Άνω Εκκλησία Γρεβενών-Εκκλησιές (Βιβίστι)

17. Άνω Εκκλησία

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου. Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386. Κοζάνη 2018. Αυτοέκδοση

 Η φωτογραφία από την ιστοσελίδα WWW.visit.gr

Γενικά: Ο οικισμός Άνω Εκκλησία αναγνωρίστηκε ως οικισμός στις 5-4-1981 και προσαρτήθηκε στην κοινότητα του Αγίου Κοσμά. Πρόκειται για μετεγκατάσταση του παλιού οικισμού Εκκλησιές (πρώην Βιβίστη)

Βρίσκεται στην κορυφή Τσούμα σε υψόμετρο 998 μέτρων και δίπλα στο εκκλησάκι της Αγίας Τριάδος, πάνω στο δρόμο Γρεβενών – Πενταλόφου και σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από τον παλιό οικισμό “Εκκλησιές”. Δίπλα στο δρόμο που οδηγεί προς το Μέγαρο  και κοντά στη διασταύρωση προς Λείψι, στην εκκλησία του Αγίου Ιωάννη μεταφέρθηκε και το κοιμητήριο του νέου χωριού. Οι κάτοικοι αποκαλούνται Κοπατσαραίοι, από τα  κοπάτσια τις μικρές βελανιδιές που ευνοούν την ανάπτυξη της κτηνοτροφίας. Ασχολήθηκαν και με τη μαστορική τέχνη.

Ιερά: Πανηγυρίζει στις 26 Ιουλίου στη μνήμη της Αγίας Παρασκευής, ενώ του Αγίου Πνεύματος πολλοί πιστοί συγκεντρώνονται στην Αγία Τριάδα (WWW.Vivisti).

Πληθυσμός:1981=17. 1991=27. 2001=79. 2011=25. (93^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011).

 Σύλλογοι: «Πολιτιστικός και Φιλοπροοδευτικός Σύλλογος Εκκλησιών – Γρεβενών Η Αγία Παρασκευή».

33. Εκκλησιές, οι (Βιβίστι)

Γενικά: Οι κάτοικοι εγκατέλειψαν το χωριό μετά το σεισμό του 1995 και έχτισαν οικίες στο νεόδμητο οικισμό Άνω Εκκλησιές. Απέχουν μεταξύ των 1 χιλιόμετρο. Το παλιό χωριό έχει σήμερα εγκαταλειφθεί οριστικά. Υψόμετρο του χωριού 931 μέτρα.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 34 χριστιανοί.

Κοινοτικά: Με το Διάταγμα 19-12-1918 (Φ.Ε.Κ. 260/1918) αναγνωρίστηκε ως Συνοικισμός Βιβίστι της Κοινότητας Τσιράκι, ενώ με το Διάταγμα 20-1-1927 (Φ.Ε.Κ. 18/1927) μετονομάστηκαν σε Εκκλησιά της Κοινότητας Αγίου Κοσμά. Ο Έπαρχος στις 28-11-34 ζητά από τον Επιστάτη του Ειδικού Ταμείου Επαρχιακής Οδοποιίας Γρεβενών  να λάβει τα απαιτούμενα στοιχεία δια τη σύνταξη μελέτης κατασκευής της βρύσεως «Πηγάδι» και παραλάβει  υπό του τέως προέδρου εκτελεσθείσες εργασίες, δια την περίφραξη του νεκροταφείου.

Εκπαίδευση: Το 1901-1902 λειτουργούσε Γραμματοδιδασκαλείο με 8 μαθητές (Αδάμου).

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Στεγάζεται σε δημόσιο οίκημα. Αποτελείται από αίθουσα και γραφείο. Μαθητές 42 (60/619).

