Μπούρινος 5ο "Φωτογραφίες Πόρου Γρεβενών-Στρατιώτες"

 

Περιοδικό "Ο Μπούρινος". Ετήσια έκδοση του Επιμορφωτικού- Εξωραϊστικού-Εκπολιτιστικού Συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών  "Ο ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ".

Έτος έκδοσης 2013,  σελίδες 160, κεφάλαια 86.

5o Τεύχος. Έτος 5^ο.

Η επικαιρότητα που παρατίθεται στο παρόν τεύχος αφορά το 2012.

Επιμελητής έκδοσης: Βασίλης Αποστόλου

ISSN:2241-0805

Σύνολο τευχών έξι (αρ.6):

2009=σελ.64

2010= σελ.80

2011= σελ.80

2012= σελ.96

2013= σελ.160

2014= σελ. 96.

Μπούρινος 5ο "Δίπορον Γρεβενών Φωτογραφίες"

 

Περιοδικό "Ο Μπούρινος". Ετήσια έκδοση του Επιμορφωτικού- Εξωραϊστικού-Εκπολιτιστικού Συλλόγου Εξάρχου Γρεβενών  "Ο ΜΠΟΥΡΙΝΟΣ".

Έτος έκδοσης 2013,  σελίδες 160, κεφάλαια 86.

5o Τεύχος. Έτος 5^ο.

Η επικαιρότητα που παρατίθεται στο παρόν τεύχος αφορά το 2012.

Επιμελητής έκδοσης: Βασίλης Αποστόλου

ISSN:2241-0805

Σύνολο τευχών έξι (αρ.6):

2009=σελ.64

2010= σελ.80

2011= σελ.80

2012= σελ.96

2013= σελ.160

2014= σελ. 96.

 

Προτομές Ανδριάντες Μνημεία Κοζάνης "Βασίλειος Βαλταδώρος"

 

Βασίλη Αποστόλου

Δασκάλου του Αου Δημοτικού Σχολείου Κοζάνης

Προτομές-Ανδριάντες –Μνημεία Κοζάνης

Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κοζάνης

Κοζάνη 2006 σελίδες:238

ISBN:960-87195-6-9

 

                  

Κεφάλαιο 4. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΒΑΛΤΑΔΩΡΟΣ   1849-1904

 

            Η προτομή του Β. Βαλταδώρου είναι το πρώτο γλυπτό της πόλης. Στήθηκε στον αύλειο χώρο του ομώνυμου γυμνασίου αριστερά της κεντρικής εισόδου, πάνω σε περίτεχνο βάθρο διακοσμημένο με στεφάνι δάφνης.

                                                     Στη δεξιά πλευρά διαβάζουμε

                                                             ΔΗΜΑΡΧΟΥΝΤΟΣ                            

                                                             ΑΡΓΥΡΙΟΥ ΤΣΟΥΜΗ                        

                                                             ΙΟΥΛΙΟΥ 1928

                        Στην κύρια όψη αναγράφεται                                

                                 ΒΑΛΤΑΔΟΡΩ

                                 ΒΑΣΙΛΕΙΩ

                                 ΑΜΥΝΟΝΙ

                                 ΠΑΤΡΙΔΟΣ ΑΝΔΡΙ

                                 ΚΟΖΑΝΗΣ ΔΗΜΟΣ

                                 ΣΤΗΣΑΤΟ ΧΑΡΙΝ ΕΧΩΝ   

                                

Στην πίσω πλευρά της προτομής

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΟΝΑΝΟΣ

ΕΠΟΙΕΙ

ΚΕΦΑΛΗΝ

 

            Γεννήθηκε στην Κοζάνη το 1849. Οι πρόγονοί του κατάγονταν από τη Ρεντίνα της Πιερίας. Μετοίκησαν στην Κοζάνη λόγω καταδιώξεων από τους Τούρκους.

             Το 1869, στα είκοσί του χρόνια, μεταβαίνει στο Βουκουρέστι και συνεργάζεται στο εκεί εμπορικό κατάστημα του αδελφού του Λάμπρου.

            Το 1895 επισκέπτεται την Κοζάνη. Βλέποντας την πρόοδο του γενέθλιου τόπου διακατέχεται από την επιθυμία να φανεί χρήσιμος.

