Τρίτη 4 Φεβρουαρίου 2025

Βατερόν Δήμου Κοζάνης

 

 

φωτό: το βόιον

 

Βατερόν,το  (Κοτζά Ματλή) Δήμου Κοζάνης

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου “Οικισμοί Δήμου Κοζάνης”

Σελίδες 226 Έτος έκδοσης 2022

 

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 690 μ. Πρώτος οικισμός της εθνικής οδού Κοζάνης-Γρεβενών.

Εκλογικά: Στις πρώτες βουλευτικές εκλογές 30-5-1915 οι άρρενες εκλογείς ψήφισαν στο 7ο εκλογικό κέντρο με τόπο ψηφοφορίας το Μουσουλμανικόν τέμενος της Νέας Νικόπολης.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Κοζάνης του 1915 ήταν εγγεγραμμένοι 108 άρρενες εκλογείς άπαντες μουσουλμάνοι.

Εκπαιδευτικά: Το νέον διδακτήριο αποπερατώθη το 1925 και είναι οπωσδήποτε επαρκώς επιπλωμένο, δεν έχει διδακτικά όργανα. Κάτοικοι 525, πρόσφυγες μαθητές 79 (4-10 ως 18/12/1926  ΑΒΕ 70 ΣΑΕ73).

Με απόφαση του Επιθεωρητή Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης στις 24/11/25 αποσπάται ο δημοδιδάσκαλος  Γρηγ. Παπαδημητρίου εκ του τριταξίου μεικτού Δέβρης στο αργούν μονοτάξιον μεικτόν  δημ. Σχολείον Κοτζά-Ματλή  (Βατερού).

Διδακτήριο οικοδομή παλιά. Σχολική βιβλιοθήκη και σχολικός κήπος δεν υπάρχουν. Μαθητές 122 (8-11-1934 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 122).

Ο επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης με πράξη στις 13/11/1934 διανέμει το ποσό προερχόμενο από ένσημα εκπαιδευτικής προνοίας στα παρακάτω σχολεία: Άγιος Χαράλαμπος, Αμυγδαλιά, Βατερό, Βοσκοχώρι, Κάτω Κώμη, Κερασιά, Κήπου, Κοίλων… 300 δρχ. (ΑΒΕ70 ΣΑΕ 45).

Το α΄ διδακτήριο είναι παλιό τζαμί κατασκευασθέν εις μίαν μεγάλην ευρύχωρον και ευάερον αίθουσαν και εις μία μικροτέρα ελαττωματική. Μαθητές 87 με δάσκαλο το Σάββα Λάγγα.  Το β΄ διδακτήριο συστεγαζόμενο με το β΄ με αριθμό μαθητών 43 με δάσκαλο τον Ιωάννη Αβραμάντη. Το νηπιαγωγείο στεγάζεται στο διδακτήριο του δημοτικού σχολείου  με αριθμό νηπίων 48 (22/2/1938).

Το νηπιαγωγείο στεγάζεται σε ιδιωτικό οίκημα πληρωνόμενο από την κοινότητα. Νήπια άρρενα 26, θήλεα 29 (25/2/39).

Ο επιθεωρητής Δημοτικών Σχολείων επιβάλλει στις 1 Δεκεμβρίου 1942 χρηματικό πρόστιμο (1000 δρχ. οι12, 800 δρχ. οι10, 700 δρχ. οι 12) σε 34 γονείς μαθητών για παραβίαση της υποχρεωτικής φοιτήσεως. Για τον Ιανουάριο του 1943 επιβάλλει πρόστιμο 1000 δρχ. οι 8, 800 δρχ. οι 9, 700 δρχ. ο 1 γονιός.

Διδάσκαλοι: Αβραμάντης Ιωάννης εκ Τραπεζούντος, 1891, απολυτήριον Γυμνασίου Τραπεζούντος (Βατερό 38).

Βασιλείου Αλεξάνδρα, εκ Κοζάνης, 1911, πτυχιούχος Διδασκαλείου Νηπιαγωγών (Βατερό 38).

Λάγγας Σάββας εκ Βλαχοκερασιάς Τριπόλεως, 1913, πτυχιούχος 3/ξίου διδασκαλείου (Κοσκινιά 38, Βατερό 39).

Ιερά: Ενοριακός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (1930-1950). Κοίμησις της Θεοτόκου. Προφήτης Ηλίας 1968. Τιμίου Προδρόμου 1970. Ι.Ν Α. Βαρθολομαίου κοιμητηριακός 1916. Στην τοποθεσία το 1912 σκοτώθηκε στρατιώτης με το όνομα Βαρθολομαίος. Το 1916 η μάνα του ήλθε και έκτισε ναΐδριο (Τα παρά τον Αλιάκμονα εκκλησιαστικά).

Ιστορικά: Οι κάτοικοι του άνω Συνοικισμού Βατερού εκ Πόντου έλκοντες προέβησαν κατά τις εορτές των Χριστουγέννων εις έρανον υπέρ της φιλτάτης πατρίδος ο οποίος απέφερε: μετρητά δρχ. 10.023. μόσχους 3, κριός 1, πρόβατα 2, κότες 8 (Β.Ε 26-1-41).

Κατοχή: Ο πρόεδρος της κοινότητας Βατερού, ο αστυνομικός Σταθμάρχης Ξηρολίμνης και ο Αγρονόμος Κοζάνης μετά από προφορική εντολή του Διευθυντή της Νομαρχίας στις 6-2-1941 βεβαιώνουν ότι οι Γερμανικές Δυνάμεις είχαν καταυλισμό στο Βατερό από της Δευτέρας των Βαΐων του 1940 μέχρι τέλους Μαΐου του 1941. Η κοινότητα Βατερού ευρίσκεται επί της δημοσίας οδού Κοζάνης-Γρεβενών και όλα τα διερχόμενα τμήματα του ελληνικού και γερμανικού στρατού έχουν καταναλώσει σφάγια της κοινότητας (60/1013).

Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 7-2-42 βεβαιώνει ότι τα στρατεύματα κατοχής είχαν στρατοπεδεύσει επί ένα μήνα και προμηθεύθηκαν τα ανάλογα κρέατα. Σήμερα η κοινότητα δε διαθέτει ζυγούρια προς σφαγή. Δύναται να διαθέσει μόσχους και αρνιά γάλακτος. Ο Νομάρχης με τηλεγράφημα στον πρόεδρο της κοινότητας Βατερού τον καλεί να φέρουν στις 13 του μήνα 75 μικρά σφάγια και 20 βοοειδή (60/1013).

Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας  στις 31/12/1918 με έδρα τον οικισμό Κοτζά Ματλή. Στις 1/2/1927 μετονομάζεται σε Βατερό. Προσαρτάται στις 4/12/1997 στο δήμο Κοζάνης.

Στις κοινοτικές εκλογές, 25-10-25, ψήφισαν 83 εκλογείς και έλαβαν ψήφους οι Γ.Θ.Δημητριάδης 55, Χατζηπαύλος Χατζηασημάκης 47, Κ. Χατζηνικολάου 42, Ν. Τσαρτακλίδης 44, Γ. Παν. Πάφρας 42, Ευστρ. Γ. Σεχτερλής 41.

Κοτζά Ματλή (Βατερό), ψήφισε στις 7-7-1921  πίστωση 250 δραχμών για συντήρηση του γραφείου Μουφτή Κοζάνης.

Εισφορά της κοινότητας στις 24-4-1930 υπέρ του οικοτροφείου θηλέων Κοζάνης δρχ. 200.

 Οι πρόσφυγες κτηνοτρόφοι κάτοικοι Βατερού αναφέρουν στο Νομάρχη στις  ( 6-6-32 ) ότι κατόπιν αποφάσεως του κ. σ επεβλήθη 8δραχμος φόρος βοσκής εις έκαστο αιγοπρόβατο. Επειδή είναι  πλέον κατεστραμμένοι στο χωρίον λόγω του παρελθόντος χειμώνος και της εαρινής ξηρασίας με αποτέλεσμα να απολέσουν το 60% και  να είναι κατεστραμμένοι στην Αγροτική Τράπεζα και στους εμπόρους της Κοζάνης παρακαλούν το Νομάρχη να διατάξει τον υποβιβασμό του φόρου κατά 4 δραχμές  διότι 8 δραχμές δε θα δυνηθούν να πληρώσουν (60/1252).

Η ερανική επιτροπή της κοινότητας αποτελούμενη από τον εφημέριο  Κυπριανό Αμοιρίδη, το διευθυντή του Β΄ δημοτικού σχολείου Ιωάν. Αβραμάντη και τον πρόεδρο Θεμιστοκλή Μουτουσίδη  συνέλεξαν στις 20-11-1938 το ποσό των 295 δραχμών υπέρ του Παναγίου Τάφου. Παρόμοιοι έρανοι έγιναν σε όλες τις κοινότητες του Νομού (60/1949). Για το 1939 αρκετά  αυξημένο 646 δρχ. (Β.Ε 1-10-39).

Κοινωνική Αλληλεγγύη: Ο Επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης με την εγκύκλιο 2 της 20-1-51 ζητά να του γνωστοποιηθούν οι δραστηριότητες των μαθητών και των δασκάλων των σχολείων από το 1940 ως το 1950: Κατά τη διέλευση δια του χωρίου ή τον καταυλισμό των στρατιωτικών μονάδων και κατά την διαμετακόμισιν και στάθμευσιν εις το χωρίον τραυματιών οι μαθητές εφρόντιζον δια τη συλλογή καυσοξύλων προς θέρμανση των στρατιωτών, ωδήγουν αυτούς εις καταλύματα, προμήθευαν είδη νομής εις τα υποζύγια μετέφερον ύδωρ προς πόσιν και εξετέλουν διάφορα θελήματα των στρατιωτών. Κατά την οπισθοχώρηση οι φούρνοι λειτουργούσαν δια να παρασκευάσουν άρτον δια τους διερχομένους στρατιώτες.

Πληθυσμός:1913=436. 1920=526. 1928=600. 1940=749. 1951=702. 1961=765. 1971=505. 1981=615. 1991=703. 2001=744. 2011=738.

Προσφυγικά: Ο προϊστάμενος του Εποικισμού Κοζάνης αναφέρει ότι οι  εγκατεστημένοι  πρόσφυγες στις 2/10/1928 ήταν Μικρασιάτες 70, πόντιοι 51. Σύμφωνα με καταστάσεις που συντάχθηκαν για την παραλαβή κλινοσκεπασμάτων έχουμε για την κοινότητα 207 άτομα.

Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος Βατερού

Πεσόντες: Το ολοκαύτωμα (Βασίλη Αποστόλου:Προτομές Ανδριάντες –Μνημεία Κοζάνης *Αναδημοσίευση).

«Στις 24 Ιανουαρίου 1944, ημέρα Δευτέρα, Γερμανός στρατιωτικός γιατρός, συνοδεία γερμανού στρατιώτου επιβιβάζεται σε αυτοκίνητο για να μεταβεί στη Σιάτιστα και Γαλατινή προκειμένου να εξετάσει ασθενείς της περιφέρειας σύμφωνα με το καθορισμένο πρόγραμμά του. Ο γιατρός, αν και κατακτητής, πιστός στον όρκο του Ιπποκράτη υπηρετούσε τον ασθενή, τον ανήμπορο χωρίς διακρίσεις. Στο 5ο Δημοτικό σχολείο Κοζάνης λειτουργούσε χειρουργείο. Πολλοί κάτοικοι της Κοζάνης και της περιφέρειας τον επισκεπτόταν και τους χειρουργούσε δωρεάν.

Στο δρόμο του χωριού Βατερού- Καλαμιάς, ακριβώς στα σύνορα στην τοποθεσία «Γιαρμά» ομάδα ανταρτών μετά από ενέδρα χτυπά το γιατρό με το συνοδό του. Ο γιατρός βαριά τραυματισμένος μεταφέρεται στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Κοζάνης. Ζει λίγες ώρες. Πριν ξεψυχήσει  ομολογεί ότι «το Βατερό δε φταίει για την ενέδρα».

Οι Γερμανοί αποφασισμένοι έρχονται στην περιοχή να προβούν σε αντίποινα. Περικυκλώνουν το χωριό. Εκτελούν όλα τα σκυλιά του χωριού για να μην τους δημιουργήσουν πρόβλημα κατά την ώρα των εκτελέσεων. Οι κάτοικοι ανύποπτοι πηγαίνουν στις δουλειές τους. Οι ποιμένες βγάζουν τα πρόβατα για βοσκή. Στα βοσκοτόπια οι Γερμανοί χωρίς δισταγμό εκτελούν τους Βατεριώτες ποιμένες Μπιλιώνη Κωνσταντίνο και το Σισμάνη Απόστολο. Την ίδια τύχη κι ο Σκαφιδιώτης Βίσμαρκ. Ο πρόεδρος της κοινότητας Νέας Νικόπολης στις 4-2-1959 με έγγραφο προς το Νομάρχη Κοζάνης αναφέρει. Ο Μαμουζή Βίσμαρκ του Ιωάννου, ποιμένας, εξετελέστη υπό Γερμανών στρατιωτών στη θέση Αρηνταγά στις 24-1-1944.

