ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ (βιβλίο)

ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

του Βασίλη Αποστόλου (πρώην Γραμματέας του Συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης “Ο Αιμιλιανός” 2008-2014 και αντιπρόεδρος 2014-2016) τηλ.επικοινωνίας 6934872483

Μέγεθος 17Χ24 , σελίδες 386.

Περιεχόμενα

Προλογικά. (α.Η έκδοση β.Λίγα λόγια για την περιφέρεια  Γρεβενών)

1 Αβδέλλα, η 2) Αγαλαίοι, οι 3) Αγάπη, η (Ράτσι) 4) Αγία Τριάς, η 5) Άγιοι Θεόδωροι, οι 6) Άγιος Γεώργιος, ο (Τσούρχλι) 7) Άγιος Γεώργιος, ο (Δεσκάτη) 8) Άγιος Κοσμάς, ο (Τσιράκι) 9) Αετιά, η (Τσιούργιακας) 10) Αηδόνια, τα (Στηζάχιον) 11) Αιμιλιανός, ο (Γκριντάδες) 12) Αλατόπετρα, η (Τούζι) 13) Αμυγδαλέαι, αι (Πικριβενίτσα) 14) Αναβρυτά, τα (Βράστινο) 15) Ανθρακιά, η (Μάνες) 16) Άνοιξις, η (Γριά) 17) Άνω Εκκλησία, η 18) Ασπρόκαμπος,ο 19) Βάρης, ο (Βάρσια) 20) Βατόλακκος, ο (Ντοβράταβο) 21) Γήλοφος, ο (Τσιούκα) 22) Γρεβενά, τα 23) Δασάκιον, το (Παλαιοκόπρια) 24) Δασοχώριον, το (Πιτσιούγγια) 25) Δασύλλιον, το (Μαγέρη) 26) Δεσκάτη, η (Δισκάτα) 27) Δεσπότης, ο (Σινίχοβο) 28) Δήμητρα, η (Αράπη) 29) Διασελλάκιον, το (Σέλισμα) 30) Δίπορον, το (Χολένιστα) 31) Δοξαράς, ο (Μπούρα) 32) Δοτσικόν, το (Ντουτσκό) 33) Εκκλησία, η (Βιβίστη) 34) Έλατος, ο (Δόβρανη) 35) Ελεύθερον, το (Κοντσικιότη) 36) Ελεύθερον Προσφύγων, το 37) Ελευθεροχώριον, το 38) Έξαρχος, ο 39) Ζάκας,ο (Τίστα, Ζιάκας) 40) Ιτέα,η (Βούρμπομπο, Ιτιές) 41) Καλαμίτσιον, το

42) Καληράχη, η  (Βραβόνιστα) 43) Καλλιθέα, η (Καταφύγιον, Μπάλτινον) 44) Καλλονή, η (Λούντζιον) 45) Καλόχιον, το 46) Καρπερόν, το (Δημηνίτσα) 47) Κάστρον, το

48) Κατάκαλη, η 49) Κέντρον, το (Βέντζι) 50) Κηπουρείον, το (Κηπουργιό) 51) Κιβωτός, ο (Κρίφτσι) 52) Κληματάκιον, το (Ντοβρούνιστα) 53) Κνίδη, η (Κοπρίβα) 54) Κοκκινιά, η (Σούμπινο) 55) Κουρούνα Φιλιππαίων 56) Κοσμάτιον, το 57) Κρανέα, η 58) Κυδωνίαι, αι (Βαντσικό) 59) Κυπαρίσσιον, το (Δύσβατο, Μπίσοβο) 60) Κυρακαλή, η 61) Λάβδας, ο 62) Λείψιον, το 63) Λόχμη, η (Βίτσι) 64) Μαυραναίοι, οι 65) Μαυρονόρος, ο 66) Μέγα Σειρήνιον, το 67) Μεγαρον, το  (Ραντοσίνιστα) 68) Μεσόλακκος, ο (Ζυγκόστι) 69) Μεσολούριον, το 70) Μηλέα, η (Μηλιά) 71) Μικροκλεισούρα, η (Σαδοβίτσα) 72) Μικρολίβαδον, το (Λαβανίτσα) 73) Μικρόν Σειρήνιον, το 74) Μοναχίτιον, το 75) Μονή Αγίου Νικάνορος 76) Μυρσίνα, η (Γκοπλάρι) 77) Νέα Τραπεζούς, η 78) Νεοχώριον, το (Γουρνάκι) 79) Νησίον, το (Νησηνίκος) 80) Οροπέδιον, το (Βηλιά) 81) Παλαιοχώριον, το

82) Παλιουριά, η (Ζημιάτσι) 83) Παναγία, η (Τουρνίκι) 84) Πανόραμα, το (Σιαργκαναίοι)

85) Παρασκευή, η 86) Παρόρειον, το (Ριάχοβον) 87) Περιβολάκιον, το (Λεπενίτσα)