 

Διαθήκη του Λάμπρου Βαλαταδώρου

 

            Ο αδερφός του Λάμπρος (1838-1896) διατηρώντας εμπορικό κατάστημα στο Βουκουρέστι και μην ξεχνώντας τη γενέτειρά του με τη διαθήκη του, με ημερομηνία 29 Οκτωβρίου 1894, γράφει: « Βλέποντας ότι από πολύ καιρό υποφέρω από μία αρρώστια η οποία χειροτερεύει και γα να μη βρεθώ προ απροόπτου και ότι νομίμους κληρονόμους όπως γονείς, υιούς κι άλλους συγγενείς δεν έχω, διότι δεν ενυμφεύθην, αφήνω στους αδελφούς μου, (Βασίλειο Ν. Βαλταδώρο διαμένοντα στο Βουκουρέστι, Κων\νο Ν. Βαλταδώρο στο Βουκουρέστι και Γεώργιο Ν. Βαλταδώρο κάτοικο Κοζάνης) που θα με κληρονομήσουν ως γενικοί εκτελεστές το ποσό των λέϊ 10.000 δίχως άλλους τόκους, δια την ανέγερσιν ενός οικήματος δια σχολείο εν Κοζάνη Μακεδονία-Τουρκία.» Το ποσό αυτό αντιστοιχεί σε 500 εικοσόφραγκα Τουρκίας.(3\ΚΤ.84)     

             Ο Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Κωνστάντιος σε επιστολή του προς το Βασίλειο Βαλταδώρο  ζητεί να μάθει αν αληθεύουν οι πληροφορίες ότι ο αείμνηστος αυτάδερφος Λάμπρος με επίσημο διαθήκη άφησε το ποσό των 500 εικοσόφραγκων για ανέγερση σχολείου, προκειμένου να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες, για να εκδοθεί το απαιτούμενο αυτοκρατορικό φιρμάνι που θα επιτρέπει την ανέγερσή του.

            Ο Βασίλειος Βαλταδώρος στις 7 Δεκεμβρίου 1896 από το Βουκουρέστι με επιστολή  προς το Μητροπολίτη Κωνστάντιο επιβεβαιώνει τη δωρεά χωρίς να αναφέρει το ύψος του ποσού. Αναφέρει ότι πάσχει, αδυνατεί να έλθει στην Κοζάνη. «Κατά το παρόν το πράγμα θα μείνει ούτω πως έως την άνοιξη είτε το καλοκαίρι που θα έλθω εις την πατρίδα».

 

Άφιξη Β. Βαλταδώρου στην πατρίδα

 

             Ο Βασίλειος Βαλταδώρος το επόμενο έτος μεταβαίνει στο Άγιο Όρος, συναντιέται με το Δεσπότη Κοζάνης, όπου βρισκόταν εκεί ως ΄Εξαρχος (αντιπρόσωπος του Πατριαρχείου) και συζητούν τα σχέδια ανέγερσης του γυμνασίου.

             Τον Οκτώβριο του 1897 επισκέπτεται την Κοζάνη. Συνεργάζεται με την Αντιπροσωπεία της Κοινότητας και συζητεί για την ανέγερση του κτιρίου. Στις 12 Οκτωβρίου 1897 παραδίδει στον πληρεξούσιό του Κωστάκη Βαλταδώρο τα πρώτα 200 εικοσόφραγκα για την αγορά υλικών και έναρξη του έργου.

            Στις 28 Δεκεμβρίου 1897 η Γενική Αντιπροσωπεία της κοινότητας σε συνεδρίαση αναφέρει ότι ο Βασίλειος Βαλταδώρος εκτελεστής της διαθήκης του αδερφού του  πρόσθεσε άλλα 50 εικοσόφραγκα εκ του ιδιαιτέρου ταμείου.

               

 

Δωρεές για ανέγερση του γυμνασίου. Σουλτανικό φιρμάνι ανέγερσης.

 

             Η Επιτροπή ανέγερσης του γυμνασίου αποτελούμενη από τον Γεώργιο Τσιμηνάκη, Κων\νο Δρίζη, Δημ. Ν. Μπλιούρα, Εμμ. Μάνο και Δημ. Γκορτσούλη με πρόταση του Δημ. Μπλιούρα ιδρύει «Κεντρικόν Γραφείον» με σκοπό την ανεύρεση χρημάτων για ταχεία αποπεράτωση του γυμνασίου. Ο μεγαλοτσιφλικάς Γεώργιος Γκορτσούλης με διαθήκη του τον Απρίλιο του 1898 αφήνει 100 οθωμανικές λίρες υπέρ του γυμνασίου. Η Αικατερίνη Τσιμηνάκη δωρίζει 15 λίρες για τον ίδιο σκοπό. Η Επιτροπή αποφασίζει εκποίηση χωραφιών που είχαν κατά καιρούς αφιερώσει πιστοί προς τα σχολεία και την εκκλησία.(21\212)

            Στις 2 Μαρτίου 1899 εκδόθηκε σουλτανικό φιρμάνι περί ανεγέρσεως γυμνασίου. (52 \133) Σύμφωνα με το φιρμάνι το σχολείο θα κτιστεί στην τοποθεσία Μπάτσικο της συνοικίας Γκιουλέρ. Το οικόπεδο το παραχώρησαν οι αδελφοί Βασίλειος, Γεώργιος και Κων\νος Βαλταδώρος. Το σχέδιο προβλέπει οικοδομή μήκους 28 πήχεις, πλάτους 20 πήχεις, και ύψος 10,5 πήχεις. Θα είναι πέτρινο και οι απαιτούμενες δαπάνες σύμφωνα με το φιρμάνι θα ανέλθουν σε 71.987 γρόσια. Τα χρήματα θα τα διαθέσουν 500 χρυσά γαλλικά φράγκα ο Λάμπρος Βαλταδώρος, που πέθανε πριν δύο χρόνια στο Βουκουρέστι, 200 γαλλικά χρυσά νομίσματα ο Βασίλειος και τα υπόλοιπα η εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Ακόμα δίδει την πληροφορία ότι ο πληθυσμός της Κοζάνης αποτελείται αποκλειστικά από 1159 ορθόδοξα νοικοκυριά και 6532 άντρες.

