Άγιοι Σαράντα Αλβανία (βίντεο)

 Διήμερη εκδρομή στη Νότιο Αλβανία από Κοζάνη. Αργυρόκαστρο, Δερβιτσάνη, Βουλιαράτες, Άγιοι Σαράντα, Βουθρωτό. Στο βίντεο από Άγιοι Σαράντα και χορός στο ξενοδοχείο για την ημέρα της γυναίκας στις 8 Μαρτίου 2025.

ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ 4ο

ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ Τεύχος 4ο

Ανοίγω το σύνδεσμο

 https://drive.google.com/file/d/1JLqHpmO-mR49yLUFiqXOpi2DA2b53vM1/view?usp=sharing

Κτένι Δήμου Κοζάνης

 

 

 

Κτένι,το (Χτένι)

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου “Οικισμοί Δήμου Κοζάνης σ.226  Κοζάνη 2022”

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 680 μ. επί της διαδρομής Κοζάνη, Λευκόβρυση, Πρωτοχώρι, Λευκοπηγή, Κερασιά, Κτένι. Πλησιέστεροι οικισμοί Κερασέα, Ροδιανή. Εντυπωσιάζει το κάστρο πάχους 2,50 μέτρων που περικλείει  έκταση 450 στρεμμάτων με διάσπαρτα όστρακα, κέραμοι, νομίσματα.

Ο οικισμός  κατεστράφη υπό Τουρκαλβανών το 1649. Πλείστοι των κατοίκων με αρχηγό το μεγαλοκτηνοτρόφο Ιωάννη Τράντα κατέφυγον στην Κοζάνη.

Ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Αιανής, αποτελεί ιδία κοινότητα.

Ο  Κ.Γουναρόπουλος στο περιοδικό «Πανδώρα» το έτος 1872 αναφέρει ότι ο οικισμός είχε  15 σπίτια  Ελλήνων.

Εκλογικά: Στις πρώτες βουλευτικές εκλογές 30-5-1915 οι άρρενες εκλογείς ψήφισαν στο 9^ο εκλογικό κέντρο με τόπο ψηφοφορίας τον νεόδμητον Ναόν Κάλλιανης.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Κοζάνης του 1915 ήταν εγγεγραμμένοι 45 άρρενες  εκλογείς.

Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 72 οικισμούς που απογράφτηκαν  στο Δήμο Κοζάνης  το Κτένιον με πληθυσμό 73 κατοίκους  βρισκόταν στην 54η θέση.

Εκπαιδευτικά: Το διδακτήριον είναι ευρύχωρον, ευφώτιστον και ανώγειον αλλά έχει ανάγκην δύο θρανίων, κάτοικοι 136. Τάξεις 3, μαθητές 16 (10-14/10/1923).

Το διδακτήριον  ανεκτόν και πενιχρότατα επιπλωμένο.  Μαθητές άρρενες 14, θήλεις 7, κάτοικοι 136 γηγενείς  (Σχολικό έτος 1926-27 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ73).   

Το διδακτήριο είναι οίκημα χρησιμοποιούμενο επί Τουρκοκρατίας ως σιταποθήκη Τούρκου τσιφλικούχου. Έχει διασκευασθεί εις μίαν στενόχωρο αίθουσα και εις εν μικρόν δωμάτιο, χρησιμοποιούμενο ως Γραφείο και κατοικία του διδασκάλου. Εξεύρεσις οικήματος προς κατοικία του διδασκάλου είναι αδύνατος. Σχολικός κήπος δεν υπάρχει ελλείψει ύδατος. Μαθητές 25. Εκ των υποχρέων προς φοίτηση δεν ενεγράφησαν δέκα χρησιμοποιούμενοι υπό των γονέων των εις την κτηνοτροφία ήτις αποτελεί την σπουδαιοτέραν ασχολίαν των κατοίκων. Ούτοι κατηγγέλθησαν υπό του διδασκάλου (11/2/1938).

Διδακτήριον παλαιότατον, ακατάλληλο, στερείται αυλής, κήπου (2/10/41).

Η  δημοδιδασκάλισσα Βασιλική Στάθη  αιτεί απόσπασιν στην Άνω Κώμη για λόγους ασφαλείας.  Ο Επιθεωρητής την αποσπά στο σχολείο Λευκοπηγής (5/9/47).

Ιερά: Ιερός ναός Αγίου Δημητρίου. Άγιος Αθανάσιος. Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Άγιοι Ανάργυροι.

Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 188 και στη Β΄ Γραφή 96 (από το 1692 και μετά).

Κοινοτικά: Ο οικισμός στις 31/12/1918 προσαρτάται στην κοινότητα Κερασιάς, στις 4/12/1997 στο δήμο Αιανής και στις 7/6/2010 στο δήμο Κοζάνης.

Ο Γεώργιος Δημητράκης κάτοικος του χωρίου Κτενίου με αίτηση στο Νομάρχη  στις 10-4-26 αναφέρει: «Αιτούμαι όπως παραιτηθώ την από του αξιώματος του υποψηφίου κοινοτικού συμβουλίου Κοινότητος Κερασιάς καθ’ ότι τυγχάνω ο μόνος προστάτης της οικογενείας μου, προσέτι δε στερούμαι τα προς τούτο προσόντα. Παρακαλώ όθεν υμάς όπως ευαρεστούμενοι δεχθήτε ταύτην» (60/981).

Είκοσι επτά κάτοικοι του χωριού Κτένι στις 4-4-1928 με αίτηση στο Νομάρχη αναφέρουν τα παρακάτω: «Οι έναντι σημειούμενοι κάτοικοι του χωρίου Χτενίου της κοινότητας Κερασιάς έχομεν τη τιμήν να φέρωμεν εν όψει υμών τα κάτωθι. Ως ανωτέρω εκθέτομεν και γνωστόν τυγχάνει υμών το χωρίον μας υπάγεται εις την κοινότητα Κερασιάς και εκ του ταμείου της κοινότητος έπρεπε να πληρώνεται ο αγροφύλαξ του χωριού μας. Ο αγροφύλαξ του χωριού μας ως ιδιωτικός επληρώθη ιδιαιτέρως παρ’ ενός εκάστου εξ ημών, ουδείς δε αγροφύλαξ άλλος υπάρχει εις το χωρίον μας διορισμένος παρά του κοινοτικού συμβουλίου και επομένως ουδεμία άλλη υποχρέωση έχομεν ίνα συνεισφέρομεν δια τους αγροφύλακας των άλλων χωρίων άτινα αποτελούσιν την κοινότητά μας. Παρ’ όλα αυτά όμως εξεδόθησαν εντάλματα προσωποκρατήσεως δια τον έρανον ταμείου Αγροφυλακής και κινδυνεύομεν όλοι να προσωποκρατηθούμε, χωρίς να οφείλουμε τίποτε. Όθεν παρακαλούμεν κ. Νομάρχα μέχρις εξετάσεως των παραπόνων μας να διατάξητε την αναστολή της πληρωμής και εάν ακόμη επιβάλλετε να πληρώσωμεν πάλι θα παρακαλέσωμεν να διατάξητε την αναστολή  μέχρι 1^ης Μαΐου διότι ενωρίτερον μας είναι αδύνατον να εξοικονομήσωμεν έστω και μίαν δραχμήν ακόμη διότι στερούμεθα και αυτού του άρτου».

