Δοξαράς Γρεβενών

30.ΔΟΞΑΡΑΣ,Ο (μεικτός οικισμός)
Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου  Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ  σελ.386 Κοζάνη 2018

Γενικά: Είναι χτισμένος σε υψόμετρο 585 μέτρων, με πλησιέστερους οικισμούς το Μαυρονόρος, τον Έλατο, τα Γρεβενά, τους Μαυραναίους.

Ο οικισμός Μπούρα στις 31/12/1918 προσαρτάται στην κοινότητα Γρεβενών. Στις 1/12/1927 μετονομάζεται σε Δοξαράς.Με την ίδια επωνυμία υπάρχει και στη Λάρισα.

Ο οικισμός διαρρέεται από τον ποταμό Δοξανίτη.

Είναι ένα από τα χωριά των Κουπατσιαραίων τα οποία  βρίσκονται στα δυτικά της πόλης των Γρεβενών και είναι: ο Δοξαράς (Μπούρα), η Κυρακαλή, ο Έλατος (Ντιβράνι), το Κάστρο, Αναβρυτά (Βραστινό), η Καληράχη (Βραβονίστα), η Αετιά (Τσουριάκας), το Μεσολούρι, το Πρόσβορο (Δέλνο ή Δέλβινο), η Αλατόπετρα (Τούζι), το Δοτσικό (Ντούσκο), οι Φιλιππαίοι (στα βλάχικα Φιλκλί ή Φιρκλί), το Πολυνέρι (Βοντεντσκό), το Πανόραμα (Σαργαναίοι, στα βλάχικα Σιάργκανλι), η Λάβδα, το Περιβολάκι (Λιπινίτσα), ο Ζιάκας (Τίστα), το Σπήλαιο, το Τρίκωμο (Ζάλοβο), το Παρόρειο (Ριάχοβο), ο Σταυρός (Παλιοχώρι), το Κοσμάτι (στα βλάχικα Κουσμάτσλι), ο Σιταράς (Σίτοβο), οι Μαυραναίοι (στα βλάχικα Μαβράνλε), το Μαυρονόρος, το Κηπουριό (στα βλάχικα Τσιπουρίε), η Λαγκαδιά (Ζάπαντο, Ζαπανταίοι), το Μικρολίβαδο (Λαμπανίτσα) και το Μοναχίτι (στα βλάχικα Μουναχίτλου)[1].

 Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 14 χριστιανοί.

“τσιφλίκιον με 10 οικογένειες παρά την όχθη του γρεβενίτικου ποταμού” (Σχινάς 1866).

Έκθεση επιθεωρητή Σακελλάρη 1941: Ο υπάρχων ναός Αγία Παρασκευή φέρει την ημερομηνία ανεγέρσεως 1877.

Εκπαίδευση: Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου το έτος 1937: «Στεγάζεται σε ιδιωτικό οίκημα και καταβάλλεται ετήσιο μίσθωμα 2700 δραχμών. Νοικιάζεται εν μόνο δωμάτιο του δευτέρου ορόφου του ιδιωτικού οικήματος. Οι μαθητευόμενοι μαθητές του δωματίου είναι 35. Το μίσθωμα είναι ακατάλληλο διότι δεν έχει τις απαιτούμενες διαστάσεις. Ευρίσκεται υπό κατασκευή κτιρίου, πλην όμως εκτός της μελέτης του εργοδηγού Μ.Υ.Κ Γρεβενών, της χαράξεως των θεμελίων, της εναποθηκεύσεως 8000 οκάδων ασβέστου, εξαγωγής της καταλλήλου ξυλείας και της συναθροίσεως 8-10 κ.μ λίθων ουδεμία άλλη εργασία εγένετο ελλείψει χρημάτων» (60/619).

Το δ.σ στις 24-6-54  εγκρίνει ομοφώνως την πληρωμή για διάφορα είδη επάθλων των νικητών στις Γυμναστικές επιδείξεις των μαθητών του Δημοτικού Σχολείου Δοξαρά αξίας 100 δραχμών στο δικαιούχο χορηγητή βιβλιοχαρτοπώλη Αλέξανδρο Παπανικολάου (60/459).

Ιερά: Ενοριακός ναός Αγίου Γεωργίου. Πανηγυρίζει του Αγίου Γεωργίου και Ζωοδόχου Πηγής.

To  Δημοτικό Συμβούλιο στις 15 Οκτωβρίου 1954 ψηφίζει πίστωση 3.000 δραχμές για ανέγερση της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου, ενοριακός ναός.