             Στις 10 Μαΐου 1899 μαζί με τους άλλους ζώντες αδερφούς του, Γεώργιο και Κωνσταντίνο δώρισε το πατρικό του οικόπεδο για την ανέγερση του διδακτηρίου μεταβιβάζοντας τους τίτλους στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Στο οικόπεδο αυτό προστέθηκαν άλλα 114 τ.μ δωρεά του Μιχαήλ Παπακωνσταντίνου, καθώς και δωρεά μέρους του κήπου του Μανώλη Βούβλια.(11\128)

            Στις 2 Ιουνίου 1899 ο Γεώργιος Ν. Βαλταδώρος  με επιστολή του προς την επιτροπή ανέγερσης της σχολής προσφέρει το ποσό των 268 εικοσόφραγκων προερχόμενα από κληρονομιά της συζύγου του.

 

Έναρξη εργασιών. Δυσαρέσκεια Βαλταδώρου

 

             Στις 7 Ιουνίου 1899 αρχίζουν οι εργασίες ανέγερσης του διδακτηρίου. Ο γυμνασιάρχης Παναγιώτης Λιούφης εκφωνεί ανάλογο με την περίσταση λόγο.

             Στις  4 Δεκεμβρίου 1899 ο Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Κωνστάντιος ευρισκόμενος ως συνοδικός στην Κωνσταντινούπολη, με επιστολή του προς το Βασίλειο Βαλταδώρο του ζητά να πλησιάσει τους ομογενείς της Κεντρικής Ευρώπης και να τους προτρέψει να συνδράμουν το έργο της Επιτροπής ανέγερσης της Βαλταδωρείου Σχολής. Του πληροφορεί ότι η Επιτροπή ανέγερσης απευθύνθηκε σε ομογενείς για οικονομική ενίσχυση οι οποίοι δεν ανταποκρίθηκαν εκτός από τον Παύλο Χαρίση.(3\ΚΤ 83)

     « Έτερος δε πατριώτης, ο Παύλος Χαρίσης, εκ Βουδαπέστης, δια μεν την τελείωση του σχολείου τούτου έστειλε 120 εικοσόφραγκα και έγραψε ότι έχει σκοπό να κτίσει εν άλλο μεγάλο σχολείο εις το οποίο να διδάσκονται διάφορες τέχνες, δια τον οποίον τον κήρυξε μέγα ευεργέτη και εξέφρασε στις εφημερίδες την μεγάλη ευγνωμοσύνη καθώς και δια το μακαρίτη και δι’ όλους τους αδερφούς Βαλταδώρους. Ιδού λοιπόν σου στέλνομε μίαν εφημερίδα… δια να  δεις όσα οι πατριώτες γράφουν ευγνωμονούντες».

             Ο Βασίλειος Βαλταδώρος από το Βουκουρέστι στις 12 Δεκεμβρίου 1899 με επιστολή του στην Επιτροπή ανέγερσης του γυμνασίου εκφράζει την έντονη δυσαρέσκεια για τις επιστολές που στείλανε στους  πατριώτες της ξενιτιάς. Γράφει σχετικά.

« Κύριοι σήμερον έλαβα επιστολή εκ Κωνσταντινουπόλεως  εκ μέρους του Πανιερωτάτου Μητροπολίτου στην οποία επιστολή μετά μεγάλης μου λύπης είδα ότι επειδή τα χρήματα για το Σχολείο δεν έφτασαν δια να αποπερατωθεί απευθυνθήκατε προς την ξενιτιά ευρισκομένους πατριώτες ίνα σπεύσουν προς βοήθεια προς αποπεράτωσιν του σχολείου.

            Αλλά η έντιμος επιτροπή έπραξε πολύ κακώς. …Κατά ορθό λόγο έπρεπε πρώτα να αποταθεί προς εμέ τον Βαλταδώρο να μου γνωστοποιήσουν για την εργασία των σχολείων, να μου γράψουν ότι για την αποπεράτωση της εργασίας απαιτείται τόσο ποσό χρημάτων ακόμη κι αν εγώ δεν έστελνα τα χρήματα, τότε μόνο η έντιμος Επιτροπή να καταφύγει προς την ξενιτιά ευρισκομένους πατριώτες.

