Οροπέδιον Γρεβενών

80. Οροπέδιον, το  (Βηλιά)

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ.386 Κοζάνη 2018

Γενικά: Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 843 μέτρων με πλησιέστερους οικισμούς το Μέγαρο, Λείψι,, Σύνδεντρο. Απέχει από την πόλη των Γρεβενών 10 χιλιόμετρα.

“Έχει 80 οικογένειες χριστιανικές, 2 εκκλησίες και φρέαρ προ της εκκλησίας” (Σχινάς 1866).

Κοινοτικά: Στις 31-12-1918 ορίστηκε ως έδρα της κοινότητας Βελιάς η οποία ως προς το όνομα διορθώθηκε στις 17-10-1919 σε Βηλιά. Το 1927 μετονομάζεται σε Οροπέδιον. Το 1997 προσαρτάται στο Δήμο Κοσμά του Αιτωλού και στις 7-6-2010 στο διευρυμένο Δήμο Γρεβενών. Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 107 χριστιανοί

.

Στις κοινοτικές εκλογές του 1925 ψήφισαν 63. Εκλέχτηκαν: Μιχαλόπουλος Ν. Σταύρος 41, Γιαννούλας Αθαν. Στέργιος 30, Αναγνώστου Γεώργιος 25, Κόραβος Χρ. Παναγιώτης 17, Τολιόπουλος Γ. Ευθύμιος 16, Τουλιόπουλος Αθαν. Ευάγγελος 16. Οι εκλογές διεξήχθησαν εν γένει με μεγίστη τάξη και ακρίβεια ο πρόεδρος εφορευτικής Επιτροπής Νικόλαος Δ. Κόραβος. Τακτικά μέλη Γεώργιος Φ. Φιλιόπουλος, Αδάμ Ηλιάδης δημοδιδάσκαλος[1]. Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 28-8-34 αναφέρει στο Νομάρχη ότι στην κοινότητα δεν υπάρχει τελείως κινίνη. Ο  πρόεδρος της κοινότητος αναφέρει  στις 10-11-38 στο Νομάρχη ότι σύμφωνα με τις διαταγές απαγορεύεται ο αλωνισμός των σιτηρών εντός του χωριού. Οι κάτοικοι αδυνατούν να κατασκευάσουν αλώνια και αχυρώνες έξω του χωριού καθότι δεν υπάρχει δυστυχώς κοινοτικό μέρος πέριξ του χωρίου, το οποίο παραχωρούμενο θα κατασκεύαζαν αχυρώνες και αλώνια διότι το πλησίον μέρος κοινοτικό είναι κατωφερές, δύσβατο και τελείως ακατάλληλο προς χρησιμοποίησή του. Ζητούν από το Νομάρχη να επιτρέψει τα αλώνια να λειτουργούν εντός του χωριού καθ’ ότι μέχρι σήμερα ουδεμία πυρκαγιά σημειώθηκε αλλά πρωτίστως  θα μπορούν να επιβλέπουν και την οικία των, διατρέφοντες τα μικρότερα τέκνα των ως και τα ζώα των. Στο Οροπέδιο υπάρχει αναθηματική στήλη από το 1936 (60/957). Στις 21-2-1952 υποβάλλονται τα δικαιολογητικά για διορισμό του Πατσιαρίκα Νικόλαου του Βαρσάμη ως κλητήρα της κοινότητας