Ο Νομάρχης διαβιβάζει την αίτηση στον πρόεδρο της κοινότητας (4-4-1928) και ζητά να του αναφέρει δια του πρώτου ταχυδρομείου ανυπερθέτως δια τίνα λόγον οι αιτούντες έχουσι συμπεριληφθή εις τον ερανικόν κατάλογον αγροφυλακής της κοινότητός των, εφ’ όσον ως ισχυρίζονται εις το συνοικισμόν των έχει διορισθεί ιδιωτικός αγροφύλαξ πληρωθείς υπό των ιδίων.

Ο πρόεδρος της κοινότητας Κερασιάς στις 20-4-28 επί του παραπάνω ζητήματος αναφέρει στο Νομάρχη «  … Οι εν τη αιτήσει παραπονούμενοι κάτοικοι του καθ’ ημάς συνοικισμού Κτενίου συμπεριελήφθησαν εις τον ερανικόν κατάλογον Αγροφυλακής δια τους εξής λόγους. Επειδή ένιοι των κατοίκων του συνοικισμού τούτου διαχειρίζονται κακώς τους αγροφύλακας της περιοχής των ως προς την πληρωμήν των αποδοχών αυτών και επειδή καθ’ εκάστην σχεδόν παρουσιάζονται αγροφύλακες του συνοικισμού τούτου προς το συμβούλιον παραπονούμενοι δια τας αποδοχάς των, δια τούτο το συμβούλιο έκρινε καλόν όπως και ο αγροφύλαξ του συνοικισμού Κτενίου πληρωθεί εκ του κοινοτικού ταμείου ως και οι έτεροι δύο αγροφύλακες της κοινότητος και του συνοικισμού Μυλωτίνης. Απεφάσισε δια ταύτα και συμπεριέλαβε και τους κατοίκους του συνοικισμού τούτου εις τον ερανικόν κατάλογο αγροφυλακής». Τελικά οι κάτοικοι είχαν δίκαιο. Ο πρόεδρος Κερασιάς στις 10-7-1928 αναφέρει στο Νομάρχη ότι έγινε ενέργεια για διαγραφή εκ του ερανικού καταλόγου των κατοίκων του συνοικισμού Κτενίου (60/1584).

Για τον έρανο του Παναγίου Τάφου ο οικισμός πρόσφερε 190 δρχ. (Β.Ε 1-10-39).

   Οικονομία: Απογραφική επιτροπή γεωργικών προϊόντων για την περίοδο 11 μέχρι 20 Δεκεμβρίου 1929: Παπαγιάννης Καραγιάννης ιερεύς, Ελένη Παπαδημητρίου διδασκάλισσα, Ηλίας Παπακωνσταντίνου αγροφύλαξ (60/175).

Ο Σουλεϊμάν Χακλη Πασάς αντιστράτηγος, γερουσιαστής και οι κληρονόμοι στις 1-8-1930 αναφέρουν δια του πληρεξουσίου δικηγόρου των ότι με απόφαση της 17-1-27 τους αποδόθηκε το αγρόκτημα Κτένι. Οι κολίγοι του αγροκτήματος Κτένι  έδιδον κατ’ έτος αυτούσιον το 1/3 εκ των εξαγομένων δημητριακών καρπών. Αυτή η σχέση των κολίγων προς τους ιδιοκτήτες να αποδίδουν τα γεώμορα, σήμερα οι κολίγοι του χωρίου αρνούνται  να εφαρμόσουν τη συμφωνία. Ο δικηγόρος ζητά από το Νομάρχη να ενεργήσει ότι δει να περιφρουρηθεί η θέληση του Κράτους και να καλέσει τους πρωταιτίους για να περιφρουρηθούν τα νόμιμα προκειμένου να περιφρουρηθούν τα έννομα συμφέροντα των ιδιοκτητών  (60/552).

Πεσόντες: «Θύματα των Γερμανών κατακτητών κατά τη διάρκεια του πολέμου ήταν: Ο Γεώργιος Φλιάγκας, Παρασκευάς Εμμανουήλ, ο γιος του Νικόλαος Εμμανουήλ και ο Θωμάς Κομπογιάννης. Ενώ οι επαναστάτες αντάρτες του 1946-49  σκότωσαν τον Ιωάννη Τσιάμη και λεηλάτησαν το χωριό αρπάζοντας και 1100 γιδοπρόβατα» Δημόπουλος.

Πληθυσμός: 1913=150. 1920=136. 1928=183. 1940=217. 1951=243. 1961=308. 1971=210. 1981=211. 1991=152. 2001=109. 2011=73.

Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος Κτενιωτών "Ο Άγιος Δημήτριος".

 

Βράβευση του Βασίλη Αποστόλου από το Σύλλογο Γρεβενιωτών Κοζάνης

 

Ετήσιος χορός Συλλόγου Γρεβενιωτών Κοζάνης.16 Φεβρουαρίου 2025. Βράβευσή μου για την προσφορά μου στο Σύλλογο και τη συγγραφική μου δραστηριότητα.

Τα βιβλία μου

1.Η συμβολή των Δυτικομακεδόνων στην Επανάσταση του Γένους-Πορεία προς την Ανεξαρτησία (σ.20)

2. Οι οικισμοί της Ανασελίτσης το 1922 (σ.103)

3. Προτομές Ανδριάντες Μνημεία Κοζάνης (σ.238)

4. Δυτική Μακεδονία 1912-1915 (σ.160)

5. Δυτική Μακεδονία 1916-1917 (σ.160)

6.Έξαρχος Γρεβενών (σ.303)

7.17ο Δημοτικό Σχολείο Κοζάνης (σ.106)

8.1ο Δημοτικό Σχολείο Κοζάνης (σ.208)

9.Παλαιόκαστρον Κοζάνης (σ.94)

10.Οικισμοί Γρεβενών (σ.386)

11.Δαφνερόν Κοζάνης (σ.118)

12. Οικισμοί Δήμου Κοζάνης (σ.226)

13.Οικισμοί Δήμων Σερβίων-Βελβεντού (σ.177)

14. Οικισμοί Δήμου Βοΐου (σ.336)

15. Οικισμοί Δήμου Εορδαίας (σ.146) (Σύνολο σελίδων:2781)

16. Επιμέλεια του ετήσιου περιοδικού ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ του εκπολιτιστικού συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών Τεύχη 6 (2009-2014 με σύνολο σελίδων 576).

Λιβαδερόν Δήμου Σερβίων

 

 

 

Λιβαδερόν (Μόκρον)

 

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου “Οικισμοί Δήμων Σερβίων-Βελβεντού”  σ. 177 Κοζάνη 2022

 

 

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 980 μ. στη διαδρομή Σέρβια, Πολύρραχο, Τριγωνικό, Μικρόβαλτο, Τρανόβαλτο, Λιβαδερό. Απέχει από τα Σέρβια 32 χιλιόμετρα.

Ανήκει στη Δημοτική Ενότητα Λιβαδερού, αποτελεί ιδία κοινότητα.

Με την απογραφή που πραγματοποιήθηκε από την Ελληνική Στατιστική Αρχή το 2011 από τους 26 κατοικημένους οικισμούς που απογράφηκαν  στο Δήμο Σερβίων   το Λιβαδερον ως προς τον πληθυσμό βρισκόταν στη 2^η θέση.

Ο Κ.Γουναρόπουλους στο περιοδικό «Πανδώρα» το έτος 1872 αναφέρει ότι ο οικισμός είχε 80 σπίτια επαναστάντων το 1854, οι τούρκοι έκαυσαν τον ναό της Παναγίας.

Σύμφωνα με το οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1528 αριθμούσε 37 χριστιανικές εστίες (Τσότσος Ελιμειακά 64).

