Αλιάκμων,ο (Βρατήνιον, Παλιούριον) Δήμου Βοΐου Κοζάνης

 

Αλιάκμων,ο  (Βρατήνιον, Παλιούριον) Δήμου Βοΐου Κοζάνης

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου  “ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΒΟΪΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ” σελ. 336 Κοζάνη 2022

 

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 579 μ. πλησίον του ποταμού Αλιάκμωνος και του όρους Ριζό με υψόμετρο 1002 μ. Πολύ κοντά περνά ο κάθετος άξονας της Εγνατίας οδού προς Καστοριά. Οι αποστάσεις σμικρύνθηκαν. Έτσι απέχει από την Κοζάνη 54 χμ., Καστοριά 28 χμ., Νεάπολη 5 χμ. κι από τον ποταμό Αλιάκμονα 500 μέτρα. Ανήκει στη δημοτική ενότητα Νεάπολης. Πλησιέστερος οικισμός το Μελιδόνι. Λόγω της γειτνίασης του οικισμού με τον ποταμό μετονομάστηκε  σε Αλιάκμων.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Ανασελίτσης του 1915 ήταν εγγεγραμμένοι 124 άρρενες  ψηφοφόροι εκ των οποίων οι 32 κτίστες.

Στις πρώτες εκλογές που διεξήχθησαν, μετά την ενσωμάτωση του οικισμού στην ελληνική επικράτεια, στις 31 Μαΐου 1915 ψήφισαν στο έκτο  εκλογικό τμήμα με έδρα το χωρίο Πέλκα.

Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 76 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν  στην περιφέρεια Βοΐου (νυν δήμος Βοΐου) ο Αλιάκμων ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στη 14^η θέση  με 231 κατοίκους. Απογράφηκαν και τρεις ακατοίκητοι οικισμοί Παρόχθιον, Ρόκαστρον, Παναγία Χορηγού (π. παιδικές κατασκηνώσεις).

Τσιφλίκι μπέηδων στα χρόνια της Τουρκοκρατίας μεταξύ αυτών και ο Καπλάνμπεης (Μπέης Δαφνερου) (Αδαμίδης:Μπέηδες…)

“Οι κάτοικοι φίλεργοι, φιλοδίκαιοι και νομοταγείς, ως παράδειγμα εν πολλοίς χρησιμεύοντες, αποδημούν εις Κωνσταντινούπολη και Ελλάδα. Έχει 90 Ελλην. Ορθόδ. Οικογενείας” (Αλιάκμων. Παμμακεδονικόν Ημερολόγιον 1913).

“Έχει 500 ψυχάς Ελληνικάς, σχολήν μικτήν πεντατάξιον, στην οποίαν διδάσκονται 70 μαθητές και 14 μαθήτριες υπό δύο διδασκάλων, ιερέα 1” (Παμμεκεδονικόν Ημερολόγιον 1913).

 

Από έκθεση του Υποδιοικητή Ανασελίτσης Γ.Χαρισίου στις 25 Ιουλίου 1922 λαμβάνουμε τις παρακάτω πληροφορίες: Το χωρίον ευφορότατον τυγχάνει είναι το πλείστον τσιφλίκιον ανήκον εις διαφόρους γαιοκτήμονες. Εκ των ογδοήκοντα οικογενειών μόνον οι έξι εργάζονται εις γαίας ιδικάς των. Όλες οι άλλες οικογένειες εργάζονται ως κολλήγοι ή ενοικιαστές ξένων γαιών, έχοντες στην ιδιοκτησία των ελάχιστα τεμάχια καλλιεργησίμων γαιών. Οι 500 κάτοικοι όλοι Έλληνες εκκλησιάζονται εις ένα ναόν απλούστατον κτισθέντα κατά το 1851. Το σχολείο διτάξιο εκτίσθη το 1912. Απεφασίσθη προσωπική εργασία 4 ημερών ουχί μετά

προθυμίας αλλά μετά ενθουσιασμού τη διόρθωση δρόμων σε δύσβατα μέρη του χωριού, τη φύτευση κατά μήκος της όχθης του ποταμού χιλιάδες λεύκες και ιτέες (Αποστόλου: Οι οικισμοί…).

 

   Αρχαιότητες: Στον οικισμό ανευρέθη κεφαλή Αφροδίτης, ύψους 0,14 μ. του 4^ου αιώνος π.Χ. το οποίο δυστυχώς απωλέσθη (Κεραμόπουλος…).  Επίσης βρέθηκαν ρωμαϊκά νομίσματα, σιδηρά αντικείμενα, πήλινα, όστρακα αγγείων, ψηφιδωτό δάπεδο (Βυτανιώτης…).

Εκπαιδευτικά: “Αλιάκμων-Παλιούριον –Βρατήνιον, 1/τάξιο, 2/τάξιο (γηγενής).

Μαθητές: 42,64,87,96,96,110,120,128,139,143,142 (Ημερομηνίες επιθεωρήσεως αντίστοιχα: 17/12/1924, 2/11/1929, 14/11/1931, 10/12/1931 λειτουργεί ως ό.π διτάξιο, 4/6/1932 ό.π, 28/10/1932 ό.π, 29/3/1934 ό.π, 18/12/1934 ό.π, 18/3/1937 ό.π, 7,8/2/1938 ό.π, 14/3/1939, 15/3/1940 ό.π.)

