Αγίασμα (το) Λατόριστα Βοΐου Κοζάνης

Αγίασμα, το (Λατόριστα)

Γράφει ο Βασίλης Αποστόλου (Από το βιβλίο μου ΟΙΚΙΣΜΟΙ ΒΟΪΟΥ –ΚΟΖΑΝΗΣ, σελ.336 Κοζάνη 2022)

 

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 745 μ. με επιβλητικά πετρόκτιστα σπίτια. Απέχει από το Τσοτύλι 8 χιλιόμετρα. Πλησιέστεροι οικισμοί Διχείμαρρον, Σταυροδρόμι.Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Ανασελίτσης του 1915 ήταν εγγεγραμμένου 50 άρρενες εκλογείς, όλοι γηγενείς, εκ των οποίων οι 26 ήταν κτίστες. Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 76 οικισμούς που απογράφηκαν  στην περιφέρεια Βοΐου (νυν δήμος Βοΐου) το Αγίασμα ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στη 75^η θέση (μαζί με το Κοιλάδιον) με 3 κατοίκους.
Απογράφηκαν και τρεις ακατοίκητοι οικισμοί το Παρόχθιον, Ρόκαστρον, Παναγία Χορηγού (π.παιδικές κατασκηνώσεις).

Στις 31 Δεκεμβρίου 1914 με απόφαση του Νομάρχη Κοζάνης ορίστηκαν στην Υποδιοίκηση Ανασελίτσας δεκαπέντε (15) εκλογικά τμήματα. Οι ψηφοφόροι του Αγιάσματος ψήφισαν στο 14^ο εκλογικό τμήμα με έδρα τη Δαμασκηνιά μαζί με τους ψηφοφόρους των οικισμών Μεσολογγόστιον, Σταυροδρόμιον, Λικνάδες, Λεύκη, Κλεισώρεια. Οι πρώτες εκλογές μετά την απελευθέρωση διεξήχθησαν στις 31 Μαΐου και 6 Δεκεμβρίου 1915.

          

Εκπαιδευτικά:Αγίασμα (Λατόριστα) γηγενής 1τάξιον[1]

“Μαθητές: 25, 24, 26, 28, 23, 17, 14, 15, 16. Λειτούργησε ως μονοτάξιο μεικτό δημοτικό σχολείο[2].

Διδακτήριο: Κτήριο με μία αίθουσα  ικανή δια το μικρό αριθμό των μαθητών. Υπάρχει και δωμάτιο με χωριστή είσοδο το οποίο χρησιμοποιείται ως ξενών. Η αυλή δεν είναι περιορισμένη (14-10-1923). Θα ανεγερθεί νέο, υλικά, χρήματα έχουν (28-4-1925). Μικροδιαφορές μεταξύ ακτημόνων πολεμιστών και λοιπών χωρικών χάριν του οικοπέδου που θα κτισθεί το διδακτήριο ξεπεράσθηκαν. Υλικά, χρώματα, έτοιμα (10-6-1925). Ανεγείρεται διδακτήριο, με δαπάνη της κοινότητος, υπάρχει χώρος για σχολικό κήπο. Το σχολείο φέτος δε λειτούργησε λόγω φοιτήσεως των διδασκάλων στο 1τάξιο διδασκαλείο Καστοριάς (13-6-1927). Ανηγέρθη το 1925-26 με εισφορά εκκλησίας, κατοίκων, 4 χιλ. δραχμών εξ Αμερικής, 22 χιλ. δραχμών εξ ενοικίου της εν Κων/πόλει κοινοτικής οικίας και κρατικής αρωγής 8 χιλ. δραχμών (28-6-1929). Ανηγέρθη με σχέδιο του υπουργείου τύπου μονοταξίου με μεσημβρινό προσανατολισμό (22-11-1930). Αρίστης έσω και έξω καταστάσεως και εμφανίσεως κατόπιν και των αποπερατωθεισών εργασιών προαυλίου (21-10-1938). Διδακτήριο καινουργές, άριστα διατηρούμενο (18-4-1940).