Το ίδιο γίνεται και στο δάσος του Βατερού. Έτσι εκείνη την ηλιόλουστη μέρα ο Χατζησαββαΐδης Πέτρος από το Βατερό, ο Ζυμπίδης Αλέξης από τον Άργιλο κι ο κυνηγημένος από τους Βουλγάρους Πετράκης από τη Δράμα αμέριμνοι κόβουν ξύλα στο δάσος. Η παρουσία των Γερμανών δεν τους δημιουργεί υποψία. Άλλωστε συχνά οι Γερμανοί χρησιμοποιούσαν την περιοχή του Βατερού ως πεδίο βολής.

Δεν ήταν όμως έτσι, οι Γερμανοί τους εκτελούν, έτσι απλά.

Στο χωριό πραγματοποιείται έρευνα για εύρεση οπλισμού. Οι γυναίκες προνοητικές από νωρίς εξαφανίζουν το κάθε τι που μπορεί να οδηγήσει στην πυρπόληση του χωριού. Μητέρα εξαφάνισε τη φυσιγγιοθήκη κυνηγετικού όπλου του γιου της που ήταν κρεμασμένη στον τοίχο. Μια άλλη σύζυγος ενός χωρικού γνωρίζοντας ότι ο σύζυγός της είχε κρυμμένο το πιστόλι σε μία κάσα με σιτάρι, πρόλαβε να το πάρει και να το πετάξει στα σκουπίδια. Κι όταν ακολούθησε η έρευνα ο Γερμανός στρατιώτης το πρώτο που έκανε ήταν να χώσει το χέρι του στην κάσα με το σιτάρι. Αυτές οι προνοητικές γυναίκες όπως κι άλλες έσωσαν το χωριό από μεγαλύτερη καταστροφή.

Ο δάσκαλος του χωριού Ι. Αβραμάντης αυτόπτης μάρτυρας, το έτος 1974, στα 85 του χρόνια  γράφει για το χρονικό της τραγωδίας του Βατερού: (58\167) « Ξεκινώ να πάγω στο σχολείο, που τότε βρισκόταν στον απέναντι συνοικισμό. Στη θέση «Αλώνια» διακρίνω, σε απόσταση 2 περίπου χλμ. επί της δημοσίας οδού και ακριβώς απέναντι του χωριού Καλαμιά, Γερμανούς να πολυβολούν κατά το βουνό.

Ερωτώ τον πρώτο χωρικό που συνάντησα, αν συνέβη κανένα επεισόδιο. Η αρνητική του απάντηση δεν με καθησυχάζει, επιταχύνω το βήμα και φθάνω στη δημοσία οδό, όπου η βρύση και το κεντρικό καφενείο. Η παρουσία εκεί δύο, τριών χωρικών με ενθαρρύνει κάπως. Με αποθαρρύνει όμως η στάθμευση Γερμανικών αυτοκινήτων στην είσοδο προς το χωριό και ακριβώς απέναντι του σχολείου και η συνεχής άφιξη και άλλων. Σπεύδω τότε στο σχολείο και βρίσκω τη συνάδελφο με πολλά παιδιά να παρατηρούν την κίνηση εκείνη. Λαμβάνω και εγώ μέρος στη θέα αυτή. Ένας κτηνοτρόφος με το κοπάδι του γυρίζει πίσω στο σπίτι του. Άσκηση βολής, λέγει, πρόκειται να γίνει. Ένας στρατιώτης έρχεται και διατάσσει να μπούμε στο σχολείο. Υπακούμε. Κάνομε την προσευχή μας. Αλλά δια μάθημα πού διάθεση.

Μερικά αυτοκίνητα κατέλαβαν επίκαιρα σημεία του χωριού. Ένας άλλος στρατιώτης έρχεται και μου λέγει «κομ». Τον ακολουθώ. Το ίδιο κάνει και στο χωρικό του γειτονικού σπιτιού. Αυτός επιχειρεί να αντιδράσει. Το συμβουλεύω να συγκρατηθεί…

Η συνοδεία απ’ εκεί οδηγείται στη χαράδρα μεταξύ του σχολείου και της δημοσίας οδού, γεμάτη από κρατουμένους χωρικούς, άνω των 180. Μερικοί απ’ αυτούς ήταν από το χωριό Μεταμόρφωση που πήγαιναν λίγα καυσόξυλα να πουλήσουν στην Κοζάνη. Ήταν και η εργασία αυτή ένας πόρος ζωής.

Ερωτώ, αν συνέβη τίποτε απευκταίο και ακούω μετά φρίκης, πώς τη χαραυγή αντάρτες πυροβόλησαν το Γερμανικό αυτοκίνητο με επιβάτη το στρατιωτικό ιατρό που κατευθύνονταν από Κοζάνη στη Σιάτιστα. Τι κι αν ο ιατρός αυτός πρόσφερε δωρεά την περίθαλψη σε όλο τον κόσμο αδιακρίτως! Αυτό το επεισόδιο έλαβε χώρα απέναντι της Καλαμιάς, που δικαιολογημένα το χαρακτήρισα ως κλήση του Χάρου προς κληρωτούς! Αλλά ποίοι θα ήσαν οι κληρωτοί. Αναρωτιέμαι, αν θα είναι ο τελευταίος από κάθε τριάδα, πεντάδα ή δεκάδα… Το ξεκίνημα των 150 ειλώτων δια την Κοζάνη ακολούθησα λίγα λεπτά αργότερα και η ομάδα των «κληρωτών» από 17 πρόσωπα του χωριού. …Όταν εμείς κατηφορίζαμε προς την Κοζάνη, η ομάδα των «κληρωτών» ανέβαινε τον ανήφορο του μαρτυρίου, στον Γολγοθά, πλησίον του διασέλου στην απότομη στροφή. Ακούαμε ριπές πολυβόλων και δεν καταλαβαίναμε ότι εκείνη την ώρα ο αιμοβόρος και απαίσιος ναζισμός απεκάλυπτε όλη την τερατώδη και ειδεχθή μορφή του, τυφεκίζοντας αθώους και πτωχούς οικογενειάρχες».