Διδακτήριο: Νεόδμητο, αποτελείται από δύο αίθουσες ευρύχωρες (1/11/1919). Βρίσκεται στο μέσον του χωρίου, σε ομαλό και ευρύχωρο μέρος παρά την εκκλησία είναι κτισμένο τύπου διταξίου,  δέον να γίνει υπόνομος αποχωρητηρίων μέχρι το ρέμα. Η κοινή αυλή με την εκκλησία δεν είναι περιορισμένη (8/12/1923). Νεότευκτο, τοποθετημένο σε ακατάλληλο μέρος, αρκετό προαύλιο κοινό μετά του ναού (17/12/1924). Διδακτήριο νέο, ανεπαρκές, οι κάτοικοι πρόθυμοι (14/3/1927). Διδακτήριο νέο, επισκευασθέν εσχάτως, αρκετά κατάλληλο, περιβάλλεται υπό του ναού, καταστημάτων. Εξελέγη χώρος για ανέγερση νέου, πόροι υπάρχουν από σχολικά κτήματα, εξ εράνων. Θα αρχίσει την άνοιξη (2/11/1927). Διδακτήριο διτάξιο, ανεγερθέν το 1921-22 με δαπάνη της κοινότητας. Μέχρι το 1922 δίδασκαν δύο διδάσκαλοι αλλά λόγω γρίπης και πολέμου ο αριθμός ελαττώθηκε (14/11/1929). Είναι ανεπαρκές σε χώρο. Οι κάτοικοι έχασαν την ελπίδα ανεγέρσεως νέου διδακτηρίου σύμφωνα με τις ανάγκες του σχολείου, διότι το Κράτος δε θέλησε να θίξει ένα τσιφλικούχο με την απαλλοτρίωση 4 στρεμμάτων αγρού (29/3/1934). Μετρία κατάσταση, ανεπαρκές από απόψεως χώρου και θέσεως. Ενέργειες και προσπάθειες καταβάλλονται για ανέγερση νέου (18/3/1937). Ανεπαρκές, στενόχωρο, μετρία κατάσταση, συντονίζονται οι προσπάθειες για την ανέγερση νέου (7,8/2/1938). Συνεχίζονται εντατικώς προσπάθειες προεργασίας δια ανέγερση νέου διδακτηρίου (14/3/1939). Πολύ μετρία κατάσταση, ανεπαρκές και πεπαλαιωμένο. Συνεχίζεται εντατική προσπάθεια δια ανέγερση νέου 3/ξίου (15/3/1940).

 

Υλικόν: 7 θρανία, 2 πίνακες, 1 τράπεζα, 1 σφραγίς, 5 χάρτες (1/11/1919). Βάθρα παμπάλαια, αριθμητήριο, παλαιοί γεωγραφικοί χάρτες (1/12/1923). Θρανία ελεεινά, ανεπαρκή (1/12/1924). Θρανία 19 τρίεδρα, 2 πίνακες, 1 έδρα, 1 αριθμητήριο, υδρόγειος σφαίρα, ανάλογοι χάρτες, εικόνες του 1821 (1/11/1929). 19 τρίεδρα θρανία, 2 μαυροπίνακες, έδρα, θερμάστρα, τραπέζι, 9 χάρτες μικροί, υδρόγειος σφαίρα, αριθμητήριο, κάθισμα (14/11/1931). Προσετέθησαν 10 γεωμετρικά σώματα, 2 γραμμικά μέτρα, νήμα στάθμης, γνώμων, 14 εικόνες Π.Δ και 16 Κ.Δ, 24 εικόνες ζώων Ελλάδος, 12 εικόνες ζώων ξένων χωρών, 15 εικόνες φυτών Ελλάδος, πίναξ γεωγραφικών όρων, πίναξ φυλών, πίναξ Ακροπόλεως, πίναξ κινήσεως της γης, πίναξ κινήσεως της σελήνης, πίναξ των εκλείψεων, χάρτες μεγάλοι Ευρώπης και Ασίας, Παλαιστίνης, ημισφαιρίων, του Κράτους του Μ. Αλεξάνδρου, 2 χάρτες ανάγλυφοι Ελλάδος, κινητή αλφάβητος, Αναγνωστήριον, 15 τρίεδρα θρανία, διπλούς πίναξ κατά το υπόδειγμα του Υπουργείου, γραφείον, 4 καθίσματα, θερμάστρα, σημαία μετά κοντού (10/12/1931). Προσετέθησαν τρεις πίνακες ανθρωπολογίας (28/10/1932). Επαρκές το σχολείο από απόψεως υλικού σε έπιπλα, εποπτικά μέσα και διδακτικά όργανα. Συνεχώς πλουτίζεται (18/3/37). Σχεδόν επαρκές σε έπιπλα και εποπτικά μέσα. Ελλιπές σε διδακτικά όργανα (14/3/1939). Σχεδόν επαρκές από απόψεως επίπλων, εποπτικών μέσων και διδακτικών οργάνων (15/3/1940).

 

Υπηρεσιακά βιβλία-Βιβλιοθήκη: Μαθητολόγιο, Γενικός Έλεγχος (πέρυσι δεν υπήρχαν) (1/11/1919). Τα υπάρχοντα υπηρεσιακά βιβλία τηρούνται εν τάξει (8/12/1923). Λειτουργεί μαθητική κοινότητα, με τα χρήματα οι μαθητές προμηθεύονται βιβλία (2/11/1929). Σχολική βιβλιοθήκη δεν υπάρχει (14/11/1931). Καταρτίζεται μαθητική βιβλιοθήκη (28/10/1932). Προσετέθησαν 6 τόμοι εγκυκλοπαιδικής ύλης (29/3/1934). Υπάρχει παιδαγωγική και μαθητική σε ικανό αριθμό βιβλίων (18/3/1937).

Σχολικός κήπος: Σχολικός κήπος δεν καλλιεργείται, ούτε υπάρχει κατάλληλος χώρος (14/11/1931). Δεν καλλιεργείται, ελλείψει χώρου (10/12/1931). Παρηγγέλθη να καλλιεργηθεί ε-

μπρός του διδακτηρίου (28/10/1932). Καλλιεργείται (29/3/1934). Ελήφθη πρόνοια υπάρξεως σε έκταση αρκετή στο γήπεδο του νέου διδακτηρίου (18/3/1937). Σχεδόν δεν υπάρχει (15/3/1940).

Φοίτηση: Τακτική (8/12/1923), όχι τακτική, από τα 42 τα θήλεα μόνο 11 (17/12/1924), τακτική, δύο απόντες (2/11/1929), τακτική, 10 ασθενείς από ελώδεις πυρετούς (28/10/1932).