            Χρέος της Επιτροπής ήταν να μου έγραφε τουλάχιστο μία φορά ως εκτελεστού της διαθήκης του Μακαρίτου αδερφού μου πως υπάγει η εργασία, εάν τα χρήματα είναι αρκετά προς αποπεράτωση της εργασίας».

             Ο Βασίλειος Βαλταδώρος περήφανος και γενναιόδωρος, γεμάτος πίκρα, παραδίδοντας μαθήματα ευπρέπειας, κοινής λογικής συνεχίζει την επιστολή του προς την Επιτροπή.

« Η έντιμος Επιτροπή  άπαξ μου έγραψε για την παραλαβή των χρημάτων. Έκτοτε ουδείς μου έγραψε πως βαδίζει η εργασία, ούτε αδελφοί, ούτε ανεψιοί, κι ακόμη δεν θα εγνώριζα τίποτα εάν σήμερα δεν ελάμβανα την επιστολή εκ μέρους του σεβαστού μητροπολίτου και εφημερίδα συγχρόνως στην οποία είδα καταφύγατε στους πατριώτες του εξωτερικού και ότι ο εκ Βουδαπέστης συμπολίτης Παύλος Χαρίσης προσέφερε 100 εικοσόφραγκα προς αποπεράτωση του σχολείου. Συγχαίρω το συμπολίτη κ. Παύλο Χαρίση δια τη γενναία του πράξη και για το ζήλο τον οποίο έδειξε να σπεύσει αμέσως στη φωνή της Πατρίδος. …Την προσφοράν του ταύτη εκ 100 εικοσοφράγκων ημπορείτε να τη χρησιμοποιήσετε σε οτιδήποτε άλλας αγαθοεργίας. Διότι ως προς την αποπεράτωση του Σχολείου δεν επιτρέπω εις ουδένα να έλθει αρωγός επειδή εννοώ ότι η Βαλταδώρειος Σχολή πρέπει να αποπερατωθεί με χρήμα Βαλταδωρικόν. Δια τούτο παρακαλώ την Έντιμο Επιτροπή αμέσως άμα λάβει την επιστολή μου ταύτη να με απαντήσει τι ποσό χρημάτων απαιτείται ακόμη προς αποπεράτωση της Σχολής».

            Δύο ημέρες αργότερα (14-12-1989) με επιστολή του απαντά στο Μητροπολίτη  Κωνστάντιο, τον ενημερώνει ότι η αποπεράτωση της Βαλταδωρείου Σχολής θα τελειώσει με χρήμα Βαλταδωρικόν. Επίσης στέλνει και τις φωτογραφίες, όπως είχε ζητήσει ο μητροπολίτης, του μακαρίτη αδελφού Λάμπρου, τη δική του και του ανεψιού Νικολάκη.

 

               Ευεργέτης της πόλης. Αντικατάσταση Επιτροπής ανέγερσης

 

            Στις 29 Δεκεμβρίου 1899 η Γενική Αντιπροσωπεία της πόλης και οι Έφοροι του Σχολείου ανακηρύσσουν το Βασίλειο Βαλταδώρο  Μέγα Ευεργέτη της  πόλης.

            Με επιστολή του από το Βουκουρέστι στις 5-5-1900 προς το Μητροπολίτη αναφέρει:

 « Πριν από καιρό για τις ανάγκες ανέγερσης έστειλα το ποσό των 2.000 φράγκων και προχθές άλλα 2.000 φράγκα προς τον ανεψιόν μου Κωστάκη για να έχουν πάντα διαθέσιμα χρήματα προς ευκολία της εργασίας. Επιθυμία μου ήταν να παρευρίσκομαι εγώ ο ίδιος στην πατρίδα μου προς εκτέλεση του γυμνασίου.  Επειδή δε μέλη της Επιτροπής θέλουν να παραιτηθούν ,θέλω να αντικατασταθούν με τους αδερφούς μου Γεώργιο, Κων\νο και του ανεψιού μου Κωστάκη, διότι επιθυμώ η εργασία να επιβλέπεται εκ του πλησίον και να εκτελείται καλώς». (3\ΚΤ 83)

Διακοπή των εργασιών

 

            Οι  τοπικές τουρκικές αρχές το μήνα Αύγουστο του 1900 διακόπτουν τις εργασίες ανέγερσης με την αιτιολογία ότι το φιρμάνι καθόριζε σε πήχεις τις διαστάσεις του κτιρίου, ενώ κτιζόταν σε γαλλικά μέτρα. Με  διαταγή του Υπουργείου η διαφορά διευθετήθηκε και οι εργασίες συνεχίστηκαν.