88) Περιβόλιον, το 89) Πηγαδίτσα, η 90) Πιστικόν, το (Πσκο) 91) Πολύδεντρον, το (Σπάτα)

92) Πολυνέριον, το (Βοδεντσκό) 93) Ποντινή, η (Τόριστα) 94) Πόρος, ο (Γκουστόμ)

95) Πριόνια, τα (Μπόζοβο) 96) Πρόσβορον, το (Δέλνο) 97) Πυλωροί, οι 98) Ροδιά, η (Ραντοβίστι) 99) Σαμαρίνα,η 100) Σαρακήνα, η 101) Σιταράς, ο (Σίτοβο) 102) Σμίξη, η

103) Σπήλαιον, το 104) Σταυρός, ο (Παλαιοχώρι) 105) Σύνδενδρον, το (Τριβένι)

106) Ταξιάρχης, ο (Κοσκό) 107) Τρικοκκιά, η (Τσαπουρνιά) 108) Τρίκορφον, το (Τριτσκό)

109) Τρίκωμον, το (Ζάλοβο) 110) Τριφύλλιον, το (Σίντσα) 111) Φελλίον, το (Φιλή) 112) Φιλιππαίοι, οι 113) Δαφνερόν (Βαΐπεση) 114) Παλαιόκαστρον 115) Χρώμιον (Σφίλτσι)

116) Βουλευτές Γρεβενών 117) Επαρχία Γρεβενών το 1564 και 1579. 118) Πηγές

 

ΠΡΟΛΟΓΙΚΑ

          

α) Η έκδοση

Σκοπός του παρόντος πονήματος είναι η συνοπτική παρουσίαση των οικισμών της Π.Ε Γρεβενών. Στηρίζεται κυρίως σε αρχειακό υλικό που αποκόμισα κατά την τριετή θητεία μου στα Γενικά Αρχεία του Κράτους-Αρχεία Ν.Κοζάνης και σε γεγονότα που στηρίζονται στην αποδελτίωση των εφημερίδων που φυλάσσονται στην Κοβεντάρειο Δημοτική βιβλιοθήκη Κοζάνης. Η πρώτη συνοπτική παρουσίαση των οικισμών έγινε ηλεκτρονικά από 18 Μαΐου 2013 και ολοκληρώθηκε  στις 18 Ιανουαρίου 2015[1] Μία απόπειρα για έντυπη έκδοση του βιβλίου από το Σύλλογο Γρεβενιωτών Κοζάνης με παραχώρηση οικονομικών πνευματικών δικαιωμάτων από μένα προς το σύλλογο στα τέλη του 2015 απέτυχε. Είναι μία εργασία την οποία δούλεψα με μεράκι, μία μελέτη προσφορά στην τοπική ιστορία.

Εκδόθηκαν παρόμοιες εκδόσεις όπως: α)Ελλάς-Τουριστικός Οδηγός-Νομός Γρεβενών –Έκδοση Νομαρχίας 1969 β)Τουριστικός οδηγός Νομού Γρεβενών-Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Γρεβενών 1998 γ)Ταξιδιωτικός οδηγός, Γρεβενά- Τοπική Ένωση Δήμων και κοινοτήτων Νομού Γρεβενών 2004.

Οι οικισμοί παρατίθενται κατά αλφαβητική σειρά. Είναι αυτοί που απογράφτηκαν από την Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία το 2011, συνολικά 112 οικισμοί.

Λόγω μεγέθους παρατίθενται ελάχιστες φωτογραφίες.

Το βιβλίο “ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΓΡΕΒΕΝΩΝ” αφιερώνεται στους όπου γης Γρεβενιώτες

β) Λίγα λόγια για την περιφέρεια  Γρεβενών

Το έτος 1564 σύμφωνα με οθωμανικό κατάστιχο  σε 146 θέσεις-χωριά  της επαρχίας Γρεβενών φορολογήθηκαν 5562 χριστιανικά νοικοκυριά, αντίστοιχα το 1579 σε 151 οικισμούς οι κατοικίες ήταν 7534. Η περιοχή αποκλειστικά κατοικούνταν από χριστιανούς Έλληνες και όχι από μουσουλμάνους[2]

