Άρδασσα (Σούλποβον) Δήμου Εορδαίας

 

Άρδασσα (Σούλποβον) Δήμου Εορδαίας

 

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου «Οικισμοί Δήμου Εορδαίας» σελ.146 Κοζάνη 2022

 

Γενικά: Χτισμένος σε ημιορεινή περιοχή με υψόμετρο 630 μ. στη διαδρομή Πτολεμαΐδα, Άρδασσα, Κρυόβρυση, Αναρράχη, Εμπόριο, Μηλοχώρι. Ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Μουρικίου, αποτελεί ιδία κοινότητα,

Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 28 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν  στο Δήμο Εορδαίας  η Άρδασσα ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στην 5^η θέση.

ΔΕΘ. Ο Παύλος Συμεωνίδης έλαβε αργυρούν μετάλλιον  δια την έκθεσιν του προϊόντος βίκου (Β.Ε 20-1-35).

Εκπαιδευτικά: Ως διδακτήριο χρησιμοποιείται το εν τη εκθέσει της 20/7/24 αναφερόμενο κτήριο, τουρκικού τζαμίου, με την διαφοράν, ότι ως ιερός ναός έπαυσε να χρησιμοποιείται πλέον. Επειδή το διδακτήριο τούτο δε δύναται να περιλάβει όλες τις τάξεις επεσκευάσθη και άλλο οίκημα, κείμενον παρ’ αυτό, δαπάνη της κοινότητος και συνδρομή του κράτους, στην οποία εγκατεστάθη η α΄και β΄τάξη. Το σχολείο εφοδιάσθη με είκοσι νέα τρίεδρα θρανία και δύο πίνακες δαπάνη της κοινότητας (12-21/11/1924  ΑΒΕ 70 ΣΑΕ73).

   Τα δύο διδακτήρια επισκευασθέντα πληρούν τις ανάγκες του διταξίου σχολείου (4-10 ως 18/12/1926  ΑΒΕ 70 ΣΑΕ73).

Τα διδακτήρια και η επίπλωσις διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Επειδή όμως κείνται μακράν αλλήλων και δυσχεραίνεται η κανονική λειτουργία  του σχολείου και επειδή η ανέγερσις νέου  διδακτηρίου είναι δύσκολος προς το παρόν, συνεστήσαμεν εις την σχολικήν επιτροπήν και αντάλλαξε το μικρότερον διδακτήριον με το κτήριον του γεωργικού συνεταιρισμού κείμενον πολύ πλησίον του μεγαλυτέρου διδακτηρίου και είναι πολύ καταλληλότερον εκείνου (Σχ. έτος 1927-28 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ73).

Το διδακτήριο είναι νεόδμητο διώροφον τύπου τετραταξίου. Λείπουν τα εξωτερικά επιχρίσματα, η κλίμαξ, τα εσωτερικά επιχρίσματα, η οροφή. Πλην τούτου υπάρχει και μικρόν οίκημα κοινοτικό έξωθι του σχολείου στο οποίο στεγάζονται η Α΄ και η Β΄ τάξεις. Σχολικός κήπος δεντροφυτευμένος με 7 χιλιάδες λεύκες (27/5/37).

Διδακτήριο νεόδμητο, διώροφο τύπου τετραταξίου, Έχουν αποπερατωθεί οι δύο αίθουσες του κάτω ορόφου. Υπάρχουν 35 θρανία καινουργή, 10 παλιά σχεδόν άχρηστα, κατασκευάζονται ακόμη 38 καινούργια, μαθητές 337 (17/1/39).

Ο πρόεδρος της σχολικής Εφορείας Αρδάσσης στις 20-8-1939 αναφέρει στο Νομάρχη ότι ο αριθμός των μαθητών των φοιτώντων εις το Δημοτικό Σχολείο, προ τριών και πλέον ετών υπερέβη τους τριακοσίους τεσσαράκοντα (340) εν τούτοις μένει εισέτι τριτάξιον. Επειδή δε ο αριθμός είναι δυσανάλογος με το προσωπικό και οι μαθητές μένουν καθυστερημένοι εις τα μαθήματα, δια ταύτα παρακαλούμε όπως ενεργήσητε δια την συμπλήρωση του προσωπικού προς το συμφέρον της εκπαιδεύσεως (60/1610).

Διδάσκαλοι: Κοσμίδου Αγγελική, 1914, πτυχιούχος 5/ξίου διδασκαλείου, (Άρδασσα 39)

Μυλόπουλος Χρήστος εκ Τραπεζούντος , 1897, μετεκπαιδευθείς σε μονοτάξιο Διδασκαλείο (Άρδασσα 1939)

Ηλιάδης Σεραφείμ διευθυντής του μονοταξίου  δημ. Σχολείου Σουλπόβου  (Άρδασσα) 22-11-24.

Καρακλάνη Μαρία εκ Κοζάνης, 1911, πτυχιούχος 3/ξίου διδασκαλείου (Άρδασσα 38).

Ηλιάδης Σάββας προσωρινός διευθυντής του δημοτικού σχολείου Σουλπόβου (Άρδασσα) 21/1/1924 με μηνιαίο διευθυντικό επίδομα δραχ.20.

