ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΣΤΟ ΠΑΛΙΟΜΑΝΑΣΤΗΡΟ-ΑΝΑΒΑΣΗ ΣΤΟΝ ΜΠΟΥΡΙΝΟ

 

κορυφή του Μπούρινου
 

Παλιομανάστηρο

 

51. ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ ΣΤΟ ΠΑΛΙΟΜΑΝΑΣΤΗΡΟ-ΑΝΑΒΑΣΗ ΣΤΟΝ ΜΠΟΥΡΙΝΟ

Από το βιβλίο  "Έξαρχος Γρεβενών"  σ.304

  18 Αυγούστου 2003. Έξαρχος, πρωί, ώρα 7.15. Ξεκίνημα. Ο  γράφων με το Στέλιο το Τζάρο αφήνουμε το χωριό. Προορισμός μας το Παλιομανάστηρο του Μπούρινου.

 Ημέρα καλοκαιρινή, ζεστή, ο ουρανός καταγάλανος, ο ήλιος χρυσώνει με τις ακτίνες του το μαγευτικό τοπίο της διαδρομής. Φτάνουμε στις γέρικες, αιωνόβιες βελανιδιές του Αγίου Αθανασίου. Τα λιγοστά ζώα δεν αφήνουν να αναπτυχθούν τα νεόφυτα δέντρα. Σταγόνες νερού κατά αραιά διαστήματα τρέχουν από τη βρύση με τις πολλές λεκάνες ποτίσματος των ζώων. Από τη βρύση στρίβουμε δεξιά προς το «Μπαλαμπζάνη». Ανηφορίζουμε στα «Καρούτια» ανάμεσα σε πυξάρια, κέδρα, βελανιδιές. Το χόρτο πλούσιο, αβόσκητο. Αριστερά μας στη ρεματιά, πιο πάνω από τις προβάτες του Μάρκου Τριανταφύλλου, Γιώτα Θωμά, Μητράγκα Γιώργου, Γρεβενιώτες κυνηγοί εκπαιδεύουν τα σκυλιά τους. Οι κυνηγοί περιχαρείς, τα σκυλιά κυνηγάνε ένα λαγουδάκι.

            Δεξιά μας ο Νίκος ο Παπάς από την Κνίδη ψηλά στο δασοσκεπές διχάλωμα με τον άφθονο κιτρινωπό αμάραντο ανακαλύπτει μελισσοφωλιά. Ο ήχος του αλυσοπρίονου αντηχεί στις ρεματιές του Μπούρινου. Κόβει τους κορμούς του δέντρου. Ο καπνός της βενζίνης είναι ορατός σε μας. Του φωνάζουμε, μας απαντά, αν και η απόσταση αρκετά μεγάλη. Μετά από λίγες μέρες τον συναντώ στην Κνίδη. Πίνουμε καφέ στου Αγνάντου το καφενείο. «Ναι, βρήκαμε τρία κιλά μέλι. Περιμέναμε περισσότερο. Το μελίσσι το μαζέψαμε».

            Με το Στέργιο συνεχίζουμε την ανάβαση. Ο αέρας δροσίζει τα πρόσωπά μας. Σταματάμε για ολιγόλεπτη ξεκούραση. Στο σακίδιό μου είχα δυό μισόλιτρα νερό. Του δίνω το ένα. Αυτό είναι δικό σου του λέω. Φτάνουμε στον προορισμό μας στο Παλιομανάστηρο. Ο τόπος ιερός, οι στιγμές συγκινητικές. Σταυροκοπηθήκαμε. Σωροί οι πέτρες μαρτυρούν το ιστορικό παρελθόν. Ψάχνουμε να βρούμε κάποιο αντικείμενο. Μάταια. Απογοητευόμαστε.

            Μετά από δύο μέρες επισκέφθηκα μόνος τον ίδιο χώρο. Στάθηκα αρκετά τυχερός. Ανακάλυψα τον περίβολο του μοναστηριού μήκους εβδομήντα μέτρων περίπου. Εκεί κοντά βρήκα δύο κομμάτια πήλινου υδροδοχείου. Μ’ αυτό κουβαλούσαν νερό οι μοναχοί από το Μπαλαμπζάνη, σκέφτηκα. Χάρηκα αφάνταστα. Σα να βρήκα χρυσάφι, πολύτιμο θησαυρό. Με συγκίνηση και περηφάνια το ’δειξα σε πολλούς. Για μένα αποτελεί κάτι το σημαντικό.

            Μετά το Παλιομανάστηρο ο Στέργιος προτείνει να πάμε πιο πάνω στα «Γρέκια», εκεί που οι χωριανοί βοσκούσαν τα πρόβατά τους κι είχαν τα υπαίθρια μαντριά κατά τη θερινή περίοδο. Του προτείνω να ανεβούμε στο ψηλότερο μέρος να κατακτήσουμε τη βουνοκορφή, το Σημείο. Το αίτημα γίνεται δεκτό.