Ο εκλογικός κατάλογος της Υποδιοικήσεως Γρεβενών το 1914 περιελάμβανε εκατόν δέκα οικισμούς εκ των οποίων 90 κατοικούνταν μόνο από έλληνες χριστιανούς, 10 (δέκα) ήταν μεικτοί: Γρεβενά, Τριβένιον (Σύνδεντρον), Μέγα Σειρήνι, Έλατος, Αγαλαίοι, Άγιος Γεώργιος, Κοκκινιά, Κληματάκιον, Μηλιά, Δαφνερόν (ένας ο Καπλάν Μπέης). Αμιγείς μουσουλμανικοί: Κάστρο, Κυρακαλή, Βατόλακκος, Μυρσίνα, Αναβρυτά, Πηγαδίτσα, Κέντρο, Νησηνίκος, Ποντινή, Κιβωτός (δέκα). Οι εγγεγραμμένοι άρρενες ψηφοφόροι στον εκλογικό κατάλογο ήταν 13.040 εκ των οποίων οι 1.702 μουσουλμάνοι. Μεγαλύτεροι οικισμοί Σαμαρίνα 1737,  Περιβόλιον 835, Αβδέλλα 702, Γρεβενά 653, Άγιος Γεώργιος 431, Κρανέα 374, Σμιξη 274, Κιβωτός 258 το μεγαλύτερο μουσουλμανικό χωριό, Φιλιππαίοι 245, Κηπουρείον 239, Σπήλαιον 222, Μέγαρον 209.

Ο Νομός Γρεβενών ιδρύθηκε το 1964 μετά από πολύχρονους αγώνες φορέων, κατοίκων και υλοποίηση από τον  ευπατρίδη υπουργό Β.Ελλάδος κ. Κώστα Ταλιαδούρη.

Διοικητικά χωρίζεται σε δύο δήμους. Στο δήμο Γρεβενών με 97 οικισμούς και πληθυσμό 25.905 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2011, μηδενικό πληθυσμό ο οικισμός Κουρούνα όπου και οι μαθητικές κατασκηνώσεις και ο οικισμός Εκκλησιά  με έναν κάτοικο. Είναι ο 133ος (από τους 325) σε μέγεθος πληθυσμού Δήμος της Ελλάδας. Ως προς την έκταση είναι ο μεγαλύτερος σε έκταση δήμος της Ελλάδας με 1859 τ. χλμ και προήλθε με τη συνένωση των πρώην δήμων Γρεβενών, Βεντζίου, Γόργιανης, Ηρακλεωτών, Θ.Ζιάκα, Αγίου Κοσμά και των κοινοτήτων Αβδέλλας, Δοτσικού, Μεσολουρίου, Περιβολίου, Σαμαρίνης, Σμίξης, Φιλιππαίων.

Ο δήμος Δεσκάτης με 15 οικισμούς και πληθυσμό 5.852 κατοίκους με μηδενικό πληθυσμό ο Άγιος Γεώργιος και Μονή Αγίου Νικάνορος (δύο) 2 κάτοικοι. Είναι ο 271ος (από τους  325) σε μέγεθος πληθυσμού Δήμος της Ελλάδας.

Με την απογραφή του 1928 στην επαρχία Γρεβενών απογράφτηκαν 42.124 κάτοικοι εκ των οποίων 5.752 πρόσφυγες, οι αναχωρήσαντες Τούρκοι και Βούλγαροι 5.632. Το 1920 οι απογραφέντες κάτοικοι ήταν 35.143, το 1940 οι κάτοικοι ήταν 51.868 ο μεγαλύτερος πληθυσμός, το 2011 οι απογραφέντες 31.757.

Στην πλατεία “Ελευθερίας”  δεσπόζει το ρολόι, πεντάγωνο κτίσμα, (1906) ύψους 20 μ., το μνημείο της Εθνικής Αντίστασης. Εδώ πραγματοποιείται κάθε Παρασκευή η “λαϊκή αγορά”. Πολύ κοντά και η πλατεία “Αιμιλιανού” κοσμείται με τις προτομές του εθνομάρτυρα Αιμιλιανού, του οπλαρχηγού Θ.Ζιάκα, του πολιτικού Κ.Ταλιαδούρη, του μνημείου της ΕΛΔΥΚ. Εδώ υπάρχουν συγκεντρωμένα καταστήματα εστίασης, καφετέριες, αποτελεί τόπος διασκέδασης  των κατοίκων.

Στην μικρή πλατεία της 25^ης Μαρτίου καταγράφεται η σύγχρονη ιστορία με το στήσιμο μνημείου Ε.Β.Χ, ΤΩΝ ΕΝ ΓΗ ΤΩΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ ΥΠΕΡ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΠΕΣΟΝΤΩΝ με καταγεγραμμένους τριάκοντα εννέα βαθμοφόροι και χωροφύλακες (αρ.39) πεσόντες της περιόδου 1944- 1948 και της προτομής του πολιτικού, βουλευτή Κ.Ταλιαδούρη.

Αξιόλογες οι δύο εμποροπανηγύρεις, ο “Αχίλλης” το πρώτο δεκαήμερο του Ιουνίου και το “χινοπωρινό” το πρώτο δεκαήμερο του Οκτωβρίου.

Ονομαστά τα θρησκευτικά μνημεία η Ιερά Μονή Αγίου Νικάνορος, η Μονή Αγίων Ταξιαρχών, η Παναγία του Σπηλαίου, της Σαμαρίνας, του Τορνικίου, της Βουνάσας, του Μοναχιτίου, οι εκκλησιές, τα ξωκλήσια.

