ΑΝΟΙΞΙΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

16.ΑΝΟΙΞΙΣ,Η

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου 
Από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ"σελ. 386. Κοζάνη 2018 Αυτοέκδοση.

            Γενικά: “Η Άνοιξη είναι ένα μικρό γραφικό χωριό με πολύ φυσική ομορφιά που βρίσκεται στην εθνική οδό Γρεβενών-Καλαμπάκας 34χλμ από την πρωτεύουσα του νομού. Οι περισσότεροι κάτοικοι είναι πόντιοι που ήρθαν από τον Πόντο μετά το 1922. Η παράδοση αναφέρει πως πριν το 1922, 3 χλμ δυτικά υπήρχε ο οικισμός «καλύβια» όπου ζούσαν οι κολίγοι που δούλευαν στο τσιφλίκι του Αγά της περιοχής και οι οποίοι μετοίκησαν στη θέση «Αη-Λιάς» όταν ήρθαν οι πόντιοι. Ο οικισμός εκείνος κάηκε από τους Ιταλούς και οι κάτοικοί του μετακινήθηκαν στη θέση Άγιος Δημήτριος, δυστυχώς και ο νέος οικισμός κάηκε από τους Γερμανούς. Μετά από το γεγονός αυτό οι κάτοικοι μετοίκησαν στη σημερινή θέση και ο οικισμός ονομάστηκε «Άνοιξη»” (Καλιακάτσου Ζωή http://lykeio.karperou.gr).

Κοινοτικά: Με το ΦΕΚ 260Α με ημερομηνία 31-12-1918 ο οικισμός προσαρτάται στην κοινότητα Τσαπουρνιάς. Με το ΦΕΚ 18Α της 1-2-1927  ο οικισμός μετονομάζεται από Γρέους σε Γριά.  Με το ΦΕΚ 20Α στις 14-2-1961 ονομάζεται σε Άνοιξις (αντίθετο από την αρχική ονομασία). Στις 4-12-1997 αποσπάται από την κοινότητα Τρικοκκιάς και προσαρτάται στο δήμο Χασίων και στο διευρυμένο Δήμο Δεσκάτης στις 7-6-2010. Βρίσκεται  στο μέσον της επαρχιακής οδού Καρπερού, Αγιόφυλλου. 

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 3 χριστιανοί.

Κτήμα Άνοιξη Α.Ε: Πρόκειται μία ιδιωτική ελεγχόμενη κυνηγετική περιοχή εκτάσεως 2.954 στρεμμάτων δρυοδάσους (βόρεια της Άνοιξης, νοτιοδυτικά του Καρπερού, ανατολικά της Ανθρακιάς)  και αγρών και συμπίπτει με το ανατολικό τμήμα του Ιδιωτικού Δασοκτήματος «Ξηρός» ιδιοκτησίας των αδελφών Ξηρού στην περιοχή Άνοιξης Γρεβενών περίπου 8 χλμ. βορείως του Αγιόφυλλου Τρικάλων. Εγκαινιάστηκε στις 8 Μαΐου 2016. Η κυνηγετική περίοδος σε πτερωτά και τριχωτά θηράματα πραγματοποιείται από 15 Ιουλίου μέχρι την 10 Μαρτίου του εκάστοτε επόμενου έτους. Ακόμη προσφέρει τη δυνατότητα εκπαίδευσης κυνηγετικών σκύλων, περιβαλλοντική εκπαίδευση. (http://www.ihunt.gr) (http://money-tourism.gr).

Βρύσες: Στην Άνοιξη υπάρχουνε 4 βρύσες με τρεχούμενο νερό οι δύο κατασκευάστηκαν με λαξευτή πέτρα το΄22 και το΄50 αντίστοιχα. Απ΄ αυτές γίνονταν παλιά η ύδρευση του οικισμού. Οι άλλες δύο βρίσκονται στον κεντρικό δρόμο και είναι σύγχρονες. Το νερό τους έρχεται από μια παλιά βρύση στον Αη-Λιά. Στη θέση «κούγκι» ένα με ενάμιση χλμ. βόρια της Άνοιξης υπάρχει τσιμεντένια βρύση του΄64 (και ποτίστρες για τα ζώα της περιοχής) http://anoixhgrebena.blogspot.gr.