Εκλογικά: Στις εκλογές του Οκτωβρίου 1908 για πρώτη φορά οι 287 Έλληνες ψηφοφόροι εκλογείς των χωριών Μόκρου και Τρανοβάλτου εξέλεξαν εκλέκτορα το Γεώργιο Τσιόκανο (Λαμπρέτσας).

Στις πρώτες βουλευτικές εκλογές 30-5-1915 υπήρξε το τρίτο με έδρα το χωρίο Μόκρον (Λιβαδερόν) όπου ψήφισαν  οι εκλογείς του χωρίου τούτου ως και οι των χωρίων Μεταξά και Δέλινον (Τριγωνικόν)  με τόπον ψηφοφορίας την κοινοτικήν σχολήν αρρένων.

Εκλογές της 25-9-32.  Ψηφοφορίσαντες: 192.  Φιλελεύθεροι: 16. Λαϊκοί: 63. Αγροτικοί:- Εργατικοί αγροτικοί: 76. Προοδευτικοί:- Εθνικοριζοσπαστικό: 37. Ενιαίο Μέτωπο εργατών Αγροτών:- Δημ.Παπαδήμος:- (60/1519).

Για το δημοψήφισμα της 3^ης Νοεμβρίου 1935  ψήφισαν Λειβαδερό

Βασιλευομένη δημοκρατία 285. Αβασίλευτη δημοκρατία 0.  Λευκά 0.

Εκπαιδευτικά: Έκθεσις εκ της επιθεωρήσεως σχολείων της εκπαιδευτικής περιφερείας Κοζάνης. Επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης Ι .Μαργαρώνης στις 19-10-17.

 «Κοινόν μεικτόν σχολείον. Τάξεις 4. Μαθηταί εγγεγραμμένοι 54. Παρόντες 40. Κάτοικοι 650. Το διδακτήριον είναι κοινοτικόν, μονώροφον και εν χώρω ελευθέρω πανταχόθεν. Σύγκειται εκ δύο αιθουσών, ων η μεν της παραδόσεως επαρκής τον χώρον και ανεπαρκής τον φωτισμόν, η δε χρησιμοποιημένη ως κατοικία του διδασκάλου, ανεπαρκής τον τε χώρο και φωτισμόν. Χρήζει διαρρυθμίσεως και ανυψώσεως της στέγης.

Υλικόν σχολείου: 12 θρανία παλαιού τύπου, 1 τράπεζα, 3 καθίσματα, ων το εν ξύλινον, 2 πίνακες, 4 χάρται, 1 θερμάστρα και 1 σημαία εθνική κατεστραμμένη.

Μαθήτριαι. Εκ των πέντε μόνον εγγεγραμμένων ουδεμία εφοίτα. Διετάχθη η ποινική δίωξις. Διδάσκαλος ο Κ. Αλεξίου, ετών 39, με υπηρεσία 13 ετών, της 7^ης του ημιγυμνασίου Ραιδεστού. Οι χωρικοί ποιούνται εύφημον μνείαν του ονόματός του ως καλού διδασκάλου και αγαθού ανθρώπου. Διδάσκει χαμηλή τη φωνή, όπερ ελάττωμα μετέδωκε και τοις μαθηταίς αυτού, οίτινες όμως αναγινώσκουσιν ευχερώς και καλλιγραφούσιν, αλλ’ υστερούσιν εν τη αριθμητική».

Ο Επιθεωρητής των δημοτικών σχολείων Κοζάνης  λαβών υπόψη την αίτησιν του τελειοφοίτου της Γης τάξεως του γυμνασίου Κοζάνης Δημ.Αλβανού περί διορισμού του σε κενή θέση της περιφερείας Κοζάνης ή προσωρινά υποδιδασκάλου αφ’ ετέρου τα μεγάλα κενά άτινα δημιούργησε εις τας τάξεις του στρατού πλείστων διδασκάλων αποφασίζει να διορισθεί ούτος ως προσωρινός υποδιδάσκαλος εις το σχολείο Μόκρου μέχρι της αποστρατεύσεως του δημοδιδασκάλου Μάρκου Τελιοπούλου (26/3/1921).

Το διδακτήριο είναι οπωσδήποτε καλό, δύναται δια μικρής δαπάνης να γίνη πολύ καλόν, διότι εκτός του ότι κείται σε κατάλληλο τοποθεσία έχει και καλό προσανατολισμό. Οι προεστοί του τόπου διαβεβαίωσαν τον επιθεωρητή ότι την ερχομένη άνοιξη το σχολείο θα αλλάξει όψη. Ακόμη ανέφεραν ότι συνέλεξαν το ποσό των δέκα χιλιάδων δραχμών για την οικοδόμηση νέου διδακτηρίου και ζητούν άδεια υλοτομίας δωρεάν (9/10/1921).

Ο Επιθεωρητής των Δημοτικών σχολείων Κοζάνης  στις 30 Νοεμβρίου 1921 διορίζει τη σχολική Εφορεία 1) Ιωάννης Φαρμάκης ως πρόεδρος 2)Δημ. Γκουτζιομήτρος ως ταμίας 3)Παπανικόλαος Μπατσίλας  ως τρίτο μέλος.

Το διδακτήριον είναι μεν ευρύχωρον και εις κατάλληλον τοποθεσίαν, αλλά χαμηλόν και ανεπαρκώς φωτισμένον. Είναι μεν πλουσία η κοινότης αλλά αδιαφορεί τελείως για την εκπαίδευση των τέκνων. Μετά πολλάς προτροπάς και παραινέσεις συγκατατέθη να μεταρυθμίσει το διδακτήριο ούτως ώστε να αποβεί κατάλληλο για διτάξιο σχολείο. Η επίπλωσις του διδακτηρίου είναι πενιχροτάτη (10-14/10/1923).

Με απόφαση του Επιθεωρητή Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης στις 24/11/25 αποσπάται ο δημοδιδάσκαλος Μάρκος Τελιόπουλος εκ του διταξίου μεικτού Μόκρου στον αργούν μονοτάξιον μεικτόν  δημ. Σχολείον Ραχόβου (Πολύρραχο).

Σχολική επιτροπή (17-8-1928) κατά σειρά, πρόεδρος, ταμίας, μέλος: Αθαν. Φ.Μίχου, Κ. Γ. Τσόκανος, Ξεν. Παπακωνσταντίνου.

Το Εποπτικόν Συμβούλιον μετά από αίτηση εννέα δημοδιδασκάλων για μετεκπαίδευση στο Γεωργικό Φροντιστήριο Λαρίσης για το σχολικό έτος 1930-31 επιλέγει τρεις σύμφωνα με το νόμο:1)Δημ. Ασβεστά δημοδιδάσκαλον του 6/ταξίου δημ. Σχολείου Πτολεμαΐδας 2) Δημ. Φυλακτόν δημοδιδάσκαλον του δημ. Σχολείου Λειβαδερού 3) Ιωάννη Θαβώρη δημοδιδάσκαλον του 5/ξίου Α΄δημ. Σχολείου Σερβίων  (9-8-1930).

Μαθητές 200. Τριάκοντα μαθητές μαστίζονται  από ελονοσία (17/6/38).

Διδακτήριον τριτάξιον εκ των νεωτέρων δεν επαρκεί δια τις ανάγκες του σχολείου, γειτνιάζει με το κοιμητήριον, τυγχάνει άνευ αυλής και δέντρων. Έχει τα απαραίτητα έπιπλα .Το σχολείο διαθέτει σχολικό κήπο εκτάσεως 2400 τ.μ απέχων από το σχολείο 300 μ. Συνολικά 256, κατά την επιθεώρηση στις δύο ανώτερες τάξεις  υπήρχαν 2 μαθητές (20/6/141).