Η κοινότης Οροπεδίου  στις 26-2-52 αναφέρει ότι «τυγχάνει ορεινή άγονος και με ελαχίστη ποσότητα αγρών εκάστης οικογενείας και εξ αυτών των καλλιεργουμένων το εν τρίτον και περισσότερα είναι τελείως άγονα. Είναι τελείως κατεστραμμένοι πυροπαθείς με 70% λεηλατημένοι από άκρον εις άκρον. Υπήρχαν 4000 αιγοπρόβατα και τώρα μόλις μετά βίας υπάρχουν περί τα 800. Ζώα μεγάλα μόλις μετά βίας φθάσαμε περί τα 90. Ενώ υπήρχαν 150 φορτηγά και αροτριώντα και ευτυχώς χορήγησε η Γεωργική υπηρεσία διαφορετικά θα ήταν νεκροί έως τώρα. Από τον Ιούνιο 1952 και εντεύθεν πήραμε μόνο για Νοέμβριο και Δεκέμβριο 1952 τρόφιμα τους δε υπόλοιπους 7 μήνες τους αφήσαμε καθ’ ότι οι κάτοικοι δεν δύνανται να τα πληρώσουν και υπάρχει μεγάλη πτώχεια και πείνα. Οι κάτοικοι του χωρίου μας διαμαρτύρονται δια τη χορήγηση της κοινοτικής βοηθείας ήτις χορηγήθηκε  σε κοινότητες πολύ παραγωγικές από την ιδική μας και ότι το δικαιολογητικό ότι είναι χαλαζόπληκτοι αύται είναι κατά πολύ ανώτεροι στην  παραγωγή από την κοινότητά  μας. Και ως παράδειγμα φέρουμε τον Έλατο όστις είναι γειτονικός. Ενώ κ. Νομάρχα εάν παραδεχθούμε τους χαλαζόπληκτους πρέπει να λάβουμε υπόψη και την καταστροφή όπου βόσκησαν τα σιτηρά μας και του λίβα σήμερα  οι κάτοικοι στερούνται του επιουσίου και διαμαρτύρονται. Δια τούτο σας παρακαλούμε όπως ευαρεστούμενοι λάβετε υπόψη την πτώχεια των κατοίκων και όπως συμπεριληφθούμε στον  πίνακα Καναδικής βοηθείας. Ο πρόεδρος της κοινότητας Βασιλόπουλος» (60/1246)

Στις 1-4-57 η κοινότης ζητά από το Νομάρχη παραχώρηση προωθητήρος (μπουλντόζας) δια  διάνοιξη οδού τρριών χιλιομέτρων από Γρεβενά προς Οροπέδιον.

Αρχαιότητες: Στη θέση “Παλιοβέλια” αποκαλύφτηκαν κιβωτιόσχημοι τάφοι (Σαμσάρης ).

Δελτίο Κοινοτικής Απογραφής: Πρόεδρος Αχιλλέας Κόραβος. Μέλη Στέργιος Γιαννούλης, Μηνάς Ζιώγας, Απόστολος Αναγνώστου, Γρηγ. Μιχαλόπουλος. Συνεδρίαση 12 Ιουλίου 1945. Πληθυσμός 515. Κατοικίες 93.  Εκ των οποίων 53  κατεστράφησαν ολοσχερώς και μερικώς 10 δια πυρκαγιάς υπό των Γερμανών στις 9 Ιουλίου 1944. Νόσος ελονοσία. Θύματα 1 εκ του πολέμου.

             Διαβατήρια: α) Κόραβος Κυριαζής του Ιωάννου κλάσεως 1910 έλαβε διαβατήριο στις 20-3-26 δια Αβησσυνία. β) Βασίλειος Ιωάννου Κόραβος κλάσεως 1920 στις 20-3-26 διαβατήριο για Αβησσυνία (60/1628). γ) Ζιώγος Κωνσταντίνος του Ευθυμίου με έτος γεννήσεως 1915 ζητά διαβατήριο στις 13-5-1929. Ο πατήρ Ευθύμιος είναι στην Κωνσταντινούπολη. Η μητέρα Ευαγγελή ως επίτροπος σύζυγος του Ευθυμίου Ζιώγου υπέβαλε την αίτηση. Τον υιόν της θα συνοδεύσει ο Βασ. Δ. Παπαλέξης. Αίτηση 18-6-29. Εφημέριος Πατσαρίκας, πρόεδρος Σταύρος Μιχαλόπουλος.