Καθιερώνεται η 15η Μαΐου, εορτής του Αγίου Αχιλλείου, ως ημέρας αργίας των δημοσίων υπηρεσιών της πόλεως Γρεβενών ( ΦΕΚ 8/15.1.1966 ).

Ο Μητροπολίτης Αιμιλιανός κατακρεουργείται την 1^η Οκτωβρίου 1911 σε περιοδεία του στο Σνίχοβο (Δεσπότης), Γκριντάδες (Διάκος) από τους εχθρούς του Έθνους. Άγιοι της περιοχής ο νεομάρτυς Άγιος Γεώργιος  (1808-1838, η μνήμη του τιμάται στις 17 Ιανουαρίου),  Άγιος Δημήτριος  (παρέδωσε το πνεύμα του το 1808, η μνήμη του τιμάται στις 18 Αυγούστου), Άγιος Νικάνωρ (1491-1549 η μνήμη του τιμάται στις 7 Αυγούστου).

Η οικογένεια των Ζιακαίων με κορυφαίο τον οπλαρχηγό Θεόδωρο Ζιάκα αγωνίσθηκε για την απελευθέρωση της περιοχής από τους Τούρκους. Ονομαστοί μακεδονομάχοι  όπως ο Λουκάς Κόκκινος από Μέγαρο πέθανε το 1913. Η πόλη των Γρεβενών απελευθερώνεται στις 13-10-1912.

Ο Αλιάκμονας, ο Βενέτικος, ο Γρεβενίτης, ο Βελονιάς κι άλλοι ποταμοί γεφυρώθηκαν από ονομαστούς τεχνίτες με πελεκητές πέτρες. Σήμερα σώζονται δεκαπέντε πέτρινα γεφύρια απαράμιλλης αισθητικής και αρχιτεκτονικής. Εδώ διεξάγονται αθλητικές δραστηριότητες με βάρκες (rafting) προσελκύοντας πλήθος τουριστών, αθλητών.

Μοναδικά τα δάση με ποικιλία δασικών ειδών, με ονομαστό το «Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου»  με τη Βάλια Κάλντα (ζεστή κοιλάδα). Σημαντικός βιότοπος η περιοχή. Πολλά θηλαστικά όπως η αρκούδα, ο λύκος, το αγριογούρουνο, η αλεπού, ο ασβός, δεκάδες είδη πουλιών, η χιλιοτραγουδισμένη πέρδικα, το περιστέρι διαβιούν σε μια πλούσια χλωρίδα με πυκνά δάση πεύκης. Οι λίμνες Φλέγκα σε υψόμετρο 1960μ. σημαντικό αξιοθέατο φιλοξενούν αλπικούς  τρίτωνες.

Τα αυτοφυή μανιτάρια, περισσότερα από χίλια είδη, αποτέλεσαν την περίοδο της κατοχής το βασικό φαγητό των Γρεβενιωτών. Σήμερα έχει γενικευτεί η ενασχόληση των κατοίκων με τη συλλογή και κατανάλωση των μανιταριών  με αποτέλεσμα τα Γρεβενά να έχουν ανακηρυχτεί και επίσημα ως  πόλη των μανιταριών. Για ενημέρωση των μανιταρόφιλων λειτουργεί Μουσείο Μανιταριών στον οικισμό Λάβδας με πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό.

Στα οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα του 1564-1579 κυριαρχούν οι φόροι των δημητριακών, αμπελιών (Κοκκινιά, Μέγαρο, Κέντρο, Αγιος Γεώργιος, Μαυρονόρος, Σειρήνι, όλα τα χωριά), λαχανόκηποι, μελισσοκομία, νερόμυλοι, κρόκος σε 22 χωριά (Ζάμπορδα, Παλιοχώρι, Κολοκυθάκι, Δίπορο, Κέντρο, Καλόχι, Γουρνάκι…). Σήμερα πρωτοστατούν τα τυροκομικά προϊόντα, αγελαδοτροφία, αιγοπροβατροφία, παραδοσιακά ζυμαρικά, γλυκά κουταλιού, μανιτάρια, δημητριακά, αλευροβιομηχανίες, όσπρια (φασόλια, φακές, ρεβίθια), αρωματικά φυτά, μελισσοκομία,  βιομηχανίες ξύλου, παγωτά, βιομηχανική άργιλος, οινοποιία, μήλα,κεράσια, ξηροί καρποί,  τουρισμός (χειμερινός, γαστρονομικός με επίκεντρο τη σουγλιμάδα και εδέσματα του μανιταριού, πέτρινα γεφύρια, θρησκευτικά μνημεία).