Διδάσκαλοι: Παπαδόπουλος Γεώργιος εκ Πόντου, 1885, (Λιβαδερό 38).

Σταμπόλη Κλειώ, εκ Δρεπάνου, 1910, πτυχιούχος 3/ξίου διδασκαλείου (Λειβαδερό 38).

Αμοιρίδης Χαράλαμπος εκ Δρεπάνου, πτυχιούχος 6/ξίου διδασκαλείου, (Λειβαδερό 38).

Επισιτισμός: Οι πρόεδροι κοινοτήτων Βασίλειος Δισερής Λιβαδερού, Ιωάννης Αλβανός κοινότητας Ελάτης, Παναγιώτης Παπαγεωργίου κοινότητος Καστανιάς, Γεώργιος Βαϊτσόπουλος κοινότητος Πλατανορεύματος με έγγραφο στο Νομάρχη Κοζάνης στις 20-9-1946 τονίζουν τα παρακάτω:

«Προ πολλού παρουσιάσθημεν ενώπιόν σας και εζητήσαμεν όπως η διανομή του ιματισμού κ.λ.π γίνει δια των κοινοτικών επιτροπών εκάστης κοινότητος, όπως κ. υμείς κ. Νομάρχα θα ενθυμείσθε.

Ασφαλώς αποφασίσατε όπως η διανομή ιματισμού και υφασμάτων ενεργηθεί υπό των κοινοτικών επιτροπών διανομής πλην όμως η υποεπιτροπή κέντρου διανομών Σερβίων δημιούργησε ένα πρατήριον εν Σερβίοις και διανέμει τα υφάσματα και ιματισμό εις τας κοινότητας ολοκλήρου της περιοχής Σερβίων και απεύθυνε έγγραφον εγκύκλιον εις όλας τας κοινότητας  όπως οι κονότητες συντάξουν καταστάσεις, συμπληρώσουν δελτίον και εφωδιάσουν τους κατοίκους των οι οποίοι μετά των δελτίων θα μεταβαίνει έκαστος εις το Γενικόν πρατήριον εις Σέρβια να λαμβάνει τον ιματισμόν του….

Επειδή κ. Νομάρχα αποφασίσατε ως προφορικώς μας διαβεβαιώσατε ο ιματισμός θα διανεμηθεί μέσω των επιτροπών διανομής των κοινοτήτων και επειδή τα μέλη τόσον των τοπικών επιτροπών όσον και οι κοινοτικοί υπάλληλοι οι οποίοι θα ενεργήσουν την σύνταξιν καταστάσεως δελτίων ως και τη διανομή οφείλουσι να παρακολουθήσουν.

Επειδή επί της αξίας του ιματισμού εισπράττεται 2% ποσοστό υπέρ της επιτροπής κ.λ.π τα οποία εισπράττει η επιτροπή κέντρου Διανομών Σερβίων η οποία διαμένει εις την έδραν όπου αι οικίαι και αι οικογένειές  των και δεν είναι κατατρεγμένοι παρά των αναρχικών συμμοριτών….

Λαμβάνομεν την τιμήν να παρακαλέσωμεν υμάς όπως ευαρεστούμενοι και έχοντες υπόψη τα ανωτέρω διατάξητε να ιδρυθεί εν Σερβίοις δεύτερον πρατήριον δια τας ανωτέρω κοινότητας διορισθώσι δε ως επιτροπαί οι πρόεδροι των κονοτήτων Λειβαδερού, Ελάτης, Καστανιάς, Πλατανορεύματος και ως υπάλληλο του πρατηρίου οι γραμματείς των κοινοτήτων Καστανιάς και Πλατανορεύματος, ίνα η διανομή γίνει ενωρίτερα και δικαιοτέρα».

Ιερά: Ενοριακός ναός Αγίου Νικολάου 1964-1977. Μεταμόρφωση του Σωτήρος 1989. Εξκκλήσια Αναλήψεως 1965. Παναγίας. Αγίων Αποστόλων. Αγίου Αθανασίου, Προφήτου Ηλία. Αγίου Γεωργίου.

 Αφιερωτές στην πρόθεση 421 της Μονής Αγίου Νικάνορα ήταν για την Α΄ Γραφή 89 και στη Β΄ Γραφή  63 (Από το 1692 και μετά).

Μέλη του Ιερατικού Συνδέσμου Κοζάνης  στις 28-3-27 Μπατσίλας Νικόλαος, Κουτζομήτρου Ευάγγελος (60/1472).

Για την αρχιερατική και Πατριαρχική επιχορήγηση το έτος 1863  το Λιβαδερόν φορολογήθηκε  για 69 στεφάνια (οικογένειες) 897 γρόσια και 30 ¼ παράδες.

Κατανομή περιουσίας: Στην Επιτροπή δια την κατανομή της μεικτής περιουσίας ήταν ο Ειρηνοδίκης Σερβίων Χαρ. Μαλάκης  ο οικονομικός έφορος Κωνστ. Μούστρης. Ο επιθεωρητής Δημ. Εκπαιδεύσεως Μιλτ. Σταβάρας και αντιπρόσωποι της κοινότητας Ιωάννης Φαρμάκης και Ευάγγελος Τσιόκανος την οποία κατένειμαν στις 9-10-26 ως ακολούθως: Σχολείο: Παραχωρεί κατά κυριότητα τα κάτωθι ακίνητα τα διαχειριζόμενα σήμερα υπό της εκκλησιαστικής επιτροπής α) ένα υδρόμυλο β) τα δύο μαγαζεία γ) εν οίκημα υπό την ονομασία φάμπρικα ανήκον σήμερα στην εκκλησία. Ένα καθαρολείβαδον εκτάσεως 2 στρεμμάτων. Αγρούς  90 στρεμμάτων σε 19 τοποθεσίες.

Στην εκκλησία παραχωρεί άπαντας τους αγρούς τους καλλιεργουμένους σήμερον παρά των 3 κολλήγων της εκκλησίας Χαρ. Βέττα και αδελφών Νικ. και Ιωάν. του Δημ. Πανίστα και του Χρ. Μπατσίλα.

Κατοχή: Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 14-8-41 ζητά να δοθεί σολόδερμα στον Κων\νο Κοντοθόδωρο για κατασκευή υποδημάτων για τις ανάγκες των κατοίκων. Πληροφορεί ότι είναι ο μόνος υποδηματοποιός όστις εργάζεται στο χωρίο.

Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας στις 31/12/1918 με έδρα τον οικισμό Μόκρον (λιβαδότοπος). Στις 8/8/1928 μετονομάζεται σε Λιβαδερόν. Στις 7/6/2010 προσαρτάται στο δήμο Σερβίων-Βελβεντού και στις 9/3/2019 στο δήμο Σερβίων.

Στις κοινοτικές εκλογές που διεξήχθησαν στις 25-10-25 ψήφισαν 126 εκλογείς και έλαβαν ψήφους οι Βασ. Παν. Τσανάκας 92, Αθανάσιος Φ.Μίχου 91, Ευάγγ. Κωνστ. Νίκου 81, Βασίλειος Χρ. Δεσερής 59, Θεόδωρος Ν. Γκουτζογιάννης 57, Φώτιος Ν. Γκουτζομήτρος 51, Νικόλαος Ι. Πουρνάρας 47.