            Φτάνουμε στα Γρέκια. Το χορτάρι πλούσιο. Ο Στέλιος θυμάται τα παλιά. Εδώ κόβαμε χορτάρι. Το φόρτωνα στο γαϊδουράκι, στο Χρυσόστομο. Το μάζευα στα δίχτυα. Ο τόπος λιπασμένος από τις κοπριές των ζώων. Ξεκουραζόμαστε. Πίνουμε νεράκι. Κάνουμε τη σχετική οικονομία. Το βουνό άνυδρο. Δεξιά μας η «Ντόνα-Πάδη». Πιο πάνω η καλύβα του «Τσούια». «Στέργιο οι χωριανοί μας θέλανε τη δεκαετία του 60 να κάνουνε ποτίστρα στην Ντόνα Πάδη. Πάμε να βρούμε νερό, να πιούμε και να γεμίσουμε τα μισόλιτρά μας».

Ωστόσο συνεχίζουμε την ανάβαση. Τα βράχια απόκρημνα. Η ορειβασία δύσκολη. Κάνουμε στάσεις. Μονοπάτια δεν υπάρχουν. Βρίσκουμε πέτρες αναποδογυρισμένες. Κυκλοφορούν αρκούδες. Πιο πάνω τα ίχνη είναι ορατά. Δε φοβηθήκαμε ούτε για μία στιγμή. Φτάνουμε στην κορυφή. Είμαστε οι κατακτητές του βουνού. Η ώρα είναι 12 και 45 καταμεσήμερο. Το χόρτο άφθονο. Η θέα πανοραμική. Ο τόπος επίπεδος. Κατάλληλος για αεροδρόμιο. Η Κοζάνη στο βάθος. Οι εγκαταστάσεις του ορειβατικού συλλόγου Σιάτιστας στην Τσερβένα, η εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα πολύ κοντά. Πίνουμε τις τελευταίες σταγόνες νερού. Τα μπουκάλια αδειάζουν. Στο σημείο, ένας τσιμεντένιος κύλινδρος, φτιαγμένος από τη στρατιωτική υπηρεσία. Γράφουμε τα ονόματά μας. Ατενίζουμε τον Έξαρχο από τα ψηλά. Φωτογραφιζόμαστε. Ένα όνειρο ζωής πραγματοποιείται. Ο Μπούρινος το βουνό των μοναχών, των αγωνιστών, των τσοπαναραίων έγινε κτήμα μας. Το παράπονο του Στέργιου. «Να είχα ένα τσιγάρο».

              Ήλθε ή ώρα της κατάβασης. Επιλέγουμε άλλη διαδρομή. Κατηφορίζουμε προς το Νερούτσικο. Το έδαφος δυσπρόσιτο. Η κούραση μεγάλη. Τα χείλη διψάνε. Νερό ανύπαρκτο. Ο Στέλιος μπροστά. Ακολουθώ. Κάπου-κάπου σταματάμε. Το Στέλιο του αρέσει να κυλάει πέτρες. Με το τσεκούρι κλαδεύει τις βελανιδιές. Οι πέρδικες με το κελάηδημά τους ομορφαίνουν την ατμόσφαιρα.

            Κατηφορίζουμε προς τα «Κουριά». Συναντάμε την καλύβα του Γράβα. Σιατιστινός ο Γράβας κατά τα χρόνια της κατοχής και του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα είχε εδώ στο Μπούρινο το ανταρτολημέρι του.

            Πιο κάτω η ποτίστρα των Κουριών. Παίρνουμε κουράγιο. Θα δροσιστούμε, θα πιούμε νερό. Φτάνουμε στις 3.00 η ώρα. Πλενόμαστε. Πίνουμε άφθονο νερό. Προσωπικά ήπια τέσσερα μισόλιτρα. Καθόμαστε πάνω από μισή ώρα. Ο Στέλιος νοικοκύρης καθαρίζει τις λεκάνες από τα «ζιαμπνάκια». Αναρωτιέται, γιατί οι τσομπαναραίοι δε μεριμνούν για την καθαριότητα των λεκανών.

            Στο χωριό φτάνουμε στις 3 και 45. Οι δικοί μας είχαν ανησυχήσει. Κινητό τηλέφωνο δεν είχαμε για επικοινωνία. Ξεκινήσαμε για το Παλιομανάστηρο και καταλήξαμε στην κατάκτηση του Μπoύρινου, στην ψηλότερή του κορφή στο Ντρισινίκο (Σημείο, υψόμετρο 1866 μ.).

            Κάθε Εξαρχιώτης επιβάλλεται να περιδιαβεί τον Μπούρινο, να νιώσει προσκυνητής, να ανταμώσει νοερά με τους προγόνους που τόσο τον πότισαν με τον ιδρώτα τους τούτο το άγιο, το ηρωικό και καρπερό βουνό.

Ελάτη (Λουζιανή) Κοζάνης

 

φωτό to voion

Ελάτη (Λουζιανή)

 

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου “Οικισμοί Δήμων Σερβίων-Βελβεντού”  σ. 177 Κοζάνη 2022

 

 

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 620 μ. στους πρόποδες του όρους Μπουνάσα, κατάφυτη από έλατα, στη διαδρομή Σέρβια, Πολύρραχο, Τριγωνικό, Μικρόβαλτο, Τρανόβαλτο, Λαζαράδες, Ελάτη, Βρίσκεται στα όρια των Νομών Κοζάνης, Γρεβενών, Λαρίσης. Συνορεύει με Λιβαδερό, Λαζαράδες, Λουτρό Ελασσώνας.