 

Εγκαίνια γυμνασίου

 

            Ο Βασίλειος με επιστολή του (30-1-1901) προς το Μητροπολίτη Κωνστάντιο τονίζει: «Με μεγάλη λύπη μου δεν μπορώ να παρευρεθώ εις τα εγκαίνια του γυμνασίου. Αν και μακριά της αγαπητής μου πατρίδας η συνείδησή μου είναι επαναπαυμένη… Εύχομαι από το μικρό τούτο γυμνάσιο να εξέλθωσι ήρωες προς δόξα της αγαπητής μου πατρίδας». (3.φ\83)

            Στις 30 Ιανουαρίου 1901, ημέρα των τριών Ιεραρχών, οι κάτοικοι της πόλης πανηγύριζαν την αναγνώριση του γυμνασίου ως ισότιμο με τα γυμνάσια της Ελεύθερης Ελλάδας με διάταγμα που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της κυβερνήσεως. Την ίδια ημέρα τελούνται και τα εγκαίνια του γυμνασίου.

            Στις 5 Φεβρουαρίου 1901 ο Μητροπολίτης Κωνστάντιος και τα μέλη της Εφορίας Γεώργιος Τσιμηνάκης, Κ.Δ. Δρίζης, Εμμ. Στεργίου και Δημ. Γ. Γκορτσούλης σε συνεδρίαση εκφράζουν τις ευχαριστίες προς το προξενείο Ελασσόνας για την ενέργεια που κατέβαλε να αναγνωρισθεί το γυμνάσιο ισότιμο με αυτά της ελευθέρας Ελλάδας.

            Ο Μητροπολίτης σε επιστολή του προς το Βασίλειο Βαλταδώρο του κάνει γνωστό ότι γίνανε τα εγκαίνια στις 30 Ιανουαρίου παρουσία των στρατιωτικών και πολιτικών αρχών και λαού απειροπληθούς. Κλήρος και λαός μετά το πέρας του εκκλησιασμού μετέβη στο γυμνάσιο. Ήταν  τέτοια η συρροή του πλήθους εξ αμφοτέρων των φύλων, ώστε στάθηκε αδύνατο να συμπεριλάβει όλους όσους προσήλθαν στην τελετή. Το θέαμα ήταν λαμπρό και συγκινητικό. Άσματα ψάλθηκαν από τις μαθήτριες του Παρθεναγωγείου. Στεφανώθηκαν οι εικόνες των αδελφών Λάμπρου και Βασιλείου.

 Συνεχίζει ο Μητροπολίτης. « …Ζωηρά και ουρανομήκης κατακραυγή υπέρ του ιδρυτού του γυμνασίου πανταχόθεν από πέντε χιλιάδων στομάτων επί αρκετή ώρα ακούγονταν φωναί:  «Ζήτω ο Βασίλειος». Ακόμα τονίζει: « Μία μόνο έλλειψις υπήρχε η απουσία του ιδρυτού. … Την παρελθούσα Δευτέρα μου κοινοποιήθηκε ότι το Γυμνάσιο της Κοζάνης αναγνωρίσθηκε υπό του Υπουργείου Παιδείας και των Εκκλησιαστικών ως ισότιμο και ισόβαθμο των Γυμνασίων Θεσ\νίκης, Βιτωλίων, Σμύρνης, Ανδριανουπόλεως και Σερρών. Έτσι  οι μαθητές οι φέροντες απολυτήρια Γυμνασίου Κοζάνης οι οποίοι θα επιθυμούν να συνεχίζουν τις σπουδές των στο Πανεπιστήμιο δεν θα εξετάζονται αλλά θα κατατάσσονται απ’ ευθείας στο Πανεπιστήμιο».

            Πάνω από τις εισόδους του διδακτηρίου τοποθετήθηκαν μαρμάρινες ημικυκλικές πλάκες με τις παρακάτω ερμηνευτικές αποδόσεις: (61\66)

 

Στην ανατολική είσοδο.

            Εντρυφήσετε στο πνεύμα της παιδείας και μη εναντιωθείτε στο θέλημα του Θεού και ξεφύγετε από τον ίσιο δρόμο. Γιατί είναι ευτυχής ο άνθρωπος που απόκτησε τη σοφία και τη σύνεση. Εμπνευσμένοι από τα ιερά αυτά λόγια της Θείας Γραφής ο Λάμπρος και ο Βασίλειος Βαλταδώρος με χορηγία τους χάριν της πατρίδας έκτισαν αυτό το περικαλλές οίκημα επί Αρχιερατείας του Σεβασμιώτου Μητροπολίτη Κωνστάντιου Ματούλα και Αρχιτέκτονα Ευαγγέλου Γαγκή. Φιλοτεχνήθηκε (το επίγραμμα) με το χέρι Γεωργίου Σώχου στις 7 Ιουνίου 1899.

 

Στη νοτιοδυτική είσοδο.

            Ο Βαλταδώρος Λάμπρος και Βασίλειος έκτισαν αυτόν εδώ τον ιερό οίκο των Πιερίδων Μουσών θέσαντες το θεμέλιο υπέρ της πατρίδας Κοζάνης, της αγαπητής σοφίας και της προσφιλούς ευσέβειας, για τη γενιά των νεοτέρων.