   Εκλογικά: Στις εκλογές της 30^ης Μαΐου 1915 οι άρρενες εκλογείς ψήφισαν στο  ενδέκατον εκλογικό κέντρο με έδραν το χωρίον Δέβρη εις το οποίον θέλουσι ψηφίασει οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και οι των χωρίων Ραδούνιστα, Σούλποβον και Χασάν –Κιόϊ τόπον ψηφοφορίας ορίζομεν το ελληνικόν δημοτικόν σχολείον.

Εκλογές 9/6/1935 ψηφοφορίσαντες 232. Λαϊκόν –Εθνικόν Ριζοσπαστικόν Κόμμα 135, Μακεδονική Ομάς Ανεξαρτήτων πολιτευτών 36. Μεμονωνένος υποψήφιος Παπαδόπουλος 24. Λευκά 23. Άκυρα 14.

Ιερά: Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος, ανεγερθείς το 1949, πανηγυρίζει την 6^ην Αυγούστου.

 

Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας  στις 31/12/1918 με έδρα τον οικισμό Σούλποβον (μετονομάζεται στις 1/2/1927 σε Άρδασσα). Ο οικισμός Κρυόβρυση  στις 3/12/1946 προσαρτάται στην κοινότητα, στις 13/6/1967 ορίζεται έδρα της κοινότητος Κρυόβρυσης. Αναγνώριση του οικισμού Καρυδιά  στις 19/3/1961 και προσάρτησή του στην κοινότητα Αρδάσσης. Ο οικισμός Καρυδιά στις 17/3/1991 καταργείται και προσαρτάται στον οικισμό Κρυόβρυση. Οι οικισμοί Άρδασσα  και Κρυόβρυση  στις 4/12/1997 προσαρτώνται  στο δήμο Μουρικίου.

Στις κοινοτικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στις 25-10-1925 ψήφισαν  190  εκλογείς και έλαβαν ψήφους οι: Κοσμάς Κοσμίδης 114, Θεόδωρος Ξανθόπουλος 106, Νικόλαος Αφεντουλίδης 95, Ιωάννης Ρωμανίδης 88, Ιορδάνης Προκοπίδης 70, Κων/νος Καστανίδης 70, Γεώργιος Φολτόπουλος 83, Μουράτιος Αποστολίδης 75, Γεώργιος Αμαραντίδης 66, Μουράτιος Κωνσταντινίδης 58.

Για το δημοψήφισμα της 3^ης Νοεμβρίου 1935  ψήφισαν Βασιλευομένη Δημοκρατία 244. Αβασίλευτη Δημοκρατία 25. Λευκά 7.

Πληθυσμός:1913=929, 1920=1000, 1928=973, 1940=1382, 1951=1271, 1961=1225, 1971=997, 1981=1036, 1991=997, 2001=952, 2011=874.

Σύλλογοι: Πολιτιστικός Μορφωτικός Σύλλογος Ποντίων Άρδασσας "Η Άρδασσα" (1η Παραδοσιακή Μουσική χορευτική εκδήλωση2018).

 

 

 

 

 

 

Εθιμική ζωή "Κόλιαντα-Σούρβα" Εξάρχου Γρεβενών

  

Εθιμική ζωή Εξάρχου-Γρεβενών

 Από το βιβλίο  "ΕΞΑΡΧΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ"

Τα έθιμα του τόπου μας είναι η καθημερινότητα. Οι διαπροσωπικές σχέσεις, οι γιορτές, οι κοινωνικές εκδηλώσεις, τα τραγούδια. Όλα αυτά μπορούν να καταγραφούν σε ένα πολυσέλιδο βιβλίο.

 

3) Πρωτοχρονιά

 

Η Πρωτοχρονιά για τους Εξαρχιώτες ήταν διπλή γιορτή. Εκτός από θρησκευτική, ήταν και γιορτή του ξεφαντώματος. Την παραμονή της πρωτοχρονιάς δεν κοιμόταν κανένας. Έπρεπε ο καινούργιος χρόνος να τους βρει ξύπνιους. Μερικοί παίζανε τυχερά παιχνίδια όπως «τριανταένα». Εκείνη τη μέρα το φαγοπότι ήταν άφθονο. Οι άνδρες ετοίμαζαν τη σουγλιμάδα, οι γυναίκες τη βασιλόπιτα, την τηγανιά, τους σαρμάδες. Το κρασί έρεε άφθονο. Πίτες κάνανε δύο. Μία για το σπίτι, μία για το μαντρί. Το απόγευμα ντυνόταν μπουμπουσιάρια.  Έζωναν στη μέση κουδούνια. Έβαφαν το πρόσωπό τους με καπνιά. Ένα είδος μασκαρέματος ήταν κι ο γαμπρός με τη νύφη. Η νύφη με το νυφιάτικο κι ο γαμπρός φουστανελάς. Κι οι δυο ήταν άντρες βέβαια. Οι γυναίκες δεν ντυνόταν. Τα ήθη ήταν αυστηρά. Πηγαίνανε στα σπίτια. Έλεγαν εγκωμιαστικά τραγούδια.