Σύμφωνα με το οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1528 αριθμούσε 145 χριστιανικές εστίες (Τσότσος Ελιμειακά 64).

Στις 10 Σεπτεμβρίου 1857 ο οικισμός πουλήθηκε στη Μονή της Ζάβορδας με το ποσό των 250.000 γροσίων. Απέχει 38 χιλιόμετρα από την Κοζάνη και 14 από τη Δεσκάτη (Λαμπρέτσας).

Ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Σερβίων, αποτελεί ιδία κοινότητα.

Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 26 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν  στο Δήμο Σερβίων η Ελάτη ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στην 9^η θέση.

 Εκλογικά: Στις εκλογές του Οκτωβρίου 1908 για πρώτη φορά οι 275 Έλληνες ψηφοφόροι εκλογείς των χωριών Λουζιανής, Λαζαράδων, Πάδης, Νιζισκού και Ζιδανίου εξέλεξαν εκλέκτορα τον Νικόλαο Αρβανιτόπουλο (Λαμπρέτσας).

Στις πρώτες βουλευτικές εκλογές 30-5-1915 οι άρρενες εκλογείς ψήφισαν στο 4^ο εκλογικό κέντρο της Υποδιοικήσεως Σερβίων με τόπο ψηφοφορίας την κοινοτική σχολή αρρένων Τρανοβάλτου. Το τέταρτο με έδρα το χωρίο Τρανόβαλτον ένθα θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και του χωρίου Μικροβάλτου, Λαζαράδες, Νιζισκού (Φρούριον),  Ζειδάνι, Πάδες (Βογγόπετρα), Λουζιανή (Ελάτη), τόπο δε ψηφοφορίας ορίζομε την κοινοτική σχολή αρένων.

Για το δημοψήφισμα της 3^ης Νοεμβρίου 1935  ψήφισαν

Βασιλευομένη δημοκρατία  151. Αβασίλευτη δημοκρατία 0. Λευκά 0.

Εκπαιδευτικά: Ο Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Κωνσταντίνος Ματουλόπουλος στις 8-12-1891 με αναφορά στο Μουστερίφη Σερβίων αναφέρει  «Εις Λουζιανή, αλληλοδιδακτική σχολή με 60 μαθητάς, 1 διδάσκαλο…» Λαμπρέτσας.

Έκθεσις εκ της επιθεωρήσεως σχολείων της εκπαιδευτικής περιφερείας Κοζάνης. Επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης Ι .Μαργαρώνης στις 17,18 Οκτωβρίου 1917 «Κοινόν μικτόν σχολείον, τάξεις 4. Μαθητές εγγεγραμμένοι 55, παρόντες 27. Κάτοικοι 600 περίπου. Το διδακτήριον είναι κοινοτικόν διώροφον (πρώην τουρκικός σταθμός) επί του υψηλοτέρου μέρους του χωρίου εκτισμένον, ακατάλληλον εντελώς προς τον σκοπόν ον εκπληροί, ως ανεπαρκές τον χώρον και απόκεντρον. Χρήζει επισκευής ο άνω και κάτω όροφος απαιτούσης δαπάνην χιλίων περίπου δραχμών, όπως ευρυνθώσι δια κατεδαφίσεως των διαφραγμάτων αι αίθουσαι της παραδόσεως. Επί του παρόντος η διδασκαλία γίνεται εν στενή αιθούση του άνω ορόφου όπου οι μαθηταί συνωστίζονται ασφυκτικώς. Μετά την εφαρμογή του νόμου περί υποχρεωτικής φοιτήσεως, οπότε οι μαθηταί θ’ ανέλθωσιν ως υπολογίζεται, εις 80  και πλέον ο συνωστισμός θα γίνη επαισθητότερος.

Υλικόν  του σχολείου: 7 θρανία παλ. τύπου, 5 χάρται, 1 τράπεζα, 1 ωρολ. άχρηστον, 2 πίνακες, 1 θερμάστρα, 1 βιβλιοθήκη, 1 κώδων και 1 εθνική σημαία. Αρχείον: Μαθητολόγιο, γενικός έλεγχος, βιβλίον ύλης, κατάλογος προσκλήσεων, κώδιξ σχολ. νομοθεσίας και ωρολόγιον πρόγραμμα.

Ο τριτοβάθμιος υποδιδάσκαλος Κ. Ντίνας της Βας γυμνασίου Κοζάνης, ετών 41, μαστίζεται υπό οικονομικής δυσπραγίας ένεκα της πολυμελούς  οικογενείας και διατελεί εν απογνώσει. Οι μαθηταί του επεδείξαντο εις πάντα σχεδόν τα μαθήματα ικανοποιητική πρόοδο ως και εις την ορθογραφίαν καλλιγραφούσιν και είναι εξασκημένοι εν τη ιχνογραφία, χωλαίνουσιν όμως εν τη αριθμητική οι μαθηταί των δύο κατωτέρων τάξεων».