Υλικόν: Βάθρα ακατάλληλα, πίνακας, γεωγραφικός χάρτης (14-10-1923). Θρανία παλιά, μικρός πίναξ γραφής (28-2-1925). 10 τρίεδρα θρανία, 1 πίναξ, εικόνα τριών Ιεραρχών, 20 εικόνες ξηράς και θαλάσσης του 1821, 5 χάρτες γεωγραφικούς, μικρός μαυροπίνακας, αριθμητήριο, θερμάστρα (28-6-1929). 20 εικόνες ηρώων, σφραγίς, 2 τραπέζια, κωδωνίσκος, θερμάστρα, ερμάριον, 2 καρέκλες, κινητόν αλφάβητο (22-11-1930). Προσετέθη γεωγραφικός χάρτης Ελλάδας μεγάλος (16-11-1931). Λείπουν εποπτικά μέσα. Τα υπάρχοντα ανεπαρκή (22-4-1937). Σχεδόν επαρκές, με ελλείψεις εποπτικών μέσων και διδακτικών οργάνων (21-10-1938). Έπιπλα, εποπτικά μέσα αρκετά (18-4-1940).

Υπηρεσιακά βιβλία-Σχολική βιβλιοθήκη: Μόνο πρωτόκολλο αλληλογραφίας, ενδεικτικά δε φυλάσσονται στο αρχείο (14-10-1923). Υπηρεσιακά βιβλία εν τάξει (28-6-1929). Σχολική βιβλιοθήκη δε συνεστήθη λόγω ελλείψεως πόρων (16-11-1931). Πλουτίσθηκε με 13 τόμους εκ των οποίων οι 10 παιδικής βιβλιοθήκης (17-5-1933). Προστέθηκαν 7 τόμοι εγκυκλοπαιδικής ύλης (26-7-1934). Υπάρχει παιδαγωγική και μαθητική σε ικανό αριθμό βιβλίων (27-11-1937). Αξιόλογος (18-4-1940).

Σχολικός κήπος: Υπάρχει κατάλληλος χώρος (14/10/1923). Καλλιεργείται (28/6/1929). Δεντρόκηπος, καλλιεργείται υπό των μαθητών (22/4/1937). Υπάρχει δενδρόκηπος, ανθόκηπος (17/11/1937).

Φοίτηση: Όχι τακτική φοίτηση (14/10/1923), στη συνέχεια ήταν τακτική.

Άλλες πληροφορίες: Οι μαθητές μετά προθυμίας ανακοινώνουν ευχερώς και χρησιμοποιούν τη διδαχθείσα ύλη. Έχουν ικανότητα σε σκέψη και κρίση. Γενικώς τα αποτελέσματα είναι αρκετά ικανοποιητικά οφειλόμενα στην επιμέλεια και στη διδακτική ικανότητα του διδασκάλου (21-10-1938).

Διδάσκαλοι: α) Παπακωνσταντίνου Παναγιώτης. β) Παπαδόπουλος  Στυλ. Ευθύμιος”.

Οι μαθητές του δημοτικού σχολείου απέστειλαν το ποσό των 250,90 δραχμών στον κυβερνήτη υπέρ της Β.Αεροπορίας (Β.Ε 1-5-1938).

Έκθεσις διδακτηριακών σχολείων διδακτηρίου δημ. σχολείου Αγιάσματος

            Το διδακτήριον του Δημ. Σχολείου Αγιάσματος, εκτίσθη τον Ιούλιο του 1926 δι’ενεργειών του τότε διευθυντού Ευθυμίου Παπαδοπούλου και της κοινότητος Αγιάσματος. Βρίσκεται επί τοποθεσίας δεσποζούσης της κοινοτικής πλατείας Αγιάσματος και επί της Ν. πλευράς αυτής. Είναι μονόρωφον. Έχει μια ευρεία αίθουσα διδασκαλίας, γραφείον και διάδρομον. Είναι ευάερον, ευήλιον, υγιεινόν με επάρκεια χώρου και καλώς περιτοιχισμένος.

