1.ΤΑ ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣ ΣΕΡΒΙΩΝ ΚΑΙ ΚΟΖΑΝΗΣ ΤΟ 1863

Τα στεφάνια της Επισκοπής Σερβίων και Κοζάνης[1]

 Βασίλη Αποστόλου

                Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας οι υπόδουλοι Έλληνες πλήρωναν πολυποίκιλους φόρους που πολλές φορές ήταν ευρηματικοί. Μεταξύ αυτών ήταν ο κεφαλικός φόρος για τους άρρενες. Εξαιρούνταν οι γυναίκες, τα παιδιά και τα μειονεκτικά άτομα[2] Ο φόρος της δεκάτης επί των γεωργικών και κτηνοτροφικών προϊόντων. Ακόμη ο φόρος επί των υδρόμυλων ανάλογα με τους μήνες λειτουργίας, των οργανοπαικτών, επί των πωλουμένων ζώων. Συχνά για τις έκτακτες ανάγκες, όπως κατασκευή και επισκευή σχολείων, εκκλησιών επιβάλλονταν έρανοι επί των οικογενειών. Ένας τέτοιος ετήσιος έρανος επεβλήθη στις χριστιανικές οικογένειες κατ’ έτος για αρχιερατική και Πατριαρχική επιχορήγηση σύμφωνα με το παρακάτω κείμενο.

                 

Πράξις της επαρχίας Σερβίων και Κοζάνης επί της Αρχιερατικής επιχορηγήσεως κατά την επαρχίαν ταύτην.

                «Δι ης γίνεται δήλον, ότι ο σεβάσμιος ημών Κανονικός Αρχιερεύς Αγίου Σερβίων και Κοζάνης, εγκαίρως συνεκάλεσεν, εν ταις Πρωτευούσαις της αυτού επαρχίας, άπαντες τους υπό την Ιεράν δικαιοδοσίαν της αυτού Πανιερότητος χριστιανούς εκ πόλεων  κωμοπόλεων και χωρίων και ανέγνω εις επήκοον πάντων την προσκυνητήν Πατριαρχικήν και συνοδικήν επιστολήν ημερομηνίας Οκτωβρίου αωξβ΄ και έγνωμεν άπαντες πάσαν εκκλησιαστικήν επιτροπήν επί της Αρχιερατικής επιχορηγήσεως, κατά την επαρχίαν ταύτην, εκ γροσίων πεντήκοντα χιλιάδων μετά και του αναλόγου ποσού της Πατριαρχικής επιχορηγήσεως επί γροσίων δύο χιλιάδων, αρχομένης από της αης του ενεστώτος έτους αωξγ΄δι ου κοινωφελούς μέτρου αντικαθίστανται η κατάργησις του λοιπού των πρότερον λαμβανομένων κηρίων και τυχηρών Αρχιερατικών εισοδημάτων και τείνοντος δια την εύκλειαν και ευκοσμίαν και ησυχίαν του Ιερού  ημών κλήρου. Αναγνόντες και το αντίτυπον των κανονισμών κατά την κοινή αποφάσει έγκρισιν της τε Ιεράς Συνόδου και του εθνικού συμβουλίου, και την υψηλήν Αυτοκρατορικήν μετά προηγουμένην επικύρωσιν και δοκιμασίαν διαταγήν της ενεργείας και πραγματοποιήσεως, και πειθόμενοι προθύμως συνόδω τω εκκλησιαστικώ υπογραμμώ διωρήσωμεν πληρεξουσίους εις περιοδείαν, καθ’ άπασαν την επαρχίαν και καταγραφήν των στεφάνων, και μετά την καταγραφήν συνελθόντες αύθις εις την Πρωτεύουσαν Πόλιν της επαρχίας Κοζάνην, επί τη βάσει της καταγραφής των στεφάνων, παρά των αποσταλέντων κοινώς πληρεξουσίων Προεδρεύοντος και του Κανονικού ημών Αρχιερέως, εποιήσαμεν κατ’ αντιπροσωπείαν την αναλογίαν της διανομής της Αρχιερατικής επιχορηγήσεως μετά και της Πατριαρχικής συμποσουμένης εις Γρόσια πεντήκοντα δύο χιλιάδας. Εκάστη πόλει, κωμοπόλει και χωρίω της επαρχίας ταύτης ως έπεται αναλόγως εις των οικογενειών πληθύος».