 

Μεγάλη δωρεά για λειτουργία του γυμνασίου

 

            Ο Βασίλειος Βαλταδώρος με επιστολή του (19-1-1902) ενημερώνει τον  Μητροπολίτη Κοζάνης, ότι παράδωσε στον πρεσβευτή της Ελλάδας στο Βουκουρέστι 100 ομολογίες του ελληνικού δανείου του 1881 για να τις καταθέσει στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας Αθηνών.  Αναφέρει συγκεκριμένα « Οι εξαμηνιαίοι τόκοι θα διατίθενται μετά το θάνατό μου προς συντήρηση του ιδρυθέντος από μένα Ελληνικού γυμνασίου».

             Στις 20 Φεβρουαρίου η Εθνική Τράπεζα απαντά ότι ελήφθησαν οι ομολογίες. Στις 20 Απριλίου η Εφορία του σχολείου ευχαριστεί το Βαλταδώρο για τη δωρεά και εύχεται το παράδειγμα να βρει κι άλλους μιμητές. Απ’ αυτές τις 100 ομολογίες οι 75 ήταν των 120 εκατομμυρίων και οι 25 των 170 εκατομμυρίων, συνολικής αποτίμησης 50.000 χρυσών φράγκων. Σύμφωνα με μία επιστολή της Εθνικής Τράπεζας στις 6-6-1904 οι τόκοι για το α΄ εξάμηνο ανέρχονταν σε 400 φράγκα και για το β΄ 550 φράγκα.

            Το 1904 η Εφορία του γυμνασίου διορίζει ειδικό πληρεξούσιο το Γ.Δροσινό, γιατρό σύζυγο της Χιονίας Μουράτη  να εισπράττει τους τόκους από την Εθνική Τράπεζα. Με επιστολή της η Εφορία Εκπαιδευτηρίων Κοζάνης στις 11 Ιουλίου 1927 προς την Εθνική Τράπεζα Αθηνών διορίζει αντιπρόσωπό της το γιατρό Κων\νο Τσιμηνάκη να εισπράττει τους τόκους του Βαλταδωρείου κληροδοτήματος.

 

Οι πρώτες εξετάσεις

 

             Ο Μητροπολίτης Κοζάνης ενημερώνει με επιστολή το Β.Βαλταδώρο ότι οι εξετάσεις άρχισαν από 3^ης Ιουνίου 1902 κι έληξαν στις 14 του μηνός. Μετά το πέρας των εξετάσεων ορίστηκε τελετή. Αρίστευσε ο μαθητής Αθανάσιος Διάφας. Η ανωτάτη τάξη αποτελούνταν από 8 μαθητές.

Οικονομικά προβλήματα

 

             Η Εφορία του σχολείου στις 31 Μαΐου 1903 ανακοινώνει στον ευγενέστατο συμπολίτη Βαλταδώρο τις πρωτοβουλίες που πήρε για εξοικονόμηση πόρων που θα συντηρούν το γυμνάσιο στο διηνεκές.

             Αυτοί προέρχονται από την ανοικοδόμηση πελώριων κτιρίων τα οποία φέρουν ικανά ενοίκια. Από τη σύσταση μονοπωλίου κηρού. Από τη μετατροπή του εκκλησιαστικού χανίου σε κρεοπωλείο. Ωστόσο ο προϋπολογισμός έχει έλλειμμα 300 λιρών. Η εφορία αναγκάσθηκε να απολύσει προσωρινά τους δασκάλους. Πριν αποφασίσουν για τη συνέχιση της

 

λειτουργίας ή μη του γυμνασίου κατά το καινούργιο σχολικό έτος ζητούν την πολύτιμο συνδρομή του ευεργέτη. Τονίζουν ότι μετά από δύο έτη  τα οικονομικά θα ορθοποδήσουν και η λειτουργία του σχολείου δεν θα αντιμετωπίζει τέτοια προβλήματα.

 

Ο θάνατός του

 

            Πέθανε ξαφνικά στις 5  Απριλίου του 1904 άγαμος σε ηλικία 55 ετών. Τον Ιούνιο του 1902 τιμήθηκε από το ελληνικό κράτος με τον αργυρό Σταυρό του Σωτήρος.

             Στις 11 Απριλίου τελέστηκε επιμνημόσυνη δέηση υπέρ του Βασιλείου Βαλταδώρου. Το πλήθος συνοδευόμενο από τη φιλαρμονική μετέβη στο γυμνάσιο. Κατατέθηκαν  εννιά στεφάνια από την εφορία και από μαθητές εκάστης τάξεως του Βαλταδωρείου

Ο Αθανάσιος Διάφας εκφωνεί λόγο ειδικό για την περίσταση.

«… Οι αδερφοί Βαλταδώροι οι μεγάλοι της πατρίδος ευεργέτες νέοι καταλιπόντες την πατρίδα δεν την ελησμόνησαν, ουδόλως αποξενώθησαν αυτής…

 Κι πρώτον ο αείμνηστος Λάμπρος, του οποίου το όνομα μετά σεβασμού τα χείλη μας πρέπει να προφέρουν, προνοών περί της προόδου και της ευημερίας αφήκε ικανό αριθμό χρημάτων προς ίδρυση περικαλλούς γυμνασίου για το οποίο η πόλη αιωνία θα φέρει ευγνωμοσύνη.