Λίμνη: Στη θέση «Βαρκά» 1,5 χιλιόμετρο βορειοανατολικά της Άνοιξης, μετά από γαιόφραγμα για αρδευτικούς λόγους δημιουργήθηκε τεχνητή λίμνη βάθους 17 μέτρων  η οποία περιστοιχίζεται από πλατάνια και ιτιές. Το χειμώνα στη λίμνη διαβιούν πάπιες. Ερασιτέχνες  ψαράδες αλιεύουν ψάρια από 5 ως 20 κιλά.

Εκπαίδευση: Ο διδάσκαλος Δημήτριος Γκαραβέλης εργασθείς επί εξαετίαν μετατίθεται εις Καλαμήτσι (Μ.Β 4-7-1937).

Ο Διευθυντής του σχολείου  στις 30-5-57 ζητά από το Νομάρχη όπως εγκρίνει τη χορήγηση αδείας στο Δημοτικό Σχολείο Γρηάς ίνα τούτο μεταβεί εις ιστορικό μέρος της Θεσσαλίας «Μετέωρα» (60/757).

Επισιτιστική βοήθεια: Οι κάτοικοι της κοινότητας Γριάς στις 4-8-50 (συνολικά 16) αναφέρουν στο Διευθυντή Εφοδιασμού Γρεβενών  ότι την 20^η Απριλίου 1950 επαναπατρίσθηκαν οι κάτοικοι και τροφοδοτήθηκαν από την υπηρεσία Προνοίας Καλαμπάκας μέχρι τέλους Μαΐου όπου και είχαν καταφύγει δια λόγους ασφαλείας. Έκτοτε εστάλη φύλλον διακοπής στην υπηρεσία  Κ.Προνοίας Γρεβενών και άπαντα τα σχετικά έγγραφα. Αυτή η μεταβολή δεν εσημειώθη στα βιβλία της υπηρεσίας εφοδιασμού Γρεβενών  η οποία ηρνήθη να χορηγήσει τα σχετικά τρόφιμα των μηνών Ιουνίου, Ιουλίου (60/1839).

Ιερά: Ενοριακός ναός Αγίου Νικολάου. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου η οποία με το  ΦΕΚ με ημερομηνία 5-2-1969 κρίθηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο, ένα χιλιόμετρο ανατολικά του χωριού, εικόνες της οποίας φυλάσσονται στην εκκλησία του Αγ. Νικολάου. «Στην Κρέουση (Άνοιξη), στο δρόμο προς την Καλαμπάκα, υπήρχε μικρή Μονή, που εγκαταλείφθηκε το 1925. Το καθολικό της που τιμάται στη μνήμη του Αγίου Δημητρίου, είναι μικρός μονόχωρος ναός με νάρθηκα και με τοιχογραφίες του 17^ου αιώνα» (Μαρία Αποστόλου http://gefiri.gr).

Πληθυσμός: 1913=17. 1920=11. 1928=147. 1940=204. 1951=199. 1961=233. 1971=168. 1981=194. 1991=167. 2001=151. 2011=93. (55^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011). Στο κατάστιχο του έτους 1579 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 49 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 1.600 άσπρα.

ΑΝΘΡΑΚΙΑ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

15.ΑΝΘΡΑΚΙΑ,Η

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου

Από το βιβλίο μου ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ σελ. 386. Κοζάνη 2018 Αυτοέκδοση

Γενικά: Με το ΦΕΚ 260Α με ημερομηνία 31-12-1918  ο οικισμός Μάνες προσαρτάται στην κοινότητα Γκριντάδων (Αιμιλιανού). Στις 1-2-1927 μετονομάζεται σε Ανθρακιά. Μαζί με την κοινότητα Αιμιλιανού προσαρτάται στη νεοσύστατη κοινότητα των Αγίων Θεοδώρων το έτος 1973. Στις 4-12-1997 αποσπάται από την κοινότητα Αγίων Θεοδώρων και εντάσσεται στο Δήμο Γρεβενών. Πλησιέστεροι οικισμοί Διάκος, Μελίσσι, Καρπερό, Άνοιξη.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 48  χριστιανοί και 155 μουσουλμάνοι.

Το έτος 1953 σε έκθεση λειτουργίας του ραδιοφώνου Ανθρακιάς  αναφέρει ότι το μήνα Φεβρουάριο λειτούργησε για 7 ημέρες λόγω έλλειψης βενζίνης. Οι κάτοικοι παρακολουθούν τις ειδήσεις και τη μουσική. Τις Κυριακές λειτουργεί όλη τη μέρα, τα απογεύματα για 2 ώρες.

Αρχαιότητες: Στη θέση “Παλαιόκαστρο”, πλάι στο ξωκλήσι της Αγίας Τριάδας υπάρχουν ερείπια αρχαίου οικισμού (Σαμσάρης).