            Ανηγέρθη δαπάνη της κοινότητος Αγιάσματος και μικρής αρωγής του κράτους. Η διαπίστωσις των διατεθέντων χρηματικών ποσών παρ’ εκάστης πηγής, καθίσταται αδύνατος,λόγω της καταστροφής των αρχείων υπό των ελασιτών.

            Εμμβαδόν διδακτηρίου 99,50 τ.μ. Εμβαδόν αιθούσης διδασκαλίας 52,14 τ.μ. Εμβαδόν γραφείου 9,27 τ.μ . Εμβαδόν διαδρόμου 9,27 τ.μ.

            Όγκος διδακτηρίου 522,41 κ.μ. Όγκος αιθούσης διδασκαλίας 234,18 κ.μ, Όγκος γραφείου 41,63 κ.μ. Όγκος διαδρόμου 41,63 κ.μ

            ΄Ετος ενάρξεως εργασιών 1926 . Έτος αποπερατώσεως  αυτού  1927.

            Όνομα εμπειροτέχνου:Βασίλειος Λεβεντόπουλος. Εγένετο εργολαβία αυτού και υπό την άγρυπνον παρακολούθησιν της εργασίας, υπό του αρίστου ειδικού εμπειροτέχνου Παναγιώτη Γουλόπουλου.

Εν Αγιάσματι τη 18^η Απριλίου 1955

Ο διευθυντής

Έρανοι: Έρανος υπέρ των σeισμοπαθών της Χαλκιδικής πρόσφεραν:Αγίασμα 84, Πλακίδα 179,80, Λευκοθέα 136, Ειρηνοδικείο Πενταλόφου 100, Κοιν. Ταμείον Σιατίστης 2000, Ιερά Μητρόπολη Σιατίστης 2133,80, Δρυόβουνο 864, Βροντή 800, Πελεκάνου 675, Σταυροδρομίου 180, Διδασκαλική περιφέρεια Σιατίστης 3700, κοινοτικό ταμείο Γαλατινής 1000, Αηδόνια 224,5 (Μ.Β 6-11-32)  Ασπρούλα 375, Μεσόλογγος 37, κοιν. Αγ.Σωτήρα 317, Αγ. Ανάργυροι 215, Σήμαντρο 87, Δραγασιά 337 (Μ.Β 27-11-32).

  Ιερά:Ενοριακός ναός Αγίου Γεωργίου. Ιερός ναός Αγίου Αθανασίου. Ανηγέρθη το 1914 με χρήματα που προήλθαν από την εκποίηση ξενώνος στην Κων/πολη ιδιοκτησίας των εκεί παρεπιδημούντων κατοίκων του χωριού (https:/ poll –tsotyli.gr)

Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας με έδρα τον οικισμό Λατόριστα στις 31-12-1918, στην οποία κοινότητα συμμετέχουν οι οικισμοί Μαζγκάν (Αχλαδέα), Τσαβαλέρη (Κοιλάδιο), Μπάνια (Αγία Παρασκευή, καταργείται 7-4-1951). Στις 31-3-1920 εντάσσεται και ο οικισμός Τσάριστα (Άγιος Θεόδωρος) ο οποίος αποσπάται από την κοινότητα Λικνάδων. Η κοινότητα εντάσσεται στις 4-12-97 στο δήμο Τσοτιλίου και τώρα στο διευρυμένο δήμο Βοΐου.

Στις 17-5-1921 με πρόεδρο τον Π.Γουλόπουλο ψηφίστηκε φόρος  επί των αιγοπροβάτων 300 δρχ. και φόρος δεκάτης 2000 δρχ.

Το κ.σ με πρόεδρο τον Κων/νο Παπανικάνδρου στις 4-1-28 επιβάλλει προσωπική εργασία τετραήμερο με έργα την ισοπέδωση του προαυλίου του νεοανεγερθέντος διδακτηρίου, την αποξήρανση και επιχωμάτωση του σχηματιζομένου παρά τω φρέαρ της κοινότητος έλους και κατασκευής μιας ξυλίνης γέφυρας στο χείμαρρο της κοινότητας. Ο πρόεδρος ζητά από το Νομάρχη τα πρακτικά να εγκριθούν ταχύτατα γιατί οι κάτοικοι λόγω του επαγγέλματος από 1^ης Μαρτίου αποδημούν στο εσωτερικό προς εξεύρεση εργασίας (60/1735).