Το Εθνικό Χιονοδρομικό Κέντρο της Βασιλίτσας με υψόμετρο 2.249 μέτρων σε απόσταση 42 χιλιομέτρων από την πόλη των Γρεβενών με κοντινούς οικισμούς τη Σμίξη, Φιλιππαίοι, Αετιά με τον καταρράκτη του Τσούργιακα ύψους 35 μέτρων,  Σαμαρίνα, δέχεται χιλιάδες χιονοδρόμους, επισκέπτες τη χειμερινή περίοδο.

Αρχαιολογικά ευρήματα ευρεθέντα σε πολλούς οικισμούς φυλάσσονται σε διάφορα αρχαιολογικά μουσεία. Με τη λειτουργία της Εφορίας Αρχαιοτήτων Γρεβενών το 2014 καθίσταται επιτακτική η ανάγκη ιδρύσεως αρχαιολογικού μουσείου[3].

Στο Παλαιοντολογικό Μουσείο της Μηλέας, 15 χιλιόμετρα από τα Γρεβενά, φυλάσσονται  οι μεγαλύτεροι χαυλιόδοντες του κόσμου μήκους 5,02 μέτρων.

Πλούσια είναι η τραγουδιστική, μουσική, χορευτική παράδοση των Γρεβενών[4].

Στον οικισμό Φελλί  λειτουργεί πρότυπο σωφρονιστικό κατάστημα το μοναδικό στη Δυτική Μακεδονία.

Στη Μυρσίνα λειτουργεί από το 2003 ΤΕΙ το οποίο αποτελεί παράρτημα του ΤΕΙ της Δυτικής Μακεδονίας.

---

[1] (basileiosapostolou.blogspot.com).

[2] Τα ανέκδοτα αρχεία τα δημοσίευσε ο φιλόλογος Κώστας Καμπουρίδης στο βιβλίο “Festshrift in honor of Ioannis Theoharidis-stydies on the Ottoman Emmpire and Turkey”, Region of Grevena. Tomos 2. The ISIS Press-Istanbyl 2014 (σελ. 199-203) στην αγγλική γλώσσα. Τα αρχεία μετέφρασε στην ελληνική και δημοσίευσε ο Αριστείδης Λαναράς στο βιβλίο ΔΙΠΟΡΟΝ ΓΡΕΒΕΝΩΝ το έτος 2015.

[3] Γεωργία Καραμήτρου-Μεντεσίδου: Η Τυμφαία και ο Νομός Γρεβενών. Αιανή 2009. Δημήτρη Σαμσάρη: Ιστορική Γεωγραφία της Ρωμαϊκής Επαρχίας Μακεδονίας. Θεσσαλονίκη 1989. Αθανασίου Ράχου “ΤΑ ΓΡΕΒΕΝΑ”.

[4] Αλέξανδρου Τζιόλα: Μουσικοί και ορχήστρες της Βορειοανατολικής Πίνδου.

9.ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟΝ ΚΟΖΑΝΗΣ (βιβλίο)

9.ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟΝ ΚΟΖΑΝΗΣ (βιβλίο)

(Το βιβλίο διατίθεται δωρεάν)  

 