             

4) Κόλιαντα-Σούρβα

 

Οι μεγαλύτερες παιδικές γιορτές ήταν τα “κόλιαντα”και τα “σούρβα”. Τόπος συγκέντρωσης ο Αϊ Νικόλας. Χρόνος τα μεσάνυχτα της 23^ης προς 24^ης Δεκεμβρίου και 30^ης προς 31^ης Δεκεμβρίου.

 Σημαντικότερη γιορτή ήταν τα “σούρβα”. Από νωρίς τα «σουρβατζούλια» ετοιμάζουν τις τζιουμάκες, τα σέα (ντρουβάδες, ντραγατσίκες, κακάβια, γκιούμια) για να βάλουν το αλεύρι, το κρέας, τη λίγδα, το τυρί, το κρασί κι ότι άλλο χρειάζονταν για ένα ομαδικό γλέντι και φαγοπότι. Tη σουρβόπιτα, την τηγανιά, τη σουγλιμάδα την αναλάμβανε  κόρη ανύπαντρη.

Για κάθε σπίτι λέγαμε επαινετικά τραγούδια σύμφωνα με την οικογενειακή κατάσταση.

 

            α)  Για σπίτι που είχε παιδί στο σχολείο

 

«Η μάνα πόχει ενάν ιγιό, ιγιό και χαϊδεμένο

τον έλουζε τον χτένιζε και στο σχολειό τον στέλνει

κι ο δάσκαλος τον καρτερεί με τη χρυσή τη βέργα.

Κι η μάνα του του έλεγε κι η μάνα του του λέγει.

-Πιδίμ πούναι τα γράμματα πούνι τα πινακίδια.

-Τα γράμματα είναι στο χαρτί κι ο νους μου στα παιχνίδια».

 

β). Για αρραβωνιασμένο

 

«Σαν κίνησε ο νιούτσικος να πάει ν’ αρραβωνιάσει

ουδέ τα ρούχα έβαλε, ουδέ τη φορεσιά του.

Η μάνα του του έλεγε κι η μάνα του του λέει.

-Βάλι το σημομάχαιρο π’ αξίζει τρεις χιλιάδες

π’ αξίζει τρεις και τέσσερις π’ αξίζει δεκαπέντε.

-Μανάμ δεν πρέπν τα ρούχα μου δεν πρέπ’ η φορεσιά μου,

δεν πρέπ τ’ ασημομάχαιρο π’ αξίζει τρεις χιλιάδες

π’ αξίζει τρεις και τέσσερις π’ αξίζει δεκαπέντε

μον πρέπει η αρραβώνα μου που είμαι αρραβωνιασμένος».

 

γ) Σπίτι που έχει κόρη για παντριά

 

Εδώ έχουν κόρη για παντρειά κορή αρραβωνιασμένη

την τάζουν γιο του βασιλιά την τάζουν γιο του Ρήγα.

-Δε θέλω γω μανούλα μου Βασίλω για να γίνω,

μον θέλω τσοπανόπουλο να παίζει τη φλογέρα

να παίζει να λυγίζεται να βεργοκυματίζει

να σφάζει αρνί την Πασχαλιά κριάρι τον Αγιόρι».

 

δ) Σπίτι με νεογέννητο παιδί

 

«Ένα μικρό μικρούτσικο, μικρό στη σαρμανίτσα

Τρεις βαϊοπούλες το κουνούν και τρεις το κανακεύουν

και μια Βαϊά καλή Βαϊά δεν θέλει να το κουνήσει.

Κούνα το Βάιαμ κούνα το ωσπού να έρθει η μάνα.

Η μάνα πήγε για νερό κι ο αφέντης στο παζάρι».

 

ε)  Κτηνοτροφικό σπίτι

 

Τσομπάνος που κοιμήθηκε, επάνω σ’ άσπρη πέτρα

και χάσε χίλια πρόβατα και πεντακόσια γίδια

και χάσε σκύλα κολοβιά μ’ ένα μουργκό κουτάβι.

Και το πρωί σηκώνεται μαύρος από τον ύπνο

Ρίχνει νερό και νίβεται, μαύρος να ξαγρυπνίσει

και παίρνει στράτες απάτητες, καινούργια μονοπάτια

Το γερο λύκο σταύρωνε στη μέση από το δρόμο

-Λύκε μην είδες χίλια πρόβατα και πεντακόσια γίδια

μην είδες σκύλα κολοβιά με το μουργκό κουτάβι.

Κι ο γερο λύκος έλεγε κι ο γερο λύκος λέγει.

-Τσιομπάνε τι   ’ναι το τάξιμό  τι ναι το κέρασμά σου.

-Το τάξιμο είναι ένα αρνί το κέρασμα κριάρι.

 

-Πέρα σε κείνο το βουνό το πέρα και το δώθε

πόχει αντάρα στην κορφή και καταχνιά στη μέση

εκεί είν’ τα χίλια πρόβατα και πεντακόσια γίδια.

Πάει σα να πάρω ένα αρνί και πέτυχα κατσίκι

και το κατσίκι βέλαξε και η σκύλα απηλουήθη.