Εκπαίδευση: Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Οίκημα δημόσιον. Αποτελείται από δύο αίθουσες. Εις εκάστην αίθουσα φοιτούν 35 μαθητές. Το οίκημα είναι νεόδμητον, η στέγη αυτού έπαθε βλάβη, πλην όμως επισκευάζεται και εντός μίας εβδομάδας αποπερατώνεται η επισκευή της στέγης, της οποίας η δαπάνη είναι εξασφαλισμένη (60/619). Εκποιήθηκε  στις 29-5-1955 ξυλεία του καταρεύσαντος δημοτικού σχολείου αντί του ποσού των 160 δραχμών.

Ιερά: Στον κώδικα αρ.201 της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ζάβορδας αναφέρεται ως Βελία χωρίον με τρεις αφιερωτές. Ενοριακός ναός των Παμμεγίστων Ταξιαρχών με έτος ανέγερσης το 1864. Άγιος Γεώργιος, Αγία Παρασκευή, Άγιος Αθανάσιος, Άγιος Νικόλαος.

Κατοχή: Ο πρόεδρος της κοινότητας  στις 31-8-41 αναφέρει στο Νομάρχη  ότι μέχρι σήμερα ουδεμία παραχώρηση τροφίμων εγένετο στην κοινότητα όπως έγινε στις άλλες κοινότητες ήτοι ελαίου, σάπωνος κλπ. Οι κάτοικοι του χωριού στερούνται παντελώς όλων των τροφίμων (60/1015).

Δηλώσεις Ζημιών Πολέμου

α) Τόσκας Ιωάννης του Αθανασίου δημοδιδάσκαλος. Εκτέλεση του πατρός μου ιερέως Αθανασίου Τόσκα την 7^ην Ιουλίου 1944 β) Χαρίσιος Χαριζόπουλος του Αλεξάνδρου τραυματίας υπό των Γερμανών την 9^ην Αυγούστου 1943 και ενοσηλεύθην εις το Νοσοκομείο Πενταλόφου και υπό την νοσηλεία του ιατρού Αλεξάνδρου Βασιλοπούλου και κατέστην μερικώς ανίκανος έχων την σφαίρα εις τον βραχίονα της δεξιάς χειρός και υπέστην ζημία ανερχομένη εις Δραχμές 300.000 ή χιλιάδας οκάδας σίτου κατ’ έτος και δεν δύναμαι να διατηρήσω την 6μελή οικογένειά μου η οποία αποτελείται εκ των δύο γερόντων γονέων και της συζύγου μου ως και των 2 ανηλίκων τέκνων μου. γ) Γρηγόριος Πατσιαρίκος του Βαρσάμη όμηρος υπό των Γερμανών συλληφθείς την 7^ην Ιουλίου 1944 εις Γρεβενά και επανήλθον στην οικίαν μου την 3^ην Νοεμβρίου 1944 κρατηθείς όμηρος εις Θεσσαλονίκη και η προξενηθείσα ζημία των 4 μηνών ανέρχεται εις δραχμάς 100.000 η οποία επροξενήθη από την καθυστέρηση της εργασίας μου και εκ του επαγγέλματος σιδηρουργού (26-9-45).

δ) Η εκλλησιαστική επιτροπή του χωρίου δηλούμεν ότι κατά το χρονικό διάστημα από 8^ης Ιουλίου 1944 έως 15 Ιουλίου ιδίου μηνός και ιδίου έτους η εκκλησία του χωριού μας «Άγ. Ταξιάρχης» υπέστη υπό των Γερμανών τας κάτωθι ζημίας αποτιμωμένας παρ’ ημίν ως ακολούθως: Χρυσαφικά και ασημικά αξίας 500.000 δρχ. Δύο στολές άμφια   400.000                 