χωριά	στεφά νια	γρόσια	παρά δες	νέα ονομασία
Κοζάνη	1283	15949	11 ¾
Βαρόσι Σερβίων	68	645	13
Ισνάφι Σερβίων	24	298	14
Ζευγαλ. Σερβίων	36	447	21
Γύφτοι Σερβίων	24	298	14
Βελβενδόν	534	6638	13 ¾
Καταφύγιον	356	4425	21
Σκούλιαρη	110	1367	17 ½	Αγία Κυριακή
ιανη	26	323	8 ½	Πολύφυτο
Παλαιογράτσανον	76	944	31
Μοσκοχώριον[3]	109	1355	5 ¼
Καστανιά	88	1093	38
Λαβανίτσα	51	633	37 ¾	Λάβα
Νεοχώριον	9	111	35 ¼
Άνω Ορτάκιον	18	223	30 ½	Πλατανόρευμα
Κάτω Ορτάκιον	19	236	7 ¾
Κράνικον	31	385	14 ¾	Κρανίδια
Τοήνθοηρα[4]	11	136	29 ¾
Γούλαις	29	360	20 ¼	Γούλαι
Αυλαίς	25	310	31 ¼	Αυλαί
Καλδάδες	23	285	36 ¾	Προσήλιον
Ράχωβον	41	509	27 ¼	Πολύρραχος
Δέλνον	51	633	39 ¼	Τριγωνικόν
Μεταξά	107	1330	5 ¾	Μεταξάς
Μόκρον	69	897	30 ¼	Λιβαδερόν
Πάδες[5]	13	161	24 ¼	Βογγόπετρα
Μικρόβαλτον	47	584	10 ¾
Τρανόβαλτον	61	758	12 ¼
Λαζαράδες	29	360	20 ¼
Λουζιανή	60	745	35	Ελάτη
Νιζισκόν	30	372	37 ½	Φρούριον
Ζιντάνη	14	174	1 ½
Ρύμνιον	12	149	7
Κάλλιανη	119	1479	12 ¾	Αιανή
Καισαργιά	77	957	8 ¼
Πακσί	13	161	24 ¼	Κήπος
Κάτω Βάνιτσα	30	372	37 ½	Κάτω Κώμη
Άνω Βάνιτσα	61	758	12 ¼	Άνω Κώμη
Πύργος	25	310	31 ¼
Νισητσιλάρ	23	285	36	Κοντοβούνιον
Μαγούλα	12	149	7
Γκόμπλιτσα	79	902	2 ¾	Κρόκος
Σπούρτα	30	372	37 ½	Καρυδίτσα
Μηλοτίνη	25	310	31 ¼	Μηλιά
Κερασιά	25	310	31 ¼
Κτένιον	28	348	3
Ραδοβίστιον	41	509	27 ¼	Ροδιανή
Βελίστι	68	845	13	Λευκοπηγή
Παρασκευή	30	372	37 ½	Αγία Παρασκευή
Πρωτοράζι	13	161	24 ¼	Πρωτοχώρι

Συνολικά καταγράφηκαν 4163 στεφάνια.[6] Για κάθε στεφάνι αναλογούσε δώδεκα γρόσια, δεκαεπτά παράδες και εν τέταρτον του παρά. Με την παραπάνω πράξη τα χωριά έπρεπε να συγκεντρώσουν το ποσό όπως φαίνεται στην κατάσταση και να το παραδώσουν στον Αρχιερέα της Επισκοπής. Μελετώντας τον πίνακα μπορούν να βγουν ποικίλα συμπεράσματα, όπως τις χριστιανικές οικογένειες που ζούσαν στα χωριά, την ονομασία των οικισμών, τη συρρίκνωση του χριστιανικού πληθυσμού της πόλης των Σερβίων.

---

[1] Αρχεία Ν. Κοζάνης ΑΒΕ 77/ΣΑΕ 11

[2] SURAIYA FAROQHI. Προσεγγίζοντας την Οθωμανική αυτοκρατορία. Μετάφραση Κώστας Ε. Καμπουρίδης. Προσφορά του βιβλίου από το συγγραφέα.

[3] Οι πλείστοι των κατοίκων εγκαταστάθηκαν στο Πλατανόρευμα.

[4] Πιθανόν ο οικισμός Τσίντζιρα, συνοικισμός των Κρανιδίων. Τα χωριά Ζδάνι, Μοσχοχώρι, Μαγούλα (συνοικισμός πλησίον της Άνω Κώμης), Νεοχώρι (πλησίον της Καστανιάς προς το Μοναστήρι του Αγ. Αντωνίου Σιάπκας), Πάδη εγκαταλείφθηκαν από τους κατοίκους και διαλύθηκαν. Ιωάννου Δημόπουλου. ΤΑ ΠΑΡΑ ΤΟΝ ΑΛΙΑΚΜΟΝΑ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΑ σελ. 15.

[5]  Έλλη Λαμπρέτσα, Εφημερίδα Γραμμή 13-6-2002. Το 1943 το χωριό εγκαταλείφθηκε από τους 102 (απογ.1940) κατοίκους της, όταν το χωριό πυρπολήθηκε από τους Γερμανούς.

[6] Χριστιανικές οικογένειες.