Τον Απρίλιο του 1929 πραγματοποιήθηκε έρανος υπέρ του Αγίου Τάφου. Το ποσόν απεστάλη στο υπουργείο Εξωτερικών. Τα συλλεγέντα ποσά για ορισμένους οικισμούς ήταν: Αγίασμα 25, Βυθός 90, Γαλατινή 200, Δρυόβουνον 600, Καλονέρι 200, Κορυφή 110, Βρώστιανη 35, Στρογγυλόν (Χρυσαυγή) 140, Περιστέρα 50, Πεντάλοφον 200, Τσοτύλιον 300, Σιάτιστα 1050 (ΓΑΚ 60/1651).

Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 9-11-28 αναφέρει στο Νομάρχη Κοζάνης ότι ο σχετικός έρανος υπέρ του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού ενεργείται καθ’ έκαστον έτος την 2αν Μαΐου εορτήν του Αγίου Αθανασίου οπότε αύτη πανηγυρίζει και ζητά την έγκριση ως ημέρα διενεργείας εράνου στην κοινότητα την ειρημένην ημέραν.

                Ο δάσκαλος Ευθύμιος Παπαδόπουλος στις 10-12-31 υποβάλλει στο Νομάρχη την παραίτησή του από γραμματέα της κοινότητας Αγιάσματος. Κατηγορήθηκε από δύο κ. συμβούλους ότι αναμειγνύεται στα κοινοτικά. Ο Επιθεωρητής του απαλλάσσει της κατηγορίας και του συνιστά να υποβάλλει την παραίτησή του από γραμματέας. Ζητά από το Νομάρχη η παραίτηση να γίνει αποδεκτή.

                Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 22-12-1931 αναφέρει στο Νομάρχη ότι ο ακούραστος δημοδιδάσκαλος εκτελεί χρέη γραμματέα από το 1926. Ζητά από το Νομάρχη να διατάξει να συνεχίσει να εκτελεί χρέη γραμματέα της κονότητας.

                Ο πρόεδρος της κοινότητας αναφέρει στο Νομάρχη στις 15-5-32 ότι η καθυστέρηση της αλληλογραφίας οφείλεται στο γεγονός της παραιτήσεως του κοινοτικού γραμματέα. Δεν προέβησαν αμέσως στην εκλογή γραμματέα  γιατί ουδείς εγγράμματος υπάρχει στην κοινότητα να διεκπεραιώσει τα καθήκοντα του γραμματέα. Κατά παράκληση του προέδρου ήλθε σήμερα κάτοικος του συνοικισμού Αγίου Θεοδώρου στον οποίο ανέθεσε την διεκπεραίωση των καθυστερημένων εγγράφων. Αναφέρει ότι προσεχώς θα διορίσουν γραμματέα μη γνωρίζοντες τις θέσεις των δύο μειοψηφούντων συμβούλων (60/1251).

Η Γεν. Δ/νσις Μακεδονίας προεκύρηξε δημοπρασίαν δια την 12^ην Ιουνίου 1935 δια την κατασκευήν γεφύρας του Βέλλου ποταμού και παρά την θέσιν Αγίασμα. Οι κάτοικοι διαφόρων κοινοτήτων Επαρχίας Βοΐου, παρεπιδημούντες εν Θεσσαλονίκη ζητούν στις 29-5-35 να προτιμηθεί η ζεύξις του ποταμού στη θέση Μπάνια (Αγία Παρασκευή) καθ’ότι εξυπηρετεί δεκαπέντε (αρ.15) κοινότητες και θα διευκολύνεται η διάβαση 100.000 και πλέον χιλιάδων αιγοπροβάτων διερχομένων προς παραθερισμόν. Υπογράφεται από Βασ. Ευαγγελόπουλο . Παν. Παπαδόπουλο κλπ.(60/1987).