Σαράντα ράχες μ’ έβγαλε, σαράντα μονοπάτια

Εννιά πλευρά με τσάκισε και το ποδάρι δέκα.

 

στ) Για γραμματιζούμενο

 

«Γραμματικός εκάθουνταν επάνω σ’ άσπρη πέτρα

Και γράφε και κοντύλιαζε ιννιά χρονών μελάνι

κι απ’ το πολύ το γράψιμο κι από τη συλλοή του

εσείστηκαν τα χεράκια του και χύσε τη μελάνη

εβάψαν τα χεράκια του τα χρυσοκεντημένα

σε ιννιά ποτάμια τάπλυνε και βάψαν τα ποτάμια

διαβάτης που επέρασε εβάψε τ’ άλογό του

περδίκα πάει να πιει νερό και βάψε τα φτερά της».

 

ζ) Αϊ Βασίλη

 

Άγιος Βασίλης έρχεται από την Καισαρεία

από τα μέρη της Βλαχιάς κι από το Βουκουρέστι.

Στο Ντούναβο κατέβαινε πέρα να περάσει,

βρίσκει το Ντούναβο θολό τον πόρο χαλασμένο

Σκύφτει φιλεί το μαύρο του σκύφτει και τον ρωτάει.

-Δύνασαι μαύρε δύνασαι οπέρα να περάσεις

-Δύναμαι αφέντη μ’ δύναμαι οπέρα να περάσω

αρτίρεσέ με την ταΐ σαράντα πέντε χούφτες

βάλε κουσκούνια δώδεκα και ίγκλις δεκαπέντε

και πιάσε από τη χαίτη μου και ρίξ’ απάνω στη σέλα

να λιχνισθώ να πεταχτώ οπέρα να περάσω.

 

η) Αϊ Βασίλη

 

«Άγιος Βασίλης έρχεται, Γενάρης ξημερώνει

-Βασίλη μ’ πόθεν έρχεσαι και πόθεν κατεβαίνεις.

-Εγώ απ’ τα ξένα έρχομαι και στα δικά μου πάω.

Κι αν έρχεσαι απ’ την ξενιτιά, πες μας ένα τραγούδι.

-Εγώ τραγούδια μάθαινα, τραγούδια να σας λέω.

Εγώ ’μαι ένας γραμματικός, ξέρω τα γράμματά μου.

-Αν είσαι και γραμματικός, πες μας την Αλφαβήτα.

Στην πατερίτσα ακούμπησε να πει την Αλφαβήτα

κι η πατερίτσα ήταν χλωρή και πόληκε κλωνάρι

κλωνάρι χρυσοκλώναρο κι ολάργυρα τα φύλλα

ολάργυρα κι ολόχρυσα όλα μαλαματένια».

 

θ) Σε πλούσιο νοικοκύρη

 

«Όσα άστρα έχει ο ουρανός και φύλλα από τα δέντρα

τόσα άσπρα έχει ο αφέντης μας φλουριά και καραγρόσια.

Με το ταγάρι τα μετρά και στο κοιλό τα ρίχνει.

Τα μέτρησε ξεμέτρησε του λείπουν τρεις χιλιάδες

του λείπουν τρεις και τέσσερις του λείπουν δεκαπέντε.

Και την καλή του ρώτησε και την καλή του λέει.

-Καλή μου πούναι τ’ άσπρα μας πούναι τα φλουριά μας;

-Τώρα κοντά κι Πσχαλιά κοντά κι το Λαζάρι

πολλοί ξένοι μας έρχονται και τα χαρτζιανεψά με».

 

ι) Σε χήρα

 

«Κυράμ, όταν στολίζεσαι στην εκκλησιά να πάγεις

βάζεις τον ήλιο πρόσωπο και το φεγγάρι στήθη

και τον καθάριο ουρανό τον βάζεις δαχτυλίδι».

 

ια) Όλα τα τραγούδιά τέλειωναν με το παρακλητικό τραγούδι.

 

«Και βάλε το χεράκι σου στην αργυρή σακούλα

κι αν έχεις άσπρα δώστα μας φλουριά μην τα λυπάσαι

κι αν έχεις και γλυκό κρασί κέρνα τα παλικάρια.

Κέρνα τα’ αφέντη μ’ κέρνατα, να λεν για την υγειά σου

για την υγειάς αφέντη μου και την καλή χρονιά σου».

 

Να ζή(σ )ης και νάσαι αφέντη μου

πάντα τραγούδια νάχεις

εμείς τραγούδια και χαρές

κι ο θεός μέρες και χρόνια.

 ΚΑΙ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ

 

ιβ)Τραγούδι αποχώρησης

Αν από το νοικοκύρη φεύγαμε ικανοποιημένοι, μας έδινε φλουριά, χοιρινό για την τηγανιά, αλεύρι, λίγδα, τυρί για την πίτα, κρασί τότε τραγουδούσαμε το παρακάτω τραγούδι.

 

Σ’ αυτό το σπίτι πούρθαμε πέτρα να μη ραγίσει

κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χίλια χρόνια να ζήσει.

Να σφάζει αρνί την Πασχαλιά κριάρι τον Αγιόρι.

Να ζήης κα νάσαι κ.λ.π.