Ο πρόεδρος της κοινότητας αναφέρει  στις 20-8-34 ότι δεν υποβάλλει τον κατάλογο χειμερινής βοσκής λόγω του ότι οι κτηνοτρόφοι απομακρύνουν τα ποίμνιά των εκ του ψύχους εις θερμότερα μέρη και πληρώνουν εις ετέρας κοινότητας (60/623).

Ο Νομιοκτηνίατρος Κοζάνης αναφέρει στις 15-11-1939  ότι κατόπιν εξετάσεων διαπίστωσε ότι στο χωρίον Ελάτη υπάρχει πανώλη των χοίρων η οποία μεταδόθηκε στο χωρίον Λειβαδερό. Αίτηση για τη θανατηφόρο νόσο των χοίρων και αγελάδων είχε κάνει η κοινότης Ελάτης στις 5-11-1939 (60/1264).

Πεσόντες: Αγοραστός Φώτιος στρατιώτης 2/12/1940, ύψ 1532 ΠΟΓΡΑΔΕΤΣ 27^Ο Σ.Π γεν.1918.

Δαρδούμπας Αθανάσιος στρ. 4/4/1941 υψ.2058 27^Ο Σ.Π γεν.1916

Πληθυσμός:1913=909. 1920=993. 1928=1163. 1940=1491. 1951=1714. 1961=2000. 1971=1638. 1981= 1517. 1991=1558. 2001=1645. 2011=1232.

Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος Λιβαδεριωτών Κοζάνης (ετήσιος χορός 2017) (χορευτική παράσταση 2018).
          Πολιτιστικός Σύλλογος Λιβαδερού "Νέα Γενιά" (Συναυλία -Αφιέρωμα στον Απόστολο Καρδάρα 2017) (χορευτική παράσταση Αποκριές 2018).
          Πολιτιστικός Σύλλογος Λιβαδεριωτών Ελβετίας (Πρωτοχρονιά-Ρεβεγιόν 2017-2018).

 

Βατερόν Δήμου Κοζάνης

 

 

φωτό: το βόιον

 

Βατερόν,το  (Κοτζά Ματλή) Δήμου Κοζάνης

Από το βιβλίο του Βασίλη Αποστόλου “Οικισμοί Δήμου Κοζάνης”

Σελίδες 226 Έτος έκδοσης 2022

 

Γενικά: Χτισμένος σε υψόμετρο 690 μ. Πρώτος οικισμός της εθνικής οδού Κοζάνης-Γρεβενών.

Εκλογικά: Στις πρώτες βουλευτικές εκλογές 30-5-1915 οι άρρενες εκλογείς ψήφισαν στο 7^ο εκλογικό κέντρο με τόπο ψηφοφορίας το Μουσουλμανικόν τέμενος της Νέας Νικόπολης.

Στον εκλογικό κατάλογο της Υποδιοικήσεως Κοζάνης του 1915 ήταν εγγεγραμμένοι 108 άρρενες εκλογείς άπαντες μουσουλμάνοι.

Εκπαιδευτικά: Το νέον διδακτήριο αποπερατώθη το 1925 και είναι οπωσδήποτε επαρκώς επιπλωμένο, δεν έχει διδακτικά όργανα. Κάτοικοι 525, πρόσφυγες μαθητές 79 (4-10 ως 18/12/1926  ΑΒΕ 70 ΣΑΕ73).

Με απόφαση του Επιθεωρητή Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης στις 24/11/25 αποσπάται ο δημοδιδάσκαλος  Γρηγ. Παπαδημητρίου εκ του τριταξίου μεικτού Δέβρης στο αργούν μονοτάξιον μεικτόν  δημ. Σχολείον Κοτζά-Ματλή  (Βατερού).

Διδακτήριο οικοδομή παλιά. Σχολική βιβλιοθήκη και σχολικός κήπος δεν υπάρχουν. Μαθητές 122 (8-11-1934 ΑΒΕ 70 ΣΑΕ 122).

Ο επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης με πράξη στις 13/11/1934 διανέμει το ποσό προερχόμενο από ένσημα εκπαιδευτικής προνοίας στα παρακάτω σχολεία: Άγιος Χαράλαμπος, Αμυγδαλιά, Βατερό, Βοσκοχώρι, Κάτω Κώμη, Κερασιά, Κήπου, Κοίλων… 300 δρχ. (ΑΒΕ70 ΣΑΕ 45).

Το α΄ διδακτήριο είναι παλιό τζαμί κατασκευασθέν εις μίαν μεγάλην ευρύχωρον και ευάερον αίθουσαν και εις μία μικροτέρα ελαττωματική. Μαθητές 87 με δάσκαλο το Σάββα Λάγγα.  Το β΄ διδακτήριο συστεγαζόμενο με το β΄ με αριθμό μαθητών 43 με δάσκαλο τον Ιωάννη Αβραμάντη. Το νηπιαγωγείο στεγάζεται στο διδακτήριο του δημοτικού σχολείου  με αριθμό νηπίων 48 (22/2/1938).

Το νηπιαγωγείο στεγάζεται σε ιδιωτικό οίκημα πληρωνόμενο από την κοινότητα. Νήπια άρρενα 26, θήλεα 29 (25/2/39).

Ο επιθεωρητής Δημοτικών Σχολείων επιβάλλει στις 1 Δεκεμβρίου 1942 χρηματικό πρόστιμο (1000 δρχ. οι12, 800 δρχ. οι10, 700 δρχ. οι 12) σε 34 γονείς μαθητών για παραβίαση της υποχρεωτικής φοιτήσεως. Για τον Ιανουάριο του 1943 επιβάλλει πρόστιμο 1000 δρχ. οι 8, 800 δρχ. οι 9, 700 δρχ. ο 1 γονιός.

Διδάσκαλοι: Αβραμάντης Ιωάννης εκ Τραπεζούντος, 1891, απολυτήριον Γυμνασίου Τραπεζούντος (Βατερό 38).

Βασιλείου Αλεξάνδρα, εκ Κοζάνης, 1911, πτυχιούχος Διδασκαλείου Νηπιαγωγών (Βατερό 38).

Λάγγας Σάββας εκ Βλαχοκερασιάς Τριπόλεως, 1913, πτυχιούχος 3/ξίου διδασκαλείου (Κοσκινιά 38, Βατερό 39).

Ιερά: Ενοριακός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (1930-1950). Κοίμησις της Θεοτόκου. Προφήτης Ηλίας 1968. Τιμίου Προδρόμου 1970. Ι.Ν Α. Βαρθολομαίου κοιμητηριακός 1916. Στην τοποθεσία το 1912 σκοτώθηκε στρατιώτης με το όνομα Βαρθολομαίος. Το 1916 η μάνα του ήλθε και έκτισε ναΐδριο (Τα παρά τον Αλιάκμονα εκκλησιαστικά).

Ιστορικά: Οι κάτοικοι του άνω Συνοικισμού Βατερού εκ Πόντου έλκοντες προέβησαν κατά τις εορτές των Χριστουγέννων εις έρανον υπέρ της φιλτάτης πατρίδος ο οποίος απέφερε: μετρητά δρχ. 10.023. μόσχους 3, κριός 1, πρόβατα 2, κότες 8 (Β.Ε 26-1-41).