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. Προλεγόμενα

2. Πεσόντες

3. Το Παλαιόκαστρο του χθες και του σήμερα

4.Αρχαιότητες

5.Τουρκοκρατία

6.Ο εποικισμός της Σιάτιστας

7.Το Παλαιόκαστρο και η ευρύτερη περιοχή το 1896

8.Μακεδονικός Αγώνας

9.Παύλος Μελάς

10.Τα Βέντζια το 1885

11.Απογραφή 1905

12.Απελευθέρωση Παλαιοκάστρου το 1912

13.Εκλογικός κατάλογος του Παλαιοκάστρου 1914

14.Η κοινότητα Παλαιοκάστρου  μέσα από αρχειακές πηγές 1915-1935

15.Η κοινότητα Παλαιοκάστρου  μέσα από αρχειακές πηγές 1936-1940

16.Η κοινότητα Παλαιοκάστρου  μέσα από αρχειακές πηγές 1941-1950

17.Η κοινότητα Παλαιοκάστρου  μέσα από αρχειακές πηγές 1951-1999

18.Τσιποτούρα-Αγοραπωλησία

19.Αίτηση κατοίκων  για υποψήφιο βουλευτή

20.Τα Βέντζια το 1922

21.Μάχη του Φαρδύκαμπου-Χρονικό

22.Δηλώσεις ζημιών  1941-1944

23. Κατοχή 1941-1944- UNRRA 1945-1949

24. Εμφύλιος Πόλεμος

25. Ανταρτόπληκτοι  διαμενόντων στη Σιάτιστα

26.Η Ιερά Μονή Οσίου Νικάνορος

27.Ενθυμίσεις από την Ιερά Μονή του Ιερού Ναού Ιωάννου Προδρόμου

28.Πανομοιότυπα από τον Ι.Ναό Αγίου Νικολάου Εξάρχου

29. Εκκλησίες

30. Εικονοστάσια Παλαιοκάστρου

31.Διαθήκες

32. Εκδρομή στην Κοζάνη 1965

33.Δημοτικό Σχολείο

34.Δωρεά Απόστολου Χαρίση

35.Γυμναστικές επιδείξεις

36. Μαθητές Δημοτικού σχολείου-δάσκαλοι-νηπιαγωγοί

37. Κλείσιμο σχολείου

38.Μπούρινος

39.Δημοτικά Τραγούδια

40.Ζητούν 40 νύφες

41. Μέλη σχολικών εφορειών

42. Τοπωνύμια Παλαιοκάστρου

43. Εορτές στο χωριό

44. Η γέννηση του παιδιού

45. Πηγές

1.ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

Στα μαθητικά μου χρόνια πάντα περίμενα την 28^η Αυγούστου την παραμονή της τοπικής πανηγύρεως  να επισκεφτώ το Παλαιόκαστρο. Διανυκτέρευα με τα άλλα ξαδερφάκια στην Ευδοκία Γαλάνη αδερφή της γιαγιάς μου Ευθυμίας η οποία παντρεύτηκε το Δημήτριο Π.Αποστόλου[1]. Η καλή μας η γιαγιά πάντα μας περίμενε με χαρά. Μετά τα καλωσορίσματα πηγαίναμε στην πλατεία. Εκεί  μικροπωλητές πουλούσαν ζαχαρωτά, παιχνίδια, λαχεία που κέρδιζαν όλα. Πανηγυριώτες και ντόπιοι, άνδρες κυρίως, στήνανε χορό κάτω από τους ήχους του κλαρίνου και τύμπανου. Συνήθως διασκέδαζαν  με τον Εξαρχιώτη και χωριανό μου Χρήστο Μπούζμπα.

Το σπίτι της αδελφής της γιαγιάς μας ήταν ένα χαμηλό σπίτι . Όλα τα παιδιά, γύρω στα δέκα,  κοιμόμασταν σε ένα δωμάτιο, κατάχαμα ο ένας δίπλα στον άλλο.  Η άλλη γιαγιά μου η Άννα Ζαχαράκη από το Παλαιόκαστρο παντρεύτηκε το Γεώργιο Αργυρίου.[2]

Μία άλλη εικόνα ήταν όταν οι Παλιοκαστρίτες ερχόταν στο πανηγύρι του χωριού μου και γλεντούσαν στο καφενείο του πατέρα μου.

Μετά  συνειδητοποίησα ότι πολλοί κάτοικοι του Εξάρχου ήλθαν ως γαμπροί και νύφες  από το Παλαιόκαστρο. Πάντα τον ήθελαν τον Έξαρχο. Τα πολλά νερά, οι απέραντες βοσκήσιμες εκτάσεις ήταν ιδανικός τόπος για ανάπτυξη της αιγοπροβατοτροφίας, της παραγωγής φορτηγών ζώων, της καλλιέργειας καλαμποκιού.

            Πριν χρόνια όταν αποφάσισα να ασχοληθώ με την καταγραφή της ιστορίας του χωριού μου, ερευνώντας αρχεία, εφημερίδες όταν υπήρχε υλικό από τα γειτονικά χωριά και προπάντων από Παλαιόκαστρο πάντα το κρατούσα για μελλοντική χρήση.

            Επισκέφθηκα πολλές φορές το Παλιόκαστρο, μίλησα με τους ανθρώπους, περπάτησα τους ιστορικούς τόπους, προσπάθησα όσο μπορούσα.

---

[1]  Η Ευδοκία ήταν παντρεμένη με το Θεόδωρο Μπράχο κι απέκτησε τον Κώστα. Ο Κώστας  παντρεύτηκε την Ελένη Σιάτρα,. Η άλλη αδελφή της Ευδοκίας η Άννα παντρεύτηκε το Γεώργιο Γιώτα από τον Έξαρχο. Η μητέρα των τριών αδελφών (Ευθυμία, Άννα, Ευδοκία) ήταν αδελφή του Χρήστου, Νίκου και Γιώργου Δανά. Παιδιά του Χρήστου Δανά ήταν: ο Βασίλης που παντρεύτηκε την Καλλιόπη Δημητριάδου, ο Αθανάσιος την Αφροδίτη, η Καλλιόπη παντρεύτηκε στην Κοκκινιά το Βαϊνά, η Θεοδώρα το Ζιάρα Δημήτριο.  Παιδιά του Νίκου Δανά  ήταν ο Παναγιώτης που παντρεύτηκε τη Σταμάτω Κύρου,  ο Βασίλης που παντρεύτηκε τη Φανή Μαλλιάρα,  ο Χρήστος τη Δέσπω Μαλλιάρα,  ο Κώστας την Αικατερίνη Τιούλη, η Βασιλική τον Ευάγγελο Δεληζήση, η Όλγα το Ζήση Ζτούπα, η Ευδοκία το Θεόδωρο Αργύρη. Ο Γιώργος είχε τρία κορίτσια τη Σουλτάνα που παντρεύτηκε το Γιώργο Σιμάρα,  τη Ζωή τον Καρανάσιο Παναγιώτη και τη Βασιλική τον Αθανάσιο Βουδούρη.