Άλλες πληροφορίες: Οι κάτοικοι ζητούν και διδασκάλισσα διότι νομίζουν ότι είναι αδύνατο να διδάξει αποτελεσματικώς 85 μαθητές ένας διδάσκαλος. Υπεδείχθη να πλουτίσουν το σχολείο με όργανα και εποπτικά μέσα (14/11/1931).

Διδάσκαλοι: Ζωγράφος Νικόλαος, Γκιάτα Καλιόπη, Παπανικολάου Χρήστος, Αστερίου Ιωάννης, Σκούρτης Θεοφάνης, Ψάλτου Ελ., Τζώνου Νυμφοδώρα” (Αποστόλου Τάνια).

 Ο δάσκαλος του Παλιουρίου Θεοφάνης Σκούρτης διενήργησε έρανο σε είδος με σκοπό ανέγερσης διδακτηρίου. Οι κάτοικοι  πρόθυμα έσπευσαν εις την αίθουσα του σχολείου και έκαστος ενεγράφη εις τον κατάλογο του εράνου δια ποσότητα σίτου. Την επομένη ο διδάσκαλος περιήλθε στα σπίτια, συγκέντρωσε το σίτο και τον παρέδωσε στην Τράπεζα έναντι του ποσού των 10.000 δραχμών (Β.Ε 1=1-1933).

Έκθεσις ιστορίας Δημοτικού Σχολείου Παληουρίου: Το σχολείον Παληουρίου ελειτούργησε από την εποχή ακόμη της τουρκοκρατίας με δημοδιδασκάλους αμοιβομένους παρά της εκκλησιαστικής επιτροπής ως συνήθως εγένετο κατά την εποχή εκείνη. Ως δημοδιδάσκαλοι προσλαμβάνονταν  απόφοιτοι του ελληνικού σχολείου ή άλλοι κατέχοντες ελαχίστας γυμνασιακάς γνώσεις. Κατ’ αρχάς ηργάζετο ως μονοτάξιον από το  έτος δε 1919-20 ως διτάξιον.

Ως  δημόσιον σχολείον ήρχισεν λειτουργούν από της απελευθερώσεως και εντεύθεν. Ως διδακτήριον εχρησιμοποιήθη το πρώτον μικρόν οίκημα κείμενον εις το κέντρον του χωριού εντός του περιβόλου της εκκλησίας και το οποίον είχεν εγερθή αποκλειστικώς δια Σχολείον παρά των τότε τοπικών αρχών.

Το νυν διδακτήριον εκτίσθη εις την αυτήν θέσιν δι’ επιτοπίων και πάλιν πόρων κατά το έτος 1910. Το διδακτήριον είναι διτάξιον. Η επιφάνεια αυτού είναι 127 τ.μ ο δε όγκος 725 κ.μ. Αποτελείται εκ δύο αιθουσών διδασκαλίας των οποίων η επιφάνεια εκάστης είναι 37 τ.μ. (Η δημοδιδασκάλισσα Φουρκιώτη 3-4-55).

Ιερά: Ενοριακός ναός της Αγίας Τριάδας, πανηγυρίζει τη Δευτέρα μέρα του Πάσχα. Ανηγέρθη το 1859. Το τριώροφο καμπαναριό κατασκευάσθηκε το 1927.

Ιερός ναός Αγίου Πνεύματος, ανηγέρθη με έξοδα του Βασίλειου Μελιδονιώτη το 2007.

 Εξωκλήσια Ζωοδόχος Πηγή, πανηγυρίζει την Παρασκευή μετά το Πάσχα. Άγιος Δημήτριος, ανηγέρθη το 1610, κατεδαφίσθη το 1963, είναι κοιμητηριακός ναός.

Αη Λιας, ανηγέρθη το 1981. Άγιος Νικόλαος στη θέση Μαχαλάδες (Βυτανιώτης…).

Άγιος Νικόλαος βρίσκεται έξω από το χωριό δίπλα σε κατεστραμμένη γέφυρα (Βικιπαίδεια).

Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα, με την επωνυμία “Βρατίνι χωρίον” ήταν για την Α΄Γραφή 5 και στη Β΄Γραφή 0  (Από το 1692 και μετά).

Κατοχή: Ο Σωτήριος Παπαϊωάννου δημοδιδάσκαλος στις 30-1-1946 αναφέρει στην υποεπιτροπή Διανομών Σιατίστης ότι μετατεθείς εκ του δημ. Σχ. Αμπελώνος-Λαρίσης τοποθετήθηκε στο δημ. Σχ. Παληουρίου. Δεν έλαβε ρουχισμό παρά ουδεμίας επιτροπής διανομών γιατί δεν είχε την τύχη να παρευρίσκεται σε διανομή ρουχισμού. Ζητά η οικογένειά του λαμβάνοντας υπόψη την οικονομική κατάσταση να εγκριθεί χορήγηση ειδών ρουχισμού ήτις αποτελείται εκ της συζύγου του και της κόρης του 2 ετών. Ο ίδιος αναφέρει ότι έχει πάρει ένα παλτό (60/1337).

 

Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας στις 31-12-1918 με έδρα τον οικισμό Βρατίνιον. Στην κοινότητα εντάσσονται και οι οικισμοί Χελιμόδι και Μελιδόνιον. Ο οικισμός Βρατίνιον στις 30-8-27 μετονομάζεται σε Παληούριον. Ο οικισμός Χελιμόδι στις 16/5/28 καταργείται. Ο οικισμός Παληούριον της κοινότητας  στις 10-8-40 μετονομάζεται σε Αλιάκμων. Ο οικισμός Μελιδόνιον στις 7-8-1986 αποσπάται από την κοινότητα και προσαρτάται στο δήμο Νεάπολης. Η κοινότητα Αλιάκμωνος προσαρτάται στο δήμο Νεάπολης στις 4-12-1997. Από το 2010 ο δήμος Νεάπολης καταργείται και προσαρτάται στο δήμο Βοΐου με έδρα τη Σιάτιστα και ιστορική έδρα τη Νεάπολη.