Κατοχή: Ο πρόεδρος της κοινότητας Βατερού, ο αστυνομικός Σταθμάρχης Ξηρολίμνης και ο Αγρονόμος Κοζάνης μετά από προφορική εντολή του Διευθυντή της Νομαρχίας στις 6-2-1941 βεβαιώνουν ότι οι Γερμανικές Δυνάμεις είχαν καταυλισμό στο Βατερό από της Δευτέρας των Βαΐων του 1940 μέχρι τέλους Μαΐου του 1941. Η κοινότητα Βατερού ευρίσκεται επί της δημοσίας οδού Κοζάνης-Γρεβενών και όλα τα διερχόμενα τμήματα του ελληνικού και γερμανικού στρατού έχουν καταναλώσει σφάγια της κοινότητας (60/1013).

Ο πρόεδρος της κοινότητας στις 7-2-42 βεβαιώνει ότι τα στρατεύματα κατοχής είχαν στρατοπεδεύσει επί ένα μήνα και προμηθεύθηκαν τα ανάλογα κρέατα. Σήμερα η κοινότητα δε διαθέτει ζυγούρια προς σφαγή. Δύναται να διαθέσει μόσχους και αρνιά γάλακτος. Ο Νομάρχης με τηλεγράφημα στον πρόεδρο της κοινότητας Βατερού τον καλεί να φέρουν στις 13 του μήνα 75 μικρά σφάγια και 20 βοοειδή (60/1013).

Κοινοτικά: Σύσταση της κοινότητας  στις 31/12/1918 με έδρα τον οικισμό Κοτζά Ματλή. Στις 1/2/1927 μετονομάζεται σε Βατερό. Προσαρτάται στις 4/12/1997 στο δήμο Κοζάνης.

Στις κοινοτικές εκλογές, 25-10-25, ψήφισαν 83 εκλογείς και έλαβαν ψήφους οι Γ.Θ.Δημητριάδης 55, Χατζηπαύλος Χατζηασημάκης 47, Κ. Χατζηνικολάου 42, Ν. Τσαρτακλίδης 44, Γ. Παν. Πάφρας 42, Ευστρ. Γ. Σεχτερλής 41.

Κοτζά Ματλή (Βατερό), ψήφισε στις 7-7-1921  πίστωση 250 δραχμών για συντήρηση του γραφείου Μουφτή Κοζάνης.

Εισφορά της κοινότητας στις 24-4-1930 υπέρ του οικοτροφείου θηλέων Κοζάνης δρχ. 200.

 Οι πρόσφυγες κτηνοτρόφοι κάτοικοι Βατερού αναφέρουν στο Νομάρχη στις  ( 6-6-32 ) ότι κατόπιν αποφάσεως του κ. σ επεβλήθη 8δραχμος φόρος βοσκής εις έκαστο αιγοπρόβατο. Επειδή είναι  πλέον κατεστραμμένοι στο χωρίον λόγω του παρελθόντος χειμώνος και της εαρινής ξηρασίας με αποτέλεσμα να απολέσουν το 60% και  να είναι κατεστραμμένοι στην Αγροτική Τράπεζα και στους εμπόρους της Κοζάνης παρακαλούν το Νομάρχη να διατάξει τον υποβιβασμό του φόρου κατά 4 δραχμές  διότι 8 δραχμές δε θα δυνηθούν να πληρώσουν (60/1252).

Η ερανική επιτροπή της κοινότητας αποτελούμενη από τον εφημέριο  Κυπριανό Αμοιρίδη, το διευθυντή του Β΄ δημοτικού σχολείου Ιωάν. Αβραμάντη και τον πρόεδρο Θεμιστοκλή Μουτουσίδη  συνέλεξαν στις 20-11-1938 το ποσό των 295 δραχμών υπέρ του Παναγίου Τάφου. Παρόμοιοι έρανοι έγιναν σε όλες τις κοινότητες του Νομού (60/1949). Για το 1939 αρκετά  αυξημένο 646 δρχ. (Β.Ε 1-10-39).

Κοινωνική Αλληλεγγύη: Ο Επιθεωρητής των Δημοτικών Σχολείων Κοζάνης με την εγκύκλιο 2 της 20-1-51 ζητά να του γνωστοποιηθούν οι δραστηριότητες των μαθητών και των δασκάλων των σχολείων από το 1940 ως το 1950: Κατά τη διέλευση δια του χωρίου ή τον καταυλισμό των στρατιωτικών μονάδων και κατά την διαμετακόμισιν και στάθμευσιν εις το χωρίον τραυματιών οι μαθητές εφρόντιζον δια τη συλλογή καυσοξύλων προς θέρμανση των στρατιωτών, ωδήγουν αυτούς εις καταλύματα, προμήθευαν είδη νομής εις τα υποζύγια μετέφερον ύδωρ προς πόσιν και εξετέλουν διάφορα θελήματα των στρατιωτών. Κατά την οπισθοχώρηση οι φούρνοι λειτουργούσαν δια να παρασκευάσουν άρτον δια τους διερχομένους στρατιώτες.

Πληθυσμός:1913=436. 1920=526. 1928=600. 1940=749. 1951=702. 1961=765. 1971=505. 1981=615. 1991=703. 2001=744. 2011=738.

Προσφυγικά: Ο προϊστάμενος του Εποικισμού Κοζάνης αναφέρει ότι οι  εγκατεστημένοι  πρόσφυγες στις 2/10/1928 ήταν Μικρασιάτες 70, πόντιοι 51. Σύμφωνα με καταστάσεις που συντάχθηκαν για την παραλαβή κλινοσκεπασμάτων έχουμε για την κοινότητα 207 άτομα.

Σύλλογοι: Πολιτιστικός Σύλλογος Βατερού

Πεσόντες: Το ολοκαύτωμα (Βασίλη Αποστόλου:Προτομές Ανδριάντες –Μνημεία Κοζάνης *Αναδημοσίευση).

«Στις 24 Ιανουαρίου 1944, ημέρα Δευτέρα, Γερμανός στρατιωτικός γιατρός, συνοδεία γερμανού στρατιώτου επιβιβάζεται σε αυτοκίνητο για να μεταβεί στη Σιάτιστα και Γαλατινή προκειμένου να εξετάσει ασθενείς της περιφέρειας σύμφωνα με το καθορισμένο πρόγραμμά του. Ο γιατρός, αν και κατακτητής, πιστός στον όρκο του Ιπποκράτη υπηρετούσε τον ασθενή, τον ανήμπορο χωρίς διακρίσεις. Στο 5^ο Δημοτικό σχολείο Κοζάνης λειτουργούσε χειρουργείο. Πολλοί κάτοικοι της Κοζάνης και της περιφέρειας τον επισκεπτόταν και τους χειρουργούσε δωρεάν.

Στο δρόμο του χωριού Βατερού- Καλαμιάς, ακριβώς στα σύνορα στην τοποθεσία «Γιαρμά» ομάδα ανταρτών μετά από ενέδρα χτυπά το γιατρό με το συνοδό του. Ο γιατρός βαριά τραυματισμένος μεταφέρεται στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Κοζάνης. Ζει λίγες ώρες. Πριν ξεψυχήσει  ομολογεί ότι «το Βατερό δε φταίει για την ενέδρα».

