Απιδέα,η (Λώπες-Ανάργυροι)
Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου “ ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΒΟΪΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ” σελ. 336 Κοζάνη 2022
Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 678 μ. στη διαδρομή Τσοτύλι, Βροντή, Απιδέα. Ανήκει στη δημοτική ενότητα Τσοτυλίου. Μαζί με τους οικισμούς Βροντή, Λευκάδιον αποτελούν την τοπική κοινότητα Βροντής. Στον οικισμό υφίσταται αναγνωρισμένος αρχαιολογικός τόπος. Εκεί βρίσκεται και η αρχαία πόλη «Λεβαία». Με το ΦΕΚ 716/26-9-1989 κηρύσσετε αρχαιολογικός χώρος στη θέση “Μπουφάρι” Απιδαίας Νομού Κοζάνης για να προστατευθεί οικισμός Ελληνιστικών Χρόνων που σώζεται στην περιοχή.
Τελευταία η ανασκαφική έρευνα που ξανάρχισε αποκαλύπτει οικοδομικά λείψανα που χρονολογούνται από τον 4ο αι. π. Χ. μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια, με ενδιαφέροντα κινητά ευρήματα, χάλκινο αγαλμάτιο Ηρακλή, τμήματα μαρμάρινου αγαλματίου γυναικείου που κρατά στην αριστερή παλάμη τρία μήλα, δύο τμήματα μητρών ειδωλίων, δύο θυμιατήρια από τερακότα (Γ. ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΥ-ΜΕΝΤΕΣΙΔΗ Αρχαιολόγος http://boionew.blogspot.com).
Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Ανασελίτσης του 1915 ήταν εγγεγραμμένοι σαράντα (αρ.40) άρρενες εκλογείς άπαντες μουσουλμάνοι. Στις πρώτες εκλογές που διεξήχθησαν, μετά την ενσωμάτωση του οικισμού, στις 31 Μαΐου 1915 ψήφισαν στο όγδοο εκλογικό τμήμα με έδρα το Τσοτύλιον. Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 76 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν στην περιφέρεια Βοΐου (νυν δήμος Βοΐου) η Απιδέα ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στην 58η θέση με 33 κατοίκους. Με την απογραφή απογράφηκαν και τρεις ακατοίκητοι οικισμοί Παρόχθιον, Ρόκαστρον, Παναγία Χορηγού (π.παιδικές κατασκηνώσεις).
“Έχει 106 ψυχάς Ελληνικάς, σχολή μικτή, μαθητάς 12, μαθητρίας 3, διδάσκαλον 1, ιερέα 1” (Εν Σιατίστη 30 Αυγούστου 1912. Παμμεκεδονικόν Ημερολόγιον 1913).
Εκπαιδευτικά: “Απιδέα-Ανάργυροι-Λώπες, 1/τάξιο (γηγενής)
Μαθητές: 15, 18, 15-18, 18, 18, 21, 23, 21, 23, 30, 30, 29 (Αντίστοιχες ημερομηνίες επιθεωρήσεως: 25/2/1925, 2/5/1925, 15/4/1927, 9/6/1929, 3/11/1930, 4/2/1932, 21/6/1932, 12/12/1932, 7/12/1933, 8/3/1937, 14/12/1937, 16/3/1939).