Οι όμηροι μετά από πεζοπορία στις 3 το μεσημέρι φτάνουν στους στρατώνες όπου περιορίζονται σε περιφραγμένο χώρο. Το βράδυ οι Γερμανοί τους αποφυλακίζουν και με ανάμικτα συναισθήματα γυρίζουν στο λαβωμένο Βατερό. Οι εναπομείναντες γέροι με πόνο ψυχής μετέφεραν με κάρα τους νεκρούς στα σπίτια τους. Την άλλη μέρα του Γρηγορίου του Θεολόγου όλο το χωριό συμμετέχει στην εκφορά των νεκρών. Ενταφιάζονται στο κεντρικό νεκροταφείο. Ο ιερέας του χωριού Σπυρίδων Μαγαρίτης μας ενημερώνει ότι ανεγείραμε ένα μικρό εκκλησάκι του Αγίου Γρηγορίου προς τιμή όλων των εκτελεσθέντων και ενταφιασθέντων στις 25-1-44. Την ίδια μέρα κάθε χρόνο τελείται μνημόσυνο στη μνήμη των άδικα εκτελεσθέντων.

Την αποφυλάκιση ο δάσκαλος του χωριού, όμηρος κι αυτός, την αποδίδει σε τρεις παράγοντες, στον Φρούραρχο, στην Εθνική Οργάνωση και στο Δήμαρχο Κοζάνης. Βέβαια δεν παραλείπει να τονίσει το γεγονός στη διορατικότητα των γυναικών να εξαφανίσουν τον οπλισμό που υπήρχε στα σπίτια των Βατεριωτών.

Η κοινότητα τους τίμησε με ηρώο στον περίβολο του κοινοτικού καταστήματος. Στο μαρμάρινο ηρώο προτάσσονται τα ονόματά τους. Τα πατρώνυμα δεν είναι γραμμένα στο μνημείο. Τα συμπλήρωσα από την κατάσταση των εκτελεσθέντων από τους Γερμανούς που έστειλε η κοινότητα προς το Νομάρχη στις 2 Ιουνίου 1958 με την επισήμανση ότι εκτελέστηκαν στις 24 Ιανουαρίου 1944. Στην κατάσταση δεν αναφέρεται το όνομα Ιωαννίδης Θωμάς.

   Ασημάκης Σταύρος του Παύλου, ετών 29, γεωργός

   Δαβιδόπουλος Δαμιανός του Ιερεμία, ετών 35, γεωργός

   Ελευθεριάδης Άνθιμος του Περικλή, ετών 17

   Ιωαννίδης Θωμάς

   Κεντεποζίδης Τριαντάφυλλος του Χαραλάμπους, ετών 37, γεωργός

   Κεντεποζίδης Ηλίας του Μιλτιάδη, ετών 17

   Μαυρίκος Μιχαήλ του Χρίστου, ετών 41

   Μισιρλής Φώτιος του Γεωργίου, ετών 27, γεωργός

   Μισιρλής Αναστάσιος του Γεωργίου, ετών 25, γεωργός

   Μπακλατζής Αθανάσιος του Παναγιώτη

   Μπιλιώνης Κωνσταντίνος του Μιχαήλ

   Περτσινίδης Σάββας του Ευστρατίου, ετών 38, γεωργός

   Ραφαηλίδης Κυριάκος του Ευσταθίου, ετών 17

   Σισμάνης Ασπόστολος του Κων\νου, ετών 16

   Σπανδώνης Αντώνιος του Κων\νου, ετών31

   Τσαρδακλίδης Ευλάμπιος του Τριανταφύλλου, ετών 40

   Χατζησαββαΐδης Πέτρος του Νικολάου, ετών 22

Η στήλη των εκτελεσθέντων πρέπει να συμπληρωθεί με τον Πετράκη από τη Δράμα, όπως μου δήλωσαν οι κάτοικοι κατά την επίσκεψη, έρευνα στο Βατερό στις 15-4-2006. Επίσης με το όνομα του εκτελεσθέντος στο Βατερό Κουμεντζετζίδη ή Κεμεντζεντζίδη Σταύρου του Ιωάννη από τη Λυγερή. Ήταν 41 χρονών. Ακόμα κι ο Ζυμπίδης Αλέξανδρος του Κωνσταντίνου από τον Άργιλο ηλικίας 41 έτους.

 

ΑΝΔΡΩΝ ΕΠΙΦΑΝΩΝ ΠΑΣΑ ΓΗ ΤΑΦΟΣ

  

Στις δηλώσεις ζημιών της κοινότητας Βατερού, εκ πολέμου προς το Υπουργείο οικονομικών οι συγγενείς γράφουν στις 31 Μαρτίου 1945 (53\ ΑΒΕ 60.ΣΑΕ 683)

 

1. Φωτεινή χήρα Σταύρου Ασημάκη. Εσκότωσαν τον άντρα μου Σταύρο Ασημάκη του Παύλου την 24 η Ιανουαρίου 1944 εις αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου υπό των ανταρτών.

2. Φώτιος Μπακλατζής του Αθανασίου. Ο πατήρ μου Αθανάσιος Μπακλατζής του Παναγιώτου εσκοτώθη υπό Γερμανών στρατιωτών εις αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου υπό των ανταρτών.

3. Παναγιώτα χήρα Σπανδώνη Αντωνίου. Εσκοτώθη ο ανήρ μου Αντώνιος Σπανδώνης του Κων\νου υπό Γερμανών την 24η Ιανουαρίου 1944 ως αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου.

4. Ελένη χήρα Δαβιδοπούλου Δαμιανού. Εσκοτώθη ο ανήρ μου Δαμιανός Δαβιδόπουλος του Ιερεμία την 24η Ιανουαρίου ως αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου.

5. Ελένη χήρα Σάββα Περτσινίδη. Εσκοτώθη ο σύζυγός μου Σάββας Περτσινίδης την 24η Ιανουαρίου 1944 εις αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου υπό ανταρτών.

6. Μεταξία χήρα Σπανδώνη Κων\νου. Εσκοτώθη ο υιός μου Αντώνιος Σπανδώνης την 24η Ιανουαρίου 1944 ως αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου.

7. Σαββατή χήρα Τσαρδακλίδου του Ευλαμπίου. Εσκοτώθη ο ανήρ μου Ευλάμπιος Τσαρδακλίδης την 24η Ιανουαρίου 1944 ως αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου.

8. Ελισάβετ Μουρατίδου του Αμανατίου. Εσκοτώθη ο γαμβρός μου την 24η Ιανουαρίου ως αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου.

9. Μάρθα, χήρα Ραφαηλίδου του Ευσταθίου. Κυριάκος Ραφαηλίδης εσκοτώθη υπό Γερμανών την 24η Ιανουαρίου 1944 δια αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου.

10. Δημήτριος Μπιλιώνης του Μιχαήλ. Εξετελέστθη την 24η Ιανουαρίου 1944 ο αδελφός μου Κων\νος Μιχαήλ Μπιλιώνης ετών 28.