Οι Γερμανοί αποφασισμένοι έρχονται στην περιοχή να προβούν σε αντίποινα. Περικυκλώνουν το χωριό. Εκτελούν όλα τα σκυλιά του χωριού για να μην τους δημιουργήσουν πρόβλημα κατά την ώρα των εκτελέσεων. Οι κάτοικοι ανύποπτοι πηγαίνουν στις δουλειές τους. Οι ποιμένες βγάζουν τα πρόβατα για βοσκή. Στα βοσκοτόπια οι Γερμανοί χωρίς δισταγμό εκτελούν τους Βατεριώτες ποιμένες Μπιλιώνη Κωνσταντίνο και το Σισμάνη Απόστολο. Την ίδια τύχη κι ο Σκαφιδιώτης Βίσμαρκ. Ο πρόεδρος της κοινότητας Νέας Νικόπολης στις 4-2-1959 με έγγραφο προς το Νομάρχη Κοζάνης αναφέρει. Ο Μαμουζή Βίσμαρκ του Ιωάννου, ποιμένας, εξετελέστη υπό Γερμανών στρατιωτών στη θέση Αρηνταγά στις 24-1-1944.

Το ίδιο γίνεται και στο δάσος του Βατερού. Έτσι εκείνη την ηλιόλουστη μέρα ο Χατζησαββαΐδης Πέτρος από το Βατερό, ο Ζυμπίδης Αλέξης από τον Άργιλο κι ο κυνηγημένος από τους Βουλγάρους Πετράκης από τη Δράμα αμέριμνοι κόβουν ξύλα στο δάσος. Η παρουσία των Γερμανών δεν τους δημιουργεί υποψία. Άλλωστε συχνά οι Γερμανοί χρησιμοποιούσαν την περιοχή του Βατερού ως πεδίο βολής.

Δεν ήταν όμως έτσι, οι Γερμανοί τους εκτελούν, έτσι απλά.

Στο χωριό πραγματοποιείται έρευνα για εύρεση οπλισμού. Οι γυναίκες προνοητικές από νωρίς εξαφανίζουν το κάθε τι που μπορεί να οδηγήσει στην πυρπόληση του χωριού. Μητέρα εξαφάνισε τη φυσιγγιοθήκη κυνηγετικού όπλου του γιου της που ήταν κρεμασμένη στον τοίχο. Μια άλλη σύζυγος ενός χωρικού γνωρίζοντας ότι ο σύζυγός της είχε κρυμμένο το πιστόλι σε μία κάσα με σιτάρι, πρόλαβε να το πάρει και να το πετάξει στα σκουπίδια. Κι όταν ακολούθησε η έρευνα ο Γερμανός στρατιώτης το πρώτο που έκανε ήταν να χώσει το χέρι του στην κάσα με το σιτάρι. Αυτές οι προνοητικές γυναίκες όπως κι άλλες έσωσαν το χωριό από μεγαλύτερη καταστροφή.

Ο δάσκαλος του χωριού Ι. Αβραμάντης αυτόπτης μάρτυρας, το έτος 1974, στα 85 του χρόνια  γράφει για το χρονικό της τραγωδίας του Βατερού: (58\167) « Ξεκινώ να πάγω στο σχολείο, που τότε βρισκόταν στον απέναντι συνοικισμό. Στη θέση «Αλώνια» διακρίνω, σε απόσταση 2 περίπου χλμ. επί της δημοσίας οδού και ακριβώς απέναντι του χωριού Καλαμιά, Γερμανούς να πολυβολούν κατά το βουνό.

Ερωτώ τον πρώτο χωρικό που συνάντησα, αν συνέβη κανένα επεισόδιο. Η αρνητική του απάντηση δεν με καθησυχάζει, επιταχύνω το βήμα και φθάνω στη δημοσία οδό, όπου η βρύση και το κεντρικό καφενείο. Η παρουσία εκεί δύο, τριών χωρικών με ενθαρρύνει κάπως. Με αποθαρρύνει όμως η στάθμευση Γερμανικών αυτοκινήτων στην είσοδο προς το χωριό και ακριβώς απέναντι του σχολείου και η συνεχής άφιξη και άλλων. Σπεύδω τότε στο σχολείο και βρίσκω τη συνάδελφο με πολλά παιδιά να παρατηρούν την κίνηση εκείνη. Λαμβάνω και εγώ μέρος στη θέα αυτή. Ένας κτηνοτρόφος με το κοπάδι του γυρίζει πίσω στο σπίτι του. Άσκηση βολής, λέγει, πρόκειται να γίνει. Ένας στρατιώτης έρχεται και διατάσσει να μπούμε στο σχολείο. Υπακούμε. Κάνομε την προσευχή μας. Αλλά δια μάθημα πού διάθεση.

Μερικά αυτοκίνητα κατέλαβαν επίκαιρα σημεία του χωριού. Ένας άλλος στρατιώτης έρχεται και μου λέγει «κομ». Τον ακολουθώ. Το ίδιο κάνει και στο χωρικό του γειτονικού σπιτιού. Αυτός επιχειρεί να αντιδράσει. Το συμβουλεύω να συγκρατηθεί…

Η συνοδεία απ’ εκεί οδηγείται στη χαράδρα μεταξύ του σχολείου και της δημοσίας οδού, γεμάτη από κρατουμένους χωρικούς, άνω των 180. Μερικοί απ’ αυτούς ήταν από το χωριό Μεταμόρφωση που πήγαιναν λίγα καυσόξυλα να πουλήσουν στην Κοζάνη. Ήταν και η εργασία αυτή ένας πόρος ζωής.

Ερωτώ, αν συνέβη τίποτε απευκταίο και ακούω μετά φρίκης, πώς τη χαραυγή αντάρτες πυροβόλησαν το Γερμανικό αυτοκίνητο με επιβάτη το στρατιωτικό ιατρό που κατευθύνονταν από Κοζάνη στη Σιάτιστα. Τι κι αν ο ιατρός αυτός πρόσφερε δωρεά την περίθαλψη σε όλο τον κόσμο αδιακρίτως! Αυτό το επεισόδιο έλαβε χώρα απέναντι της Καλαμιάς, που δικαιολογημένα το χαρακτήρισα ως κλήση του Χάρου προς κληρωτούς! Αλλά ποίοι θα ήσαν οι κληρωτοί. Αναρωτιέμαι, αν θα είναι ο τελευταίος από κάθε τριάδα, πεντάδα ή δεκάδα… Το ξεκίνημα των 150 ειλώτων δια την Κοζάνη ακολούθησα λίγα λεπτά αργότερα και η ομάδα των «κληρωτών» από 17 πρόσωπα του χωριού. …Όταν εμείς κατηφορίζαμε προς την Κοζάνη, η ομάδα των «κληρωτών» ανέβαινε τον ανήφορο του μαρτυρίου, στον Γολγοθά, πλησίον του διασέλου στην απότομη στροφή. Ακούαμε ριπές πολυβόλων και δεν καταλαβαίναμε ότι εκείνη την ώρα ο αιμοβόρος και απαίσιος ναζισμός απεκάλυπτε όλη την τερατώδη και ειδεχθή μορφή του, τυφεκίζοντας αθώους και πτωχούς οικογενειάρχες».

Οι όμηροι μετά από πεζοπορία στις 3 το μεσημέρι φτάνουν στους στρατώνες όπου περιορίζονται σε περιφραγμένο χώρο. Το βράδυ οι Γερμανοί τους αποφυλακίζουν και με ανάμικτα συναισθήματα γυρίζουν στο λαβωμένο Βατερό. Οι εναπομείναντες γέροι με πόνο ψυχής μετέφεραν με κάρα τους νεκρούς στα σπίτια τους. Την άλλη μέρα του Γρηγορίου του Θεολόγου όλο το χωριό συμμετέχει στην εκφορά των νεκρών. Ενταφιάζονται στο κεντρικό νεκροταφείο. Ο ιερέας του χωριού Σπυρίδων Μαγαρίτης μας ενημερώνει ότι ανεγείραμε ένα μικρό εκκλησάκι του Αγίου Γρηγορίου προς τιμή όλων των εκτελεσθέντων και ενταφιασθέντων στις 25-1-44. Την ίδια μέρα κάθε χρόνο τελείται μνημόσυνο στη μνήμη των άδικα εκτελεσθέντων.