            Το έργο αυτού απετελείωσε ο της αυτής καρδίας και υπό των αυτού ευγενών αισθημάτων εμφορούμενος νεώτερος αδελφός αοίδημος Βασίλειος. Δεν ηδύνατο να αφήσει το γυμνάσιο ημιτελές. Άνοιξε το βαλάντιο αυτού και μετά χρημάτων αφειδώς εσκόρπισε προς περικόσμηση της πατρίδας…Οποία γενναιόφρων ψυχή, οποία ευγενής καρδία….».

            Ο Έλληνας πρέσβης στη Ρουμανία με επιστολή του στις 10 Ιουνίου 1904 προς το Υπουργείο Εξωτερικών πληροφορεί τα παρακάτω. Ο Β. Βαλταδώρος δεν άφησε καμία διαθήκη. Ότι παρέστη στην κηδεία καθ’ ότι ο εκλιπών τιμήθηκε με αργυρό Σταυρό για τη δωρεά προς την πατρίδα του. Κληρονόμοι είναι οι αδελφοί Γεώργιος και Κων\νος Ν. Βαλταδώρος, δύο εξ αδελφού ανεψιοί και ένας εξ αδελφής. Μεταξύ αυτών θα διανεμηθεί το ποσό των 200000 αποτελούμενο ως επί το πλείστον εκ μετρητών.

            Ο Κων\νος Ν. Βαλταδώρος δήλωσε ότι θα προτείνει στους λοιπούς κληρονόμους όπως καταθέσουν ποσό από την κληρονομιά στην Εθνική Τράπεζα για επαύξηση του ποσού της δωρεάς που κατέθεσε ο αποβιώσας υπέρ του ελληνικού γυμνασίου.

            Οι αδελφοί Βαλταδώροι πρόσφεραν στην πατρίδα τους μεγαλοπρεπές εκπαιδευτήριο που και σήμερα στολίζει την πόλη. Πίστευαν ότι η απελευθέρωση του Γένους θα προέλθει από το φωτισμό του. Περήφανοι όπως ήταν δε δέχθηκαν την οικονομική συνδρομή άλλων Κοζανιτών για την αποπεράτωση του κτιρίου και τη λειτουργία του.   Τιμώντας τους φιλογενείς αδερφούς Βαλταδώρους το γυμνάσιο φέρει το όνομα Βαλταδώρειο ως και η παρακείμενη οδός. Τα σχολεία Μέσης και Στοιχειώδους εκπαιδεύσεως τιμώντας το μέγα ευεργέτη καταθέτουν στέφανο κατά την εορτή των Τριών ιεραρχών στις 29-1-1965. Δυστυχώς σήμερα η χειρονομία τούτη απαλείφτηκε από το πρόγραμμα εορτασμού.

 

Ιστορικό ανέγερσης προτομής

 

             Ο γλύπτης Γεώργιος Μπονάνος που φιλοτέχνησε την προτομή του Β. Βαλταδώρου με επιστολή του στις 3 Φεβρουαρίου 1905 στο Σεβαστό Μητροπολίτη Σερβίων και Κοζάνης δίδει πληροφορίες σχετικά με την προτομή.

             Στις 8 Μαρτίου 1904 ο Βασίλειος Βαλταδώρος πήγε στην Αθήνα κι ανέθεσε στο γλύπτη με ιδιωτικό συμφωνητικό την κατασκευή δύο προτομών του ιδίου και του αδελφού του Λάμπρου. Για τις εργασίες συμφωνήθηκε το ποσό των 2.800 φράγκων. Ως προκαταβολή έδωσε 500 φράγκα κι άλλα 500 με την κατασκευή του προπλάσματος.

            Αρχές Απριλίου όμως ο Βασίλειος απεβίωσε και οι εργασίες κι η καταβολή των χρημάτων αντιμετώπισαν σοβαρά προβλήματα.

             Το Μάιο του 1904 οι κληρονόμοι του Βασιλείου με επιστολή γράφουν στο γλύπτη ότι θα του στείλουν 1000 φράγκα και τη φωτογραφία του Λάμπρου για να περατωθεί η εργασία. Οι κληρονόμοι αθέτησαν την υπόσχεσή τους.

 

            Στις 30 Νοεμβρίου 1905 τα μέλη της Εφορείας με πρόεδρο το Μητροπολίτη Κωνστάντιο συνήλθαν σε συνεδρίαση και συζήτησαν για το θέμα των προτομών. Ο Σεβασμιότατος μίλησε για τον αιφνίδιο θάνατο του ευεργέτη Β.Βαλταδώρου που είχε ως αποτέλεσμα να μην προλάβει να πληρώσει το υπόλοιπο ποσό για την κατασκευή των προτομών. Η Εφορεία αποφάσισε να  προσκληθούν οι κληρονόμοι και να τους προτρέψουν να καταβάλουν τα υπόλοιπα χρήματα. Κατά την προσέλευσή τους οι κληρονόμοι απάντησαν ότι διατίθενται να συνεισφέρουν το ποσό των 67 εικοσόφραγκων.