11-12. Γεώργιος Μυσιρλής του Μιχαήλ. Εξετελέσθησαν την 24η Ιανουαρίου 1944 οι υιοί μου Φώτιος Γεωργίου Μυσιρλή ετών 27, Αναστάσιος Γεωργίου Μισυρλής ετών 25.

13. Γεωργία Μαυρίκου Μιχαήλ του Χρίστου. Εξετελέστη ο σύζυγός μου Μιχαήλ του Χρίστου Μαυρίκιος ετών 41.

14. Ζαφείρα χήρα Φωτίου Μυσιρλή. Εσκοτώθη ο άνδρας μου Φώτιος Μυσιρλής του Γεωργίου υπό των Γερμανών στρατιωτών εις αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου υπό των ανταρτών την 24η Ιανουαρίου 1944.

15. Γεθσημανή χήρα Τριαντάφυλλου Κεντεποζίδη του Χαραλάμπους εξετελέσθη ο σύζυγός μου Τριαντάφυλλος Κρεντεποζίδης.

16. Μιλτιάδης Κεντεποζίδης εξετελέστη ο υιός μου Μιλτιάδης ετών 17» (Αποστόλου 2006).

 

Πέμπτη 23 Ιανουαρίου 2025

Αξιόκαστρον,το (Σουρδάνιον) Δήμου Βοΐου Κοζάνης

 

φωτό το βόιον




 

 

 

Αξιόκαστρον,το (Σουρδάνιον) Δήμου Βοΐου Κοζάνης

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου  “ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΒΟΪΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ” σελ. 336 Κοζάνη 2022

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 654 μ. στη διαδρομή Νεάπολη, Περιστέρα, Λουκόμιο, Πυλώριο, Αξιόκαστρο. Βρίσκεται σε απόσταση 7 χιλιομέτρων από τη Νεάπολη. Ανήκει στη δημοτική ενότητα Νεάπολης. Μαζί με τον οικισμό Κλήμα αποτελούν την τοπική κοινότητα Αξιοκάστρου. Σεισμόπληκτος οικισμός με το σεισμό του 1995. Αποφασίστηκε λόγω του επισφαλούς του εδάφους (ΦΕΚ 181/ 3 -5-1985) οι οικισμοί Πεπονιά, Πολύλακκος, Αξιοκαστρο, Κλήμα, Τραπεζίτσα, Πανάρετη, Πυλώριο να μετεγκατασταθούν σε περιοχή κοντά στη Νεάπολη.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Ανασελίτσης του 1915  ήταν εγγεγραμμένοι  31 άρρενες χριστιανοί εκ των οποίων 9 κτίστες.

Στις πρώτες εκλογές που διεξήχθησαν, μετά την ενσωμάτωση του οικισμού στην ελληνική επικράτεια, στις 31 Μαΐου 1915 ψήφισαν στο έβδομο εκλογικό τμήμα με έδρα τη Νεάπολη.

Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 76 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν  στην περιφέρεια Βοΐου (νυν δήμος Βοΐου)  το Αξιόκαστρον  ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στην 54η θέση με 36 κατοίκους. Με την απογραφή απογράφηκαν και τρεις ακατοίκητοι οικισμοί  Παρόχθιον, Ρόκαστρον, Παναγία Χορηγού (π.παιδικές κατασκηνώσεις).

Έχει 107 ψυχάς Ελληνικάς, σχολήν μικτήν, μαθητάς 8, μαθητρίας 3, διδάσκαλον 1, ιερέα 1”(Εν Σιατίστη 30 Αυγούστου 1912. Παμμεκεδονικόν Ημερολόγιον 1913).

Από έκθεση του Υποδιοικητή Ανασελίτσης Γ.Χαρισίου στις 17 Αυγούστου 1922 λαμβάνουμε τις παρακάτω πληροφορίες: “Το χωρίον τούτο μέχρι του 1905 ήτο τσιφλίκιον και σήμερον ακόμη υπάρχουσιν ελάχιστα κτήματα βέηδων Λειψίστης. Πανταχού βλέπει τις δεντροφυτείαν. Οι κάτοικοι είναι γεωργοί και κτηνοτρόφοι και κτίσται, ξενητεύονται και εδώ. Το μικρόν αυτού σχολείον οπωσδήποτε είναι καλόν, μαθηταί και μαθήτριαι 30. Ο διδάσκαλος είναι και ιερεύς. Απεφασίσθη προσωπική εργασία με σκοπό την επιδιόρθωση δύο βρύσεων και η αποξήανσις ενός ελώδους δρόμου 40 μέτρων” (Αποστόλου: Οι οικισμοί…).

Αρχαιότητες: Ανατολικά του οικισμού και σε απόσταση δύο χιλιομέτρων και σε έκταση χιλίων στρεμμάτων βρέθηκαν θραύσματα αγγείων, χαλκά κοσμήματα, όπλα, νομίσματα βασιλέων της Μακεδονίας (γνωριμία με το νομό κοζάνης).

Εκπαίδευση:  Αξιόκαστρον –Σουρδάνιον (γηγενής)

Μαθητές: 21, 33, 39, 38, 30,32, 30 (Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως: 26/1/1931, 26/11/1931, 19,20/12/1932, 28/3/1934, 20/11/1934, 20/3/1937, 3/3/1938).

Διδακτήριο: Νεόδμητο, διώροφο. Δε λειτουργεί. Δύο αίθουσες ανά όροφο. Εκ των αιθουσών του άνω ορόφου η μία θα χρησιμοποιείται ως αίθουσα διδασκαλίας και η άλλη ως κατοικία διδασκάλου (Νοε.1919). Διώροφο με κατοικία δασκάλου, ισόγειο για αποθήκη (29/11/1923). Παλιό, απεριποίητο, να περιφραχθεί η αυλή (2/2/1925). Επισκευάσθηκε με κρατική συνδρομή (19/11/1926). Νέο σχολικό κτήριο, επισκευασθέν υπό του κράτους, μεταρρυθμισθέν (27/11/1927). Η κατάσταση προσωρινώς ανεκτή. Κτήριο διώροφο, δια όλες τις ανάγκες της κοινότητας. Ανηγέρθη το 1913 με μεσημβρινό προσανατολισμό (26/1/1931). Η αυτή οικτρά κατάσταση. Εγένετο συγκέντρωση της πέτρας με προσωπική εργασία δια ανέγερση διδακτηρίου (19,20/12/1932). Δεν επετεύχθη η έναρξη της ανεγέρσεως νέου (28/3/1934). Η κατάσταση προσωρινώς υποφερτή. Οι ενέργειες δια την ανέγερση νέου διδακτηρίου παραμένουν επί διετίας στο αυτό σημείο (20/11/1934). Στεγάζεται σε κοινοτικό οίκημα κακής καταστάσεως (20/3/1937). Επίκειται η ανέγερση νέου (3/3/1938).