Ιερά: Ενοριακός ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου 1883. Πανηγυρίζει 15^η Αυγούστου. Άγιος Νικόλαος. Άγιος Δημήτριος. Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 11 μεταξύ αυτών Νικάνορος μοναχού (1534-1692)  και στη Β΄ Γραφή 13 (από το 1692 και μετά).

Εκπαίδευση: Το 1901-1902 λειτουργούσε Γραμματοδιδασκαλείο με 20 μαθητές (Αδάμου).

Διδακτηριακή κατάσταση του σχολείου  στις 4-10-1937. Δημόσιο οίκημα. Αποτελείται από 2 δωμάτια της αιθούσης διδασκαλίας 35 τ.μ η δε του γραφείου 12 τ.μ  Αριθμός μαθητών 25. Το σημερινό κατεχόμενο οίκημα τυγχάνει ακατάλληλο διότι η Αν. και Δυτ. πλευρά του είναι ετοιμόρροποι. Οι σανίδες του πατώματος έχουν φθαρεί (60/619).

          Οι Γαλαρίες: «Στο χωριό ήταν γνωστό από παλιά ότι υπήρχε άνθρακας. Γι' αυτό όταν έφυγαν οι Τούρκοι, το χωριό από "Μάνες" ονομάστηκε Ανθρακιά. Οι πρώτοι που χρειάστηκαν το κάρβουνο ήταν οι Ιταλοί και αργότερα οι Γερμανοί. Το κάρβουνο στην τοποθεσία Μπραΐμη ήταν στην επιφάνεια. Έκαναν μια μικρή "γαλαρία" και άρχισαν να το βγάζουν από τα σπλάχνα της γης. Το μετέφεραν στην Καλαμπάκα, το χρησιμοποιούσαν ως καύσιμο, για να θέσουν σε λειτουργία το τρένο, τον "Καρβουνιάρη". Μετά τον πόλεμο και το έτος 1953 ήρθε από την Αθήνα ο γεωλόγος Μενέλαος Φωτιάδης. Έκανε με τον Δημήτριο Κλεισιάρη και τον Βασίλειο Κόττα μια έρευνα και διαπίστωσε πως το κάρβουνο που είχε η περιοχή ήταν αρκετό και πολύ καλής ποιότητας. Αποφάσισαν να ξαναρχίσουν την εξόρυξή του. Έκαναν δύο "γαλαρίες" (στοές) μήκους 30 μέτρων η κάθε μια. Ήταν δίπλα σε ποταμάκι και σε μια δύσκολη τοποθεσία, δεν υπήρχαν δρόμοι και οι εργάτες πήγαιναν με τα πόδια για να δουλέψουν. Με σκαπάνια και φτυάρια έσκαβαν τις στοές για να βγάλουν στην επιφάνεια το μαύρο υλικό. Με μικρά καρότσια έβγαζαν το χώμα και το κάρβουνο. Δούλευαν 30 άτομα την ημέρα. Η δουλειά στις "γαλαρίες" ήταν δύσκολη και επικίνδυνη. Δεν έλειπαν τα ατυχήματα. Σοβαρότερο ήταν αυτό του Βασίλειου Καλαμπούκα, πατέρα του δασκάλου μας, που πλακώθηκε από μια μεγάλη πέτρα και χρειάστηκε να νοσηλευτεί για αρκετά μεγάλο διάστημα στο νοσοκομείο. Σήμερα στο μέρος όπου είχαν ανοιχτεί οι στοές, μπορεί κανείς να βρει υπολείμματα από κάρβουνο και να δει τις εισόδους, που βεβαίως από την πολυκαιρία έχουν σχεδόν σκεπαστεί» (Καλιακάτσου Ζωή http://lykeio.karperou.gr).

Πληθυσμιακές αναφορές: 1859=8 στεφάνια. 1913=130. 1920= 114. 1928=140. 1940= 172. 1951=183. 1961=261. 1971=241. 1981=194. 1991=174. 2001=124. 2011= 103. (49^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011).

Στο κατάστιχο του έτους 1564 (ΤΤ 350) των Οθωμανικών αρχείων της Κων/πολης ο οικισμός είχε 21 κατοικίες και το ποσό φόρου που πλήρωνε ήταν 4.300 άσπρα ενώ το 1579 ήταν 51 κατοικίες και ο φόρος ήταν 2.500 άσπρα.

Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος Ανθρακιάς. Οργανώνει ποικίλες εκδηλώσεις, το πανηγύρι του χωριού, γιορτή τσιγαρίδας, εκδρομές, χριστουγεννιάτικες εκδηλώσεις, λαζαρίνες, πασχαλιάτικος χορός μετά τη δεύτερη Ανάσταση. Από δω κατάγεται ο ιατρός και πολιτευτής Δημήτριος Ψευτογκάς.

 

---

[1] Βασίλη Αποστόλου.Δυτική Μακεδονία 1912-1915

Αναβρυτά Γρεβενών (Βράτσινον)

14. .ΑΝΑΒΡΥΤΑ



Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (από το βιβλίο μου "ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ" σελ.386 Κοζάνη 2018 Αυτοέκδοση)

Η φωτογραφία είναι του Μαρκόπουλου Δημήτρη. 

Γενικά: Ο οικισμός Αναβρυτά χτισμένος σε υψόμετρο 867 μέτρων είναι ένα πανέμορφο χωριό. Οι πρόσφυγες κάτοικοι αποτελούνται από τις περιοχές Τραπεζούντας και Σαμψούντας. Βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Καληράχη, Αλατόπετρα, Μαυρονόρος, Ζάκας.

“Έχει 50 οθωμανικές οικογένειες, τέμενος” (Σχινάς 1866).

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Γρεβενών του 1914 ήταν εγγεγραμμένοι 75 μουσουλμάνοι οι οποίοι αναχώρησαν από τα Αναβρυτά  σύμφωνα με το  άρθρο 3 της σύμβασης της Λοζάνης που υπογράφτηκε στις 30-1-1923 περί ανταλλαγής των ελληνικών και τουρκικών πληθυσμών  στις 7-4-1924.

 Κοινοτικά: Ο οικισμός με την επωνυμία Βραστόν ή Βράτσινον  στις 31-12-1918  προσαρτάται στην κοινότητα Βραβονίτσης. Με το ΦΕΚ 18 Α  με ημερομηνία 1-2-1927 ο οικισμός ονομάζεται σε Αναβρυτά. Με την απόσπαση του οικισμού από την κοινότητα Καληράχης  συστήνεται η κοινότητα Αναβρυτών με το ΦΕΚ 296^Α με ημερομηνία 30-11-1927. Στις 4-12-1997 προσαρτάται στο Δήμο Θεοδώρου Ζιάκα.

Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 24-3-61 προς το Διοικητή Αγροφυλακής Κοζάνης αναφέρει ότι η ίδρυση ιδίας θέσεως αγροφύλακος στην κοινότητα επιβάλλεται δια τους λόγους ότι: 1) Είναι φύσει αδύνατον εις αγροφύλαξ (Καληράχης-Αναβρυτών) να ασκεί επίβλεψη λόγω του ότι οι καλλιεργούμενες εκτάσεις είναι εγκατεσπαρμένοι εις μεγάλη έκταση. 2) Το χωρίο μας αποτελεί την κυρία διάβα των αιγοπροβάτων των βλάχικων χωρίων. Επειδή δε προσεγγίζει ο χρόνος να διέλθουν τα αναφερθέντα ποίμνια, άπαντες οι κάτοικοι του χωρίου Αναβρύτων αιτούνται την  ίδρυση ιδίας θέσεως αγροφύλακος διότι διαφορετικά ολόκληρος η καλλιεργήσιμος έκταση είναι εκτεθειμένη εις καταστροφή. Υπογράφεται και από 37 κατοίκους.

Κοινοτικό Δελτίο Απογραφής: Πρόεδρος Ν. Φλαμπουλίδης. Οικίες 39. Πληθυσμός 189. Καταστραφείσες οικίες 13 δια πυρπολήσεως υπό των Γερμανών στις 9 Ιουλίου 1944.

Αρχαιότητες: Στη θέση “Μεζάρια” σε μια έκταση δέκα στρεμμάτων ήταν χτισμένος οικισμός, υπάρχουν αποθηκευτικά πιθάρια, πήλινες αγνύθες, θραύσματα από κεραμίδες (Σαμσάρης)

.

Εκπαίδευση: Ο επιθεωρητής ζητά την ίδρυση δημοτικού σχολείου καθ’ ότι οι μαθητές υπόχρεοι προς φοίτηση ήταν 34 (15/7/1938 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 49).

Ο Οικονομικός έφορος Γρεβενών ζητά στις 19-11-1940 από το Νομάρχη τη διακήρυξη δια ενοικίαση οικήματος που αφορά εγκατάσταση του νηπιαγωγείου Αναβρύτων.