 

ιγ).Για σπίτι που δεν άνοιγε

 

«Αφέντη μου στην κάπα σου εννιά χιλιάδες ψείρες

 άλλες κλωσούν κι άλλες γεννούν κι άλλες πουλάκια βγάζουν».

«Του κασιδιάρη τα’ άλογο, στη βατσινιά δεμένο                                                            

 οι καραμούζες το τσιμπούν κι αυτός το καμαρώνει».

 

 

 

Παραστατικά στοιχεία ανέγερσης Δημοτικού σχολείου Εξάρχου Γρεβενών

 Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου "ΕΞΑΡΧΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σ.304

    Παρατίθενται παραστατικά στοιχεία για την ανέγερση του δημοτικού σχολείου. Όπως φαίνεται η Εκκλησιαστική Επιτροπή χρηματοδοτεί την ανέγερση  και όχι το ελληνικό δημόσιο. Η εκκλησία όπως στα χρόνια της μακρόχρονης σκλαβιάς συντηρούσε το σχολείο του χωριού έτσι και τώρα το 1927 συνεχίζει το παιδευτικό έργο.

«Απόδειξις δραχμών 20.000

Ο υπογεγραμμένος Ιωάννης Γ. Κεραμάρης κάτοικος Σιατίστης έλαβον παρά της εκκλησιαστικής επιτροπής του χωρίου Εξάρχου τας άνω δραχμές είκοσι χιλιάδες δια κτιστικά του Σχολείου Εξάρχου.

Εν Εξάρχω τη 15 Μαΐου 1927

Ο λαβών αρχιτέκτων.

 

Απόδειξις δραχμών 13.000

 Ο κάτωθι υπογεγραμμένος, Χρίστος Γράβας έλαβον παρά της εκκλησιαστικής Επιτροπής του χωριού Εξάρχου τας άνω δραχμές 13.000 δια ξυλουργική εργασία δι ην ηργάσθην εν τω Σχολείω του χωρίου Εξάρχου.

Εν Εξάρχω τη 12 Ιανουαρίου 1928

ο λαβών ξυλουργός

 

Απόδειξις δραχμών 8.000

Ο υπογεγραμμένος Κων/νος Τσιόγκας κάτοικος του χωρίου Κουσκό (πρόκειται για το χωριό Ταξιάρχης) έλαβον παρά της εκκλησιαστικής Επιτροπής του χωρίου Εξάρχου τας άνω δραχμάς οκτώ χιλιάδας δια το σουφάτισμα του σχολείου Εξάρχου.

Εν Εξάρχω τη 28 Ιουνίου 1928

Ο λαβών σουφατζής».

 

Αλωνάκια (Σαρηχανλάρ) Δήμου Κοζάνης

 

 

              Αλωνάκια (Σαρηχανλάρ) Δήμου Κοζάνης

 

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 710 μ. στους πρόποδες του όρους Άσκιο, πολύ κοντά στην Εγνατία οδό, στον κόμβο της Καλαμιάς με διαδρομή Κοζάνη, Βατερό, Αλωνάκια. Πλησιέστεροι οικισμοί  Ξηρολίμνη, Σκήτη, Καλαμιά. Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας κατοικούνταν από Τούρκους, τους γνωστούς Γιουρούκους. Η ευρύτερη περιοχή ονομαζόταν Καραγιάννια.

Ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Κοζάνης, αποτελεί ιδία κοινότητα.

Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 71 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν  στο Δήμο Κοζάνης  τα Αλωνάκια ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στην 26η θέση.

Εκλογικά: Στις πρώτες βουλευτικές εκλογές 30-5-1915 οι άρρενες εκλογείς ψήφισαν στο 8^ο εκλογικό κέντρο με τόπο ψηφοφορίας το Μουσουλμανικό τέμενος Ξηρολίμνης.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Κοζάνης του 1915 ήταν εγγεγραμμένοι 157 άρρενες εκλογείς άπαντες μουσουλμάνοι.

Εκπαίδευση: Το τουρκικό διδακτήριο επισκευασθέν κατέστη ανεκτόν και εφωδιάσθη δι’ επαρκών θρανίων νέων, χαρτών και εικόνων του 1821. Διδάσκαλος ο Γεώργιος Γερασιμίδης με δεκαετή υπηρεσία, διορισμένος στο σχολείο από του 1924. Είναι πρότυπον επιμελούς, φιλοπόνου, σοβαρού, επιβλητικού και πράου διδασκάλου, κάτοικοι 416 πρόσφυγες. Μαθητές 63 (4-10 ως 18/12/1926  ΑΒΕ 70 ΣΑΕ73).

Διδακτήριο είναι εκ των χειροτέρων της περιφερείας, κυριολεκτικώς τρώγλη. Σχολική βιβλιοθήκη, σχολικός κήπος δεν υπάρχουν. Μαθητές 63 άρρενες, 45 θήλεις (6-11-1934 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 122).

Έχει κατασκευασθεί μόνο η μία αίθουσα. Δεν αποπερατώθηκε η δεύτερη αίθουσα, τα εξωτερικά επιχρίσματα και το ¼ της στέγης είναι άνευ κεραμιδιών. Μαθητές 142 (12/3/37).