«Απονέμεται γέρας και τιμητική διάκριση στο δημοδιδάσκαλο Θωμά Τζήρο για το σχολικό έτος 1937-38 διότι η μόρφωσή του  είναι αρκετά εγκυκλοπαιδική, προπαρασκευάζεται επιμελώς, κατέχει τη διδασκομένη ύλη, κάνει χρήση των μέσων εποπτείας, καλλιεργεί κηπάριον με ποικιλία φυτών αποκλειστικώς δια τη διδασκαλία. Κατά το παρελθόν έτος αποσπασθείς στο βλαχόφωνο θερινό σχολείο Σαμαρίνης επέδειξε εξαιρετικό ζήλο προς την εργασία του ιδίως εις την εξωσχολική, οργάνωσε ομάδα νεολαιών, δια διαφόρων επιδείξεων ειργάσθη και πέτυχε την εξύψωση του εθνικού φρονήματος των κατοίκων, καθώς και εφέτος εδέχθη να συνεχίσει τη δράση του ταύτη εις το αυτό σχολείο, παρά τα οικογενειακά του βάρη και τον πολυδάπανο εν Σαμαρίνη βίον» (30-6-1938 ΑΒΕ 70  ΣΑΕ 49).

Ο Διευθυντής του Δημοτικού Σχολείου Εκκλησιάς Γρεβενών Γεώργιος Κ. Χάσουλας με εξασέλιδη αναφορά στο Νομάρχη στις 10-12-39 μεταξύ άλλων αναφέρει: «Ο ένθερμος ζήλος και ενθουσιασμός μου προς το διδασκαλικό επάγγελμα, με παρότρυναν ώστε να φύγω και να αποχωρήσω εκ της ιδιαιτέρας μου πατρίδας Γραικού-Τριπόλεως, προτού λάβω το έγγραφο του διορισμού μου, και να έλθω, κατόπιν υπηρεσιακού σημειώματος του Σ^ου Υπουργείου  απευθυνόμενος προς τον Επιθεωρητή μου δια να με τοποθετήσει εις μέλλουσα οριστική μου θέση εις το χωρίον Κυδωνιές, εις την ιστορική γη τη Μακεδονική τη χώρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου μακράν των προσφιλών μου γονέων, αδελφών και συγγενών και υπό συνθήκες κλιματολογικές λίαν διαφορετικές των της Πελοποννήσου, και προσφέρω αμισθί επί τρεις ολοκλήρους μήνας τις υπηρεσίες  μου σύμφωνα με την ιερά αποστολή μου και υπαγόρευση της συνειδήσεώς μου και σύμφωνα με τις αντιλήψεις του Σου μας Άνακτα και του βαθυστοχάστου χαλκεντέρου Κυβερνήτου μας, προς 150 ελληνόπουλα του χωρίου Κυδωνιών Γρεβενών. Το έγγραφο διορισμού μου, διότι ο υπάλληλος επί των διευθύνσεων δεν διόρθωσε την παλαιά διεύθυνσή μου, ήλθε αργά, καθότι πήγε εις την ιδιαιτέρα μου πατρίδα κ.τ.λ.

Δια του Νόμου 6040 άρθρου 5 η θέση μου κατελήφθη υπό του προ ολίγου καιρού αποβιώσαντος συναδέλφου Θωμά Τζήμου και ήλθα να προσφέρω υπηρεσία σε 40 ελληνόπουλα του χωρίου Εκκλησιά  συνοικισμός της κοινότητας Αγίου Κοσμά.

            Με τη βοήθεια της Ε.Ο.Ν και Ε.Ο Νεανίδων προέβην στην ισοπέδωση και επέκταση της κοινοτικής πλατείας, που από 60 τ.μ που ήτο πρότερον, εμεγεθύνθη και επεξετάθη και έγνε 850 τ.μ.