Υλικό: Η κοινότης ψήφισε 500 δρχ. για κατασκευή 12 δίεδρων θρανίων, ενός πίνακος, μίας θερμάστρας και μικρά επισκευή του κτιρίου (Νοέ. 1919). Τα βάθρα δίεδρα, κακότεχνα. Υπάρχει γεωγραφικός χάρτης της Ελλάδος και εικόνες της Ελληνικής Επαναστάσεως (29/11/1923). Παλιό, απεριποίητο, να περιφραχθεί η αυλή (2/2/1925). Στερείται σχολικών ειδών, διδακτικών μέσων (19/11/1926). Κατασκευάσθηκαν θρανία, αγοράσθηκαν χάρτες (27/11/1927). 11 θρανία άνευ σχεδίου δίεδρα και 2 τρίεδρα, θερμάστρα, πίναξ, χάρτης Μακεδονίας, αριθμητήριο, 2 καρέκλες, τραπέζι, 4 παραπετάσματα παραθύρων, 5 μικροί χάρτες (26/1/1931). Θρανία και πίναξ σε καλή κατάσταση, αριθμητήριο και γεωγραφικούς χάρτες (20/3/1937). Ελλιπές, πενιχρό (3/3/1938).

 

Υπηρεσιακά βιβλία-Βιβλιοθήκη: Μαθητολόγιο, Γεν. Έλεγχος, βιβλίον δαμαλισμού και βιβλίο προς καταχώριση της ύλης η οποία όμως δεν κατεχωρήθη υπάρχουν (29/11/1923). Δεν κατηρτίσθη σχολική βιβλιοθήκη (26/11/1931). Ελάχιστα βιβλία προς χρήση διδασκάλου μόνο (20/3/1937).

Σχολικός κήπος: Καλλιεργείται (26/1/1931), καλλιεργείται ως πειραματικός αγρός και ανθόκηπος (19,20/12/1932), προβλέπεται η ίδρυσή του στο νέο διδακτήριο (3/3/1938).

Φοίτηση: ΄Οχι τακτική (2/2/1925), στη συνέχεια τακτική.

Άλλες πληροφορίες: Αργεί από το Μάρτιο αποσπασθέντος του διδασκάλου στο διτάξιο θηλέων Σελίτσης το οποίο αριθμεί 120 μαθήτριες. Ήδη από το Μάρτιο είχαν απομακρύνει τα τέκνα των στις γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες. Κατανοήσαντες την περυσινή διαγωγή προσήλθαν στον επιθεωρητή  και υπέβαλαν την παράκληση να τους διορίσει διδάσκαλο με την υπόσχεση ότι δε θα λείψουν τα παιδιά των  ούτε ημέρα από το σχολείο (Σεπτ.1919). Λειτούργησε με τις 4 πρώτες τάξεις με λίγους μαθητές. Η διδαχθείσα ύλη εκτός της Αριθμητικής και της Γραμματικής είναι ανάλογη προς τον διανυθέντα χρόνο και έγινε κτήμα των μαθητών. Τα αποτελέσματα γενικώς καλά. Ο διδάσκαλος έδειξε επιμέλεια και όχι διδακτική ικανότητα (Μάιος 1931).

Διδάσκαλοι: Μπέντας Παναγιώτης, Στεφάνου Αρήτη, Μάλαμας Νικάνωρ, Ατζάρης Τωάννης” (Αποστόλου Τάνια….).

Έκθεσις ανεγέρσεως του Δημοτικού Σχολείου Αξιοκάστρου: Το δημοτικό σχολείο Αξιοκάστρου ευρίσκεται εις το μέσο του χωρίου. Έχει αρίστη θέση, είναι ευάερο, ευήλιο, με αρκετά ευρύχωρο προαύλιο και εν συνεχεία ο κήπος του με υποδειγματική περίφραξη.

Η ανέγερσή του έγινε κατά το έτος 1939 με πρωτοβουλία της κοινότητος και την όλην εποπτεία του εργολάβου εκ Πενταλόφου Κάσση Ζήση χωρίς καμία βοήθεια κρατικήν.

Λόγω όμως της καταστάσεως του πολέμου που επηκολούθησε, παρ’ όλην τη φιλοτιμία των κατοίκων δεν κατορθώθη να αποπερατωθεί τελείως.  Προσωρινώς οι μαθηταί εστεγάζοντο εις εν κοινοτικόν χώρον αρκετά εξυπηρετικόν.

Η αποπεράτωσις του διδακτηρίου έγινε το έτος 1950-51 κατόπιν κονδυλίου 2.000.000 εκ του Υπουργείου και την ξυλεία του δαπέδου και κουφωμάτων που απέσπασεν το Σχολείον από το τμήμα στεγάσεως Τσοτυλίου.

Τούτο αποτελείται εκ μιας αιθούσης με 54 τ.μ και 240 κ.μ κι ενός γραφείου 9,90 τ.μ και μιας σάλας από 9,30 τ.μ.

Το όλον  διδακτήριον έχει 94,50 τ.μ και 425 κ.μ. Εσωτερικώς έχει τακτοποιηθεί καλώς, τελευταίως

Εξωτερικώς έχει ορισμένας ελλείψεις  αλλά ελπίζουμε να πραγματοποιηθούν κατόπιν της αρωγής που μας υπεσχέθη να χορηγήσει η κοινότης κατά το νέον σχολικόν έτος. Το προαύλιον έχει καλή όψιν ως και πλήρη ισοπέδωσιν. Του ελλείπει η μόνιμος περίφραξις αλλά και η προσωρινή δια ξύλων είναι αρκετά εξυπηρετική. Γενικά το σχολείον Αξιοκάστρου με την αρωγή που λαμβάνει κάθε χρόνο από την κοινότητα  και με τα ενοίκια τα προερχόμενα εκ της

Σχολικής περιουσίας σε πολύ χρονικό διάστημα θα τελειοποιηθεί από όλες τις απόψεις (4/4/1955  Ο διευθυντής Νικ. Μπανιωτόπουλος).

Ιερά: Άγιος Αθανάσιος, πολιούχος του οικισμού. Προφήτης Ηλίας στο δρόμο προς τον οικισμό Κλήμα.

Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας  στις 13/2/34 με την απόσπαση του οικισμού Αξιόκαστρον από την κοινότητα Τραπεζίτσης και τον ορισμό του ως έδρα της κοινότητας. Ο οικισμός Κλήμα αποσπάται από την κοινότητα Τραπεζίτσης και προσαρτάται στην κοινότητα. Στις

4/12/97 προσαρτάται στο δήμο Νεάπολης. Το 2010 με το νόμο του Καλλικράτη προσαρτήθηκε στο δήμο Βοΐου με έδρα τη Σιάτιστα και ιστορική έδρα τη Νεάπολη.

Το κ.σ με πρόεδρο το Σπυρίδων Μητσόπουλο συνέταξε το Δελτίο Κοινοτικής Απογραφής ως ακολούθως: κατοικίες 27, πληθυσμός 158. Θύματα της περιόδου 1940-1944 δύο (αρ.2).

Οικονομία: Σύμφωνα με τα τουρκικά φορολογικά κατάστιχα οι κάτοικοι του οικισμού πλήρωσαν τους παρακάτω φόρους: χωριό Σιρντάν. Το 1530 φορολογήθηκαν οι 14 οικογένειες, 8 ανύπαντροι  (μη μουσουλμάνοι) με 2.258 άσπρα.

Χωριό Σερτάν. Το 1568 ο οικισμός Σερτάν, επί τουρκοκρατίας,  πλήρωσε στο σπαχή φόρο δεκάτης 2.000  άσπρα. Ανήκε στο ναχιγέ (επαρχία) της Χρούπιστας (Άργος Ορεστικό).

Φόρος καλλιέργειας για 14 οικογένειες 350 άσπρα. Φόρος καλλιέργειας για 10 ανύπαντρους 250 άσπρα. Οι κάτοικοι πλήρωσαν φόρο ακόμη για σιτάρι 20 κοιλά (1 κοιλό=20 οκάδες) 160, βρίζα 30 κοιλά 150, κριθάρι 30 κοιλά 150, ρόβι 10 κοιλά 80, φακή 5 κοιλά 40, μούστος 50 μέντρι (1 μέντρι=8 οκάδες) 400, φόρος από χόρτο και άχυρο 33, φόρος για χοίρους 33. Πρόστιμα, προικοσύμφωνα, αποθήκες καλλιεργειών, ταπιά (τίτλοι ιδιοκτησίας) 279. Φόρος καλλιεργήσιμων κήπων 19 άσπρα, σιτάρι 3 κοιλά 24 άσπρα. Ανάμικτο σιτάρι 3 κοιλά 15 άσπρα (Γκέκας…).

Απογραφική επιτροπή  γεωργικών προϊόντων το Νοέμβριο του 1929 συγκροτήθηκε ως ακολούθως: Σπυρίδων Μητσόπουλος κοιν. Σύμβουλος. Νικάνωρ Μάλαμας δημοδ. Κων/νος Ευαγγελόπουλος αγροφύλαξ. Οι  κάτοικοι του Αξιοκάστρου στις 15-10-39 αναφέρουν στον Επιθεωρητή Δασών Κοζάνης ότι με απόφαση της  Δασικής αστυνομίας απηγορεύθη επ’ αόριστον η βοσκή των αιγών στην κοινότητα. Επειδή έχουν απόλυτη ανάγκη συντηρήσεως των οικογενειών με ολίγο γάλα, τυρί, βουτύρου, ζητούν να τους επιτραπεί η κατοχή 6 αιγών έως ότου ληφθεί γενικό μέτρο από το κράτος (60/1263).

Πληθυσμός: 1913=115. 1920=108. 1928=154. 1940=169. 1951=155. 1961=141. 1971=113. 1981=101. 1991=47. 2001=46 . 2011=36

Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος Αξιοκάστρου. Διοργανώνει τον ετήσιο χορό, του Προφήτη Ηλία.

 

Δευτέρα 13 Ιανουαρίου 2025

Δροσερόν (Κνούφι-Έλος) Δήμου Εορδαίας Κοζάνης

 

φωτό:Ανάρτηση Στέλιος Παυλίδης 1956 Δημοτικό Σχολείο

Δροσερόν (Κνούφι-Έλος) Δήμου Εορδαίας

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου «Οικισμοί Δήμου Εορδαίας» σελ.146 Κοζάνη 2022

 

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 650 μ. σε πεδινό μέρος σε απόσταση 7 χιλιομέτρων από την Πτολεμαΐδα. 

Ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Πτολεμαΐδας, αποτελεί ιδία κοινότητα.

Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 28 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν  στο Δήμο Εορδαίας το Δροσερόν ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στην 19η θέση.

Αρχαιότητες: Στη θέση «Κάμπος» βρέθηκε μαρμάρινο κιονόκρανο. Στο λόφο, στη θέση «Ακρόπολις» το έτος 1932 ευρέθη τάφος, εντός του οποίου υπήρχαν πήλινα αγγεία και χρυσούν δακτυλίδιον (Γνωριμία με το Νομό Κοζάνης).

Εκλογικά: Στις εκλογές που διεξήχθησαν στις 30/5/1915 οι άρρενες εκλογείς ψήφισαν  στο δωδέκατον με έδραν το χωρίον Εμπόριον εις το οποίον θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και οι των χωρίων Λίγκα, και Κουνούφι τόπον δε ψηφοφορίας ορίζομεν το ελληνικόν δημοτικόν σχολείον.

Εκπαιδευτικά: (Έκθεσις εκ της επιθεωρήσεως σχολείων της εκπαιδευτικής περιφερείας Κοζάνης. 22-4-17): «Κοινόν μικτόν σχολείον. Τάξεις 3. Το διδακτήριον είναι κοινοτικόν, διώροφον. Ο κάτω όροφος χρησιμοποιείται ως μικρά αποθήκη, ο δε άνω ως αίθουσα παραδόσεως, επαρκής τον τε χώρον και φωτισμόν. Υλικόν σχολείου: 1 τράπεζα, εν κάθισμα και 5 θρανία παλαιού τύπου. Μαθηταί εγγεγραμμένοι 20. Απουσίαζεν εις. Διδασκάλισσα η Αγνή Αλβανού εκ Κοζάνης της Δ΄ τάξης του γυμνασίου Κοζάνης μαστίζεται υπό οικονομικής δυσπραγίας συντηρούσα τρεις αδελφάς».

  Διδακτήριον πλινθόκτιστον, διώροφον, στερεόν του οποίου μόνο ο άνω όροφος έχει μία αίθουσα, ευρύχωρον και ευφώτιστον, κάτοικοι 250, μαθητές 36, νήπια 8. Τάξεις 4 (30-5,10-6/1923).