[2] Η Άννα είχε αδέρφια το Χρήστο και την Αναστασία που παντρεύτηκαν στον Έξαρχο, την Αικατερίνη σύζυγο του Κων/νου Ζτούπα και τη Βασιλική σύζυγο του Αθανασίου Δεληζήση.

ΒΙΒΛΙΟ 8ο 1ο ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΟΖΑΝΗΣ-Γ.ΚΟΝΤΑΡΗ 1900-2011

 Πατήστε το σύνδεσμο για ανάγνωσητου βιβλίου

https://drive.google.com/file/d/0Bye3D_54Pm9VV2x5dmxweFdVOGM/view?usp=sharing


Επιτρέπεται η εκτύπωση του βιβλίου

ΒΙΒΛΙΟ 7ο. ΕΞΑΡΧΟΣ ΓΡΕΒΕΝΩΝ

Διατίθεται δωρεάν

1. ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

Οι γονείς μου από το 1952 λειτουργούσαν στον Έξαρχο, το χωριό μου, καφενείο. Στο χώρο τούτο συγκεντρώνονταν οι κάτοικοι, κυρίως άρρενες, να ψυχαγωγηθούν, να παίξουν την ξερή, την ανοιχτή, τα σπαθιά κι άλλα παρεμφερή παιγνίδια.

Στον ίδιο χώρο λειτουργούσε και το μοναδικό τηλέφωνο του χωριού. Πολλές φορές κατά τη διάρκεια της ημέρας ειδοποιούσα τους χωριανούς να προσέλθουν στο καφενείο, να επικοινωνήσουν με τους δικούς των. Εκεί γινόταν τα γλέντια, στις πανηγύρεις του Αγίου Αθανασίου, εκεί πίνανε ένα ποτήρι κρασί, ένα τσίπουρο τις καθημερινές και γιορταστικές μέρες.
Εκεί κι ο υπάλληλος της νομαρχίας, ο αστυνόμος, ο ταχυδρόμος, ο κυνηγός, ο κάθε επισκέπτης κατέληγε στο συγκεκριμένο χώρο. Οι γονείς μου είχαν επιφορτισθεί τη φιλοξενία, πολλές φορές και τη διανυκτέρευση. Τότε δεν υπήρχε το αυτοκίνητο. Οι υπηρεσιακοί παράγοντες ερχόταν με τα πόδια.
Σ’ αυτό το καφενείο, το κοινωνικό εργαστήρι, οι κάτοικοι συμφωνούσαν την παράδοση του γάλακτος στον τυροκόμο, τον αλωνισμό των χωραφιών με τον ιδιοκτήτη του θεριζοαλωνιστικού συγκροτήματος, τη διάθεση των αμνοεριφίων τη Μεγαλοβδόμαδα, εκεί κλείνονταν ο αγελαδάρης για την ομαδική βόσκηση των ζώων.
Εκεί οι αντεγκλήσεις, τα μαλώματα μεταξύ των χωριανών τα οποία πολλές φορές είχαν βίαιο χαρακτήρα. Εκεί και ο πολιτικός, ο υποψήφιος βουλευτής, εκεί έβγαζε τον πολιτικό λόγο.
Όλα αυτά τα παρακολουθούσα, άκουγα τις συζητήσεις, τις αγωνίες τους, τις χαρές, τις λύπες. Όλες αυτές οι οπτικές και ακουστικές παραστάσεις επηρέασαν τον ψυχικό μου κόσμο.
Από μικρός ήθελα κάτι να κάνω για τον Έξαρχο, κάτι που να μείνει. Πάντα ήθελα να προβώ στην έκδοση κάποιου βιβλίου σχετικά με το γενέθλιο τόπο. Κάποια προσπάθεια καταγραφής της τοπικής ιστορίας ξεκίνησε με την ίδρυση του Εκπολιτιστικού συλλόγου, έτος ίδρυσης 1978, η οποία στην πορεία απέτυχε. Ξεκίνησα μόνος το 1982 εκδίδοντας δύο περιοδικά με τίτλο «ΕΞΑΡΧΟΣ’ 82». Είχα προμηθευτεί πολύγραφο μελάνης, αρκετά δαπανηρό για εκείνη την εποχή. Έκτοτε είχα κατά νου την ολοκληρωμένη έκδοση. Σήμερα υλοποιώ το διακαή μου πόθο, τον προσωπικό μου μύθο, την έκδοση του παρόντος πονήματος.