Διδακτήριον τελείως ακατάλληλον. Ο Επιθεωρητής τους συνέστησε επί του ήδη τοιούτου κατεδαφιζομένου κατασκευασθεί νέον διτάξιον δια μικράς σχετικής δαπάνης καθ’ ότι η πέτρα υπάρχει, ξυλεία θα υλοτομηθεί δωρεάν εκ του ιδικού των θαυμασίου δάσους και μόνον εργατικά θα δαπανήσουν. Δεν υπάρχει διδάσκαλος επιστρατευθέντος του υπηρετούντος Μ.Τελλιοπούλου (μαθητές άνω των 80) (10/10/1921).

Ο Επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων στις 19 Αυγούστου 1922 διορίζει σχολική επιτροπή τους 1)Αθαν. Τσικόπουλος ως πρόεδρον 2) ΠαπαΚωνσταντίνος Κούσιας ιερεύς  ως ταμίας 3)Ιωάννης Γκούμας ως τρίτο μέλος.

Ανηγέρθη νέον διτάξιον διδακτήριον κατά το 1926 το οποίο παραμένει ημιτελής η μία αίθουσα υπολείπεται η επίπλωσις και ο εφοδιασμός δια διδακτικών οργάνων, μαθητές 57 άρρενες και 41 θήλεις (4-10 ως 18/12/1926  ΑΒΕ 70 ΣΑΕ73).

Το νέον διδακτήριον αποπερατωθέν κατέστη καταλληλότατο, υπολείπεται μόνο η εξωτερική αμμοκονίαση αυτού και ο εφοδιασμός διδακτικών οργάνων και μερικών σχολικών επίπλων (Σχ. έτος 1927-28 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ73).

Σχολική επιτροπή (17-8-1928) κατά σειρά, πρόεδρος, ταμίας, μέλος: Ιω. Γκόρτσιας, Ιω. Μανιτσιώτης, Δημ. Χριστοδούλου.

Μαθητές 101 (15/6/38).

Διδακτήριον διτάξιον, επαρκές για τις ανάγκες του σχολείου. Ανεγέρθη το 1926. Στερείται αφοδευτηρίων. Σχολικός κήπος υπάρχει σε απόσταση50 μέτρων από το σχολείο αφθόνως αρδευόμενος, εκτάσεως ημίσεως στρέμματος.  Μαθητές συνολικά 118. Κωνσταντίνος Τερζής, διευθυντής του σχολείου εκ Λάστας Γορτυνίας, 21 ετών, απόφοιτος Παιδαγωγικής Ακαδημίας. Βασίλειος Παλέας εκ Τριπόλεως 21 ετών, απόφοιτος Παιδαγωγικής Ακαδημίας (19/6/141).

Ουλκέρογλου Σωτήριος προσωρινός διευθυντής του δημοτικού σχολείου Λουζιανής (Ελάτη) 21/1/1924 με μηνιαίο διευθυντικό επίδομα δραχ.20.

Ντίνας Ξενοφών εξ Ελάτης, 1913, πτυχιούχος 5/ξίου διδασκαλείου (Ελάτη 38).

Βλατή Μαρία, εκ Βελβενδού, 1902, πτυχιούχος 3/ξίου διδασκαλείου (Ελάτη 38).

Έρανοι: Υπέρ του οικοτροφείου θηλέων Κοζάνης η κοινότης ψήφισε 100 δρχ. το έτος 1928.

Ιερά: Ενοριακός ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου (1770). Μεταξύ των αγιογραφιών ο νεομάρτυς Άγιος Γεώργιος εξ Ιωαννίνων.  Αγία Παρασκευή (1726). ΄Αγιος Χριστόφορος με θρησκευτική πανήγυρη την 9^ην Μαΐου. Άγιος Δημήτριος 1965. Άγιος Αθανάσιος. Άγιος Νικόλαος 1984. ΄Αγιος Γεώργιος. Προφήτης Ηλίας. Γενέσεως της Θεοτόκου.

Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή  284 και στη Β΄ Γραφή  286 (Από το 1692 και μετά).

Μέλη του Ιερατικού Συνδέσμου Κοζάνης  στις 28-3-27 ήταν οι  Γκούπας Κων/νος, Ντίνας Γεώργιος (60/1472).

Κατανομή περιουσίας: Πραγματοποιήθηκε τον Αύγουστο του 1926 διενεμήθησαν υπέρ του σχολείου  αγροί 50 στρ. καλλιεργημένοι και 100 χέρσοι.

Κατοχή: «Στις 12 Φεβρουαρίου 1943, επειδή προ ημερών οι ανταρτικές ομάδες του ΕΛΑΣ είχαν σκοτώσει δύο Γερμανούς προς Παλιουργιά, δύναμη γερμανικού στρατού επέδραμε, πυρπόλησε, έκαψε το χωριό». Ι.Δημόπουλου: Τα παρά τον Αλιάκμονα…

Κοινοτικά: Στις 31-12-1918 ορίζεται έδρα της κοινότητας Λουζιανής, η οποία το 1928 μετονομάζεται σε Ελάτη. Στις 4/12/1997 προσαρτάται στο δήμο Καμβουνίων (έδρα Τρανόβαλτον), στις 7/6/2010 στο δήμο Σερβίων-Βελβενδού. Μετά την επανίδρυση του Δήμου Βελβεντού  στις 19/3/1919  ανήκει στο δήμο Σερβίων.