Κώδικας αρ.201 της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ζάβορδας: Αφιερωτές από 1534 ως 1692  ήταν 14 και από το 1692 και μετά ένας. Το χωριό αναφέρεται ως Πούρα.

Οικονομία: Με αίτησή τους οι πρόσφυγες κάτοικοι του Συνοικισμού Δοξαρά στις 24-8-35 αναφέρουν στο Νομάρχη Κοζάνης ότι η καλλιεργήσιμη έκταση του Συνοικισμού δεν επαρκεί για τις ανάγκες και ζητούν να απαλλοτριωθεί  η γειτονική θέση “Πουλτσάρ” ανήκουσα στο Δημόσιον, τόσον η καλλιεργήσιμος έκταση  όσον και η βοσκήσιμος προς διατροφή των ζώων.

Πληθυσμός: 1913=57. 1920=66. 1928=154. 1940=191. 1951=221. 1961=267. 1971=244. 1981=215. 1991=207. 2001=221. 2011=208. (26^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 9 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 1.100 άσπρα. ενώ το 1579 ήταν 22 κατοικίες και ο φόρος ήταν 850 άσπρα.

Σύλλογοι: Εκπολιτιστικός Σύλλογος Δοξαρά. Δραστηριότητες: Άναμμα αποκριάτικου φανού. Χορευτικό τμήμα. Πρωτοχρονιάτικες εκδηλώσεις με κάλαντα στα νοικοκυριά του χωριού. Δημοτικές και ποντιακές βραδιές.

---

[1] Αστέριος Ι.Κουκούδης . Μελέτες για τους Βλάχους. http://www.vlachs.gr

Δίπορον Γρεβενών

30. Δίπορον, το (Χολένιστα)

Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελίδες 385 Κοζάνη 2018

Γενικά: Ο οικισμός Χολένιστα, χτισμένος σε υψόμετρο 630 μέτρων από τη θάλασσα,  μετονομάσθηκε σε Δίπορον στις 20-1-1927 με το ΦΕΚ Α.18/1927. Για αρχιερατική εισφορά που πραγματοποιήθηκε από τη Μητρόπολη Γρεβενών το 1859 οι οικογένειες ήταν 27.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 48 χριστιανοί.

Το Μάρτιο του 1953 οι κάτοικοι του Διπόρου (190) και Νεοχωρίου (92)  με αίτημα στην Επαρχία Γρεβενών ζητούν να αποσπαστούν από την κοινότητα Σαρακίνης και να αποτελέσουν ιδία κοινότητα.

         “Έχει 30 οικίες, εκκλησία, βρύσες” (Σχινάς 1866).

           Απελευθερώθηκε από τον Τουρκικό ζυγό στις 8 Οκτωβρίου 1912 από τα εθελοντικά σώματα του Δικώνυμου Μακρή (1877-1939) και του Ιωάννου Καραβίτη (1883-1949).

Αρχαιότητες: Αρχαιολογικά ευρήματα στο χωριό Δίπορο έχουν αποκαλυφθεί στις εξής περιοχές: Στην περιοχή Κτιό και Παναγιά ευρήματα κατοικιών, εργαστηρίων κεραμικής καθώς και νεκροταφείο του οικισμού, τα οποία ανάγονται στη νεολιθική εποχή καθώς και στην ύστερη εποχή του χαλκού, στην περιοχή του Αγ. Αθανασίου 2 αγάλματα των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, ίχνη οικισμού και πολλά νομίσματα του 4ου π.Χ αιώνα, στην περιοχή του λόφου του Αγ. Κων/νου τείχη χρονολογημένα στον 3ο π.Χ αι., στο κέντρο του χωριού 2 μαρμάρινες επιγραφές του 2ου π.Χ αιώνα. Στον περίβολο του ναού του Αγ. Νικολάου αποκαλύφθηκε μαρμάρινη στήλη αφιερωμένη στον Ασκληπιό της εποχής του 2ου μ.X αι[1]. 

Εκκλησίες: Ενοριακός ναός Αγίου Δημητρίου, Κοίμησις της Θεοτόκου, Ταξιαρχών, Αγίας Μαρίνης, Άγιος Αθανάσιος, Προφήτης Ηλίας, Αγία Παρασκευή (κοιμητηριακός), Άγιος Νικόλαος.