Για την παρούσα έκδοση ευχαριστώ το Νομάρχη Γρεβενών και νυν Δήμαρχο του διευρυμένου Δήμου Γρεβενών κ. Δημοσθένη Κουπτσίδη και την αντινομάρχη Γρεβενών και νυν αντιδήμαρχο κ.Κατερίνα Πέτρου για την οικονομική στήριξη της έκδοσης.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
1 Προλεγόμενα 9
2 Πεσόντες 10
3 Αποκαλυπτήρια αναθηματικής στήλης 13
4 Ο Έξαρχος του χτες και του σήμερα 15
5 Αρχαιότητα- Οι πρώτοι οικισμοί 19
6 Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής 23
7 Σημερινή θέση-Καραούλι-Βλαχοχώρι 25
8 Ονομασία 27
9 Δήμος Βεντζίων 29
10 Τουρκοκρατία 30
11 Οι Εξαρχιώτες και η Σιάτιστα 32
12 Ο Έξαρχος και η ευρύτερη περιοχή το 1896 34
13 Μακεδονικός Αγώνας-Η Επανάσταση του 1878 στον Μπούρινο 35
14 Απογραφή του 1905 37
15 Μακεδονικός Αγώνας. Η Επανάσταση των Νεότουρκων το 1908 40
16 Βαλκανικοί Πόλεμοι 40
17 Εκλογικός κατάλογος του 1914 42
18 Α΄Παγκόσμιος Πόλεμος 43
19 Μητρώο Εφέδρων Οπλιτών 46
20 Μικρασιατική εκστρατεία 47
21 Τα Βέντζια το 1922, 1933. Καλλιέργεια κρόκου στον Έξαρχο 48
22 Οι Εξαρχιώτες στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 51
23 Μάχη του Φαρδύκαμπου-Χρονικό 51
24 Κατοχή –UNRRA 1941-1949 55
25 Εμφύλιος πόλεμος 60
26 Έγγραφα κοινότητας μέσα από το πρωτόκολλο αλληλογραφίας 61
27 Ο Έξαρχος μέσα από τις αποφάσεις της κοινότητας 69
28 Μικρά-Μικρά 94
29 Οπες«Ι»- Διεκδικήσεις της κοινότητας Κνίδης 99
30 Αγρόκτημα Βοϊδόλακκος του χωριού ΄Εξαρχος-Διεκδικήσεις 105
31 Δημοτικό σχολείο Εξάρχου μέσα από αρχειακές πηγές 111
32 Δράξασθε Παιδείας 130
33 Πανομοιότυπα από τα μηναία του ιερού ναού αγίου Νικολάου Εξάρχου 132
34 Αποστόλου Ιωάννης δάσκαλος Εξάρχου 136
35 Σκίτσα από τον ιερό ναό του αγίου Νικολάου 138
36 Τραμπαντζής Ιωάννης 142
37 Ιατρική περίθαλψη 142
38 Οδικές προσβάσεις 144
39 Ταχυδρομική υπηρεσία 145
40 Αρδευτικό-Τσιμενταύλακας 148
41 Υδραγωγείο-Εργάτες, οι κάτοικοι του χωριού 150
42 Καλλιέργεια καπνού 151
43 Τα Εξαρχιώτικα 153
44 Χρωμίτης-Μεταλλεία 153
45 Σεισμός 158
46 Μπούρινος 161
47 Εκκλησίες 166
48 Ιερά Μονή Οσίου Νικάνορος-Ζάβορδας 175
49 ΄Αγιος Κοσμάς 179
50 Αγιόπετρα στο Κολοκυθάκι 180
51 Προσκύνημα στο Παλιομανάστηρο-Ανάβαση στον Μπούρινο 181
52 Μοναστήρι Παλιοκαρυάς 183
53 Καστράκια 184
54 Αερόμυλος στον Μπούρινο 185
55 Τρύπια πέτρα- Το μνημείο της φύσης 187
56 Νερόμυλοι 188
57 Απόσταξη τσίπουρου 189
58 Αφήγηση Νικόλαου Αποστόλου (Μάρτιος 2003) 190
59 Σουλτάνα Αποστόλου –Αργυρίου (Αφήγηση) 192
60 Τοπωνύμια 193
61 Εθιμική ζωή 195
62 Το σπιτικό 208
63 Όργωμα-Αλωνισμός 210
64 Η χλωρίδα του χωριού 211
65 Οι Εξαρχτες στην ξενιτιά 211
66 Τοπολαλιά 213
67 Ε.Ε.Ε Σύλλογος Εξάρχου “Ο ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ” 215
68 Στρατιώτες 225
69 Ομιλίες 227
70 Αφιερωτές στο Μοναστήρι Μεγάλο Μετέωρο-Μονή Βαρλαάμ 245
71 Ο Μοναχός Διονύσιος στη Ζάβορδα 247
72 Εκδόσεις βιβλίων 248
73 Εξάρχου Οίκοι 251
74 Βιβλιογραφία 302

Τιμή βιβλίου διανέμεται δωρεάν

ISBN:978-960-98702-1-4