Στις κοινοτικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 25-10-25 ψήφισαν 75  εκλογείς και έλαβαν ψήφους οι Πούλιος Αλβανός 61, Ιωάννης Τσιτσόγλης 57, Αθανάσιος Τσίγγας 44, Δημ. Χριστοδούλου 43, Περικλής Μάρκου 39, Νικόλαος Γκαραβέλας 37, Βασίλειος Κόλεου 34.

Υπέρ του Εθνικού οικοτροφείου Θηλέων Κοζάνης χρηματικό ένταλμα 100 δρχ. (16-4-1927).

Ο πρόεδρος της κοινότητας Λουζιανής αναφέρει στο Νομάρχη στις 18-4-28  ότι την εποχή που διετάχθη να εκτελέσει έρανο μετά της 5μελούς υποεπιτροπής του χωρίου και κατά την επικρατούσα συνήθεια στο νάρθηκα της εκκλησίας ένθα συγκεντρώνονται οι χωριανοί μετά τη θεία λειτουργία, οι χωρικοί όχι μόνο δεν επέτρεψαν να κυκλοφορήσει ο δίσκος προς συλλογήν εράνου αλλά διέταξαν να  διαλυθώσι και μη προσφέροντες ούτε πεντάρα δηλώσαντες ότι αποθνήσκουν εκ της πείνης (60/635).

Η κοινότης Ελάτης στις 3-3-39 ζητά από τη Νομαρχία Κοζάνης να παραταθεί η προθεσμία της ενάρξεως διανοίξεως αντιπυρικής λωρίδος από του κινδύνου των πυρκαϊών  του κοινοτικού δάσους παρά του Δασαρχείου Κοζάνης ή Υπουργείου Γεωργίας καθόσον οι κάτοικοι προτίθενται να προβούν στην εκτέλεση του έργου πλην όμως δεν υπάρχει ήδη προσωπική εργασία διατεθείσα εις εκτέλεση κοινοτικών έργων η δε επιβαλλομένη δια το έτος 1939-40 δεν ενεκρίθη εισέτι.

Ο Νομιοκτηνίατρος Κοζάνης αναφέρει στις 15-11-1939  ότι κατόπιν εξετάσεων διαπίστωσε ότι στο χωρίον Ελάτη υπάρχει πανώλη των χοίρων η οποία μεταδόθηκε στο χωρίον Λειβαδερό. Αίτηση για τη θανατηφόρο νόσο των χοίρων και αγελάδων είχε κάνει η κοινότης Ελάτης στις 5-11-1939 (60/1264).

Ο πρόεδρος της κοινότητας  Κούσιας στις 23-1-43 αναφέρει στο Νομάρχη ότι οι κάτοικοι δυστυχούντες κινδυνεύουσιν  του θανάτου της πείνης και της στερήσεως απάντων των ειδών της συντηρήσεως ήτοι ελαίου, σάπωνος, πετρελαίου, ζακχάρεως και των μέσων υγείας φαρμάκων κινίνης. Το τρέχον έτος θα προκύψουν πολλοί θάνατοι εκ των κακουχιών της στερήσεως απάντων των ειδών (60/653).

Κοινωνική Αλληλεγγύη: Ο Επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης με την εγκύκλιο 2 της 20-1-51 ζητά να του γνωστοποιηθούν οι δραστηριότητες των μαθητών και των δασκάλων των σχολείων από το 1940 ως το 1950. Ο διδάσκαλος αναφέρει ότι οι μαθητές προσέφεραν στον Εθνικό Στρατό πεντήκοντα ζεύγη κάλτσες και 20 ζεύγη χειρόκτια και 10 κουκούλες.

Οικονομία: Σύνθεση απογραφικής επιτροπής γεωργικών προϊόντων δια την διενεργηθησομένη απογραφή από 11 μέχρι 20 Δεκεμβρίου 1929. Κων. Παπαευθυμίου Κούσιας ιερέας. Κων/νος Δημ. Ντίνας διδάσκαλος. Κων. Κουλιός αστυν. Σταθμάρχης. Φώτιος Κων. Νάνου αγροφύλαξ (60/175).

Πεσόντες: Μανισιώτης Χρήστος στρ. 28/4/1941 Ελάτη ΙΧ Σύνταγμα Πυρ/κού γεν.1913

Πληθυσμός:1913=641. 1920=523. 1928=555. 1940=645. 1951=617. 1961=886. 1971=836. 1981=720. 1991=806. 2001=568. 2011=415

Σύλλογοι: Αθλητικός και Μορφωτικός Σύλλογος “ ΕΛΑΤΟΣ” Ελάτης. Ιδρύθηκε το 1979.

Αθλητικός Σύλλογος “Έλατος Ελάτης”

Μορφωτικός Σύλλογος «Ελάτη».

Μεταξύ των εκδηλώσεων η οργάνωση ανταμώματος, την παραμονή της πρωτοχρονιάς αναβιώνουν «τα ρουγκατσάρια», η διατήρηση μουσείου, χορευτικά τμήματα παραδοσιακών χορών.