Σχολείο: Έχει 140 κατοίκους, υπάρχει κοινός δάσκαλος, με μισθό 400 γρόσια που αμείβεται από την εκκλησία, μαθητές γύρω  στους 20 (1873-74. Πηγή Ηλίας Γάγαλης greveniotiς.gr βλέπε Βιβλιογραφία).

Ενθύμηση από το Μηναίο του ιερού Ναού Αγίου Νικολάου Εξάρχου «Εις το 1886 εχριμάτισα Διδάσκαλος εγώ ο Δημήτριος Αναγνώστης[2] από χορίον Χωλενίστα εις χορίον Έξαρχου επίτροπος ίταν ο γιόργιος Χατζή Και ευφιμέριος παπα Χριστόδουλος Παλιωκαστρο” και άλλη ενθύμηση «Εγώ Σοφολογιότατος διδάσκαλος Ρούσης Χρί…από χωρίον Χωλέ…ήμουν διδάσκαλος εδώ εις το χωρίον Έξαρχου 520. Διάβαζα μαθητάδες 10 και προόδεψαν καλά 1895 Απριλίου 12».

Κατά την επίσκεψη του επιθεωρητή των Δημοτικών σχολείων Βοΐου κ. Οικονόμου στις 11-6-33 (Β.Ε) οι κάτοικοι παράτησαν τις εργασίες τους, προκειμένου να ακούσουν τα λόγια του επιθεωρητή που αφορούσαν την πρόοδο των παιδιών τους. 

Η κατάστασις του διδακτηρίου μετρία δυναμένη να βελτιωθεί ικανοποιητικώς αν εκτελεσθεί η μελέτη περί επισκευής του ως υπεδείχθη. Υπάρχουν ακατάλληλα θρανία και ελλιπή, πίναξ, υδρόγειος σφαίρα και ολίγοι χάρτες. Σχολικός κήπος αποτελείται από δενδρόκηπο καλώς καλλιεργημένο. Μαθητές εγγεγραμμένοι 29 (24-6-37). 

«Μαθητές: 29, 35, 33, 34, 32, 29, 30, 25[3].

Διδακτήριο: Διδακτήριο είναι υποφερτό, προσανατολισμός μεσημβρινός, αποτελείται από αίθουσα διδασκαλίας, γραφείο, δωμάτιο διδασκάλου (13/3/1931). Δεν παρουσιάζει ουδεμία μεταβολή (5/11/1931). Μετρία κατάσταση δυναμένη να βελτιωθεί ικανοποιητικώς αν εκτελεσθεί η μελέτη περί επισκευής του (24/6/1937). Εξευρέθησαν πόροι δια την εκτέλεση μελετηθεισών επισκευών (15/3/1938). Μετρία κατάσταση, επίκειται η εκτέλεση των αναγκαίων ριζικών επισκευών (21/5/1939).

Υλικό: Θρανία πολύεδρα, 2 θερμάστρες, 2 μαυροπίνακες, χάρτης Ελλάδος (13/3/1931). Προσετέθη γεωγραφικός χάρτης Ελλάδας μεγάλος (5/11/1931). Προσετέθησαν 7 χάρτες μικροί (1/6/1933). Προσετέθησαν δύο καθίσματα και 2 χάρτες (15/3/1934). Υπάρχουν ακατάλληλα θρανία και ελλιπή, πίναξ, υδρόγειος σφαίρα και λίγοι χάρτες (24/6/1937). Ελλιπέστατο σε εποπτικά μέσα και διδακτικά όργανα. Τα υπάρχοντα θρανία είναι ακατάλληλα (21/5/1939).

Υπηρεσιακά βιβλία-Βιβλιοθήκη: Σχολική βιβλιοθήκη δεν υφίσταται (13/3/1931). Σχολική βιβλιοθήκη ελλείψει μέσων δε συνεστήθη (5/11/1931). Πενιχρά προς χρήση διδασκάλου (24/6/1937).

Σχολικός κήπος: Φυτεύτηκαν προ λίγων ημερών εντός της αυλής μερικά δέντρα (13/3/1931). Εξευρέθη χώρος. Απομένει το περίφραγμα, μετά δυσκολίας θα επιτευχθεί λόγω ελλείψεως χρημάτων (5/11/1931). Καλλιεργείται και καπνός υπέρ του σχολείου (26/5/1932). Εφυτεύθησαν πλέον των 50 στρεμμάτων χέρσου γης με 2000 περίπου δέντρα. Η πράξη αύτη κέντρισε το ζήλο και των πέριξ συνοικισμών οι οποίοι προσπαθούν να τον μιμηθούν. Το σχολικό ταμείο με τα φυτευθέντα δένδρα θα εξασφαλίσει πάγιο εισόδημα (15/3/1934). Δενδρόκηπος καλώς καλλιεργημένος (24/6/1937). Υπάρχει αξιόλογος καλώς και αποδοτικώς καλλιεργούμενος (15/5/1938). Αξιόλογος καλώς και αποδοτικώς καλλιεργούμενος ως αμυγδαλεών (21/5/1939).