Ο επιθεωρητής αποσπά το διδάσκαλο Αθανάσιο Τσιώλη εκ του δημοτικού σχολείου Αναβρύτων στο δημοτικό σχολείο Μεσολουρίου, δια το συμφέρον της υπηρεσίας με δαπάνες του Δημοσίου 300 δραχμών (22-2-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

Ο επιθεωρητής αποσπά το διδάσκαλο Αθανάσιο Τσιώλη εκ του δημοτικού σχολείου Αναβρύτων στο δημοτικό σχολείο Καλληράχης (20-9-41 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 52).

Επισιτιστική βοήθεια: Η Κοινοτική Επιτροπή Διανομών στις 29-10-45 με αναφορά στον Έπαρχο Γρεβενών, πρόεδρο της Υποεπιτροπής Διανομών, «ζητά συμπληρωματική ποσότητα ειδών ιματισμού έστω και φθαρμένων και ακαταλλήλων για τις ανάγκες των κατοίκων και της κοινότητας, οι οποίοι  από πάσης μεν απόψεως ιδία όμως από απόψεως ιματισμού ευρίσκονται εις αθλιεστάτη κατάσταση και εις χειροτέραν μοίρα από τους κατοίκους όλων σχεδόν των χωρίων και των εχόντων μεγαλυτέρα πυροπάθεια τοιούτων. Η πυροπάθεια, η λεηλασία και η ολοκληρωτική καταστροφή της φετινής εσοδείας λόγω της ανομβρίας έφερε αυτούς εις απερίγραπτο ένδεια  μη δυναμένη να αντιμετωπισθεί υπό των ιδίων άνευ σοβαρής ενισχύσεως. Η χορηγηθείσα  ποσότης ήτο ανεπαρκέστατη σχετικώς με τις ανάγκες των κατοίκων, επί 80 αντρών και γυναικών χορηγήθηκαν 20 παλτά γυναικεία και 15 σακάκια ανδρικά»(60/164).

Ιερά: α)Ενοριακός ναός Αγίου Γεωργίου. Η εκκλησιαστική επιτροπή Αναβρυτών[1],  στις 15-8-33 παρακαλεί θερμά  το Νομάρχη Κοζάνης να εγκρίνει τη χορήγηση αδείας συλλογής εράνου στην επαρχία Γρεβενών για ανέγερση ναού καθότι στερούνται τοιούτου από την εγκατάσταση στον οικισμό. Αναφέρουν ότι διάγουν ζωή όχι αληθινών χριστιανών αλλ’ αγρίων εν τω δρόμω κινδυνεύοντες να απολέσουν και αυτόν τον ανθρωπισμό. Άνευ της συνδρομής των φιλάνθρωπων χριστιανών της επαρχίας αδυνατούν να ανεγείρουν ναό διότι όλοι είναι πάμπτωχοι πρόσφυγες, συνολικά 35 προσφυγικές οικογένειες  και η κοινότης βρίσκεται σε οικτρά οικονομική κατάσταση. β)Άγιος Δημήτριος.γ)Άγιο Πνεύμα όπου και το πανηγύρι.

Οικονομία: Η κοινότητα Αναβρυτών το Μάιο του 1959 ζητά την κατασκευή του καταστραφέντος ξύλινου καταστρώματος της γέφυρας επί του Βενέτικου ποταμού. Ο Διευθυντής των Τεχνικών Υπηρεσιών της Νομαρχίας Κοζάνης ενημερώνει ότι επί της επαρχιακής οδού Ελάτου-Αναβρυτών και επί του Βενέτικου ποταμού έχουν κατασκευασθεί τα βάθρα μονίμου γέφυρας ανοίγματος 25 μέτρων. Η κοινότητα στήριξε στα βάθρα ξύλινο κατάστρωμα το οποίο εξυπηρετούσε μόνο τους πεζούς και τα υποζύγια, το οποίο κατεστράφη. Ζητά από το Νομαρχιακό Ταμείο τη χρηματοδότηση της κατασκευής του καταστρώματος της γέφυρας καθ’ ότι συνδέει πολλά χωριά (60/2010).

Πληθυσμός:1913=254. 1920=212. 1928= 125. 1940=179. 1951=138. 1961=158. 1971=63. 1981= 55. 1991=40. 2001=43. 2011=23. (95^ος κατά σειρά από τους 112 απογραφέντες οικισμούς με την απογραφή του 2011).

---

[1] Κ.Σαβουλίδης, Χρή. Καστανίδης.