Αυγή, η (Αυληάνα, Αγία Άννα, Ιντέλοβα) Δήμου Κοζάνης

 

Ιερός  ναός Αγίου Παντελεήμονα (Ανάρτηση Αυγή-Αυληάνα)

Αυγή, η (Αυληάνα, Αγία Άννα, Ιντέλοβα)

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου “Οικισμοί Δήμου Κοζάνης”

Σελίδες 226 Έτος έκδοσης 2022

 

Γενικά: Η Αυγή χτισμένη σε υψόμετρο 871 μ.  βρίσκεται κοντά στον Πολύμυλο, προς τα ανατολικά όρια με την Ημαθία στις ανατολικές πλαγιές του όρους Σκοπός με πολλές δασώδεις κτηνοτροφικές εκτάσεις. Προσφυγικός οικισμός. Καταγωγή προσφύγων από Αυλήανα Αργυρούπολης και  Θράκη. Πλησιέστεροι οικισμοί Πολύμυλος, Άγιοι Θεόδωροι, Λεβέντης. Ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Ελλησπόντου, αποτελεί ιδία κοινότητα.

Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 71 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν  στο Δήμο Κοζάνης  η Αυγή ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στην 64η θέση.

Εκλογικά: Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Κοζάνης του 1915 ήταν εγγεγραμμένοι 70 άρρενες εκλογείς άπαντες μουσουλμάνοι.

Εκπαιδευτικά: Το διδακτήριον ανεκτόν, αλλ’ έπαρκώς επιπλωμένον. Αν επισκευασθεί και μεταρρυθμισθεί θα καταστεί κατάλληλο. Κάτοικοι 161 πρόσφυγες. Μαθητές 11 άρρενες, 5 θήλεις. Μαρία Βλατή διορισθείσα στο σχολείον το 7βριον 1926.

Το διδακτήριο είναι πεπαλαιωμένο τουρκικό σχολείο. Έχει μια αίθουσα ευρύχωρο καλώς αεριζομένη και φωτιζομένη. Ήδη θεμελιούται νέον διδακτήριον με συνεισφορά των κατοίκων και της κοινότητας. Μαθητές 72 (16/5/37).

Διδάσκαλος:Ταρνανίδης Ιωάννης εκ Τραπεζούντος, 1895, μετεκπαιδευθείς στο 1/ξιο Διδασκαλείο (Αυγή 37).

Ιερά: Ιερός ναός Αγίου Παντελεήμονα (1958-1961). Πανηγυρίζει την 27^η Ιουλίου.

Κατοχή: Η υπηρεσία Επισιτισμού ζητά άδεια στις 11-12-42 για χορήγηση 5000 οκ. καυσοξύλων του δάσους Αυληάνας. Τα λαϊκά συσσίτια ζητάνε 100.000 οκάδες καυσόξυλα. Η Ένωση Γεωργικών Συνεταιρισμών Κοζάνης 3000 οκάδες καυσόξυλα. Το Γερμανικό φρουραρχείο ζητά 12.000 οκάδες ξύλων (60/2009).

Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας στις 31/12/1918 με έδρα τον οικισμό Ιντέλοβα. Ο οικισμός Οκιούζ Οβά (Σκάφη) προσαρτάται στην κοινότητα Ιντελόβης. Ο οικισμός Ιντέλοβα στις 1/2/1927 μετονομάζεται σε Αγία Άννα, στις  22/12/1927 μετονομάζεται σε Αυλήανα και στις 10/10/1955 σε Αυγή. Στις 1/6/1989 προσαρτάται στο δήμο Πολυμύλου. Ο οικισμός Σκάφη στις 13/2/1931 αποσπάται από την κοινότητα και ορίζεται έδρα της κοινότητας Σκάφης. Ο οικισμός Αυγή  στις 1/6/1989 αποσπάται από την κοινότητα και προσαρτάται στο δήμο Πολυμύλου.  Στις 4 /12/1997 προσαρτάται στο Δήμο Ελλησπόντου και στις 7/6/2010 στο δήμο Κοζάνης. Η κοινότητα καταργείται.

Το κοιν. Συμβούλιο  ψήφισε στις 7-7-1921 πίστωση 250 δρχ. για συντήρηση του γραφείου Μουφτή Κοζάνης (Μουφτηλίκιο) ενοίκιο, μισθός γραμματέα, έπιπλα  (60/1310).

Ο πρόεδρος της κοινότητας συνέταξε κατάλογο με τις οικογένειες που δικαιούνται κλινοσκεπάσματα: Οικογένειες 52 (παραλαβέντες 52 πατανιές παρά της Περιθάλψεως προσφύγων Κοζάνης). Επιτροπή Γεώργιος Γεωργιάδης, Ιωάννης Ηλιάδης (1924).

         Στις κοινοτικές εκλογές, 25-10-25, ψήφισαν 60 εκλογείς. Έλαβαν σε ψήφους οι Μιχαήλ Νικολαϊδης 44, Σταύρος Πεχλιβανίδης 35, Ιωάννης Ηλιάδης 34, Ιωάννης Μαστορόπουλος 23, Διονύσιος Γεωργιάδης 20.