Το υπάρχον διδακτήριο ένεκα της προσελεύσεως 25 προσφύγων μαθητών δε δύναται να επαρκέσει δια τούτο κατελήφθη ιδιωτική τουρκική οικία, η οποία μεταρρυθμιζόμενη θα γίνει κατάλληλο διδακτήριο. Τάξεις 4, μαθητές 43, νήπια 12  (16-9/1-10/ 1923).

Η εξευρεθείσα ιδιωτική οικία η μέλλουσα να χρησιμοποιηθεί ως διδακτήριο δεν επεσκευάσθη εισέτι εξ αμελείας και αδιαφορίας της σχολικής επιτροπής. Ευθύς ως επιτρέψει ο καιρός θα αρχίσει η επισκευή δαπάνη του κράτους, κάτοικοι γηγενείς 250, πρόσφυγες 200. Μαθητές 35 (12-21/11/1924  ΑΒΕ 70 ΣΑΕ73).

Διδακτήριο επισκευασθέν και μεταρρυθμισθέν κατέστη καταλληλότατον  και εφωδιάσθη δια 10 νέων τριέδρων θρανίων (Σχολικό έτος 1926-27 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ73).   

Σχολική επιτροπή (17-8-1928) κατά σειρά, πρόεδρος, ταμίας, μέλος: Κω. Βαλαβάνης, Ανα. Λαζαρίδης, Παν. Τσουκαλάς.

Ως διδακτήριο χρησιμοποιείται παλαιά τουρκική πλινθόκτιστος οικία μετεσκευασμένη. Έχει μίαν αίθουσαν ευρύχωρον καλώς αεριζομένην και μοιραίως φωτιζομένην διότι ο προσανατολισμός είναι ΒΑ (ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 122 20/5/37).

Διδακτήριο διώροφο, στον πάνω όροφο μία αίθουσα ευρύχωρος, ο κάτω όροφος χρησιμοποιείται ως αποθήκη. Ως προς το υλικό έχει μια αρχειοθήκη, εν τραπέζιον, 1 κάθισμα, 10 τρίεδρα θρανία καινουργή, 7 παλιά δίεδρα, 1 πίνακα, μερικούς χάρτες, 1 υδρόγειο σφαίρα και ολίγους πίνακες ζώων θερμών χωρών. Υπάρχει μικρός σχολικός κήπος με λίγα δέντρα οπωροφόρα. Μαθητές Α΄14, 23, 16, 11, 19, 6.  Το νηπιαγωγείο στεγάζεται σε οίκημα κοινοτικό με μία στενόχωρο αίθουσα, έχει 5 θρανία πολύεδρα, 1 τραπέζι, 1 κάθισμα, νήπια 34 (25/5/1938).

Διδασκάλισσες: Κωνσταντινίδου Ευδοκία εκ Θράκης (Πτολεμαΐδα) 1911, πτυχίον Διδασκαλείου Νηπιαγωγών  (Έλος 1938).

Τρέμτση Σεβαστή εκ Μοναστηρίου, 1881, απολυτήριον Ανωτάτου Παρθεναγωγείου Μοναστηρίου (Έλος 1938, 39)

Έρανοι: Για τη “Φανέλα του Στρατιώτου” συγκεντρώθηκαν 17 ζεύγη καλτσών, 2 φανέλλες, 2 εσώβρακα, 1 υποκάμισον και 1 δραχμή εις χρήμα (ΗΧΩ 18-10-1915).

Υπέρ του οικοτροφείου θηλέων Κοζάνης ψήφισε το ποσό των 1000 δρχ. το έτος 1927.

Ο πρόεδρος του Έλους στις 25-3-37 προτείνει στο Νομάρχη ότι ο πανελλήνιος  έρανος υπέρ των Εθνικών Οικοτροφείων και ορφανοτροφείων πρέπει να γίνει κατά την εποχή του αλωνισμού όπως εγένετο κατά το παρελθόν οπότε θα αποβεί επιτυχημένος (60/1632). 

Ιερά: Άγιος Νικόλαος πολιούχος του χωριού, ανεγερθείς το 1967. Άγιος Γεώργιος, μικρή εκκλησία, προστάτης του παλιού χωριού Άγιος Γεώργιος.

Η εκκλησιαστική επιτροπή της κοινότητας Έλος Εορδαίας με αίτηση στο Νομάρχη στις 5-10-33 αναφέρει ότι η κοινότης  αποτελουμένη από 100 οικογένειες εκκλησιάζετο μέχρι σήμερον σε ένα ερημοκλήσι έξωθι του χωριού και σε απόσταση 500 περίπου μέτρων εκτισμένον εις βάθος δύο μέτρων ετοιμόρροπον. Ως προς το χώρον μη επαρκούν δια δι’ εκατόν οικογένειες καθ’ ότι είχε κτισθεί δια 20 μόνο οικογένειες. Δια προαιρετικής εισφοράς των κατοίκων και δια προσωπικής εργασίας προέβησαν στην ανέγερση εκκλησίας εντός του χωριού. Επειδή η κοινότης αδυνατεί να ανταπεξέλθει της όλης δαπάνης μέχρι της επιθέσεως της στέγης ζητούν από το Νομάρχη να τους επιτραπεί να πραγματοποιήσουν έρανο στις παρακάτω κοινότητες. Πτολεμαΐδας, Βλάστης, Εμπόριον, Αναρράχη, Μηλοχώριον, Παλαιοχώριον, Κρυόβρυση, Σούλποβον, Ασβεστόπετρα, Κλεισούρα, Βαρικό, Ολυμπιάς, Γαλάτεια, Ανάργυροι, Ξυνό Νερό, Αμύνταιον, Νεβέσκα, Περδίκας.

Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας  στις 31/7/1919 με την απόσπαση του οικισμού Κονούφι (μετονομάζεται στις 1/2/1927 σε Έλος. Στις 10/10/1955 μετονομάζεται σε Δροσερόν) από την κοινότητα Εμπορίου και τον ορισμό του ως έδρα της κοινότητας.

Ο οικισμός Δροσερόν στις 4/12/1997 προσαρτάται στο δήμο Πτολεμαϊδος.

Στις κοινοτικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στις 25-10-1925 ψήφισαν  68  εκλογείς και έλαβαν ψήφους οι:. Ιωάννης Άψης 43, Αναστάσιος Κάλφας 41, Γεώργιος Γιατάνης 39, Καλλίνικος Άψης 37, Στέφανος Παπάς 31.

Πληθυσμός:1913=464, 1920=462, 1928=437, 1940=523, 1951=484, 1961=486, 1971=382, 1981=373, 1991=377, 2001=327, 2011=342.