 

Θάνατος Κων\νου Βαλταδώρου. Προτάσεις του γλύπτη για τις προτομές.

 

             Στις 3-10-1907 πεθαίνει ξαφνικά ο Κων\νος Ν.Βαλταδώρος αδελφός του Λάμπρου και Βασιλείου. Με διαθήκη του κληροδοτεί 100 λίρες για σύσταση κοινοτικού φαρμακείου, 120 λίρες για τα εκπαιδευτήρια της πατρίδας και μία οικία για να λειτουργήσει ως νοσοκομείο.

            Η Εφορεία των εκπαιδευτικών καταστημάτων (Κ.Δ. Δρίζης, Σ. Γκορτσούλης. Λάζ. Ταγάρας) σε συνεδρίαση αποφάσισε να αποδώσει τις παρακάτω τιμές. Να αναγορευθεί ο αοίδιμος Κ. Ν. Βαλταδώρος Μέγας Ευεργέτης της Πατρίδας. Κατά την ημέρα της κηδείας όλα τα καταστήματα να αργήσουν, να διακοσμηθούν πένθιμα τα σχολεία, να συνοδεύσουν την κηδεία όλα τα κοινοτικά σωματεία και οι μαθητές. Να εκφωνηθούν δύο επικήδειοι λόγοι, ο ένας στην οικία από τον Ευαγγελίδη κι ο άλλος στην ιερά εκκλησία του Αγίου Νικολάου από τον ιερέα Ιωάννη Σιώπη                                                    

Ο γλύπτης στέλνει επιστολή (17-10-1907) προς την κοινότητα της Κοζάνης και τοποθετείται για το θέμα των προτομών προτείνοντας λύσεις. Εκφράζει τα συλλυπητήρια για το θάνατο του Κων\νου Βαλταδώρου. Εκθέτει τη συμφωνία σχετικά με τις προτομές. Προτείνει το συμβούλιο της κοινότητας να αναγνωρίσει τη σύμβαση και να διαθέσει χρήματα  απ’ αυτά που άφησε ο θανών Βαλταδώρος.

 Για διευκόλυνση της κοινότητας προτείνει συμβιβαστική λύση. Δέχεται να κατασκευάσει μία προτομή του Βασιλείου, ζητώντας ως υπόλοιπο το ποσό των 400 φράγκων. Ζητά δε αποζημίωση για τα κατεργασμένα μάρμαρα που προοριζόταν για την προτομή του Λάμπρου το ποσό των 300 φράγκων. Δεν επιθυμεί να καταφύγει στα δικαστήρια, πιστεύει στην ορθοφροσύνη και γενναιοφροσύνη του Δημοτικού Συμβουλίου και το παρακαλεί να αναγνωρίσει το δίκαιο του αιτήματος. Το Δημοτικό Συμβούλιο δεν έδωσε λύση.

Στήσιμο της προτομής

 

            Στις 11 Ιουλίου 1927 ο γλύπτης Μπονάνος ενημερώνει το δήμαρχο ότι το ποσό που απαιτείται για την αποπεράτωση της προτομής του Β.Βαλταδώρου ανέρχεται στις 8.000 δραχμές. Η συμφωνία επήλθε και τα αποκαλυπτήρια πραγματοποιήθηκαν το έτος 1928 επί δημαρχίας Αργυρίου Τσουμή.

            Η Αλίκη Χατζή η κοζανίτισσα γλύπτρια στις 6-11-89 με επιστολή της –προσφορά προς το δήμο Κοζάνης δηλώνει ότι δύναται να φιλοτεχνήσει την προτομή του ευεργέτη της Κοζάνης Βαλταδώρου σε ορείχαλκο, στις ίδιες διαστάσεις και μορφή με την κατατεμαχισμένη μαρμάρινη που υπάρχει στο Βαλταδώρειο Γυμνάσιο αντί του ποσού των 600.000 δραχμών. Το δημοτικό συμβούλιο με απόφασή του στις 26 Απριλίου 1990 ομόφωνα αποφασίζει την ανάθεση της φιλοτέχνησης στη γλύπτρια Χατζή.

            Στην ίδια συνεδρίαση αποδέχονται την προσφορά των 200.000 δραχμών ως δωρεά στο δήμο από τους παλιούς καθηγητές Ι.Μόσχο, Κων\νο Τοπιντζή καθώς κι από τους αποφοιτήσαντες από το Βαλταδώρειο γυμνάσιο αρένων Κοζάνης του έτους 1949 για την κατασκευή της προτομής του ευεργέτη Βαλταδώρου.( 69 \7-1990)