            Δια το σχήμα  την καλή εμφάνιση και αρκετή επέκταση, εθυσιάστη ο σχολικός κήπος 60 τ.μ έχων το σχήμα του τριγώνου εντός της κατηφορημένης και ανωμάλου εκτάσεως της πρότερον πλατείας, όστις εμπόδιζε  όχι μόνο την κυκλοφορία των μαθητών κατά τας παιδιάς και την προσέλευση αυτών στο σχολείο, αλλά και αυτούς τους προς την εκκλησία προσερχόμενους χριστιανούς και αγοράσθηκε αντί 500 δρχ. υπό των κατοίκων και Σχολείου έκταση 50 τ.μ και εδόθη στην πλατεία. Μου υποσχέθηκαν ο ιερεύς και οι κάτοικοι να μου παραχωρήσουν ανάλογο έκταση  εκ της εκ 2 ½ στρεμμάτων αποτελούμενης ακαλλιέργητου εκτάσεως προς ίδρυση σχολικού κήπου.

            Ο ιερεύς δια λόγους καθαρώς αντιδραστικούς προς το σχολείο και προς έναν νεοδιορισθέντα  διδάσκαλο αντιδρά.

            Ο πρόεδρος κατά το παρελθόν σχολικό έτος προσήλθε, ιδέν τον ζήλον μου προς εργασία μου παραχώρησε μετά του κοινοτικού Συμβουλίου έκταση προς ίδρυση σχολικού κήπου εκ της εν λόγω ακαλλιεργήτου εκτάσεως μη αναγραφομένης εις την κυριότητα της εκκλησίας και σχολείου, αλλά μένει κοινός και αδιαίρετος.

            Δεν  προέβην στην καλλιέργεια της παραχωρηθείσης εκτάσεως αφ’ ενός μεν διότι, σεβάστηκα την αντίσταση και αδιαφορία του ιερέως, ελπίζοντας πως θα τον πείσω δια της παρακλήσεώς μου, ήτις δυστυχώς παρά την ικετευτική μου χροιά της παρακλήσεώς μου απέβην τελείως άκαρπος, αφ’ ετέρου δε επειδή ίδρυσα σχολικό αμυγδαλεώνα εκτάσεως 2 ½ στρεμμάτων περίπου. Δε μου εδόθη κατάλληλος και αρκετός χρόνος εις το να προβώ εις την εξεύρεση του χώρου και πραγματοποίηση συνάμα της καλλιεργείας τούτου. Ηρκέσθην μόνον εις το να μεταφέρω με τους μαθητές μου, με τους όνους του χωρίου επί δύο ημέρας λίθους εξ αποστάσεως 20΄ της ώρας προς κατασκευήν μάνδρας τοίχου εντός θα περίφραζα τον νεοϊδρυθέντα ανθόκηπο.

            Επίσης ο εκ του χωρίου μου Ευάγγελος Γαβριήλ, ευγενώς προσεφέρθη και μου παρεχώρησε εκ του αγρού του πλησίον του Σχολείου ευρισκομένου, 30 τ.μ επί μίαν διετία και το χρησιμοποίησα κατά το παρελθόν Σχολικό έτος ως σπορείο δασικών σπόρων (ακακία, σφένδαμοι, πεύκα κτλ.)». Μία απόπειρα δενδροφύτευσης  της πλατείας από το διδάσκαλο με καλλωπιστικά φυτά και στο κέντρο πλατάνου δεν καρποφόρησε καθ’ ότι η πλατεία διεκδικείται από την εκκλησία η οποία εκκλησία την  φύτεψε  με αμυγδαλιές (60/1521).

Ιερά: Εισόδια της Θεοτόκου, ενοριακός ναός. Άγιος Νικόλαος. Αγία Παρασκευή. Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 0 (1534-1692)  και στη Β΄ Γραφή 2 (από το 1692 και μετά).

Μακεδονομάχοι: Καλόγηρος Ιωάννης, Γκάρας Νικόλαος αγωνίστηκαν στο δίκτυο μεταφοράς και διανομής όπλων (Παπαδημητρίου. Σελίδες Ιστορίας Γρεβενών σ. 307).

Οικονομία: Λειτουργούσε σχολικός νερόμυλος.