Στις κοινοτικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 25-10-1925 ψήφισαν 43 εκλογείς και έλαβαν ψήφους οι Κων/νος Μουλασιώτης 38. Δημήτριος Κ. Βιτανιώτης 33. Γεώργιος Δεβλιώτης 32. Θεοδόσιος Δόσιος 29. Ευάγγελος Αργ. Τόσκας 20.

Το κ.σ με πρόεδρο το Μ. Δόσιου στις 19-12-38 με απόφασή του παραχώρησε προς εκχέρσωση κοινοτική έκταση στη θέση «Ποταμιά» και διανεμηθεί εις έκαστον αρχηγό οικογενείας ενός στρέμματος προς εμφύτευση γεωμήλων κ.λπ με ετήσιο μίσθωμα 150 δρχ. κατά στρέμμα. Ο πρόεδρος κατά την εισήγησή του ανέφερε ότι η απόδοση των σιτηρών και άλλων προϊόντων των κτημάτων μας  λόγω της συστάσεως και της κλίσεως του εδάφους είναι μηδαμινή. Η κοινοτική γη που καλλιεργήθηκε από μερικούς κατοίκους στη θέση «Ποταμιά» απεδείχθη καταλληλοτάτη για γεώμηλα (60/1738).

Το κ.σ με πρόεδρο το Γεώργιο Ζαχαρία στις 29-7-45 αποστέλλει το Δελτίο κοινοτικής απογραφής με τα παρακάτω στοιχεία: Κατοικίες 147. Πληθυσμός 770. Οικία ολοσχερώς καταστραφείσα 1 υπό Ιταλών στις 28-3-43. Η κοινότητα είχε έμμισθον ιατρόν από το 1918-1943. Θύματα της περιόδου 1940-44 επτά (αρ.7).

Οικονομικά: Ο υδάτινος πλούτος με τις πολλές φυσικές πηγές και κυρίως ο Αλιάκμων ποταμός δίδουν τη δυνατότητα να καλλιεργούνται στον εύφορο κάμπο οπωροκηπευτικά, τριφύλλια, όσπρια, καπνά. Δεν έλειψε η σιτοκαλλιέργεια, η κτηνοτροφία.

Ο Γεωργικός Συνεταιρισμός Αποκαταστάσεως Ακτημόνων Παληουρίου στις 7-8-1930 αναφέρει στο Νομάρχη ότι το αγρόκτημα Χελιμόδι απηλλοτριώθη υπέρ ημών είχεν εκτιμηθεί προχείρως εις 3600 στρέμματα.  Ήδη γενομένης καταμετρήσεως δια συνεργείου τα στρέμματα ανέρχονται εις 2500. Εκτός τούτου οι πρόσφυγες της κοινότητος Πεπονιάς καλλιεργούν περί τα 100 στρέμματα άτινα και ταύτα ανήκουσι εις το αγρόκτημα Χελιμόδι. Παρακαλούν το Νομάρχη να διατάξει την έξωσιν των προσφύγων, την ελάττωση της ορισθείσας  αποτίμησης εφ’ όσον τα στρέμματα είναι κατά χίλια ολιγότερα από εκείνα που υπελογίσθησαν» (60/158).

Μετά από διαμαρτυρίες των κατοίκων η Τράπεζα τους χορήγησε 4500 οκάδες αραβοσίτου, ο οποίος διενεμήθη προς τους πεινώντες κατοίκους αλλά και εις πολλούς μη έχοντες ανάγκην, έμειναν δε εις την τύχη των τέσσερις πολυμελείς οικογένειες (Μ.Β 17-5-32).

Οι κάτοικοι σε δεινή οικονομική θέση. Εξασκούν δύο επαγγέλματα τη γεωργία και καπνοφυτεία. Από τη γεωργία χάσανε το παν. Από την καπνοπαραγωγή συνέλεξαν 20-30 οκάδες καπνόν το στρέμμα. Είναι χρεωμένοι στην Αγροτική Τράπεζα. Ζητούν να πληρώσουν το ήμισυ των χρεών ωστόσο η Τράπεζα τους ζητά πλήρη εξόφληση διαφορετικά ουδεμία ενίσχυση θα έχουν (Μ.Β 13-3-32).

Πληθυσμός: Σύμφωνα με το Ν.Σχινά το χωρίον Βρατίνι επί της αριστερής όχθης του ποταμού έχει 30 χριστιανικές οικογένειες και επί της δεξιάς όχθης χωρίου Λάη έχοντος 30 οικογενείας οθωμανικάς. Το Νοέμβριο του 1924 ο οικισμός απαρτιζόταν από 85 οικογένειες με σύνολο κατοίκων γηγενών 500. 1913=467. 1920=354. 1928=508. 1940=587. 1951=524. 1961=512. 1971=458. 1981=451. 1991=316. 2001=281 . 2011=231.

Σύλλογοι: Σύλλογος Αλιακμωνιτών Θεσσαλονίκης,ιδρύθηκε το 1994. Στις δραστηριότητές του η έκδοση του βιβλίου “αλιάκμων (Βρατίνι) βοϊου”.  Εκδίδει  εφημερίδα  από το 2007 με τίτλο “ΑΛΙΑΚΜΩΝ”. Τον Απρίλιο του 2019 εξέδωσε το 45^ο φύλλο. Διοργανώνει εκδηλώσεις, όπως κοπή βασιλόπιτας κάθε Ιανουάριο, εκθέσεις φωτογραφίας, βραβεύσεις νεοεισαχθέντων φοιτητών, αφιερώματα σε πρόσωπα που αξίζουν τιμητική διάκριση, συνεστιάσεις, εκδρομές, χορούς, επιστημονικές διαλέξεις και ημερίδες, επισκέψεις σε πολιτιστικούς χώρους, μουσεία, τεχνική ζωγραφικής αυγών (περδίκες) το Πάσχα κλπ.( http://www.aliakmonas.gr/o-sullogos ). Ακόμη στο χωριό λειτουργεί από το 2009 λαογραφικό μουσείο στο παλιό δημοτικό σχολείο.