            Ο πρόεδρος της κοινότητας Αγιάσματος αναφέρει στις 15-2-1939 ότι με προσωπική εργασία κατασκεύασαν οδό πέραν των ορίων των και φθάσανε σε απόσταση 300 μέτρων από την Ομαλή.  Επειδή το κατασκευασθέν τμήμα τυγχάνει αχρησιμοποίητος αν δεν ολοκληρωθεί και επειδή το κ.σ Ομαλής αρνείται να το κατασκευάσει παρακαλεί το Νομάρχη να διατάξει να κατασκευασθεί η υπόλοιπος οδός για να υπάρχει άμεσος επικοινωνία μετά της δημοσίας οδού προς Τσοτύλιον. Επίσης ζητά νακατασκευασθεί και μία μικρά γέφυρα, (επί του παραποτάμου Βέλος) το δε υλικό της πέτρας μεταφέρθηκε ήδη επί τόπου από τους κατοίκους (60/1738).

Ο πρόεδρος Θωμάς Μηλιόπουλος αναφέρει στις 11-8-45 στο Νομάρχη ότι οι κατοικίες της κοινότητος ήταν 98, ο πληθυσμός 625 κάτοικοι. Οι καταστραφείσες οικίες με ολική πυρκαγιά ήταν πέντε και μερικώς 1 υπό Γερμανών τον Ιούλιο του 1944. Θύματα την περίοδο 1940-1944  έξι.

Οικονομία:Οι γηγενείς και πρόσφυγες κάτοικοι του Αγιάσματος  στις 8-2-38 αναφέρουν προς τη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας ότι με διαταγή της Νομαρχίας Κοζάνης κατόπιν αποφάσεως του Υπουργού Γενικής Διοικήσεως Μακεδονίας κατά τη φετεινή περίοδο του 1938 απηγορεύθη στην κοινότητα η καπνοφύτευσις. Οι περισσότεροι εκ των διαμαρτυρομένων είναι  πρόσφυγες και άνευ του καπνού αδυνατούν να απαλαγούν από το χρέος του επικοισμού προερχομένου εκ των οικιών, αγρών κλπ. ότι άνευ του καπνού δεν μπορούν να διάγουν εύπορον βίον και ζητούν να μην αποκλειστούν εκ της καπνοφυτεύσεως (60/524).

Πληθυσμός: 1913=149.1920=143. 1928=145. 1940=126. 1951=127. 1961=109. 1971=45. 1981=50. 1991=35. 2001= 34. 2011=3.

Σύλλογοι:Μορφωτικός-Πολιτιστικός Σύλλογος Αγιάσματος “Ο Άγιος Αθανάσιος”. Ιδρύθηκε το 1980 και πήρε το όνομα από την ιστορική  εκκλησία Άγιος Αθανάσιος. Από το 2000 διοργανώνεται η γιορτή κρασιού με πάτημα σταφυλιών τραγούδια για τον τρύγο η οποία για το έτος 2018 ήταν 18^η γιορτή κρασιού. Τα χάλκινα σκορπούν τη διάθεση για χορό όπου συμμετέχουν επισκέπτες και χορευτικά συλλόγων από την ευρύτερη περιοχή. Το κρασί προσφέρεται δωρεάν από τον τοπικό οινοποι'ο Αθανάσιο Παρτσάλη.

---

[1] Αποστόλου Τάνια:Μεταπτυχιακή εργασία Π.Δ.Μ 2015 «Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΠΑΡΧΙΑ ΒΟΪΟΥ (ΑΝΑΣΕΛΙΤΣΗΣ) ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ»

[2].Αντίστοιχες ημερομηνίες στα βιβλία επιθεωρήσεων: 28/6/1929, 22/11/1930, 16/11/1931, 17/5/1933, 26/2/1934, 22/4/1937, 17/11/1937, 21/10/1938, 18/4/1940. Λειτούργησε ως μονοτάξιο.