Πληθυσμός: 1913=138. 1920=139. 1928=139. 1940= 179. 1951=169. 1961=133. 1971=126. 1981=92. 1991=58. 2001=24. 2011=1. (110^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 4 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 1.000 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 12 κατοικίες και ο φόρος ήταν 2.000 άσπρα.

Σύλλογοι: Πολιτιστικός και Φιλοπροοδευτικός Σύλλογος Εκκλησιών – Γρεβενών “Η Αγία Παρασκευή” 1979.

ΑΝΟΙΞΙΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

16.ΑΝΟΙΞΙΣ,Η

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου 
Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ"σελ. 386. Κοζάνη 2018 Αυτοέκδοση.

            Γενικά: “Η Άνοιξη είναι ένα μικρό γραφικό χωριό με πολύ φυσική ομορφιά που βρίσκεται στην εθνική οδό Γρεβενών-Καλαμπάκας 34χλμ από την πρωτεύουσα του νομού. Οι περισσότεροι κάτοικοι είναι πόντιοι που ήρθαν από τον Πόντο μετά το 1922. Η παράδοση αναφέρει πως πριν το 1922, 3 χλμ δυτικά υπήρχε ο οικισμός «καλύβια» όπου ζούσαν οι κολίγοι που δούλευαν στο τσιφλίκι του Αγά της περιοχής και οι οποίοι μετοίκησαν στη θέση «Αη-Λιάς» όταν ήρθαν οι πόντιοι. Ο οικισμός εκείνος κάηκε από τους Ιταλούς και οι κάτοικοί του μετακινήθηκαν στη θέση Άγιος Δημήτριος, δυστυχώς και ο νέος οικισμός κάηκε από τους Γερμανούς. Μετά από το γεγονός αυτό οι κάτοικοι μετοίκησαν στη σημερινή θέση και ο οικισμός ονομάστηκε «Άνοιξη»” (Καλιακάτσου Ζωή http://lykeio.karperou.gr).

Κοινοτικά: Με το ΦΕΚ 260Α με ημερομηνία 31-12-1918 ο οικισμός προσαρτάται στην κοινότητα Τσαπουρνιάς. Με το ΦΕΚ 18Α της 1-2-1927  ο οικισμός μετονομάζεται από Γρέους σε Γριά.  Με το ΦΕΚ 20Α στις 14-2-1961 ονομάζεται σε Άνοιξις (αντίθετο από την αρχική ονομασία). Στις 4-12-1997 αποσπάται από την κοινότητα Τρικοκκιάς και προσαρτάται στο δήμο Χασίων και στο διευρυμένο Δήμο Δεσκάτης στις 7-6-2010. Βρίσκεται  στο μέσον της επαρχιακής οδού Καρπερού, Αγιόφυλλου. 

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 3 χριστιανοί.

Κτήμα Άνοιξη Α.Ε: Πρόκειται μία ιδιωτική ελεγχόμενη κυνηγετική περιοχή εκτάσεως 2.954 στρεμμάτων δρυοδάσους (βόρεια της Άνοιξης, νοτιοδυτικά του Καρπερού, ανατολικά της Ανθρακιάς)  και αγρών και συμπίπτει με το ανατολικό τμήμα του Ιδιωτικού Δασοκτήματος «Ξηρός» ιδιοκτησίας των αδελφών Ξηρού στην περιοχή Άνοιξης Γρεβενών περίπου 8 χλμ. βορείως του Αγιόφυλλου Τρικάλων. Εγκαινιάστηκε στις 8 Μαΐου 2016. Η κυνηγετική περίοδος σε πτερωτά και τριχωτά θηράματα πραγματοποιείται από 15 Ιουλίου μέχρι την 10 Μαρτίου του εκάστοτε επόμενου έτους. Ακόμη προσφέρει τη δυνατότητα εκπαίδευσης κυνηγετικών σκύλων, περιβαλλοντική εκπαίδευση. (http://www.ihunt.gr) (http://money-tourism.gr).