   Πολιτιστικός Σύλλογος Αλιάκμονα Βοΐου.

 

Ασβεστόπετρα (Χασάνκιόϊ) Δήμου Εορδαίας Κοζάνης

 

Ασβεστόπετρα (Χασάνκιόϊ) Δήμου Εορδαίας Κοζάνης

 

 

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου «Οικισμοί Δήμου Εορδαίας» σελ.146 Κοζάνη 2022

 

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 604 μέτρων στη διαδρομή Πτολεμαΐδας, Ασβεστόπετρα μεταξύ των οικισμών Μαυροπηγή και Άρδασσας. Ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Πτολεμαΐδας, αποτελεί ιδία κοινότητα. Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 28 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν  στο Δήμο Εορδαίας  η Άσβεστόπετρα ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στην 8^η θέση.

ΔΕΘ: Η  κοινότητα υποχρεώθηκε  να συνεισφέρει  για την 3^η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης  το Σεπτέμβριο του 1928  δραχμές 300.

Το 1938  το κ.σ ψήφισε εισφορά δια τη ΔΕΘ για τη συμμετοχή του Ν.Κοζάνης  2000 δρχ. (60/1976).

Ο Κων/νος Ζαρομυτίδης έλαβε  Αργυρούν μετάλλιον  διά έκθεση προϊόντων αγελαδινού βουτύρου  και βίκο (Β.Ε 20-1-35).

Εκλογικά: Στις εκλογές που διεξήχθησαν στις 30/5/2015 οι άρρενες εκλογείς ψήφισαν στο  ενδέκατον εκλογικό τμήμα με έδραν το χωρίον Δέβρη εις το οποίον θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και οι των χωρίων Ραδούνιστα, Σούλποβον και Χασάν –Κιόϊ τόπον ψηφοφορίας ορίζομεν το ελληνικόν δημοτικόν σχολείον.

Εκλογές της 25-9-32,  Ψηφοφορίσαντες: 344. Φιλελεύθεροι: 45. Λαϊκοί:134.  Αγροτικοί:28.  Εργατικοί αγροτικοί:130. Προοδευτικοί:20.  Εθνικοριζοσπαστι-

κό: 37. Ενιαίο Μέτωπο εργατών Αγροτών:30. Δημ.Παπαδήμος:30 (60/1519).

 

Εκλογές 9/6/1935 .Ψηφοφορίσαντες 245 (εγγεγραμμένοι 300). Λαϊκόν –Εθνικόν Ριζοσπαστικόν Κόμμα153, Μακεδονική Ομάς Ανεξαρτήτων πολιτευτών 37. Μεμονωνένος υποψήφιος Παπαδόπουλος 15. Λευκά 40. Άκυρα 0.

   Για το δημοψήφισμα της 3^ης Νοεμβρίου 1935  ψήφισαν Βασιλευομένη δημοκρατία  244. Αβασίλευτη δημοκρατία 25.  Λευκά 7.

Εκπαιδευτικά: (Έκθεσις εκ της επιθεωρήσεως σχολείων της εκπαιδευτικής περιφερείας Κοζάνης. 18-3-17)

«Το διδακτήριον είναι κοινοτικόν, ισόγειον, ευάερον, ηλιόλουστον και σύγκειται εκ δύο αιθουσών, επαρκών τον χώρον. Υλικόν σχολείου: Δύο μαυροπίνακες, ων ο έτερος μικροσκοπικός, 2 τράπεζαι, 2 καθίσματα, 2 θρανία παλαιού τύπου. Μαθητές εγγεγραμμένοι 56. Παρόντες 45. Διδάσκαλος ο Χαρίσιος Παπαεμμανουήλ υποδιδάσκαλος του Ιεροδιδασκαλείου Σάμου. Φανή Κάπτση, υποδιδ. και τελειόφοιτος του Παρθεναγωγείου Μοναστηρίου, μειλίχιος, σεμνή και ευπειθής. Αγαπά πολύ το σχολείον και τα νήπιά της, εν τω προσώπω των οποίων διακρίνει τις εζωγραφισμένην την χαράν, ιδία όταν η διδασκαλία της συνοδεύηται και υπό ασματίων. Μεταχειρίζεται διάφορα εποπτικά μέσα και παίγνια, τέρποντα τα νήπια. Είναι ειδική εις το μάθημα της ωδικής και έχει φωνήν τερψίθυμον».

Διδακτήριο ισόγειο, λιθόκτιστο, στερεό αποτελούμενο εκ δύο μικρών και χαμηλών δωματίων μετά μικρού διαδρόμου κατά το μέσον. Είναι ανάγκη να κτισθεί νέον διδακτήριο διταξίου τύπου, η κοινότης όμως παρ’ όλες τις παρακλήσεις, επικλήσεις και συστάσεις αδιαφορεί τελείως, τούτου ένεκα πρέπει να αναλάβει την μέριμνα το κράτος. Κάτοικοι 450, τάξεις 4, μαθητές 55. Νήπια 36 (30-5,10-6/1923).

Μετά την αποχώρηση  των Μουσουλμάνων και την εγκατάσταση προσφύγων κατελήφθη το κεντρικόν τζαμίον, το οποίον μεταρρυθμιζόμενον και επισκευαζόμενον καταλλήλως θα καταστή διτάξιο διδακτήριο. Η κοινότης διέθεσε τρεις χιλιάδες δραχμές και οι κάτοικοι δι’ εράνου πέντε χιλιάδες. Κάτοικοι 450, πρόσφυγες 350, τάξεις 5. Μαθητές 85 (16-9/1-10/ 1923).