Την αποφυλάκιση ο δάσκαλος του χωριού, όμηρος κι αυτός, την αποδίδει σε τρεις παράγοντες, στον Φρούραρχο, στην Εθνική Οργάνωση και στο Δήμαρχο Κοζάνης. Βέβαια δεν παραλείπει να τονίσει το γεγονός στη διορατικότητα των γυναικών να εξαφανίσουν τον οπλισμό που υπήρχε στα σπίτια των Βατεριωτών.

Η κοινότητα τους τίμησε με ηρώο στον περίβολο του κοινοτικού καταστήματος. Στο μαρμάρινο ηρώο προτάσσονται τα ονόματά τους. Τα πατρώνυμα δεν είναι γραμμένα στο μνημείο. Τα συμπλήρωσα από την κατάσταση των εκτελεσθέντων από τους Γερμανούς που έστειλε η κοινότητα προς το Νομάρχη στις 2 Ιουνίου 1958 με την επισήμανση ότι εκτελέστηκαν στις 24 Ιανουαρίου 1944. Στην κατάσταση δεν αναφέρεται το όνομα Ιωαννίδης Θωμάς.

   Ασημάκης Σταύρος του Παύλου, ετών 29, γεωργός

   Δαβιδόπουλος Δαμιανός του Ιερεμία, ετών 35, γεωργός

   Ελευθεριάδης Άνθιμος του Περικλή, ετών 17

   Ιωαννίδης Θωμάς

   Κεντεποζίδης Τριαντάφυλλος του Χαραλάμπους, ετών 37, γεωργός

   Κεντεποζίδης Ηλίας του Μιλτιάδη, ετών 17

   Μαυρίκος Μιχαήλ του Χρίστου, ετών 41

   Μισιρλής Φώτιος του Γεωργίου, ετών 27, γεωργός

   Μισιρλής Αναστάσιος του Γεωργίου, ετών 25, γεωργός

   Μπακλατζής Αθανάσιος του Παναγιώτη

   Μπιλιώνης Κωνσταντίνος του Μιχαήλ

   Περτσινίδης Σάββας του Ευστρατίου, ετών 38, γεωργός

   Ραφαηλίδης Κυριάκος του Ευσταθίου, ετών 17

   Σισμάνης Ασπόστολος του Κων\νου, ετών 16

   Σπανδώνης Αντώνιος του Κων\νου, ετών31

   Τσαρδακλίδης Ευλάμπιος του Τριανταφύλλου, ετών 40

   Χατζησαββαΐδης Πέτρος του Νικολάου, ετών 22

Η στήλη των εκτελεσθέντων πρέπει να συμπληρωθεί με τον Πετράκη από τη Δράμα, όπως μου δήλωσαν οι κάτοικοι κατά την επίσκεψη, έρευνα στο Βατερό στις 15-4-2006. Επίσης με το όνομα του εκτελεσθέντος στο Βατερό Κουμεντζετζίδη ή Κεμεντζεντζίδη Σταύρου του Ιωάννη από τη Λυγερή. Ήταν 41 χρονών. Ακόμα κι ο Ζυμπίδης Αλέξανδρος του Κωνσταντίνου από τον Άργιλο ηλικίας 41 έτους.

 

ΑΝΔΡΩΝ ΕΠΙΦΑΝΩΝ ΠΑΣΑ ΓΗ ΤΑΦΟΣ

  

Στις δηλώσεις ζημιών της κοινότητας Βατερού, εκ πολέμου προς το Υπουργείο οικονομικών οι συγγενείς γράφουν στις 31 Μαρτίου 1945 (53\ ΑΒΕ 60.ΣΑΕ 683)

 

1. Φωτεινή χήρα Σταύρου Ασημάκη. Εσκότωσαν τον άντρα μου Σταύρο Ασημάκη του Παύλου την 24 η Ιανουαρίου 1944 εις αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου υπό των ανταρτών.

2. Φώτιος Μπακλατζής του Αθανασίου. Ο πατήρ μου Αθανάσιος Μπακλατζής του Παναγιώτου εσκοτώθη υπό Γερμανών στρατιωτών εις αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου υπό των ανταρτών.

3. Παναγιώτα χήρα Σπανδώνη Αντωνίου. Εσκοτώθη ο ανήρ μου Αντώνιος Σπανδώνης του Κων\νου υπό Γερμανών την 24^η Ιανουαρίου 1944 ως αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου.

4. Ελένη χήρα Δαβιδοπούλου Δαμιανού. Εσκοτώθη ο ανήρ μου Δαμιανός Δαβιδόπουλος του Ιερεμία την 24^η Ιανουαρίου ως αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου.

5. Ελένη χήρα Σάββα Περτσινίδη. Εσκοτώθη ο σύζυγός μου Σάββας Περτσινίδης την 24^η Ιανουαρίου 1944 εις αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου υπό ανταρτών.

6. Μεταξία χήρα Σπανδώνη Κων\νου. Εσκοτώθη ο υιός μου Αντώνιος Σπανδώνης την 24^η Ιανουαρίου 1944 ως αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου.

7. Σαββατή χήρα Τσαρδακλίδου του Ευλαμπίου. Εσκοτώθη ο ανήρ μου Ευλάμπιος Τσαρδακλίδης την 24^η Ιανουαρίου 1944 ως αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου.

8. Ελισάβετ Μουρατίδου του Αμανατίου. Εσκοτώθη ο γαμβρός μου την 24^η Ιανουαρίου ως αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου.

9. Μάρθα, χήρα Ραφαηλίδου του Ευσταθίου. Κυριάκος Ραφαηλίδης εσκοτώθη υπό Γερμανών την 24^η Ιανουαρίου 1944 δια αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου.

10. Δημήτριος Μπιλιώνης του Μιχαήλ. Εξετελέστθη την 24^η Ιανουαρίου 1944 ο αδελφός μου Κων\νος Μιχαήλ Μπιλιώνης ετών 28.

11-12. Γεώργιος Μυσιρλής του Μιχαήλ. Εξετελέσθησαν την 24^η Ιανουαρίου 1944 οι υιοί μου Φώτιος Γεωργίου Μυσιρλή ετών 27, Αναστάσιος Γεωργίου Μισυρλής ετών 25.

13. Γεωργία Μαυρίκου Μιχαήλ του Χρίστου. Εξετελέστη ο σύζυγός μου Μιχαήλ του Χρίστου Μαυρίκιος ετών 41.

14. Ζαφείρα χήρα Φωτίου Μυσιρλή. Εσκοτώθη ο άνδρας μου Φώτιος Μυσιρλής του Γεωργίου υπό των Γερμανών στρατιωτών εις αντίποινα πυροβολισμού αυτοκινήτου υπό των ανταρτών την 24^η Ιανουαρίου 1944.

15. Γεθσημανή χήρα Τριαντάφυλλου Κεντεποζίδη του Χαραλάμπους εξετελέσθη ο σύζυγός μου Τριαντάφυλλος Κρεντεποζίδης.

16. Μιλτιάδης Κεντεποζίδης εξετελέστη ο υιός μου Μιλτιάδης ετών 17» (Αποστόλου 2006).