Διδακτήριο νεόδμητο τύπου διταξίου. Μαθητές 136 (26/2/1938).

Το διδακτήριο είναι νεόδμητο τύπου διταξίου, λείπουν οι εσωτερικές εργασίες του Γραφείου, τα εξωτερικά επιχρίσματα και τα αφοδευτήρια. Υπάρχει σχολικός κήπος έξωθι του σχολείου 200 τ.μ με περίφραξιν ομαλή. Μαθητές 150. Ενεγράφησαν και φοιτούν πάντες πλην τριών οίτινες εμηνύθησαν  (23/2/39).

Διδάσκαλοι: Γερασιμίδης Γεώργιος εξ Αργυρουπόλεως του Πόντου, 1892, απολυτήριον γυμνασίου Τραπεζούντος, (Αλωνάκια 38).

Ιερά: Ο πρόεδρος του Συλλόγου πολυτέκνων Σιατίστης και Περιχώρων, Παναγ.Τσαούσης,  με υπόμνημα προς το Γενικό Διοικητή Δυτικής Μακεδονίας  στις 15/9/46 αναφέρει ότι οι κοινότητες Ξηρολίμνης, Αλωνακίων, Σκήτης, Κοσκινιάς, Καλαμιάς και Λυγερής στερούνται ιερών ναών. Ζητά τη χρηματοδότηση για να αποπερατωθούν οι ναοί οι οποίοι άρχισαν να ανεγείρονται εκ του υστερήματος των κατοίκων (60/1052).

Ενοριακός ναός Γενέσεως της Θεοτόκου (1938-1968). Αγίας Τριάδας (1970-1975). Προφήτης Ηλίας (1964-1975).

Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας στις 31/12/1918 με έδρα τον οικισμό Σαριχανλάρ με συμμετοχή του οικισμού Καλιάμπαση. Στις 1/2/1927  ο οικισμός Σαριχανλάρ μετονομάζεται σε Αλωνάκια και ο οικισμός Καλιάμπαση στις 8/8/1928 σε Καλαμιά. Στις 19/4/1930 ο οικισμός Καλαμιά αποσπάται από την κοινότητα και ορίζεται έδρα της κοινότητας Καλαμιάς. Ο οικισμός Αλωνάκια αποσπάται από την κοινότητα και προσαρτάται στις 4/12/1997 στο δήμο Κοζάνης.

Το κοινοτικό Συμβούλιο Σαριχανλάρ (Αλωνάκια) ψήφισαν στις 7-7-1921  πίστωση 250 δραχμών για συντήρηση του γραφείου Μουφτή Κοζάνης (Μουφτηλίκιο) ενοίκιο, μισθός γραμματέα, έπιπλα  (60/1310).

Ο Νομάρχης Κοζάνης  στις 5-12-1922 με έγγραφο στον Αστυνομικό Σταθμάρχη Σανχιλάρ (Αλωνάκια), Δερμιτζιλέρ (Σιδεράς ), Ερντομούς (Ποντοκώμη) τους παρακαλεί να διατάξουν τους προέδρους κοινοτήτων της περιφερείας να μεταφέρουν στην Κοζάνη το καταγραφέν ποσό σίτου δια τις επισιτιστικές ανάγκες της πόλεως και περιφέρειας  (60/1664).

Στις κοινοτικές εκλογές, 28-2-26, ψήφισαν 104 εκλογείς και έλαβαν ψήφους οι: Κωνσταντίνος Καλογερίδης 53, Ευστράτιος Νικ. Δοπυμουζόγλου 47, Ελευθέριος Ι. Κατωτικίδης 38, Χαράλαμπος Π. Πατουλίδης 31, Ιωάννης Χριστοφορίδης 31.

Για τον έρανο του Παναγίου Τάφου ο οικισμός πρόσφερε 348,50 δρχ. (Β.Ε 1-10-39).

Πληθυσμός: 1913=533. 1920=683. 1928=814. 1940=592. 1951=635. 1961=634. 1971=433. 1981=493. 1991=433. 2001=583. 2011=368.

Προσφυγικά: Ο Νομάρχης Μεσσηνίας  στις 30-4-1924 παρακαλεί το Νομάρχη Κοζάνης. να του γνωρίσει εάν επιτρέπεται η έλευση των ανηλίκων προσφυγοπαίδων Φώτιου Βογιατζίδη 9 ετών και Γεώργιο Βροχαρίδη 13 ετών να έλθουν εις Σανχιλέρ  (Αλωνάκια) κοντά στον πατέρα των και θείον καταγόμενοι από Ζογκουλδάκι Ευξείνου Πόντου. Ο Νομάρχης απαντά στις 7-6-24 ότι εγκρίνει την αιτουμένη μετακίνηση των μικρών, καθ’ ότι ο πατήρ και θείος Γεώργιος Κ. Βογιατζίδης  έχει εξησφαλισμένα τα μέσα της στεγάσεως και συντηρήσεως (60/1599).

Ο πρόεδρος της κοινότητας συνέταξε κατάλογο με τις οικογένειες που δικαιούνται κλινοσκεπάσματα: Οικογένειες 76. Άτομα  159. Επιτροπή Ευστράτιος Ντομπορτζιόγλου, Πέτρος Σέρβος (14-11-23).