Πέντε κανδήλες 30.000 Δύο μανουάλια μπρούντζινα 70.000 ε) Ο κάτωθι υπογεγραμμένος Δημήτριος Γ. Φιλιόπουλος πρόεδρος Σχολικής Εφορείας Οροπεδίου ότι κατά το χρονικόν διάστημα από 8^ης Ιουλίου 1944 έως 11 ιδίου μηνός του ιδίου έτους το Δημοτικό Σχολείο Οροπεδίου υπέστη υπό των Γερμανών τας κάτωθι ζημίας αποτιμωμένας υπ’εμού ως ακολούθως. Είκοσι θρανία δίεδρα Ν.Τ καινουργή.   Εξήκοντα υαλοπίνακες. Παραθυρόφυλλα και κάσες παραθύρων πέντε (5) Δέκα πέντε χάρτες πανόδετοι, 20 εικόνες Διαθήκης, 20 εικόνες καινής Διαθήκης, 20 εικόνες ζωολογίας και φυτολογίας, το Αρχείον του Σχολείου και της Σχολικής Εφορείας (15-4-45).

Μακεδονομάχοι: Μουστάκας Γεώργιος δολοφονήθηκε από Τούρκους (Παπαδημητρίου. Σελίδες Ιστορίας Γρεβενών σ. 306).

Οικονομία: Ιδρυτικά μέλη του Πανεπαρχιακού 

Αμπελουργικού Συλλόγου Γρεβενών με ημερομηνία ιδρύσεως 12 Σεπτεμβρίου 1926 ήταν ο Πολιόπουλος Ευθύμιος.

           Πεσόντες: Στρατ. Κόραβος Κων/νος του Παναγιώτη, 27 ΣΠ. Μεταξύ Μνήμα Γραίας-Γκούρι Τόπιτ στις 5-4-41 (ΔΙΣ). 

Υπάρχει μνημείο πεσόντων 1919-1922 με έντεκα (αρ.11) πεσόντες.

Πληθυσμός: 1854=24 στεφάνια. 1913=399. 1920=388. 1928=409. 1940=486. 1951=430. 1961=415. 1971=274. 1981=293. 1991=217.  2001=189. 2011=110. (47^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011).

             Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος Οροπεδίου.

---

[1] Τα αποτελέσματα των κοινοτικών εκλογών στην επαρχία Γρεβενών (61 κοινότητες)  δημοσιεύονται για πρώτη φορά στο περιοδικό “ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ»” του Επιμορφωτικού Εξωραϊστικού Εκπολιτιστικού Συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών Τεύχος 6^ον , έκδοση 2014 σελ. 10 ως 16.

.

Νεοχώριον Γρεβενών

78. Νεοχώριον, το (Γουρνάκι)

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ"

Γενικά: Ο οικισμός Γουρνάκι, με υψόμετρο 572 μέτρα, μαζί με τη Χολένιστα (Δίπορο) και Σαρακίνα αποτέλεσαν το 1918 την κοινότητα Σαρακίνας. Μετονομάσθηκε σε Νεοχώριον στις 9-9-1950. Οι κάτοικοι του παλιού οικισμού  “Γουρνάκι” άρχισαν να εγκαταλείπουν το χωριό από το 1928. Αρκετοί εγκαταστάθηκαν στους Πυλωρούς. Τα πρώτα σπίτια που κτίστηκαν στον  τόπο που βρίσκεται ο σημερινός οικισμός Νεοχώριον, ήταν το έτος 1939.  Ήρθαν και από άλλα μέρη και δημιούργησαν χειμαδιά στο νέο χωριό. Το 1943 κάηκε το χωριό από Γερμανούς. “Έχει 10 οικίες” (Σχινάς 1866). Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 40  χριστιανοί