Βρύσες: Στην Άνοιξη υπάρχουνε 4 βρύσες με τρεχούμενο νερό οι δύο κατασκευάστηκαν με λαξευτή πέτρα το΄22 και το΄50 αντίστοιχα. Απ΄ αυτές γίνονταν παλιά η ύδρευση του οικισμού. Οι άλλες δύο βρίσκονται στον κεντρικό δρόμο και είναι σύγχρονες. Το νερό τους έρχεται από μια παλιά βρύση στον Αη-Λιά. Στη θέση «κούγκι» ένα με ενάμιση χλμ. βόρια της Άνοιξης υπάρχει τσιμεντένια βρύση του΄64 (και ποτίστρες για τα ζώα της περιοχής) http://anoixhgrebena.blogspot.gr.

Λίμνη: Στη θέση «Βαρκά» 1,5 χιλιόμετρο βορειοανατολικά της Άνοιξης, μετά από γαιόφραγμα για αρδευτικούς λόγους δημιουργήθηκε τεχνητή λίμνη βάθους 17 μέτρων  η οποία περιστοιχίζεται από πλατάνια και ιτιές. Το χειμώνα στη λίμνη διαβιούν πάπιες. Ερασιτέχνες  ψαράδες αλιεύουν ψάρια από 5 ως 20 κιλά.

Εκπαίδευση: Ο διδάσκαλος Δημήτριος Γκαραβέλης εργασθείς επί εξαετίαν μετατίθεται εις Καλαμήτσι (Μ.Β 4-7-1937).

Ο Διευθυντής του σχολείου  στις 30-5-57 ζητά από το Νομάρχη όπως εγκρίνει τη χορήγηση αδείας στο Δημοτικό Σχολείο Γρηάς ίνα τούτο μεταβεί εις ιστορικό μέρος της Θεσσαλίας «Μετέωρα» (60/757).

Επισιτιστική βοήθεια: Οι κάτοικοι της κοινότητας Γριάς στις 4-8-50 (συνολικά 16) αναφέρουν στο Διευθυντή Εφοδιασμού Γρεβενών  ότι την 20^η Απριλίου 1950 επαναπατρίσθηκαν οι κάτοικοι και τροφοδοτήθηκαν από την υπηρεσία Προνοίας Καλαμπάκας μέχρι τέλους Μαΐου όπου και είχαν καταφύγει δια λόγους ασφαλείας. Έκτοτε εστάλη φύλλον διακοπής στην υπηρεσία  Κ.Προνοίας Γρεβενών και άπαντα τα σχετικά έγγραφα. Αυτή η μεταβολή δεν εσημειώθη στα βιβλία της υπηρεσίας εφοδιασμού Γρεβενών  η οποία ηρνήθη να χορηγήσει τα σχετικά τρόφιμα των μηνών Ιουνίου, Ιουλίου (60/1839).

Ιερά: Ενοριακός ναός Αγίου Νικολάου. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου η οποία με το  ΦΕΚ με ημερομηνία 5-2-1969 κρίθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο, ένα χιλιόμετρο ανατολικά του χωριού, εικόνες της οποίας φυλάσσονται στην εκκλησία του Αγ. Νικολάου. «Στην Κρέουση (Άνοιξη), στο δρόμο προς την Καλαμπάκα, υπήρχε μικρή Μονή, που εγκαταλείφθηκε το 1925. Το καθολικό της που τιμάται στη μνήμη του Αγίου Δημητρίου, είναι μικρός μονόχωρος ναός με νάρθηκα και με τοιχογραφίες του 17^ου αιώνα» (Μαρία Αποστόλου http://gefiri.gr).

Πληθυσμός: 1913=17. 1920=11. 1928=147. 1940=204. 1951=199. 1961=233. 1971=168. 1981=194. 1991=167. 2001=151. 2011=93. (55^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1579 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 49 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 1.600 άσπρα.