Διδακτήριο χρησιμοποιείται το πρώην τουρκικό τζαμί. Το παλιόν σχολείον μετά την αύξηση των μαθητών λόγω της εγκαταστάσεως προσφύγων δε δύναται να περιλάβει το σχολείον, σε αυτό θα λειτουργήσει μόνο το νηπιαγωγείο. Κάτοικοι γηγενείς 450, πρόσφυγες 350. Μαθητές 67 άρρενες και 45 θήλεις. Η νηπιαγωγός διδάσκει και στην α΄ και β΄ τάξη του δημοτικού (12-21/11/1924  ΑΒΕ 70 ΣΑΕ73).

Το εποπτικόν Συμβούλιον  γνωμοδοτεί όπως ιδρυθούν νυκτερινές σχολές στην Ασβεστόπετρα, Μυλοχώρι, Ολυμπιάδα, Ασβεστόπετρα, Περδίκκα, Καρδιά, Κομνηνά (18-9-1929).

Διδακτήριο είναι παλαιό τουρκικό οίκημα διασκευασμένο σε δύο αίθουσες και ένα γραφείο το οποίο χρησιμοποιείται ως αίθουσα παραδόσεως. Το τέταρτον τμήμα στεγάζεται σε επισκευασθέν οίκημα χρησιμοποιούμενο άλλοτε ως καφενείο (28/5/37).

Διδακτήριο νέόδμητο τύπου τετραταξίου, αποπερατωθέν προ έτους περίπου. Σχολικός κήπος υπάρχει, έκτασις απερίφρακτος σε απόσταση 300 μ. (20/1/39).

Το διδακτήριο του νηπιαγωγείου στεγάζεται σε οίκημα πεπαλαιωμένο ενοικιασθέν παρά της κοινότητας, το ήμισυ του οποίου χρησιμοποιείται δια τη στέγαση της Γ΄ Δ΄τάξεως του δημοτικού σχολείου. Αριθμός νηπίων 35 (28/5/37).

   Διδακτήριο νηπιαγωγείου παλιό, ανταλλάξιμο οίκημα, έναντι του δημοτικού σχολείου, ευρύχωρον μεν, αλλά πολύ παλαιόν. Νήπια 95 εκ των οποίων τα θήλεα 49 (10/1/39).

   Σχολική επιτροπή (17-8-1928) κατά σειρά, πρόεδρος, ταμίας, μέλος: Κων. Ζαρομύτης, Γεω. Κοτζαφύλης, Κ. Γοτουχίδης.

Διδάσκαλοι:Τσιώτη Όλγα εξ Ασβεστόπετρας, 1909, πτυχιούχος Διδασκαλείου Νηπιαγωγών (Ασβεστόπετρα 38).

Αγγελίδης Αλέξανδρος από Καρς , μετεκπαιδευθείς (Ασβεστόπετρα 37).

Δεληβάνη Βασιλική εκ Κοζάνης, 1914, πτυχιούχος Διδασκαλείου (Ασβεστόπετρα 38).

Δεληγιάννη Λεβεντία, εξ Ασβεστόπετρας , πτυχιούχος 5/ξίου διδασκαλείου (Ασβεστόπετρα 38).

Κύρου Τριαντάφυλλος εξ Ασβεστόπετρας,1888,πτυχιούχος Υποδ/λείου Θεσσαλονίκης (Ασβεστόπετρα 38).

   Έρανοι: Υπέρ του οικοτροφείου θηλέων Κοζάνης το ποσό των 100 δρχ.το έτος 1927.

   Την Κυριακή 24 Νοεμβρίου 1929 πραγματοποιήθηκε παλλαϊκός έρανος

για την ανέγερση του μνημείου του εθνομάρτυρος Μητροπολίτου Σμύρνης Χρισόστομου 201,70 δρχ. (60/1645).

Ιερά: Ιερός ναός Αγίου Γεωργίου ανεγερθείς το 1955. Ιερός ναός Αγίου Δημητρίου, ανεγερθείς το 1965.

   Κατοχή: Από την κοινότητα αναφέρεται στις 8-10-45 ότι  παρελήφθησαν κατά τα έτη 1941-42 παρά του Ερυθρού Σ. Θεσ\νίκης 24 ορφανά τα οποία παρελήφθησαν από τους οικείους το 1944.

 Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας στις 31/12/1918. Ο οικισμός Χασάνκιοϊ μετονομάζεται στις 1/2/1927 σε Ασβεστόπετρα. Στις 4/12/1997 προσαρτάται στο δήμο Πτολεμαΐδος.

   Στις 22 Μαρτίου 1925 ο πρόεδρος της κοινότητας Δημήτριος Τουρνάς υποβάλλει την παραίτησή του υπό τον όρο να παραμείνει κοινοτικός σύμβουλος. Πρόεδρος αναλαμβάνει ο Λάζαρος Αγγελίδης.

  

 Στις κοινοτικές εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στις 25-10-1925 ψήφισαν  108  εκλογείς και έλαβαν ψήφους οι: Λάζαρος Αγγελίδης 91, Κων/νος Χαλαϊδόπουλος 74, Φώτιος Παπαζαχαρίου 71, Κων/νος Αλεξανδρίδης 59, Θεόδωρος Παπαδόπουλος 59, Κων/νος Ζαροματίδης 59.

Ο Υποδιοικών Καϊλαρίων στις 30-12-24 αναφέρει στο Νομάρχη ότι στο συνοικισμό Χανσακιόι (Ασβεστόπετρα) είναι εγκαταστημένοι περί τις 40 οικογένειες Καυκασίων οίτινες δεν αντιπροσωπεύονται στο κοινοτικό συμβούλιο με αποτέλεσμα να γίνεται αφορμή διενέξεων μεταξύ αυτών και των ετέρων προσφύγων οι οποίοι και αντιπροσωπεύονται καταλλήλως. Δεδομένου ότι απεχώρησε του κ.σ. ο Γ.Δρούμας αναχωρήσας δια περιφέρεια Θεσσαλονίκης φρονούμε ότι θα ήτο σκόπιμο αντί του αναχωρήσαντος Γ. Δρούμα διοριστεί εις τη θέση αυτού ο Λάζαρος Αγγελίδης του Ηλία,  Καυκάσιος