Οι κάτοικοι της Αυλήανας στις 10 Σεπτεμβρίου 1928 αναφέρουν στο Νομάρχη  ότι στις 9 τρέχοντος ειδοποιήθηκαν από την κοινότητα Πολυμύλου ότι καίεται η βοσκήν των. Αμέσως τρέξανε όλοι μικροί και μεγάλοι και εντός 24 ωρών κατάσβεσαν την πυρκαϊάν. Η πυρκαϊά ήλθε από μέρος του Πολυμύλου και κατέστρεψε περί τα 1000 στρέμματα χόρτου.

Το κ.σ με πρόεδρο τον Ιωάννη Μαστορόπουλο  στις 10-2-1928 αποφασίζει την αλλαγή της σφραγίδας ως εξής: Η σφραγίς γύρωθεν θα γράφει Κοινότης Αυλήανα Νομός Κοζάνης και στο μέσο θα τεθεί ένας τράγος διότι η περιφέρεια της κοινότητας τυγχάνει κτηνοτροφική και μάλιστα δια αίγας (60/1887).

         Το κ.σ διέταξε τον αγροφύλακα στις 29-12 1929 να συλλάβει από ένα σφακτόν σε δύο κτηνοτρόφους της κοινότητας που βοσκούσαν τα κοπάδια τους σε απαγορευμένη περιοχή.

Από έρανο που πραγματοποιήθηκε από κατοίκους περιφέρειας Κοζάνης υπέρ Παναγίου Τάφου ο οικισμός συγκέντρωσε το ποσό των 190 δρχ. Το ποσόν απεστάλη στο υπουργείο Εξωτερικών στις 25-5-1929 (60/164).

Εισφορά της κοινότητας στις 24-4-1930 υπέρ του οικοτροφείου θηλέων Κοζάνης δρχ. 200.

Ο πρόεδρος της κοινότητας Αυληάνας Ι.Μαστορόπουλος με αναφορά στο Νομάρχη στις 27 Μαρτίου 1933 αναφέρει ότι η κοινότης αποτελείται από δύο συνοικισμούς. Ο πρώτος αποτελείται από  δεκαέξι οικογένειες και 81 άτομα, ο δε δεύτερος από έξι οικογένειες και 26 άτομα.  Μεταξύ των δύο συνοικισμών έπεσε μεγάλη διχόνοια δια το εξής ζήτημα. Υπάρχει πηγάδι εις απόσταση του μεν πρώτου συνοικισμού 750 μέτρων του δε δευτέρου εκ 250 μέτρων. Ο δεύτερος συνοικισμός ο αποτελούμενος εξ οικογενειών (6) και ατόμων 26 ενεργεί δια να πάρει το ύδωρ και να αποκλείσει τον πρώτο. Εν τη μεγάλη διχονοία και καταστάσει ταύτη συνεδρίασε το κοινοτικό συμβούλιο και ήλθε και είδε την κατάσταση του ύδατος ότι είναι ανεπαρκές δια τους συνοικισμούς και αποφάσισε να γίνει μία βρύση εν μέσω των δύο συνοικισμών. Ο δεύτερος συνοικισμός φέρει αντίρρηση στην απόφαση της κοινότητας και λέγουν ότι θα λάβουν το αναλογούμενο ποσό ανάλογα με τις οικογένειες ήτοι το 1/3 του ύδατος. Ο πρόεδρος παρακαλεί το Νομάρχη να έλθει επί τόπου και να κανονίσει ταύτη προς λύσιν των μεγάλων διχονοιών και καταστάσεων των συνοικισμών της κοινότητος.

Το κοινοτικό συμβούλιο Αυληάνας με πρόεδρο τον Ελευθέριο Τσαχουρίδη ψήφισε στις 31-10-37 δαπάνη 1000 δρχ. δια ιματισμό οργάνων αγροφυλακής (60/1252).

         Η πραγματοποιηθείσα αγροτική παραγωγή στις 15-9-1937 η οποία φορολογήθηκε ήταν σίτος 12.000 οκάδες προς 7 δρχ. κατ’ οκά, κριθής 5000 οκ. προς 4,50 δρχ., σίκαλη 12.000 οκ. προς 5,50 δρχ., ρόβης 4000 οκ. προς 4 δρχ., φασίολοι ξηρικοί 1000 οκάδες προς 8 δρχ., αραβόσιτος 12.000 οκ. προς 4 δρχ.,

Το κ.σ με πρόεδρο τον Ελευθέριο Τσαχουρίδη στις 17-10-37  αποφάσισε την παραχώρηση κοινοτικής εκτάσεως 200 στρεμμάτων δια τη φύτευση Αμυγδαλεώνος στη θέση «Παλιάμπελα». Για την  παραχώρηση της εκτάσεως ο πρόεδρος επικαλέσθηκε τη σμικρότητα του παραχωρηθέντος κλήρου ανερχόμενο εις 15 στρέμματα. Λόγω δε της απαγόρευσης της καπνοκαλλιέργειας το εισόδημα που αποφέρουν είναι ανεπαρκές. Ο αμυγδαλεώνας θα δημιουργηθεί με την αποστράγγιση του υπάρχοντος έλους. Η τοποθεσία εξητάσθη επιτοπίως υπό του γεωπόνου της Τραπέζης κ. Ορφανίδου και θεωρήθηκε κατάλληλος. Η έκτασις θα διανεμηθεί υπό του Δημοσίου Μηχανικού βάσει σχεδιαγράμματος και κληρούχων. Όσοι δε από τους κατοίκους δε φυτεύσουν την παραχωρηθείσα έκταση το έτος 1937-38 θα χάσουν το δικαίωμα ταύτης. Ακόμη ζητήθηκε δάνειο 60.000 δραχμών για την περίφραξη του αγροκτήματος.

