Μπούρινος 5ο "Τα κόλιαντα όπως τα έζησα και τα θυμάμαι"

 

 

50. ΤΑ ΚΟΛΙΑΝΤΑ ΟΠΩΣ ΤΑ ΕΖΗΣΑ ΚΑΙ ΤΑ ΘΥΜΑΜΑΙ

Γράφει ο Δημήτρης Κοκόγιας

            Φαίνεται παράξενο στα σημερινά παιδιά, αλλά τα κόλιαντα ήταν για μας μια σημαντική μέρα που την περιμέναμε πώς και πώς. Βλέπετε πέρα από τα άλλα καλούδια (γλυκά, κάστανα κλπ) εξασφαλίζαμε κι ένα σημαντικό χαρτζιλίκι.

            Ήμουνα στην Τρίτη Δημοτικού όταν πρωτοείπα τα κόλιαντα με τους μεγάλους. Το χωριό ήταν κάτασπρο από το χιόνι και έκανε παγωνιά. Ήταν 3 το πρωί. Ντύθηκα καλά, έβαλα μια κουκούλα που κάλυπτε και το πρόσωπο με τρύπες μόνο στα μάτια, το στόμα και τη μύτη, φόρεσα τις μπότες (λαστιχένιες γαλότσες), πήρα τη τζιουμάκα που είχε φτιάξει ο πατέρας μου, κρέμασα και τον απαραίτητο τρουβά για τις κουλιαντίνες και τα άλλα καλούδια και πήγα να συναντήσω τους μεγάλους στην εκκλησία. Μετά από τις απαραίτητες συνεννοήσεις ξεκινήσαμε να τραγουδάμε τα κόλιαντα, διαφορετικά σε κάθε σπίτι, ανάλογα με την κατάσταση που υπήρχε (τσομπάνος, ξενιτεμένος, νέο κορίτσι, νέο παιδί κλπ.).

            Εκτός όμως από το τραγούδι που έπρεπε να είναι καλοτραγουδισμένο και βροντώδες, πολλές φορές έπρεπε να κάνουμε κι άλλα «χουσμέτια».π.χ Ανακατεύαμε τη φωτιά με το τσιμπίδι για να γεννήσουν οι κότες καλά πουλάκια, ή μας πετούσαν τα κάστανα κάτω κι έπρεπε να τα μαζέψουμε βελάζοντας για να έχουν υγεία τα γιδοπρόβατα! Η νοικοκυρά πέρα από την καθιερωμένη κουλιαντίνα (ένα ψωμάκι ήταν), μας έδιναν κάστανα, σύκα, γλυκά και 1-2 δραχμές τις οποίες φύλαγε ένας από τους μεγαλύτερους. Πώς να ξεχάσουμε το Γιωρίκα που μας έδινε και μέχρι 20άρικο! Ξημερώματα που τελειώναμε, μοιράζαμε τα χρήματα στα ίσια, αφού βγάζαμε και ίση μερίδα για την εκκλησία!

            Ανάλογα ήταν και τα έθιμα και στα σούρβα, τα κάλαντα δηλ. της πρωτοχρονιάς. Η διαφορά ήταν ότι στα σούρβα συγκεντρώναμε αλεύρι, τυρί, κρέας, λίγδα και κρασί. Μια γυναίκα αναλάμβανε να μας κάνει πίτες και τηγανιά με αυτά που μαζεύαμε.

            Τα ίδια κάλαντα με κάποιες παραλλαγές τα συναντάμε σε όλη τη Δυτική Μακεδονία, αλλά και σε άλλες γειτονικές περιοχές της Ελλάδας όπως την Ήπειρο και τη Θεσσαλία.

 

            Να λοιπόν τα κόλιαντα και τα υπόλοιπα που τραγουδούσαμε.

Κόλιαντα

-Κόλιαντα μπάμπου μ΄κόλιαντα

κι εμένα κουλιαντίνα

κι αν δε μου δίνεις κόλιαντα

δώσι μι του κουρίτσι σ’.

-Και τι του θέλεις  γάιδαρι του θκόμου του κουρίτσι;

-Να του φιλώ να του τσιμπώ και μι ζιστένι του βράδυ.

 

Στα σπίτια των τσελιγκάδων:

Ιδώ ’χουν χίλια πρόβατα κι δυό χιλιάδις γίδια

ιδώ  ΄χουν κι τους πιστικούς που φλάγουν του κουπάδι.

καλα Νίκου[1] μ’ τα πρόβατα καλά Νίκου μ’ τα γίδια

κάτου στους βάλτους μην τα πας, νιρό να μην τα δώσεις

γιατί είν΄του λησμουβότανου κι λησμονούν τα αρνιά τους.

 

Εκεί που είχαν κόρη για παντρειά:

Ιδώ έχουν κόρη για παντρειά, κόρη για αρραβώνα,

την τάζουνε του βασιλιά, την τάζουνε του ρήγα

Δε θέλου γω του βασιλιά δε θέλου γω του ρήγα.

μον΄θέλου τσουμπανόπουλου, να παίζει τη φλουγέρα.

 

Κι εκεί που είχαν γιο για παντρειά:

Σαν κίνησι ου νιούτσικος να πάει να αρραβωνιάσει

ούτι τα ρούχα τ’ έβαλι ούτι τη φορισιά του.

κι η μάνα του τουν έλεγε κι η μάνα του τουν λέει.

Γύρισι πίσου νιούτσικι κι βάλ’ τη φορεσιά σου.

 

Στα σπίτια των ξενιτεμένων:

Ξενιτεμένου μου πουλί κι παραπουνιμενου

η ξενιτιά σι χαίριτι κι γω έχω τουν καημό σου

τι να σου στείλου ξένι μου ικεί στα ξένα που’ σι

να στείλου μήλου σέπιτι κυδώνι μαραγκιάζει

να στείλου κι το δάκρυ μου σ’ ένα χρυσό μαντήλι

του δάκρυ είνι καυτερό κι καίει του μαντήλι.

 

Σούρβα

Άγιους Βασίλης έρχιτι Γενάρης ξημιρώνει

-Βασίλη μ’ πόθεν έρχισι, και πόθι κατιβαίνεις.

-Από τα ξένα έρχομι και στα δικά μου πάω.

-Αν έρχισι απ’ την ξινιτιά πες μας ένα τραγούδι.

-Ιγώ τραγούδια μάθαινα τραγούδια να σας λέω.

Στην πατιρίτσα ακούμπησι να πει ένα τραγούδι

κι η πατιρίτσα ήταν χλωρή κι απόλυκι κλουνάρια

κλουνάρια χρυσουκλώνουρα  κι αργυρά ιν’ τα φύλλα.

 

Χρόνια Πολλά

Περιοδικό "Ο Μπούρινος". Ετήσια έκδοση του Επιμορφωτικού- Εξωραϊστικού-Εκπολιτιστικού Συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών  "Ο ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ".

Έτος έκδοσης 2013,  σελίδες 160, κεφάλαια 86.

5o Τεύχος. Έτος 5^ο.

Η επικαιρότητα που παρατίθεται στο παρόν τεύχος αφορά το 2012.

Επιμελητής έκδοσης: Βασίλης Αποστόλου

ISSN:2241-0805

Σύνολο τευχών έξι (αρ.6):

2009=σελ.64

2010= σελ.80

2011= σελ.80

2012= σελ.96

2013= σελ.160

2014= σελ. 96.

---

[1] Το  όνομα του νοικοκύρη