«Αποδεικτικόν

Εν Χανσακιόι σήμερον την 6^η του μηνός Δεκεμβρίου 1925 ημέρα Κυριακή ο υπογεγραμμένος Αλέξανδρος Αγγελίδης δημοδιδάσκαλος Χανσακιόι κατόπιν αιτήσεως του κ. προέδρου Χανσακιόι ανέγνωσα επ’ εκκλησίας το πρακτικό της απόφασης του κοινοτικού συμβουλίου 6-12-25

Οι μάρτυρες  Ελ. Αλεξάνδρου» Ο Αναγνώστης

Στις 8-6 το κ.σ με πρόεδρο το Λάζαρο Αγγελίδη  ψηφίζει πίστωση 600 δρχ. για αγορά καταλλήλων σινδονίων προς καταπολέμηση της ακρίδας. Στις 12-6 η κοινότητα ψηφίζει πίστωση 500 δρχ. δια καταπολέμηση της εμφανισθείσης ακρίδας.

Το κ.σ Ασβεστόπετρας αναφέρει στο Νομάρχη στις 13-6-29 ηρνήθη να ψηφίσει το ποσό των 10.000 δραχμών που καθορίσθηκε για το Ταμείο Οδοποιίας το 1929  με τη δικαιολογία ότι η κοινότης έχει επειγούσας ανάγκας δια κατασκευήν οδών και γεφυρών.

Ο Νομάρχης Κοζάνης Ι.Αναγνωστόπουλος με επιστολή στον πρόεδρο της κοινότητος συγχαίρει τους κατοίκους δια την προσφορά τριών μόσχων, προβάτων και αρνίων 23, πουλερικών 210, εκατό ζευγών καλτσών, μιας φανέλας, δύο κασκόλ, 5 οκ. μαλλίων, 3900 οκάδων σιτηρών και η εκ 1330 συν 666 δρχ. εξόδων παραστάσεως προέδρου προς το μαχόμενο Στρατόν δια την τιμή και ανεξαρτησία της Ελληνικής Πατρίδος (Μ.Β 24-11-1940).

   Οικονομικά: Αίτησις κατοίκων κοινότητας Ασβεστόπετρας Εορδαίας στις 1-11-31  προς τον κ. Νομάρχη Κοζάνης.

   «Το κ. σ  δια παλαιάς αποφάσεως απαγόρευσε την εις το κοινοτικό δάσος βοσκή των αιγών μας, περιορίσαν ταύτην εις πολύ στενόν χώρον τούτου όλως ανεπαρκώς, στερουμένου φυτείας και πολύ δύσβατο. Δια προηγουμένου αιτήσεως παρακαλέσαμε τον κ. πρόεδρο μετά του κοιν. Συμβουλίου όπως ει δυνατόν επιτρέψωσι τη βοσκή των αιγών τούτων εις μεγαλυτέρα εκ της προηγουμένης, ίνα δυνηθεί οπωσδήποτε να επαρκέσει εις αυτάς προς βοσκή.

  

Επί της αιτήσεως ταύτης ουδεμία απόφασις εδόθη, ως φαίνεται όμως θα είναι αρνητική.

Επειδή κ. Νομάρχα προς βοσκήν αίγες είναι περίπου εβδομήκοντα (αρ.70). Επειδή αύται τυγχάνουσι τα μόνα γαλακτοφόρα των περισσοτέρων οικογενειών, επειδή πολλές οικογένειες έχουν ανά μία ή δύο και είναι απαραίτητες για τους απόρους οικογενείας παρακαλούν να συστήσετε εις το ανωτέρω κοιν. Συμβούλιο και καθορίσει μέρος του κοιν. δάσους προς βοσκή των αιγών μας από του σημείου Δερβέν μέχρι του Κακιντός».

Πεσόντες: Γεώρ. Α.Πετρόπουλος Ασβεστόπετρα κοιν. υπάλληλος από Γερμανούς (60/1054).

Πληθυσμός:1913=979, 1920=907, 1928=1061, 1940=1305, 1951=1148, 1961=1158, 1971=1032, 1981=896, 1991=828, 2001=740, 2011=739.

Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος Ασβεστόπετρας "Ο Προφήτης Ηλίας" (1η Παραδοσιακή Μουσική χορευτική εκδήλωση2018).

 

 

 

 

 

Αμυγδαλέα (Μπιγιούκ Τεκελέρ) Δήμου Κοζάνης

 

Αμυγδαλέα  (Μπιγιούκ Τεκελέρ) Δήμου Κοζάνης

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου “Οικισμοί Δήμου Κοζάνης”

Σελίδες 226 Έτος έκδοσης 2022

 

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 380 μ. στη διαδρομή Κοζάνη, Πετρανά, Βαθύλακκος, Αμυγδαλιά. Βρίσκεται δυτικά της λίμνης του Πολυφύτου και σε απόσταση 14 χλμ. από Κοζάνη. Πλησιέστεροι οικισμοί Βαθύλακκος, Ανατολή.

Ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Ελίμειας. Μαζί με τους οικισμούς Ανατολή, Σταυρωτή αποτελούν την Τοπική Κοινότητα Αμυγδαλέας.

Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 71 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν  στο Δήμο Κοζάνης  η Αμυγδαλέα  ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στην 68η θέση.

Αρχαιότητες: «Αντιπροσωπευτικό δείγμα της ειδωλοπλαστικής των νεολιθικών χρόνων είναι το ανθρωπόμορφο ειδώλιο, που βρέθηκε στο χωριό Αμυγδαλιά του Νομού Κοζάνης. Είναι συγκολλημένο από τρία κομμάτια και σώζεται σε καλή κατάσταση. Ο πηλός που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του είναι πορτοκαλόχρωμος με λίγες προσμίξεις. Το ειδώλιο είναι χειροποίητο, παριστάνει γυναικεία μορφή καθιστή σε σκαμνί και φέρει γραπτή διακόσμηση κοκκινωπού χρώματος. Η μορφή είναι πληθωρική με τονισμένα τα γυναικεία χαρακτηριστικά. Η διακόσμηση καλύπτει όλη την επιφάνεια και τα θέματά της θυμίζουν σχηματοποιημένα κλαδιά, ενώ η διακόσμηση που υπάρχει κάτω από την κοιλιά ίσως αποδίδει κάποιο στοιχείο του ενδύματος, πιθανόν ζώνη»

(«Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Ιστορικό - Λαογραφικό και Φυσικής Ιστορίας Μουσείο Κοζάνης». odysseus.culture.gr). 