Αίτησις των κατοίκων του χωρίου Αυληάνης  στις 15-5-1938 προς το Νομάρχη: Αναφέρουν ότι έλαβαν τη διαταγή  της απαγορεύσεως της μεταφοράς καυσοξύλων εις Κοζάνη την οποία την είχαμε δια συντήρηση των οικογενειών μας. Διότι ως γνωστόν κατά την οριστική διανομή ο κλήρος είναι 15 στρέμματα. Τον κλήρο το σκεπάζει το νερό του έλους όπως ο ίδιος ήλθες και είδες. Άλλα 100 στρέμματα γνήσια χωράφια που χαλνούν τα γεννήματα από βροχές και σταματάει το νερό και σαπίζουν. Η κτηνοτροφία είναι μικρή, διότι ο τόπος είναι στενός, δεν επαρκεί. Υποφέρουμε από το έλος. Το κυριότερο και σπουδαιότερο δια την υγεία μας να κατοικούμε στο χωριό  σε τούτο το βουνό και να έχομε ελονοσία και να έχομε τόσα ελλείμματα δια την συντήρηση των οικογενειών μας. Ο βάσιμος κλήρος εκανονίσθη στα 25 στρέμματα (60/1278).

Η Κοινότης Αυληάνης αναφέρει στις 7-12-38 προς το Νομάρχη Κοζάνης εξ ονόματος όλων των κατοίκων της ημετέρας κοινότητος ότι επειδή δεν δύνανται να πωλήσουν τα ξύλα των οι κάτοικοι όλα στα σπίτια της Κοζάνης και ως εκ τούτου πλανώνται τήδε κακείσαι μέχρι το πλείστον της 2 μ. μεσημβρία μη δυνάμενοι να πωλήσουν αυτά, δια τούτο παρακαλούν όπως δοθεί άδεια μεταφοράς καυσοξύλων εις ημάς και εις τους φούρνους, διότι και την απόσταση του χωρίου μας από την Κοζάνην γνωρίζετε και εις πόσους αγώνες υποκείμεθα μέχρι ότου να φθάσουμε στα σπίτια μας πολλάκις δε διανυκτερεύομε εις Δρέπανον (60/1278).

Για τον έρανο του Παναγίου Τάφου ο οικισμός πρόσφερε 92.50 δρχ. (Β.Ε 1-10-39).

Οικονομία: Το αγροτικό συμβούλιο Αυληάνας με πρόεδρο τον Ελευθέριο Τσαχουρίδη ψήφισε στις 31-10-37 δαπάνη 1000 δρχ. δια ιματισμό οργάνων αγροφυλακής (60/1952).

         Η πραγματοποιηθείσα αγροτική παραγωγή στις 15-9-1937 η οποία φορολογήθηκε ήταν σίτος 12.000 οκάδες προς 7 δρχ. κατ’ οκά, κριθής 5000 οκ. προς 4,50 δρχ., σίκαλη 12.000 οκ. προς 5,50 δρχ., ρόβης 4000 οκ. προς 4 δρχ., φασίολοι ξηρικοί 1000 οκάδες προς 8 δρχ., αραβόσιτος 12.000 οκ. προς 4 δρχ.

Καπνοκαλλιέργεια, ξύλευση από τα πλούσια δάση και πώληση των ξύλων στην Κοζάνη. Η κοινότητα νοίκιαζε βοσκοτόπους σε μεγαλοκτηνοτρόφους. Λόγω του αγόνου του εδάφους οι κάτοικοι το εγκατέλειψαν κι εγκαταστάθηκαν σε άλλα μέρη, όπως στη Θέρμη Θεσσαλονίκης, Βέροια.

Πληθυσμός:1913= 353. 1920=424. 1928=226. 1940=.280. 1951=19. 1961=193. 1971=97. 1981=69. 1991=73. 2001=26. 2011=20.

Προσφυγικά: Ο πρόεδρος της κοινότητας συνέταξε κατάλογο με τις οικογένειες που δικαιούνται κλινοσκεπάσματα : Οικογένειες 52 (παραλαβέντες 52 πατανιές παρά της Περιθάλψεως προσφύγων Κοζάνης). Επιτροπή Γεώργιος Γεωργιάδης, Ιωάννης Ηλιάδης (8-3-24).

Ο προϊστάμενος του Εποικισμού Κοζάνης αναφέρει ότι οι  εγκατεστημένοι πρόσφυγες στην Αγία Άννα  στις 2/10/1928 ήταν θράκες 8,  πόντιοι 34.

Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος Αυγής «ΑΥΛΗΑΝΝΑ».