Κοινοτικά: Πραγματοποιήθηκε έρανος υπέρ των οικοτροφείων και ορφανοτροφείων τη συγκεκριμένη ημερομηνία 25-3-1937 σε όλους τους οικισμούς σύμφωνα με απόφαση του Νομάρχη.  Ερανική επιτροπή, ο διευθυντής του σχολείου Βασίλειος Καρακάσης, ο Αχιλλέας Λιάκος και Κων\νος Καφετζής, μετά από καταμέτρηση βρέθηκε το ποσό των 25 δραχμών (60/1632). Ο Έπαρχος Σπύρος Κ. Τσιγαρίδας υποβάλλει προς το Νομάρχη Κοζάνης την από 28 Μαρτίου 1953 αίτηση του ημίσεως και πλέον των εκλογέων –κατοίκων των χωρίων Δίπορου και Νεοχωρίου της κοινότητος Σαρακίνης με την οποία ζητούν τη σύσταση ιδίας κοινότητος δια αποσπάσεώς των εκ της κοινότητας Σαρακίνης. Ειδικότερα πρέπει να εξακριβωθούν πλην των άλλων οι πόροι των συνοικισμών τούτων και τα εξ αυτών ετήσια έσοδα τα οποία εισάγονται στην κοινότητα Σαρακίνας, ως και τη βιωσιμότητα της κοινότητας Σαρακίνας μετά την αναγνώριση των συνοικισμών σε κοινότητα. Η κοινότητα σύμφωνα με τις αντιλήψεις του υπουργείου δε θεωρείται βιώσιμη αν δε διαθέτει πόρους, δια την αντιμετώπιση των απαιτουμένων δαπανών διοικήσεως, μισθού γραμματέως, έξοδα παραστάσεως προέδρου, ενοίκιο κοιν. καταστήματος, προμήθεια γραφικής ύλης κλπ. ειδών απαραιτήτων δια το γραφείο της κοινότητος, δια την καταβολή των υποχρεωτικών εισφορών αυτής, δια την εκτέλεση έργων κοινής ωφελείας ίνα ούτω πραγματοποιεί τους κοινωνικούς και δημοσίου χαρακτήρος σκοπούς αυτής (60/675).

            Η επιτροπή αναγνωρίσεως των συνοικισμών Νεοχωρίου, Δίπορου ως κοινότητα αποτελούμενη από το Νομάρχη Γεώργιο Βήχο, Χρ. Μπέλμπα προέδρου Πρωτοδικών Κοζάνης και Βασιλείου Σκουβάκλη Διευθυντού Νομαρχίας και Θεοχ. Κογιαντή αναπληρωτού του κωλυομένου Νομομηχανικού Κοζάνης αποφάσισε  στις 23-2-54 ομοφώνως να απορρίψει την αίτηση των κατοίκων των ως άνω Συνοικισμών της κοινότητος Σαρακίνης περί αναγνωρίσεως των συνοικισμών εις ιδίαν κοινότητα δια το λόγο ότι δεν είναι δυνατόν να καταστεί βιώσιμος επί τη βάσει των σημερινών οικονομικών στοιχείων.

Αρχαιολογικά: Οικισμός περιόδου χαλκού  στην περιοχή «Αγίου Κωνσταντίνου» Διπόρου[1].

Εκκλησίες: Στην παλιά τοποθεσία, παλιό “Γουρνάκι” υπάρχουν οι εκκλησίες της Γεννήσεως της Θεοτόκου (πανηγύρι 8 Σεπτεμβρίου) με έτος κτήσης 1900, ενοριακός ναός, ο Άγιος Αθανάσιος και τα εξωκλήσια του Προφήτη Ηλία και Αγίας Παρασκευής. Στο νέο χωριό, το Νεοχώρι, δεσπόζει στην πλατεία η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου με έτος θεμελίωσης το 1964.

Αφιερωτές στη Μονή Αγίου Νικάνορος: Σύνολο αφιερωτών 180 εκ των οποίων 58 της Α΄ γραφής, 119 της Β΄ γραφής και 3 από αφιέρωμα χωραφιού. 

Εκπαίδευση: Μετά  την απελευθέρωση, 1912, λειτουργούσε σχολείο με 12 μαθητές με δάσκαλο το Νικόλαο Κακάλη από Κατάκαλη 17 ετών έναντι μισθού 5 λιρών μαζί με τα τρόφιμα που συντηρούνταν. Το σχολείο χρηματοδοτούνταν από τους γονείς των μαθητών.