Εκλογικά: Στις πρώτες βουλευτικές εκλογές 30-5-1915 οι άρρενες εκλογείς ψήφισαν στο  ενδέκατον με έδραν το χωρίον Κιτσιλέρ (Βαθύλακκος) ένθα θέλουσι ψηφίσει οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και οι των χωρίων Κιουτσούκ Τεκελέρ (Ανατολή), Μπουγιούκ Τεκελέρ (Αμυγδαλέα), Γιανουσλού (Ν. Σιγή), Χατζήρανη (Μεσιανή), Μπιτσελή (Κουβούκλια), Χατζομουρλού (Ροδίτης), Ακσακλή (Λεύκαρα), συνοικίαι Ορτουλάρ,  Χατζηϊσελέρ, Μεντισλή, Κιρτζιλέρ Κοφουλάρ, Δαουτλή, τόπον δε ψηφοφορίας ορίζομεν το Μουσουλμανικόν τέμενος.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Κοζάνης του 1915 ήταν εγγεγραμμένοι 48 άρρενες εκλογείς άπαντες μουσουλμάνοι.

Εκπαίδευση: Το νέον διδακτήριον αποπερατώθη το 1926. Είναι εφοδιασμένο μόνο δι’ επαρκών νέων τριέδρων θρανίων, μαυροπίνακος, γεωγραφικού χάρτου της Ελλάδος και ουδέν άλλο. Διδάσκαλος ο Νικόλαος Ξανθίδης διορισμένος στο σχολείο από το Φεβρουάριο του 1927. Κάτοικοι 180 πρόσφυγες. Μαθητές 24 άρρενες και 40 θήλεις (Σχολικό έτος 1926-27  ΑΒΕ 70 ΣΑΕ73).

Διδακτήριο νεόδμητο τύπου μονοταξίου κατασκευασθέν υπό της Τ.Α.Π (Ταμείον Αποκαταστάσεως Προσφύγων).  Ως προς το υλικόν υπάρχουν 5 θρανία, 1 πίναξ μικρός, 1 μικρό τραπέζι, 5 πολιτικοί χάρτες, 1 αριθμητήριο, 2 καθίσματα. Σχολικός κήπος δεν υπάρχει ελλείψει ύδατος. Μαθητές  19. Η υγιεινή κατάσταση των μαθητών δεν είναι καλή λόγω της ελονοσίας, η οποία αναπτύσσεται εις την υπάρχουσα τεχνητή δεξαμενή προς ύδρευση ζώων και κατοίκων (29/1/38).

Διδακτήριο, μονοτάξιο, νεόδμητο, επαρκές, περιλαμβάνον γήπεδο 1.200 μέτρων, εκ του οποίου συνεστήθη η διάθεση αναλόγου τμήματος δια σχολικό κήπο. Τα διοικητικά και οικονομικά βιβλία απωλέσθησαν κατά την γενομένη λεηλασία του σχολείου, περισωθέντος μόνο του Μαθητολογίου. Μαθητές ανέρχονται στους 29 (8/10/1941).

Διδάσκαλος: Μπλάτζα Βασιλική εκ Καταφυγίου 1908, πτυχιούχος 3/ξίου διδασκαλείου (Αμυγδαλιά 38).

Ιερά: Ιερός ναός Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Προφήτης Ηλίας.

         Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας στις 31/12/1918 με έδρα τον οικισμό  Μπιγούκ Τεκελέρ με συμμετοχή των οικισμών Κιουτσούκ Τεκελέρ και Χασιλάρ. Στις 8/8/1928 ο οικισμός Μπιγούκ Τεκελέρ μετονομάζεται σε Αμυγδαλιά (σε Αμυγδαλέα στις 16/10/1940) και ο οικισμός Χασιλάρ σε Σταυρωτή. Στις 16/10/1940 το όνομα του οικισμού Κιουτσούκ Τεκελέρ διορθώνεται σε Μικρόν Τεκελέρ και στις 10/10/1955 σε Ανατολή. Στις 13/3/1971 η έδρα της κοινότητας μεταφέρεται από τον οικισμό Αμυγδαλέα στον οικισμό Σταυρωτή. Στις 4/12/1997 οι οικισμοί Ανατολή, Σταυρωτή, Αμυγδαλέα προσαρτώνται στο δήμο Ελιμείας.

         Το κ.σ στις 7-9-1921 ψήφισε πίστωση 250 δραχμών δια έξοδα του Μουφτή Κοζάνης, ενοίκιον οικίας, μισθός γραμματέα και αγορά επίπλων γραφείου (60/1640).

         Στις κοινοτικές εκλογές, 25-10-25, ψήφισαν 61 εκλογείς και έλαβαν ψήφους οι: Κωνσταντίνος Αγγελόγλου 22, Εμμανουήλ Σαμανδαρής 22, Δημήτριος Χιώτης 20, Νικόλαος Ξανθίδης 12, Ανδρέας Τραχανάς 8.

Πληθυσμός: 1913=153. 1920=168. 1928=77. 1940=172. 1951=176. 1961=171. 1971=15. 1981=2. 1991=81. 2001=35. 2011=13

Προσφυγικά: Ο προϊστάμενος του Εποικισμού Κοζάνης αναφέρει ότι οι  εγκατεστημένοι πρόσφυγες  στην Αμυγδαλιά στις 2/10/1928 ήταν Μικρασιάτες 34, πόντιοι 1.