Ο προϊστάμενος του Εποικισμού Κοζάνης αναφέρει ότι οι  εγκατεστημένοι πρόσφυγες στις 2/10/1928 ήταν Μικρασιάτες 27, πόντιοι 99.

Σύλλογοι: Μορφωτικός Σύλλογος Αλωνακίων «Ο Πόντος». Λειτουργεί χορευτικό τμήμα. Πραγματοποιεί πολυποίκιλες εκδηλώσεις, όπως ποντιακή βραδιά, προβολή παραδοσιακών παιγνιδιών.

Το δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων αναβιώνουν τα μωεμόρια

 

Ά. Θεόδωρος,ο (Τσάριστα) Δήμου Βοΐου Κοζάνης

 

Ά. Θεόδωρος,ο (Τσάριστα)

 

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου  “ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΒΟΪΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ” σελ. 336 Κοζάνη 2022

 

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 757 μ. στη διαδρομή Τσοτύλι, Ομαλή, Άγιος Θεόδωρος. Απέχει από το Τσοτύλι 12 χλμ. Ανήκει στην τοπική κοινότητα Αγιάσματος, της Δημοτικής Ενότητας Τσοτυλίου.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Ανασελίτσης του 1915 ήταν εγγεγραμμένοι 15 γηγενείς χριστιανοί και 16 Μουσουλμάνοι Βαλαάδες.

Στις πρώτες εκλογές που διεξήχθησαν, μετά την ενσωμάτωση του οικισμού στην Ελλάδα, στις 31 Μαΐου 1915 ψήφισαν στο ενδέκατο εκλογικό τμήμα Πενταλόφου.

Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 76 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν  στην περιφέρεια Βοΐου (νυν δήμος Βοΐου)  ο Άγιος  Θεόδωρος ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στη 57^η θέση με 34 κατοίκους. Απογράφηκαν και τρεις ακατοίκητοι οικισμοί Παρόχθιον, Ρόκαστρον, Παναγία Χορηγού (π.παιδικές κατασκηνώσεις).

 

Εκπαίδευση: “Άγιος Θεόδωρος -Τσάριστα, 1/τάξιον, (ημιπροσφυγικός)

Μαθητές: 14, 18, 22, 22, 22, 31, 43, 44, 42, 44 (Αντίστοιχα με ημερομηνίες επιθεωρήσεων: 1/7/1929, 21/11/1930, 16/11/1931, 7/6/1932, 17/5/1933, 26/2/1934, 27/5/1937, 17/11/1937, 3/6/1939,18/4/1940. Λειτούργησε ως μονοτάξιο).

Διδακτήριο: Διδακτήριο ανηγέρθη το 1927-28, εισφορά του εν Αμερική συλλόγου, εράνου και κατοίκων, κρατική αρωγή δε χορηγήθηκε. Έχει ανάγκη εσωτερικής και εξωτερικής επιχρίσεως δι’ αμμοκονίας και κατασκευής (1-7-1929). Στο εσωτερικό λείπουν τα κονιάματα, δεν έγινε με σχέδιο του υπουργείου, έχει δωμάτιο για το διδάσκαλο (21-11-1930). Λίαν ικανοποιητική κατάσταση. Φοιτούν οι μαθητές του συνοικισμού Αγίας Παρασκευής (27-5-1937) (Οικισμός Αγία Παρασκευή (πρώην Μπάνια) δεν απέκτησε ποτέ δικό του σχολείο, βλέπε Αδαμίδη, Α. (1981) Η Αγία Παρασκευή Βοΐου, σ.33.)  Ο αυλόγυρος βρίσκεται από 3ετίας ημιτελής και ημικατεστραμμένος (3-6-1939).

 

Υλικόν: Θρανία καινούργια, 4 παλαιού τύπου πολύεδρα, τραπέζι, κάθισμα, πίνακα, 10 εικόνες ηρώων του 21, χάρτες Αμερικής, Ασίας, Ελλάδας (1-7-1929). Έχει 5 πολύεδρα θρανία, θερμάστρα, κομμάτι πίνακα (21-11-1930). Προσετέθη μεγάλος χάρτης της Ελλάδας (16-11-1931). Προστέθηκαν 6 τρίεδρα θρανία και ένας μαυροπίναξ (26-2-1934). Τα υπάρχοντα θρανία ακατάλληλα και ανεπαρκή. Υπάρχουν χρήματα να γίνουν 6 ακόμη θρανία. Εποπτικά μέσα και διδακτικά όργανα δεν υπάρχουν, μόνο λίγοι γεωγραφικοί χάρτες (27-5-1937). Εποπτικά μέσα και διδακτικά όργανα δεν υπάρχουν (3-6-1939). Αρκετά έπιπλα, εποπτικά μέσα ελάχιστα (18-4-1940).

