρι του θκόμου του κουρίτσι;

-Να του φιλώ να του τσιμπώ και μι ζιστένι του βράδυ.

 

Στα σπίτια των τσελιγκάδων:

Ιδώ ’χουν χίλια πρόβατα κι δυό χιλιάδις γίδια

ιδώ  ΄χουν κι τους πιστικούς που φλάγουν του κουπάδι.

καλα Νίκου[1] μ’ τα πρόβατα καλά Νίκου μ’ τα γίδια

κάτου στους βάλτους μην τα πας, νιρό να μην τα δώσεις

γιατί είν΄του λησμουβότανου κι λησμονούν τα αρνιά τους.

 

Εκεί που είχαν κόρη για παντρειά:

Ιδώ έχουν κόρη για παντρειά, κόρη για αρραβώνα,

την τάζουνε του βασιλιά, την τάζουνε του ρήγα

Δε θέλου γω του βασιλιά δε θέλου γω του ρήγα.

μον΄θέλου τσουμπανόπουλου, να παίζει τη φλουγέρα.

 

Κι εκεί που είχαν γιο για παντρειά:

Σαν κίνησι ου νιούτσικος να πάει να αρραβωνιάσει

ούτι τα ρούχα τ’ έβαλι ούτι τη φορισιά του.

κι η μάνα του τουν έλεγε κι η μάνα του τουν λέει.

Γύρισι πίσου νιούτσικι κι βάλ’ τη φορεσιά σου.

 

Στα σπίτια των ξενιτεμένων:

Ξενιτεμένου μου πουλί κι παραπουνιμενου

η ξενιτιά σι χαίριτι κι γω έχω τουν καημό σου

τι να σου στείλου ξένι μου ικεί στα ξένα που’ σι

να στείλου μήλου σέπιτι κυδώνι μαραγκιάζει

να στείλου κι το δάκρυ μου σ’ ένα χρυσό μαντήλι

του δάκρυ είνι καυτερό κι καίει του μαντήλι.

 

Σούρβα

Άγιους Βασίλης έρχιτι Γενάρης ξημιρώνει

-Βασίλη μ’ πόθεν έρχισι, και πόθι κατιβαίνεις.

-Από τα ξένα έρχομι και στα δικά μου πάω.

-Αν έρχισι απ’ την ξινιτιά πες μας ένα τραγούδι.

-Ιγώ τραγούδια μάθαινα τραγούδια να σας λέω.

Στην πατιρίτσα ακούμπησι να πει ένα τραγούδι

κι η πατιρίτσα ήταν χλωρή κι απόλυκι κλουνάρια

κλουνάρια χρυσουκλώνουρα  κι αργυρά ιν’ τα φύλλα.

 

Χρόνια Πολλά

Περιοδικό "Ο Μπούρινος". Ετήσια έκδοση του Επιμορφωτικού- Εξωραϊστικού-Εκπολιτιστικού Συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών  "Ο ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ".

Έτος έκδοσης 2013,  σελίδες 160, κεφάλαια 86.

5o Τεύχος. Έτος 5^ο.

Η επικαιρότητα που παρατίθεται στο παρόν τεύχος αφορά το 2012.

Επιμελητής έκδοσης: Βασίλης Αποστόλου

ISSN:2241-0805

Σύνολο τευχών έξι (αρ.6):

2009=σελ.64

2010= σελ.80

2011= σελ.80

2012= σελ.96

2013= σελ.160

2014= σελ. 96.

---

[1] Το  όνομα του νοικοκύρη