Φοίτηση: Τακτική θήλεις φοιτούν μόνο στην Α΄ τάξη (13/3/1931). Η διδαχθείσα ύλη είναι ανάλογη στα μαθήματα πλην της Αριθμητικής, των Τεχνικών και της Γραμματικής. Γενικώς τα αποτελέσματα της εργασίας του σχολείου είναι μέτρια δεδομένου ότι λειτούργησε με τις τρεις πρώτες τάξεις (10/6/1931). Εκ των 7 απουσιαζόντων οι δύο άρρενες μετενεγράφησαν στο δημ. Σχ. Πόρου (26/5/1932).

Διδάσκαλοι: Παπαδόπουλος Σάββας, Γιωτόπουλος Δημήτριος»[4].

Μονή  Ζάβορδας: Οι κάτοικοι στάθηκαν πολύ κοντά στο μοναστήρι. Τούτο καταδεικνύεται από το πλήθος των αφιερωτών για την ψυχική τους σωτηρία όπως καταγράφονται στον Κώδικα της Ζάμπουρδας.  Έτσι αφιερωτές της περιόδου 1534-1692 από Δίπορο έχουμε 151 και από 1693 και μετά 309. 

Οικονομία: Οικονομικά στηρίχθηκε στην καλλιέργεια  δημητριακών στα εύφορα κτήματα και στην κτηνοτροφία. Το Μάρτιο του 1934 η Ιερά Μονή Αγίου Νικάνορος εκποιεί 62 τεμάχια αγρού  από το αγρόκτημα Διπόρου. Λειτουργούσαν δύο νερόμυλοι εκ των οποίων ο ένας εκκλησιαστικός της Αγίας Μαρίνης.

Πληθυσμός:1859=27 στεφάνια. 1913=150.1920=165. 1928=168. 1940=189. 1951=197. 1961=274. 1971=228. 1981=185. 1991=139. 2001=119. 2011=85. (57^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 126 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 9.500 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 214 κατοικίες και ο φόρος ήταν 14.000 άσπρα.

Σύλλογος: Πολιτιστικός Σύλλογος Διπόρου με έτος ιδρύσεως το 1980.

---

[1] Άρης Λαναράς, Δίπορον Γρεβενών.

[2] Ψάλτης, οι διδάσκαλοι ήταν και ψάλτες

[3]Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως: 13/3/1931, 5/11/1931, 26/5/1932, 1/6/1933, 15/3/1934, 24/6/1937, 15/5/1938, 21/5/1939.

[4] Τάνια Αποστόλου .Η εκπαίδευση στην επαρχία Βοΐου (Ανασελίτσης) στην περίοδο του μεσοπολέμου. Μεταπτυχιακή εργασία  ΠΔΜ 2015

Διασελλάκιον Γρεβενών

29. Διασελλάκιον, το (Σέλισμα)

Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ. 386 ΚΟΖΑΝΗ 2018

 

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 750 μέτρα βρίσκεται μεταξύ των οικισμών Παρασκευή, Κατάκαλη, Άγιος Γεώργιος, Δεσκάτη, Δασοχώριον. Με το ΦΕΚ 260 Α με ημερομηνία 31/12/1918 ο οικισμός Σέλισμα προσαρτάται στην κοινότητα Δεσκάτης. Στις 28/9/1927 ο οικισμός μετονομάζεται σε Διασελλάκι. Με το ΦΕΚ 10 Α με ημερομηνία 21-1-1943 ο οικισμός αποσπάται από την επαρχία Γρεβενών του Νομού Κοζάνης και υπάγεται στην επαρχία Ελασσώνος του Νομού Λαρίσης. Με το ΦΕΚ 185 Α  με ημερομηνία 30/10/1964 αποσπάται από την επαρχία Ελασσώνος και υπάγεται στην επαρχία Γρεβενών του Ν. Γρεβενών. 

Πληθυσμός:1913=51. 1920=61. 1928=33. 1940=63. 1951=123. 1961=28. 1991=11. 2001=8. 2011=2. (108^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011).