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: Στεγάζεται σε δημόσιο οίκημα αποτελούμενο από αίθουσα 26 τ.μ.  Φοιτούν 15 μαθητές. Το οίκημα είναι κατάλληλο και δια μελλοντική στέγαση του σχολείου με προσανατολισμό μεσημβρινό (21-9-37) (60/619).

«Μαθητές: 15, 17, 12, 13, 14[2].

Διδακτήριο: Κατάσταση ικανοποιητική. Ανηγέρθη το 1921. Προσανατολισμός μεσημβρινός να ληφθεί υπόψη ότι το σχολείο άρχισε να λειτουργεί από το δεύτερο δεκαήμερο του Ιανουαρίου και ο διδάσκαλος είναι ρωσόφωνος τα αποτελέσματα μπορούν να χαρακτηριστούν ικανοποιητικά οφειλόμενα στην εργατικότητα του διδασκάλου Ιάκ. Συμεωνίδη (12/3/1931).

Υλικό: Έχει 2 θρανία πολύεδρα, ένα κομμάτι πίνακος, 1 μικρό τραπέζι (12/3/1931). Προσετέθη γεωγραφικός χάρτης Ελλάδας μεγάλος (5/11/1931). 3 ακατάλληλα θρανία, 1 πίναξ, 1 χάρτης, τίποτε άλλο (24/6/1937). Ελλιπέστατο σε έπιπλα και εποπτικά μέσα, ακατάλληλα θρανία παλιά (21/5/1939).

Σχολική βιβλιοθήκη: Σχολική βιβλιοθήκη δεν υφίσταται (21/5/1939).

Σχολικός κήπος: Ελλείψει χώρου δεν καλλιεργείται εκτός λίγων μέτρων έμπροσθεν του διδακτηρίου με άνθη και μερικά λαχανικά (5/4/1931). Ιδρύθηκε και καλλιεργήθηκε (14/5/1938). Μικρή έκταση καλλιεργηθείσα πέριξ του σχολείου έχει τον τύπο κήπου σχολικού (21/5/1939).

Φοίτηση: Τακτική. Άτακτη, απόντες 14 (21/5/1939).

Άλλες πληροφορίες: Οι μαθητές παρουσιάζονται κουρελιασμένοι και κάτισχνοι. Το  χωριό δέρνεται από τη φτώχεια (5/11/1931). Υπηρέτησαν από Δεκέμβριο μέχρι 11-4-1939  ο Παπακωνσταντίνου Νικόλαος  νεοδιορισθείς πτυχιούχος Παιδαγωγικής Ακαδημίας. Μέχρι 15-5-39 κλειστό.

Διδάσκαλοι: Συμεωνίδης Ιάκωβος, Καρακάσης Βασίλειος, Γκιάτας Κων/νος, Παπακωνσταντίνου Νικόλαος»[3].  

Οικονομία: Η κτηνοτροφία, η καλλιέργεια εύφορων χωριών, η εργατικότητα αποτελούν τους βασικούς παράγοντες ανάπτυξης του οικισμού. Στο χωριό λειτουργεί εργαστήριο τυροκομικών προϊόντων ο Αθανάσιος Δήμζας.

Πληθυσμός: 1859=14 στεφάνια. 1913=119. 1920=112. 1928=68. 1940=81. 1951=98. 1961=151. 1971=135. 1981=151. 1991=152. 2001=138. 2011=116. (45^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς της Π.Ε Γρεβενών με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 92 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 10.200 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 88 κατοικίες και ο φόρος ήταν 9.440 άσπρα.

Σύλλογοι: Αθλητικός Σύλλογος Νεοχωρίου.

---

[1] Απόστολος Παπαδημητρίου. Σελίδες Ιστορίας Γρεβενών. Τόμος Α΄σ.65.

[2]Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως: 12/3/1931, 5/11/1931, 24/6/1937, 14/5/1938, 21/5/1939.

[3] Τάνια Αποστόλου. Η εκπαίδευση στην επαρχία Βοϊου (Ανασελίτσης) στην περίοδο του μεσοπολέμου. Μεταπτυχιακή εργασία ΠΔΜ 2015.