Υπηρεσιακά βιβλία-Βιβλιοθήκη: Υπηρεσιακά βιβλία ελλειπή. Υπάρχουν μαθητολόγιο, γεν. έλεγχος, κατάλογος προσκλήσεως (1/7/1929). Σχολική βιβλιοθήκη δεν υπάρχει (21/11/1930). Δεν επλουτίσθη ελλείψει πόρων (17/5/1933). Προσετέθησαν 5 τόμοι βοηθημάτων διδασκάλου και μαθητών (26-2-1934).

Σχολικός κήπος: Καλλιεργείται (1/7/1929). Υπάρχει, ανάγκη προμηθείας κηπουρικών εργαλείων (27-5-1937). Υπάρχει στον οποίο καλλιεργούνται οπωροφόρα δένδρα και θα σπαρούν δημητριακά (18-4-1940).

Φοίτηση: Τακτική (1/7/1929). Τακτική πλην των εξ  Παρασκευής μαθητών λόγω της αποστάσεως και του παρακειμένου χειμάρρου (3-6-1939).

Άλλες πληροφορίες: 9 γηγενείς και 11 προσφυγικές οι οποίοι ομιλούν την τουρκική και λαζική (1/7/1929). Αποτελέσματα πενιχρά, οι μαθητές λίγες γνώσεις παπαγαλιστί έμαθαν (16-11-1931). Αποτελέσματα μηδαμινά, ουδεμία καλλιέργεια αυτενεργείας, σκέψεως και κρίσεως (7/6/1932).

Διδάσκαλοι: Δασκαλόπουλος  Γ. Κωνσταντίνος, Δασκαλόπουλος Αντώνιος, Μιχαηλίδου Στέλλα, Μπακαΐμης Θωμάς” (Τάνια Αποστόλου…)

Ιστορικόν ανεγέρσεως Διδακτηρίου: Το διδακτήριο ανηγέρθη δαπάνης Συνοικισμού κατά το έτος 1927. Ανηγέρθη εις οικόπεδο ανταλλάξιμο με υλικά κατεστραμμένης ανταλλαξίμου οικίας. Κατά την τοιχοποιία εδαπανήθησαν 6000 δρχ. προσφερθείσαι υπό κατοίκων. Το έτος  1930 διετέθησαν υπό των κατοίκων 4 χιλ. δια το εσωτερικό του Δ/ρίου. Κατά το έτος 1934 υπό του υπουργείου διετέθησαν 12 χιλ. προς τελειοποίηση του κτηρίου. Διαστάσεις διδακτηρίου 5,60 Χ10,20.

   Εκτίσθη το 1927 επερατώθη το 1935. Εκτίσθη υπό οικοδόμων και ουχί εργολάβου τη επιβλέψει Σχ. Επιτροπής Αν.Παρτσάλη κατοίκου Αγ.Θεοδώρων.

Εν Αγίω Θεοδώρω 3 Μαΐου 1955 Ο Διευθυντής του σχολείου Μπακαΐμης

Ιερά: Ιερός ναός Αγίας Παρασκευής, χτισμένη στην είσοδο του χωριού, κοιμητηριακός ναός.

            Κοινοτικά: Στις 31/12//1918 προσαρτάται στην κοινότητα Λικνάδων. Στις 31/3/1920  αποσπάται από την κοινότητα Λικνάδων και προσαρτάται στην κοινότητα Αγιάσματος. Στις 30/8/1927 μετονομάζεται σε Άγιος Θεόδωρος. Στις 4/5/1965 ορίζεται έδρα της κοινότητος Αγιάσματος. Στις 4/12/1997 εντάσσεται στο δήμο Τσοτυλίου. Στις 7/6/2010 προσαρτάται στο δήμο Βοΐου με έδρα τη Σιάτιστα.

Οικονομία: Σύμφωνα με φορολογικά κατάστιχα επί Τουρκοκρατίας. Χωριό Τσιάριν (στ)α. Το 1568. Φόρος παζαριού 1000 άσπρα το έλαβε ο Βεζίρης Χιζίρ Πασάς και βεβαιώθηκε στη Χρούπιστα (Άργος Ορεστικό).

 Ο Ιωάννης Αθανασιάδης παντοπώλης με αίτηση στο Νομάρχη στις 27-2-41 αναφέρει ότι ο Συνοικισμός Άγιος Θεόδωρος, Αχλαδιά και Κοιλάδι υπάγονται στην αστυνομία Αυγερινού.

Επειδή το κέντρο Αυγερινού δεν έχει μπακάλικο και επειδή το κέντρο Τσοτυλίου έχει απ’ όλα τα είδη μπακαλικής και επειδή οι ανωτέρω συνοικισμοί επιθυμούν να τους προμηθεύσω εγώ ως παντοπώλης του συνοικισμού Αγίων Θεοδώρων ζητά να διατάξει να προμηθευτεί είδη μπακαλικής από το Κέντρο Τσοτυλίου (20/1621).

Πεσόντες: Στρατ. Τσιρέλας Φίλιππος του Ιωάννη, γεννηθείς το 1910, 53 ΣΠ, Ύψ. Χότσιστα Μόραβας 21-11-40.

Πληθυσμός: 1913=105.1920=95. 1928=98. 1940=135. 1951=125. 1961=107. 1971=79. 1981=71. 1991=61. 2001= 70. 2011=34.