Διδακτήριο: Δε λειτουργεί καθότι η κοινότης δεν κατόρθωσε να επισκευάσει το παλαιό διδακτήριο, καταρρεύσαν από τη μία πλευρά λόγω βροχών. Δεν υπάρχει άλλο κατάλληλο κτήριο (1/11/1919). Κτίριο καλώς προσανατολισμένο με γραφείο, με μία αίθουσα καλώς φωτιζόμενη. Οι τοίχοι έχουν χρισθεί με γάλα ασβέστου (16/10/1923). Νέο, ευπρεπές, αρκετό για τους λίγους μαθητές (25/2/1925). Νέο, μικρό, η κατοικία του δασκάλου μόλις χωρεί το κρεβάτι του (2/5/1925). Διδακτήριο νεόδμητο, μικρό, άνευ περιβόλου, μικρό χωρίο (15/4/1927). Τάξεις 5, ένας μαθητής απεβίωσε (9/6/1929). Αποτελείται από αίθουσα διδασκαλίας και από δωμάτιο διδασκάλου (3/11/1930). Η αυτή αθλία κατάσταση. Βελτίωση δε διαφαίνεται ελλείψει μέσων (4/2/1932). Η κατάσταση προσωρινώς ανεκτή. Η σχ. εφορεία προέβη στην αγορά γηπέδου δια την ανέγερση νέου διδακτηρίου (7/12/1933). Κατάσταση μετρία. Γίνονται ενέργειες δια την ανέγερση νέου διδακτηρίου (8/3/1937). Μετρία κατάσταση, οι προεργασίες ανεγέρσεως νέου έχουν φθάσει σε πολύ καλό σημείο (16/3/1939).
Υλικό: Βάθρα ακατάλληλα, χάρτης της Ελλάδας (16/10/1923). Λίγα θρανία, ένας μικρός πίναξ και χάρτης της Ελλάδος (25/2/1925). Τρία κατάλληλα θρανία (2/5/1925). Έχει 4 θρανία παλαιού συστήματος (15/4/1927). 6 τρίεδρα θρανία, 1 πίνακας, 1 τραπέζι, 1 κάθισμα, χάρτες όλων των ηπείρων, εικόνα του Αγίου Παντελεήμονα, θερμάστρα (9/6/1929). 6 θρανία τρίεδρα νέου τύπου, 2 τραπέζια, 2 πίνακες, καρέκλες, 1 θερμάστρα, 10 χάρτες (3/11/1930). Προσετέθησαν 2 χάρτες ημισφαιρίων και Μ. Ασίας και ένας κωδωνίσκος (12/12/1932). Λίγα ακατάλληλα θρανία, ανεπαρκή, πίναξ ακατάλληλος. Στερείται εποπτικών μέσων και οργάνων διδασκαλίας (8/3/1937). Συνεπληρώθη σε ελλείποντα θρανία και πίνακας. Εποπτικά μέσα πλην λίγων γεωγραφικών χαρτών, όργανα διδακτικά στερείται παντελώς (14/12/1937). Ελλιπέστατο σε εποπτικά μέσα και όργανα (16/3/1939).
Υπηρεσιακά βιβλία-Βιβλιοθήκη: Δεν υπάρχουν υπηρεσιακά βιβλία (16/10/1923). Υπηρεσιακά βιβλία ελλιπή, εισαχθέντα αναγνωστικά εκ των εγκεκριμένων (9/6/1929). Δεν κατηρτίσθη (4/2/1932). Προσετέθησαν 8 τόμοι βοηθητικών διδασκάλου και μαθητών (12/12/1932). Με ελάχιστα βιβλία προς χρήση διδασκάλου κυρίως και μαθητών (14/12/1937). Ελάχιστα βιβλία προς χρήση διδασκάλου κυρίως (16/3/1939).
Σχολικός κήπος: Δεν καλλιεργείται (4/2/1932). Θα αγορασθεί κατάλληλο μέρος (12/12/1932). Δεν καλλιεργήθηκε ελλείψει χώρου. Μετά την παραλαβή του αγορασθέντος γηπέδου δια την ανέγερση νέου διδακτηρίου και την περίφραξή του θα καλλιεργηθεί (7/12/1933). Υπάρχει σε μικρά από του σχολείου απόσταση (8/3/1937). Πολύ καλός εις εργασία και απόδοση δενδρυλλίων καρποφόρων και δασικών (16/3/1939).
Φοίτηση: Όχι τακτική (16/10/1923), τακτική, απόντες 2 (9/6/1929) στη συνέχεια τακτική.
Άλλες πληροφορίες: Να μεταφερθεί το νεκροταφείο σε άλλο μέρος (16/10/1923). Στερείται διδασκάλου (25/2/1925). Επί μήνα το σχολείο παρέμεινε κλειστό λόγω ασθενείας του διδασκάλου. Το σχολείο ειργάσθη πλημμελώς (24/5/1931).
Διδάσκαλοι: Παπαχαρισίου Σεβαστή, Παυλίδης Δημ. Στυλιανός, Ζιώγας Βασίλειος, Παπαϊωάννου Αριστ., Βασιλόπουλος Ιωάννης” (Αποστόλου Τάνια).
Ιστορικό ανεγέρσεως του διδακτηρίου: Το μονοτάξιον του διδακτηρίου του Σχολείου Αναργύρων ανηγέρθη το έτος 1940. Κείται εις το κέντρον σχεδόν του χωρίου Αναργύρων, προσανατολισμόν Μεσημβρινόν. Ανηγέρθηκε με κρατική αρωγή δρχ.30.000. Αρωγή κοινότητος δρχ. 4000. Του υπουργείου ανοικοδομήσεως δι’ εργολαβία, υλικά, εργατικά. Προσωπική εργασία των κατοίκων.
Ιερά: Άγιοι Ανάργυροι. ΄Αγιος Θεόδωρος.΄Ενθύμηση σε μηναίο της εκκλησίας « Άνδρα μου γένου Τούρκος να μην πλερώνεις χαράτζι. Αλίμονο σ’ αυτούς τι κόλαση τις περιμένει» (Αποστόλου 2005).
Κοινοτικά: Στις 31/12/1918 ο οικισμός Λώπες προσαρτάται στην κοινότητα Χουτουρίου (Λευκοθέα). Στις 30/8/1927μετονομάζεται σε Ανάργυροι και στις 12/4/1960 σε Απιδέα. Στις 4/12/1997 προσαρτάται στο δήμο Νεάπολης. Το 2010 με το νόμο του Καλλικράτη εντάσσεται στο δήμο Βοΐου με έδρα τη Σιάτιστα.
Οικονομία: Σύμφωνα με τα τουρκικά φορολογικά κατάστιχα οι κάτοικοι του οικισμού πλήρωσαν τους παρακάτω φόρους: Το 1568 ο οικισμός Άγιο (Σβετ) Τοντόρ, άλλο όνομα Λούπες, επί τουρκοκρατίας, πλήρωσε στο σπαχή φόρο δεκάτης 2.500 άσπρα. Ανήκε στο ναχιγέ (επαρχία) της Χρούπιστας (Άργος Ορεστικό).
Αναλυτικά: Φόρος καλλιέργειας 9 οικογένειες 225 άσπρα, φόρος καλλιέργειας 14 ανύπαντροι 350 άσπρα. Φόρος καλλιέργειας 1 οικογένεια με μπάστινο (υπό όρους κληρονομιά κτηματικής περιουσίας, κρατικής γης) 25 άσπρα.
Οι κάτοικοι πλήρωσαν φόρο (άσπρα) ακόμη για σιτάρι 30 κοιλά 240, βρίζα 30 κοιλά 150 άσπρα, κριθάρι 30 κοιλά 150, ρόβι 10 κοιλά 80, κεχρί 10 κοιλά 50, φακή και λαθύρι 5 κοιλά 40, μούστος 25 μέντρι (1 μέντρι=8 οκάδες) 200, φόρος για 1 νερόμυλο 15, φόρος καλλιεργήσιμων κήπων 50, δεκάτη από χόρτο 100, από μελίσσια 150, από σκόρδα και κρεμμύδια 150. Πρόσοδος από άχυρο 150, φόρος για χοίρους 100. Πρόστιμα, προικοσύμφωνα, αποθήκες καλλιεργειών, ταπιά (τίτλοι ιδιοκτησίας) 150, φόρος για λινάρι και κάνναβη 125 (Γκέκας…).
Πληθυσμός: 1913=130.1920=115. 1928=122. 1940=159. 1951=145. 1961=139. 1971=108. 1981=85. 1991=51. 2001= 41. 2011=33.
Σύλλογοι: Ιστορικός-Λαογραφικός και Εξωραϊστικός Σύλλογος Απιδέας- "Η ΛΕΒΑΙΑ" Ιδρύθηκε το 1992.
